Lịch sử Quân sự Việt Nam

        
        - Tên sách: Thư tình từ chiến hào
        - Tác giả: Thượng tướng Vũ Lăng
        - Nhà xuất bản: Quân đội Nhân dân
        - Năm xuất bản: 2006
        - Số hoá: ptlinh, phonglan


       Hai cuộc trường kỳ kháng chiến vĩ đại của dân tộc Việt Nam chống thực dân Pháp và đê' quốc Mỹ đã sản sinh ra những vị tướng vừa có phẩm chất vừa có tài năng, trưởng thành từ cơ sở. Vũ Lăng từng đảm nhận cấp tiểu đoàn ngay từ những ngày đầu thủ đô Hà Nội đứng lên kháng chiến. Tiếp theo đó đã từng là trung đoàn rồi sư đoàn, trung đoàn ở Điện Biên Phủ sau là sư đoàn rồi Phó Tư lệnh Quân khu 4, Tư lệnh B3 Tây Nguyên, Phó Tư lệnh chiến dịch Tây Nguyên. Cuối cùng trong cuộc Tổng tấn công và nổi dậy mùa Xuân 1975, ông là Quân đoàn trưởng Quân đoàn 3 - một quân đoàn trong chiến dịch Hồ Chí Minh đã đánh chiếm sân bay Tân Sơn Nhất và Bộ Tổng tham mưu chính quyền Sài Gòn.

        Vũ Lăng không những là một vị tướng quân sự giỏi mà còn là một nhà nghiên cứu khoa học quân sự đã từng đảm nhận trách nhiệm Phó Cục trưởng Cục Khoa học quân sự, Phó Viện trưởng Viện Khoa học quân sự, và đã có thời gian là Cục trưởng Cục Tác chiến, cục quan trọng nhất trong Bộ Tổng tham mưu và cuối cùng là Giám đốc Học viện Lục quân Đà Lạt trong một thời gian dài.

        Như vậy là đã lập được chiến công trên mặt trận trong hầu hết các chiến dịch từ Biên Giới đến Điện Biên Phủ cho đến chiến dịch Hồ Chí Minh. Trong nghiên cứu khoa học quân sư, làm tác chiến, ông đã có những đề xuất, những ý kiên sắc sảo, tỏ ra có trí tuệ sáng tạo tốt

        Vũ Lăng lúc làm việc có quyết tâm cao, bất cứ trong hoàn cảnh nào, thuận lợi hay khó khăn đều hoàn thành và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, cho nên được các bạn đồng đội, các bạn chỉ huy rất mến phục, đoàn kết nội bộ, đoàn kết quân dân rất tốt...

        Tôi nhớ mãi những năm tháng làm việc với Vũ Lăng, tôi làm việc gần như thường xuyên. Vũ Lăng là một trong những cán bộ mà khi giúp việc thì tin là nhiệm vụ được hoàn thành. Vũ Lăng là con người như thế. Vũ Lăng mất đi nhưng đã đế lại một tấm gương sáng cho cán bộ trong toàn quân, cho các cán bộ lực lượng vũ trang.

        (Trích lời phát biểu của Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong phim tài liệu " Thượng tướng Vũ Lăng" 2001)

        Thượng tướng Vũ Lăng tên thật là Đỗ Đức Liêm, sinh ngày 4 tháng 8 năm 1921 trong một gia đình lao động nghèo tại xã Ngũ Hiệp huyện Thanh Trì thành phố Hà Nội.

        Vũ Lăng đã sớm giác ngộ cách mạng từ đầu 1945, tham gia cướp kho thóc và cướp chính quyền ở Phủ Lý trước ngày 19 tháng 8 năm 1945.

        Sau ngày 19 tháng 8 năm 1945, ông được cử đi học trường Quân chính khóa 5 tại Việt Nam học xá và Nam tiến khi quân Pháp đánh chiếm Nam Bộ.

        Từ Ninh Hòa ra, ông được cử làm Đại đội phó Đại đội bảo vệ Bắc Bộ Phủ.

        Kháng chiến bùng nổ. Ngày 19 tháng 12 năm 1946 Vũ Lăng được cử làm ủy viên tác chiến khu Đông Kinh Nghĩa Thục, Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn 103.

        Ông cùng đồng đội và nhân dân Hà Nội chiến đấu kiên cường suốt hai tháng trời trong vòng vây của Pháp Ở Hà Nội. Cuộc chiến đấu không cân sức cùng với những khẩu hiệu " Hà Nội - Sta-lin-grát của Việt Nam", "Hà Nội - mồ chôn giặc Pháp", Hà Nội khi đó đã được coi là chiến trường chính trong cuộc giao chiến đầu tiên với người Pháp.

        Ngày 14 tháng 1 năm 1947 tại rạp " Tố Như " (tức rạp Chuông Vàng trên phố Hàng Bạc ngày nay), Vũ Lăng là người đại diện cho những người lính tình nguyện làm lễ tuyên thệ "Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh" .

        Những ngày Hà Nội trong vòng vây của giặc Pháp, trận đánh Nhà Xô Va và Tr¬ường Ke đã tỏ rõ khả năng quân sự, tư duy sắc sảo của Vũ Lăng - ủy viên tác chiến khu Đông Kinh Nghĩa Thục. Đó là hai vị trí nằm  ở gần sông Hồng, kiểm soát con đường duy nhất nối liền Hà Nội với bên ngoài. Sau gần hai tháng chiến đấu, Vũ Lăng đã đưa ba nghìn đồng bào ra vùng tự do và sau đó quay về cắm  cờ tại Tháp Rùa và Nhà Hát lớn.

        Ngày 17 tháng 2 năm 1947 Trung đoàn Thủ Đô đã rút ra khỏi Hà Nội lên Việt Bắc tiếp tục kháng chiến.

        Thu Đông 1947, giặc Pháp nhảy dù xuống Bắc Cạn và đồng thời cho quân đổ bộ tiến đánh Việt Bắc, nơi có cơ quan đầu não của Chính phủ kháng chiến. Tổng chỉ huy Võ Nguyên Giáp trực tiếp ra lệnh cho Tiểu đoàn trưởng 54 Vũ Lăng "Không cho địch vào Quảng Nạp. Bất kể tình huống nào cũng phải nổ súng chặn địch". Với mười hai ngày đêm hành quân đuổi và chặn đánh binh đoàn Bô-phờ-rê, Tiểu đoàn 54 của Vũ Lăng đã đánh bảy trận và hoàn thành xuất sắc mệnh lệnh của Tổng chỉ huy toàn quân Võ Nguyên Giáp giao phó, góp phần làm nên chiến thắng Việt Bắc lịch sử, báo chí bắt đầu nhắc nhiều đến tên ông. Khi các nhà báo phỏng vấn, Vũ Lăng đã trả lời. "Thật vinh dự cho chúng tôi được nghênh chiến với binh đoàn Bô-phờ-rê. Đánh kẻ thù mà phải học kẻ thù ”.

