Và giải nhất cuộc thi thơ của báo Văn nghệ năm 1969 - 1970 tặng cho một chùm thơ của Phạm Tiến Duật là một sự đánh giá đúng đắn và có ý nghĩa.
Có thể nói, không có đường Hồ Chí Minh thì không có Phạm Tiến Duật.
Còn có thể kể được rất nhiều các nhà văn khác gắn bó với đường Hồ Chí Minh ít hay nhiều. Chẳng hạn, nhà văn Phạm Hoa - một cây bút chuyên viết truyện ngắn và là một tên tuổi quen biết với bạn đọc từ sau 1975, nhưng những truyện đầu tay anh viết lúc mới "vào nghề", đăng ở tạp chí Văn nghệ quân đội và một số báo chí khác chính là được viết từ Trường Sơn, khi anh đang là một chiến sĩ lái xe. Chẳng hạn, các liệt sĩ Nguyễn Mỹ, Nguyễn Trọng Định, v.v... hy sinh lúc còn rất trẻ, ngoài những bài thơ khác, còn có những bài thơ về con người và mảnh đất Trường Sơn những ngày đầu chiến tranh với cái nhìn vừa hiện thực vừa lãng mạn. Rồi Chính Hữu, Nguyên Ngọc, Xuân Thiều, Hải Hồ, Phạm Ngọc Cảnh, Xuân Sách, Thu Bồn, Ngô Văn Phú, Hữu Thỉnh, Bằng Việt, Xuân Quỳnh, Trần Ninh Hồ, Bùi Bình Thi, Khuất Quang Thuỵ, Trần Mạnh Hảo, Duy Khán, Trần Nhương, Liên Nam, Cao Tiến Lê, Thao Trường, Dương Trọng Dật, Nguyễn Việt Phương, Trọng Khoát, v.v...
Nhớ lại tác phẩm của một số nhà văn trong rất nhiều nhà văn đã gắn bó với đường Hồ Chí Minh như trên đây, chúng tôi chỉ có thể đưa ra một cái nhìn còn có phần phiến diện. Trong những năm tháng mà "toàn dân kháng chiến, toàn diện kháng chiến", "tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược", một số người cầm bút đến với Trường Sơn, đi trên đường Hồ Chí Minh nhiều không thể kể hết. Đó là chưa nói đến không ít nhà văn quen biết với người đọc bây giờ, thời còn ở Trường Sơn, họ chưa được biết đến như một nhà văn, đơn giản vì bấy giờ họ chưa sáng tác hoặc đã sáng tác nhưng chưa có gì nổi bật. Những dẫn chứng từ tác phẩm của các nhà văn ở đây cũng chỉ là đôi nét chấm phá sao cho có thể phản ánh một cách tương đối đa dạng hiện thực đã diễn ra trên con đường lịch sử này.
Có điều rất cần lưu ý là, phải đặt những tác phẩm ấy vào thời điểm chúng ra đời mới thấy hết giá trị to lớn của chúng, mới thông cảm với những gì còn bất cập trong những dòng chữ, những trang sách ấy.
Thật ra, tác phẩm của nhiều nhà văn viết về đường Hồ Chí Minh đủ sức để một số người, thậm chí để một số tác phẩm cần có những bài viết riêng, những công trình nghiên cứu riêng. Giới thiệu các nhà văn và tác phẩm ấy ở đây chúng tôi chỉ muốn nhìn nhận một khía cạnh nữa trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, và để thấy sức mạnh mà Đảng ta đã huy động cho cuộc kháng chiến: một sức mạnh tổng hợp, mà đường Hồ Chí Minh là nơi đã rèn luyện, đã đào tạo nhiều nhà văn, đã để lại trong họ một ấn tượng cực kỳ sâu đậm.
Tháng 3 năm 1999
KD
HẾT