        Sau đó ông liên tục tham gia các trận đánh oai hùng Bồng Lai, Sông Lô, Đại Bục . . . các chiến dịch Tây Bắc, Lê Hồng Phong, Hà Nam Ninh, Sông Thao, Biên Giới, Trung Du...

        Trong tâm trí các chiến sĩ Trung đoàn Thủ Đô năm xưa luôn ghi nhớ hình ảnh một người chỉ huy vóc hình nhỏ bé, đẹp trai, râu quai nón, mắt sáng quắc. Bình thường ông hay cưỡi con ngựa Đờ-gôn bất kham, áo quần bảnh bao, đầu tóc chải chuốt, miệng ngậm píp, rất sành rượu Tây như  một chàng công tử Hà Nội, hào hoa phong nhã. Ông vui tính và có kiến thức rất rộng. Khi rảnh rỗi ông thích làm thơ, viết truyện ngắn, viết thư cho vợ và viết nhật ký. Nhưng thời thế đã tạo nên con đường binh nghiệp cho ông.

        Khi lăn lộn trận mạc ông gầy hẳn đi, râu ria mọc ra tua tủa không kịp cạo. Ông trở thành người dữ tướng. "Ông Lăng râu xồm" các chiến sĩ thường gọi ông như vậy. Đôi mắt rực lửa, Vũ Lăng hò hét lúc giáp trận và rất nóng nảy. Quyết đoán, chính xác và kỷ luật nghiêm là những đặc tính của ông trên chiến trường.

        Chiến sĩ đồn đại về tài chỉ huy của ông. Có lúc giáp chiến, ông vẫn ngậm tẩu thuốc lá và cầm batoong chỉ trỏ hướng tiến quân. Với tư thế đĩnh đạc, với bộ râu quai nón, có lúc đội quân phía Pháp tưởng là chỉ huy của chúng nên đã không bắn và ngược lại có lúc quân ta tưởng ông là quân địch nên suýt bắn nhầm.

        Từ chiến dịch Điện Biên Phủ, Vũ Lăng là Trung đoàn trưởng Trung đoàn 98 - Đại đoàn 316 được giao nhiệm vụ đánh đồi C1 , một vị trí rất mạnh trên năm ngọn đồi sống còn của quân Pháp, phía đông tập đoàn cứ điểm. Trận chiến đấu diễn ra hết sức ác liệt trong suốt ba mươi mốt ngày đêm và đã chiến thắng giòn giã. Người ta lại nhắc nhiều tới tên ông - là Trung đoàn trưởng, nhưng cũng với một cây tiểu liên, ông đã lên tận cứ điểm quần nhau với địch cùng với các chiến sĩ.

        Từ tháng 4 năm 1956 đến tháng 6 năm 1959, Vũ Lăng được cử đi học tại Học viện Quân sự  Bộ Tổng tham mưu Liên Xô. Về nước, ông là Viện phó Viện Khoa học quân sự - Bộ Quốc phòng Việt Nam.

        Từ năm 1965, Vũ Lăng đợc đề bạt đại tá và được điều làm Tư lệnh phó Quân khu 4. Ông đã tham gia các chiến dịch Khe Sanh, Đường 9 - Nam Lào. Sau đó ông được điều làm Cục phó, rồi Cục trưởng Cục Tác chiến, một cục quan trọng nhất của Bộ Tổng tham mưu.

        Cuối năm 1973, Vũ Lăng được phong quân hàm Thiếu tướng và là Tư lệnh trưởng chiến trường Tây Nguyên (B3), chiến trường trọng điểm của cuộc tiến công và nổi dậy trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Sau đó ông được cử làm Phó tư lệnh chiến dịch Tây Nguyên. Với kinh nghiệm dày dạn về công tác tham mưu, đánh hiệp đồng binh chủng, Vũ Lăng đã cùng với Bộ  chỉ huy B3 đề xuất thiết kế trận đánh Buôn Ma Thuột - trận mở màn cho chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.

        Tháng 3 năm 1975, Vũ Lăng làm Tư lệnh trưởng Quân đoàn. Trong chiến dịch Hồ Chí Minh, Quân đoàn 3 do ông làm Tư lệnh có vinh dự lớn nhận mũi đột kích chủ yếu theo hướng tây bắc, đường 22 (bây giờ là đường số 1), đồng thời thọc sâu đánh chiếm sân bay Tân Sơn Nhất và tiếp chiếm Bộ Tổng tham mưu chính quyền Sài Gòn.

        Năm 1977, Vũ Lăng được cử làm Viện trưởng Học viện Lục quân Đà Lạt suốt 11 năm cho đến ngày ông ra đi. Ông đã xây dựng một đội ngũ giáo viên có trình độ lý luận khoa học quân sự.

        Ông được phong Trung tướng năm 1980, Thượng tướng năm 1986, đồng thời phong học hàm Giáo sư (1986). Là một trong sáu giáo sư đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam.

        Năm 1988, Vũ Lăng lâm bạo bệnh và ra đi ở một bệnh viện cấp cao Liên Xô.


        Nếu không có quá khứ thì sẽ chẳng có tương lai. Chiến thắng Điện Biên Phủ đã hơn nửa thế kỷ. Đọc lại những bức thư của Thượng tướng Vũ Lăng gửi cho người yêu, người vợ từ những ngày còn yêu nhau cho đến trước và sau mỗi cuộc chiến đấu, mỗi cuộc hành quân vào chiến dịch qua suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, lần này cũng vậy tôi không sao ngăn được ý muốn là tìm lại ảnh ông và nhìn ngắm thật lâu, thật lâu . . .

        Cuối năm 1948, Vũ Lăng gặp cô nữ sinh Hà Nội mười bảy tuổi - Hoàng Việt Hoa đang công tác tại một bộ phận văn phòng Bộ Tổng tư lệnh, khi đó chàng trai ba mươi tuổi đang là Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 54, làm nhiệm vụ bảo vệ các cơ quan đầu não.

        Qua những cuộc tiếp xúc, trò chuyện, qua những lá thư hai người đã yêu nhau và cùng đính ước vào ngày 26 tháng 4 năm 1949 tại Xóm Chòi huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên, trước khi ông lên đường ra mặt trận. Hai năm sau, lễ thành hôn của họ được tổ chức vào ngày 11 tháng 2 năm 1951 (mồng 6 Tết âm lịch) tại Phục Linh huyện Đại Từ trong sự mừng vui của bạn bè và đồng đội. Sau này bà Hoàng Việt Hoa là dược sĩ - trung tá quân đội. Hai ông bà sống rất hạnh phúc và đã có với nhau bốn người con (ba trai, một gái).

        Ngoài mối tình nồng nàn, sâu sắc với người vợ - bà Hoàng Việt Hoa kéo dài từ năm 1948 cho tới khi ông ra đi, trong cuộc đời ông còn có một mối tình đầu bi kịch. Một cô gái Hà Nội khi chia tay người yêu đã tặng chàng quyển sổ nhật ký gần hai trăm trang, còn Vũ Lăng tặng lại cô khẩu súng ngắn, chiến lợi phẩm để cô tiếp tục chiến đấu và bảo vệ mình. Khi nhận tin đồn người yêu tử trận trong trận chiến với binh đoàn Bô-phờ-rê và sau đó cô cũng có nhiều khúc mắc  trong cuộc sống riêng nên cô đã dùng chính khẩu súng ngắn đó để tự kết liễu đời mình.

        Khi chưa được biết ông, tôi thường hình dung những vị tướng trận mạc là những con người khô khan và khắc khổ. Nhưng khi tìm hiểu để hoàn thành bộ phim tài liệu dài bốn mươi phút về chân dung ông, tôi đã gặp nhiều điều bất ngờ và thú vị: ông là vị tướng mà khi nhắc đến tên ông nhiều vị tướng khác đã phải khóc. Vợ  ông, bà đã khóc khi kể lại tình yêu của ông dành cho bà. Còn tôi, tôi cũng đã khóc khi được đọc hàng trăm bức thư tình của ông viết, được động chạm đến những tâm tư tình cảm sâu kín nhất, những góc ẩn khuất của tâm hồn một người lính, một người tình, một người chồng, một người đàn ông trong thời chiến – Cái  thời mà khi thế hệ chúng tôi lớn lên đã may mắn không phải trải qua.

        Tôi hiểu, nhân cách của một vị tướng, một người chỉ huy và nhân cách của một người đàn ông bình thường trong ông đã làm cho tôi và mọi người phải ngưỡng mộ.

        Có  lẽ gia tài Vũ Lăng để lại cho người vợ yêu dấu của mình mà bà Việt Hoa trân trọng gìn giữ nhất lại là một va ly đầy thư đó. Tình yêu của ông bà là tình yêu của một thế hệ Việt Nam trong thời chiến. Cho dù cuộc tình của họ chỉ là một mảnh nhỏ, một góc hẹp, nhưng qua những lá thư và những trangnhật ký của Vũ Lăng từ 1949 đến 1954 trong cuốn sách này chúng ta cũng vẫn thấy hiển hiện cuộc đời thực thật sống động của những người lính Việt Nam. Hơn hết nó còn thể hiện sâu thẳm cả một cuộc chiến tranh khốc liệt của nhân dân Việt Nam và những người lính Pháp đã phải trải qua. Nó sẽ mãi là một kho tư liệu quý giá cho những ai quan tâm và cần tìm hiểu về cuộc chiến tranh của người Pháp ở  Việt Nam.

         Trên Đèo Khế 13g30' ngày 27 tháng 4 năm 1949

         Việt Hoa thân mến,

         Tôi viết thư này cho Hoa khi ngựa dừng bước ở trên Đèo Khế. Suốt từ sáng tới trưa ngựa phi không hề biết mỏi, bây giờ ngồi dưới bóng cây mát trên đèo, ngoảnh nhìn về phương cũ, lòng người đi cũng thấy đôi chút bâng khuâng.

        Nhớ lại lần trước ra đi cô đơn thì lần này thấy tâm hồn đã hết lẻ loi rồi. Hai chuyến đi cách nay có năm tháng trời mà thấy cách nhau xa, giờ là một đêm trăng cũng như đêm trăng trước thì hẳn đêm trăng này không còn thấy lạnh nữa.

        Trong lúc tỳ lên một tảng đá mà viết mấy dòng này tôi lại nhớ lại cái phút rung cảm của ngày 26 tháng 4 năm 1949 hồi 12 giờ (Hoa thấy tôi nhớ chưa) . Tất cả những cảm giác nặng nề của mấy ngày hôm trước tan đi hết, tôi đã thấy hiểu Hoa hơn, lúc nắm lấy tay Hoa thấy lòng mình rung động mạnh, tôi đã nhận thêm một nhiệm vụ mới, nặng nề và thiêng liêng và đã nắm chặt trong tay nhiệm vụ đó. Giờ đây phải bắt tay vào việc để làm tròn nhiệm vụ, làm tròn lời hứa, song một mình thì khó làm nổi, Hoa còn phải giúp đỡ tôi nhiều. Hoa hãy hứa với tôi thế nhé .

        . . Tôi mong Hoa sẽ viết thư cho tôi, viết dài vào kể cho tôi nghe rõ những cảm xúc của Hoa hôm ấy ( 26 tháng 4 năm 1949 hồi 12 giờ ). Chắc là Hoa sẽ không ngại ngần gì mà không viết cho tôi những cảm xúc, những ý nghĩ của mình. Và mong rằng tôi sẽ được đọc những lời dịu dàng và thân mật hơn tất cả những thư trước. Thân mật đúng với ý nghĩa của nó Hoa nhé.

         Đáng lẽ thư này tôi phải tả cho Hoa rõ những niềm vui đẹp của lòng mình từ sau hôm ở Xóm Chòi ra về mà thấy không tả nổi. Đọc lại những cái viết ở trên thấy chưa được bằng lòng. Cần phải thay một chữ ở trong thư này đi và chữ đó, thư sau Hoa sẽ nhắc tôi nhé.

         Viết tới đây tôi mỉm cười và khi ngẩng lên bất chợt mấy nười bộ hành đi ngang qua cũng nhìn tôi mỉm cười. Họ cũng cảm thông được những niềm vui đang rộn lên trong lòng tôi lúc này chăng?

         Tôi trông về phương cũ, về cái khu bình yên đã bắt nguồn cho những niềm vui thì tầm mắt đã bị rừng núi âm u án ngữ mất rồi. Tầm mắt bị án ngữ nhưng hình ảnh của cái Xóm Chòi¹ bên này triền núi Tam Đảo vẫn cứ hiện ra, rõ ràng và tươi đẹp như ngày 26 tháng 4 năm 1949. Nhưng ngày về sẽ còn tươi đẹp gấp bội, sẽ còn vui nhiều hơn ngày 26 tháng 4 Hoa ạ

Thân mến       
Vũ Lăng

        Tái bút: Tôi chợt tìm thấy một chiếc ảnh còn sót lại ở cuốn sổ tay. Gửi tặng Hoa để làm kỷ niệm ngày 26 tháng 4 năm 1949 hồi 12 giờ 6 phút.

-----------------------
         1. Xóm Chòi: Thuộc huyện Đại Từ, Thái Nguyên là nơi cơ quan Văn phòng Bộ Tổng tư lệnh nơi bà Việt Hoa công tác.

        Mặt trận Tây Bắc ngày 6 tháng 6 năm 1949

        Việt Hoa thân mến,

        Vừa ở mặt trận về tới đêm qua, hôm nay tôi ngồi viết thư cho Hoa đây.

        Đã năm đêm nay thức liền lăn lộn trên rừng núi âm u của Tây Bắc, hôm nay kéo quân về tạm nghỉ, dừng bước bên bờ sông Thao mới để ra được dăm phút để ngồi viết mấy dòng thăm Hoa. Đời người lính Cụ Hồ vất vả quá Hoa ạ. Từ đầu tháng 5 tới  nay tôi cha được nghỉ phút nào là của riêng mình, đánh ba trận rồi mà trận nào cũng là trận mưa thép và lửa. Hai lá thư của Hoa đến giữa hai chặng đường hành quân lên mặt trận, phải đọc vội đọc vàng trên mình ngựa. Cuốn nhật ký mới ghi được mươi dòng cũng đành phải bỏ dở. Hôm nay tạm dừng bước bên bờ sông Thao tôi cũng không ngờ rằng lại còn để ra được mấy phút để nghĩ tới Hoa kia đấy.

        Bộ đội tôi vừa thắng một trận khá lớn. Mà điều sung sướng nhất cho một người lính Cụ Hồ là trận đánh đó đúng ngày 19 tháng 5, là ngày sinh nhật của Hồ Chủ tịch. Tiểu đoàn 54 đã viết mấy dòng chữ lớn sau đây lên cứ điểm bị san phẳng của địch:

        "Nhân dịp sinh nhật của Hồ Chủ tịch
        Tiểu đoàn 54 kính dâng Người chiến công Đại Bục"

        Đại Bục là tên cứ điểm của địch bị san phẳng trên bờ sông Thao.

        Trận đánh đẹp quá! Trong có 45 phút đã tiêu diệt hết những tên giặc còn sống sót trong cứ điểm. Tôi chưa dự trận nào đẹp và hiên ngang như trận này. Lửa cháy nghi ngút trời, đánh đai lấy cứ điểm và trong vòng lửa hồng đó, những người lính xung kích xung phong giữa những làn đạn réo liên thanh, mặt gân guốc, mắt sáng ngời như ánh lửa, những lưỡi gươm vung lên, những mũi mác đâm phập vào thân giặc như cắm vào cây chuối. Rồi bài ca chiến thắng vang lên trong khi lá cờ giải phóng Tây Bắc bay phấp phới hiên ngang trên cứ điểm Đại Bục.

        Không phải tiểu thuyết đâu Hoa ạ. Sự thật còn đẹp hơn thế nhiều. Ảnh chụp được rất nhiều và rất sống, hôm về tôi sẽ đưa Hoa coi.

        Trong vòng mấy trăm cây số vuông, người dân Tây Bắc đã vùng trỗi dậy, ném những niềm u uất phải chịu đựng trong hơn hai năm trời vào đống lửa hồng và nắm chặt những bàn tay của người lính Cụ Hồ mừng mừng tủi tủi.

        Cùng một lúc với trận thắng Đại Bục của Tiểu đoàn 54. Tiểu đoàn 11 (Phủ Thông) cũng thiêu hủy hoàn toàn cứ điểm Đại Phác cách đấy ba cây số. Hai cứ điểm thi nhau cháy từ 17 giờ 30 ngày 19 tháng 5 đến hết ngày hôm sau. Xác giặc bị thiêu khét lẹt cả một vùng.

        Hai trận thắng trên đây đã mở đầu cho chiến dịch Tây Bắc. Và ngày mai, ngày mai trên bờ sông Thao lửa còn cháy to hơn thế nữa Hoa ạ. Sau trận đánh trên đây, tôi lại cùng với bộ đội đánh hai trận nửa trên hữu ngạn sông Thao. Tuy những thắng lợi không được bằng những trận trước, nhưng ảnh hưởng không phải là nhỏ. Hành quân liên miên, leo đèo đến hoa cả mắt chỉ uống nước suối mà không cần ăn cơm, những người lính Cụ Hồ không nề hà bất cứ một gian lao vất vả nào cả.

         Chà tôi chưa kể Hoa nghe cái nắng ở trên này, cái nắng Tây Bắc kinh khủng. Hoa hãy tưởng tượng đến một cuộc hành quân, trên một con đường đá nhọn xa tắp: trên đầu là lửa thiêu của mặt trời Tây Bắc, dưới chân là những hòn than hồng, hai bên là hơi lửa chạm vào mặt vào người. Lửa và lửa: Tây Bắc đấy!  Chân người nào cũng bị bỏng lột da thịt, người nào cũng như chín rừ và khát cháy cổ. Trên đường cây số 9 giữa Trái Hút, Lào Cai tôi đã dừng lại một phút để cắm một chiếc biểu ngữ có mấy chữ to: " Đây là Tây Bắc "

        Mấy hôm nay chân tôi bị bỏng rộp nên cũng khá đau. Hôm đánh trận Đại Bục lúc xung phong đôi giày bị rách và thấy vướng chân, tôi liền tụt ra và ném xuống suối, yên trí là thế nào cũng kiếm được đôi giày tốt ở trong đồn địch. Không ngờ không kiếm được giày, vì chân Tây to quá, mấy trận sau đành phải đi đất. Trong những lúc hành quân mặt nhăn như bị, thật là bi đát. Muốn làm bài thơ khóc đôi giày như Tự Đức khóc Bằng Phi. Tôi đã chế tạo được nhiều kiểu giày, giày bẹ chuối, giày mo cau, v.v. nhưng giày nào cũng chỉ đi được một lúc rồi rách nát, lại ngồi ôm chân.

        Đại khái chuyện mặt trận Tây Bắc là như vậy. Chưa bị ốm mới váng vất sơ sơ, còn chịu đựng được. Quên chưa kể chuyện ngã ngựa hôm 30 tháng 4 từ Đoan Hùng đi về Yên Bái với một đoàn cán bộ. Giữa trưa đoàn ngựa phi như bay trên con đường đá. Bất thình lình con ngựa của tôi lao mạnh quá bị trượt, vó tung lên và quất tôi ngã xuống đất. Tôi chỉ kịp nhận thấy là nguy hiểm đến tính mạng và không biết gì nữa. Ngã mau quá. Một lúc sau thấy mình nằm bên lề đường, đầu gối trên ba lô, mấy người quỳ bên cạnh đang lay gọi vẻ mặt lo âu. Thì ra tôi bị ngất đi hơn 10 phút. Kết quả: nửa người bên trái bị toạc da, vai bị sái, đầu bị thủng ở thái dương (nhỏ thôi), cánh tay bị sai khớp.

        Từ hôm sau vào Yên Bái người quấn đầy băng gặp mấy chị ở thủ đô xúm lại hỏi thăm và nhất định mình là thương binh ở Tây Bắc vừa về. Thế là hết chuyện Tây Bắc của giai đoạn thứ nhất trong chiến dịch Tây bắc.

        Tôi vừa nhận được thư chị Lợi sáng nay. Thấy nói Hoa bị mệt. Thư viết từ ngày 12 tháng 5 tới nay đã ngót một tháng trời. Tôi mong và tin rằng Hoa sẽ bình phục rồi. Ở nơi xa xôi chỉ có mong và tin như vậy.

        Hồi này ở Xóm Chòi có chuyện gì lạ không? Chắc là mọi người vẫn mạnh và vui khỏe. Chị Tường Vân hồi này thế nào, có vui không?

        Tôi đọc lại hai lá thư của Hoa có một đoạn cần phải hỏi lại. Để khi về.

        Hoa phê bình tôi ba lần lá thư của tôi mờ quá. Thư tôi viết đã lâu rồi, bây giờ không thể nhớ được tôi đã mơ mộng những gì trong lá thư đó.

        Có  lẽ Hoa đã nhận xét qua màu sắc của lá thư và lời văn đã viết. Tính tôi vẫn ưa viết thư cho người  thân trên những trang giấy đẹp. Màu xanh sáng dịu vẫn là màu mà tôi ưa thích xưa nay. Vả lại màu xanh đó có phải là màu mơ mộng đâu. Xưa kia, tôi vẫn thường viết cho các bạn tôi trên những trang giấy như vậy và bây giờ chúng ta dùng cả những màu xanh đẹp đó trong những công văn giấy tờ.

        Viết cho Hoa tôi nghĩ thế nào thì viết thế chứ không cầu kỳ, uốn nắn, nhưng có lẽ với lời viết riêng của tôi, Hoa cho rằng mơ chăng?

        Tư tưởng của chúng ta theo tiến hóa của sự vật đã thay đổi đi nhiều. Trong sự gột rửa tư tưởng theo đường lối tiến hóa chung, không phải mỗi lúc mà gội rửa sạch trơn, nó vẫn còn sót lại những cái gì không sai lầm lắm và vẫn có cái đẹp. Vả lại chúng ta đều hiểu rằng đường lối tiến hóa của sự vật là quanh co, thì cái quanh co tiến hóa trong quá trình thay đổi của người thanh niên trước 1945 đến sau 1945 nó còn nhiều phức tạp nữa. Những người như tôi tình cảm thường súc tích ở trong người. Cuộc sống trong khuôn khổ của bộ đội, tình cảm cũng bị ảnh hưởng ít nhiều.

        Những mơ mộng hão huyền không thực tế đã biến chất đi, nhưng tình cảm riêng biệt của tâm hồn thì không vì thế mà bị bó lại trong một khuôn khổ nhất định. Nó vẫn có một chỗ tế nhị của nó và vẫn ung dung trước cái đẹp, trước sự đau thương.

        Hoa vẫn không muốn nhắc tôi nên đổi một chữ trong thư, lần này tôi lại nhắc Hoa để Hoa "quyết định" lại. Chữ "tôi" chúng ta dùng trong thư Hoa có thấy cứng nhắc không?

        Chắc Hoa sẽ cho tôi là tham lam đòi hỏi quá  nhiều, nhưng tôi cũng mong rằng trong thư sau chúng ta sẽ bỏ được cái chữ cứng nhắc đó.

        Và thư sau mong Hoa sẽ viết nhiều nhiều vào một chút. Chắc Hoa chưa quên câu này trong thư trước. " Nếu nhận thư của anh gửi mà không phải trả lời ngay thì có lẽ còn nhiều cái muốn nói và anh sẽ vừa lòng " .

        Cố nhiên là tôi sẽ vừa lòng, nếu Hoa viết dài và viết những điều muốn nói.

        Hoa cứ gửi cho Trừng để Trừng chuyển cho tôi. Chừng 13 tháng 6 sẽ có người lên chỗ tôi, tôi mong sẽ được đọc thư Hoa giữa hai trận chiến thắng sắp tới.

        Ngày về cũng không còn bao xa. Hoa sắp sẵn quà đi nhé. Hoa cho tôi gửi lời thăm các anh chị trong đó. Trong thư nào Hoa cũng khuyên tôi nên giữ gìn sức khỏe, vậy thì lần này tôi cũng khuyên Hoa như vậy. Bệnh Dysanterie (tháo dạ) nếu không chữa cẩn thận dễ thành đau gan lắm đấy.

        Mong Hoa đã bình phục. Chúc Hoa vui mạnh và đợi thư Hoa.

        Mặt trận Tây Bắc

        Việt Hoa thân yêu,

         Trong thư trước gửi cho Hoa, tôi có mong rằng sẽ được đọc thư Hoa giữa hai đợt xung phong. Thư của Hoa đã đến giữa lúc trận đánh Ngòi Mác Khe Pe gay go nhất, tiếng đại bác gầm vang, tiếng liên thanh réo hỗn loạn rung chuyển cả khu rừng. Không biết bộ quân phục ở người có đượm mùi thuốc súng hay không, song khí trời quanh tôi là cả một mùi thuốc súng khét lẹt, nhưng mà say sưa hơn cả men rượu mạnh. Anh Hùng ở Đại Tử lên, mang thư của Hoa đến bên tôi lúc nào tôi không hay, đang lúc tôi xung phong vào đồn địch, chiếm hoàn toàn cứ điểm, anh ấy cũng không biết là thư của Hoa.

         Giận anh ấy quá đi thôi. Chà nếu lúc ấy đứng trên chiếc lô cốt đã bị sụp đổ vì đại bác, giữa những ngọn lửa chiến thắng cháy ngụt trời mà được đọc những dòng thư thân yêu từ một phương trời gửi đến thì đẹp biết bao.

        Tôi lại mơ rồi, nhưng mà mơ theo nghĩa Hoa hiểu kia đấy nhé.

        Hôm sau tôi và Lê Thọ có việc phải về trước, thả mảng trôi xuôi dòng sông Chảy, nước lũ trên ngàn sau mấy ngày mưa dồn về cuốn chiếc mảng băng băng qua những thác nước réo ầm, vọng vào những vách núi đá sừng sững hai bên bờ sông thành những tiếng vang nghe hoang vu quá. Lê Thọ buồn ngâm thơ. Tôi thấy lòng mình cũng theo nhịp nước vang vang mà rộn lên những niềm nghĩ ngợi xa xôi.  Có mấy ý nghĩ chợt tới, lấy sổ ra ghi và mỉm cười với những ý nghĩ hay hay. Nhưng tai hại làm sao, chiếc mảng bị dòng suối xoay bỗng xô vào chiếc cồn giữa sông, người bị mất thăng bằng, quyển sổ đặt trên gối bị văng xuống dòng thác. Đành ngẩn người ra nhìn quyển sổ trôi băng băng trên dòng sông Chảy mang theo những ý nghĩ thầm kín của mình kể từ ngày vượt qua Đèo Khế.

        Từ sông Chảy vào sông Lô, từ sông Lô sang sông Nhị rồi từ sông Nhị ra biển Đông, những ý nghĩ thầm kín của tôi giữa muôn dặm trùng dương không biết có vang lên theo nhịp biển vang vang nhưng mà ai sẽ nghe thấy cơ chứ, những ý nghĩ thầm kín kia nào có phải để gửi cho biển Đông. Tiếc và giận cái dòng thác sông Chảy quá. Về tới chỗ nghỉ, mãi ngày hôm sau anh Hùng mới đưa thư Hoa cho coi. Tinh thần mấy hôm bị căng thẳng vì chiến trận mệt mỏi vô cùng, nhưng lúc cầm phong thư thân yêu cũng thấy lòng yên ả lại.

        Phong thư dày và nặng, chưa mở ra đọc mà tôi đã thấy vui  vui. Ít nhiều nó cũng mang lại một chút gì của người viết: những ý nghĩ thân mật dịu dàng theo rồi bóng người đi xa, những nụ cười làm tươi tắn những trang thư mong đợi. Mở thư ra, tôi có ngạc nhiên đôi chút: những mười trang giấy? A cô "em gái" của tôi lần này không hà tiện lời viết nữa, tâm sự có lẽ sẽ dồi dào và thắm thiết hơn những lá thư trước, không bao giờ dài quá bốn trang!

         Qua mười trang thư tôi đã tìm thấy những nụ cười thân yêu pha trộn với những ý nghĩ bâng khuâng (của tôi) Giữa chúng ta hình như vẫn còn một cái gì thỉnh thoảng lại ám ảnh cái đà tình cảm đang ăn nhịp với câu chuyện của ngày 26 tháng 4. Những điều nghi ngại thắc mắc hãy còn vấn vương trong niềm tin tưởng ở nhau. Tôi không buồn về chỗ đó lắm và thấy rằng nó lại càng giúp chúng ta hiểu nhau hơn. Phải không cô "em gái" của tôi?

         Với Hoa, tôi không hề dè dặt. Lá thư trước Hoa cảm thấy như vậy có lẽ là vì nó đã chịu ảnh hưởng của thời tiết Ở trên này chăng? Tôi đã thấy nó khô khan thì đúng hơn, vì khi người ta lý luận dài dòng thì tư tưởng trở nên cứng nhắc và tư tưởng cứng nhắc thì lời văn thiếu một chút gì của tâm hồn, trở nên khô khan ngay. Đọc một bài thơ hay người ta vẫn thích hơn là đọc một bài xã thuyết. Hoa đã thấy chưa, tôi lại lý luận rồi đó.

         Không biết rằng mấy dòng trên đây có đủ gỡ vơi đi những niềm sầu đang quấn rối trên vầng trán trong sáng của cô em gái thân yêu không? Hoa trả lời cho tôi biết nhé.

         Viết hết mấy dòng trên đây, tôi dừng bút nghỉ một chút cho đỡ mệt. Sau cái tai nạn ngã ngựa ngày 30 tháng 4 khi nghĩ nhiều đến một điều gì đầu óc tôi thường bị nặng và hơi mệt.

         Đêm đã về khuya, mọi người đã ngủ cả. Trong vắng lặng của đêm khuya, tiếng thác nước đổ ầm ầm ở đằng xa vọng lại nghe như một chuyến tàu đêm chuyển trên đường sắt. Lúc ban chiều trời mưa nên về đêm hơi lạnh, lòng tôi cũng dịu lại sau khi đặt bút xuống bên bàn. Tình thương yêu nhau đượm ở trong lòng bấy lâu, đêm nay lắng xuống. Hình ảnh những ngày gần gũi thân mật ở Lục Ba Xóm Chòi hiện lên rõ rệt.

         Tôi nhớ từ buổi ban đầu gặp cô bé tóc còn xoã ngang vai ở nhà cụ Bá Bình Thuận trong một cái nhìn thoáng qua. Rồi đến lần thứ hai ngồi cùng ăn cơm với Lê Thọ ở Xóm Chòi. Tôi ngạc nhiên thấy cô bé gặp buổi ban đầu không phải là cô bé nữa nhưng ngạc nhiên hơn hết là lần gặp trong bữa cơm thân mật ở Kỳ Phú được nói chuyện nhiều. Không, không phải là cô bé tóc xõa ngang vai, đứng đùa cợt nghe chuyện người lớn nữa, mà là một cô thiếu nữ hẳn hoi, một thiếu nữ thông minh, có những tư tuởng ý nghĩ không phải ở tuổi 16.

         Cảm tính của tôi nhóm lên từ bữa đó, cùng với những buổi nói chuyện với anh Quý ¹ và anh Đắc² có những nhận xét về Hoa. Rồi đến lá thư mở đầu mặt trận Sơn Tây hôm mồng 1 Tết khi nhớ đến cái gia đình mới quen ở Xóm Chòi qua những thư trao đổi, những buổi nói chuyện, tình thương yêu càng ngày càng nhóm đượm ở trong lòng, ngay thẳng và chân thực.

         Đêm nay nhớ đến hình ảnh cô “ em gái ” thân yêu tôi ghi lại Ở đây một vài ý nghĩ, một vài nhận xét đã ghi rõ ràng trong mấy trang nhật ký ( đã trải ra biển Đông mất rồi, hỡi ơi! ) cũng là để trả lời câu hỏi “ tinh ranh" của Hoa trong mười trang thư vừa đọc.

         Sau lời hứa ngày 26 tháng 4 tôi cũng thấy rằng Hoa không thể nào tránh khỏi những niềm lo nghĩ băn khoăn. Tương lai đặt cả vào một lời hứa? Cái tuổi hồn nhiên bỡ ngỡ bước vào cuộc đời, đã sớm phải lo lắng cái tương lai hạnh phúc của mình, vả lại cuộc sống chung quanh, Hoa đã nhìn rõ nó quanh co phức tạp như thế nào, thì cố nhiên khi bước chân vào cuộc sống đó Hoa lại càng phải thận trọng để bước chân vững chắc. Nhưng với sự nhận định thông minh của Hoa, thêm vào đó những nhận định đúng đắn của những người xung quanh Hoa tôi tin rằng Hoa sẽ vững dạ mà đặt lòng tin vào người đã phải bảo đảm một phần lớn hạnh phúc của Hoa. Tôi thấy nhớ lại một câu của Hoa đã viết trong một lá thư trước.

        “ Chúng ta tin ở lòng chúng ta. Thế là đủ “.

         Ba má ở xa có lẽ cũng không ngờ Hoa đã lớn như vậy đấy nhỉ. Hơn hai năm trời kháng chiến đi mau quá chắc ba má vẫn yên trí là Hoa không lớn hơn bao nhiêu. Cái cô bé ngây thơ, hay nũng nịu vòi kẹo năm xưa mà nay đã dám nói chuyện hôn nhân của chính mình. Chà các cụ sẽ sửng sốt biết bao khi nhận được thư Hoa. Hình ảnh cô bé tóc còn xõa ngang vai chắc vẫn còn ám ảnh các cụ. Không biết ba má cho là một câu chuyện đúng đắn hay là một chuyện đùa nghịch của Hoa?

         Nếu tôi có cô em gái như Hoa thì tôi vẫn để tất nhiên chứ. Đường nào rồi cũng đi đến thành La Mã miễn là cô em gái của tôi có những ý nghĩ đúng đắn về cuộc đời Tôi sẽ giúp cô em gái nhận định thêm về vị hôn phu, cũng như chị L, chị Tường Vân và các anh các chị trong Liên chi đã giúp Hoa nhưng mà tôi không kiểm duyệt thư từ đâu đấy nhé.

         Kinh nghiệm Hoa đã thâu rút được những gì mà Hoa định " phổ biến " cho các em Hà, Thu, Khiêm sau này? Có kinh nghiệm nào giống kinh nghiệm nào đâu nhất là trong vấn đề khá quanh co phức tạp này. Hoa hãy kể cho tôi nghe một vài kinh nghiệm nhé. Các anh các chị ở Liên chi phê bình Hoa cũng khá đúng đấy chứ. Ốm quá mà vẫn tham việc thức khuya, là phí phạm sức khỏe đứt đi rồi. Còn bướng bỉnh, không biết Hoa có bướng bỉnh hay không nhưng có điều này mà Hoa vẫn khăng khăng nói ý định của mình: Trong thư vừa rồi của Hoa vẫn giữ chữ Tôi cứng nhắc. Hoa vẫn nhất định dùng chữ ấy mãi ?

         Lại còn câu chuyện chất chua. Tôi hồi này vẫn hay dùng nhiều chất chua lắm Hoa ạ. Suốt trong chiến dịch này, y sĩ Khôi đã bắt tôi phải dùng chất chua thật nhiều. Nếu không dùng chất chua, thì phải dùng sulfate de magnesie. Tôi đã chọn chất chua, vì chất chua được dùng với đường uống vẫn thích hơn là uống sulfate de magnesie vừa chát vừa mặn. Vì vậy mà anh liên lạc đi theo tôi trong ba lô lúc nào cũng nặng những chanh và đường.

         Thế là Hoa và tôi đồng bệnh đấy nhé. Chất chua của chanh có nhiều sinh tố C cần cho sức khỏe, lại uống với đường thì thích biết mấy. Chỉ có chất chua theo từ điển mới, mới là chất chua đáng sợ. Uống vào sẽ đau gan hoặc đau dạ dày.

         Vài hôm nữa bộ đội lại đánh một trận quyết liệt nữa. Trận vừa qua đánh hai đồn một lúc, người lính Cụ Hồ đã phải ba đêm liền gối đầu trên báng súng, vầng trán nóng bừng vì lên cơn sốt nhưng vẫn mặc cho mưa lạnh gội trên mái tóc, để đợi giờ xung phong. Sốt và mệt mỏi như vậy nhưng đến lúc ra lệnh cho đại bác nổ quả đầu tiên vào đồn địch lại thấy khỏe hơn lúc thường, nguồn sinh lực lại rào rào trong mạch máu, tinh thần hăng hái bốc lên như men rượu mạnh. Lúc xung phong vào đồn, giẫm chân lên xác địch mà cười ha hả với nhau, những người lính Cụ Hồ thấy cuộc sống của mình chỉ có nghĩa lý trong những phút đó.

         Sau trận đánh sắp tới này, có lẽ sẽ kết thúc chiến dịch Thanh Cù. Thủ đô của Tây Bắc đã được chọn làm nơi duyệt binh của binh đoàn chủ lực. Ở đấy có nhiều người Hà Nội. Người thủ đô lại gặp người thủ đô hẳn là sẽ có nhiều chuyện vui bất ngờ. Cứ tưởng tượng đến ngày chiến thắng lòng người lính Cụ Hồ lại rộn lên những niềm vui sướng. Thế là chẳng còn bao lâu nữa, tôi sẽ dừng ngựa trên Đèo Khế để lắng nghe những rung động đẹp đẽ của ngày về khi hướng về dãy núi Tam Đảo.

         Chiến lợi phẩm đã có để tặng Hoa. Không quý giá lắm nhưng chắc là Hoa sẽ thích. Hoa thử đoán xem là gì nhé. Có  hai cái một anh Khánh (đại đoàn phó) lấy để tặng bà Phạm Văn Đồng còn một tôi dành để tặng Hoa đấy. Khi Hoa dùng thứ đó người ta thấy nhớ đến dáng điệu quen thuộc đáng yêu của những cô nữ sinh Đồng Khánh Huế thuở xưa khi mà hoa phượng nở.

         Còn quà để tặng tôi Hoa đã sắp sẵn chưa? Giá  gần nhà ba má thì ngày về chắc chắn là tôi sẽ được dự một bữa cơm gia đình thân mật đấy nhỉ. Ba má ở xa thì gia đình Liên chi cũng sẽ mời tôi chứ phải không Hoa?

         Tôi mong rằng khi lá thư này tới nơi thì sức khỏe của Hoa đã hồi phục lại như xưa, hơn xưa nữa và  Hoa sẽ đọc thư với những nụ cười tươi tắn. Thư trả lời của Hoa may ra tôi sẽ được đọc giữa những ngày lễ chiến thắng như vậy thì vui biết chừng nào.

---------------------
        1 . Ông Quý: Tên bí danh của ông Nguyễn Cơ Thạch - Nguyên Bộ trưởng Bộ Ngoại giao. Hồi đó ông là  Bí thư cơ quan Đảng bộ Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng tư lệnh.

        2. Ông Đắc: Ông Lê Tất Đắc - Phó bí thư cơ quan Đảng bộ Bộ Quốc phòng. Sau ông sau trở thành Thứ trưởng Bộ Nội vụ.

         Việt Hoa thân yêu,

         Đêm nay thức một đêm ròng để viết thư cho Hoa, lòng tôi êm dịu từ lúc cầm bút cho đến lúc sắp ngừng ở mấy dòng sau đây. Tôi đã mạnh dạn dùng những chữ mà từ trước tới nay chúng ta vẫn dè dặt.Tình thân giữa chúng ta càng ngày càng lắng sâu vào trong tâm tư thì cớ sao chúng ta lại ngại ngùng mà không dùng những chữ đúng với nghĩa của nó.

        Từ muôn thuở những chữ đó vẫn còn tồn tại cho tới nay và người sau này vẫn sẽ còn dùng thì những chữ đó có phải là khách sáo đâu. Chỉ trừ phi Hoa quan niệm cái tình thân của chúng ta theo một nghĩa khác thì chúng ta mới ngại rằng dùng những chữ đó không đúng chỗ. Tôi không tin như thế. Một câu ở  trong thư của Hoa làm tôi rung động, nhưng thấy rằng Hoa vẫn tránh dùng cái chữ mà Hoa cho là sáo chăng?

         Lá thư dài này ít ra nó cũng tỏ rõ cái tình thân yêu của tôi với Hoa như thế nào, nhưng hiểu rõ hay không, cái đó còn tuỳ ở  Hoa đấy Hoa ạ!

         Đêm nay, đêm mai tôi lại cùng bộ đội ngược dòng sông Thao để tiến sâu vào lòng địch. Hình ảnh Hoa trong lúc này gần tôi hơn bao giờ hết.

        Câu chuyện của chúng ta bắt đầu với mùa "Hồng Việt Bắc" năm ngoái, năm nay biết đâu không kết thúc cũng vào lúc "Hồng Việt Bắc" chín mùi. Tôi dừng bút giữa những tiếng thác nước réo ầm, nhớ nhiều đến em gái thân yêu, đêm nay.


        TB: Gửi Hoa chiếc ảnh chụp trước khi xuất trận đang nghiên cứu kế hoạch trên bàn cát. Thư gửi cho tôi Hoa nhờ Trừng chuyển hộ.

---

         Em Việt Hoa,

         Anh đã về đây hồi 2 giờ ngày 27 tháng 7 sau mấy ngày hành quân cấp tốc rời khỏi mặt trận Tây Bắc. Thế là ngày hội chiến thắng, dự định mở ở Thanh Cù thật rầm rộ để đón rước binh đoàn chủ lực đã giải phóng cho đồng bào của Tây Bắc phải bỏ vì tình hình chiến sự ở Bắc Bắc.

        Trong đêm tối bộ đội tiến vào phố Đại Từ lặng lẽ và âm thầm quá. Lòng thấy se buồn và thiếu một chút gì đó ấm áp. Cả đêm hôm ấy thức cho tới sáng, ngồi thui thủi một mình, viết báo cáo lại càng thấy cô đơn hơn. Sau những ngày gian  khổ ở mặt trận người ta thèm muốn một không khí chầm bập vui vẻ, ồn một chút và rất sợ sự tẻ lạnh của xung quanh.

         Thiếu những cánh tay mở rộng để đón người về Hoa ạ.

         Trong khi viết báo cáo nhớ đến hình ảnh Hoa có lẽ lúc này đang mơ một giấc mơ nhè nhẹ. Cách Hoa có mấy cây số ngàn nhưng đã chắc gì được gặp, bộ đội chưa được lệnh nghỉ hẳn ở cái địa phương an toàn này, sớm hôm sau chưa biết chừng nào sẽ tiến gấp sang Bắc Bắc. Đời người lính chủ lực có bao giờ hết những sự tình đột ngột ?

         Cả sáng ngày hôm qua, có lúc đã muốn lên ngựa vào Xóm Chòi thăm Hoa nhưng nghĩ đến đời sống khép kín trong khuôn khổ của bộ đội lại thấy ngại ngùng. Điều mong muốn đẹp với riêng mình, nhưng có thể là không đẹp lắm với những người xung quanh.

         Đã đọc lá thư mỏng của Hoa do chị L đưa. Vắn tắt quá Anh vẫn thích đọc những trang thư dài hơn. Mấy hôm hành quân từ Tây Bắc về, dọc đ ường mong thư của Hoa quá. Giá khi tới đỉnh Đèo Khế mà nhận được thư của Hoa thì vui biết chừng nào.

         Thư của Hoa gửi ngày 7 tháng 7 cũng không nhận được Thế là hai phong thư biệt tích. Tiếc làm sao?

         Nghe chị L nói lúc này Hoa xanh và gầy đi. Vẫn tham công việc. Vậy mà Hoa vẫn khuyên anh nên giữ gìn sức khỏe, trong khi Hoa phí phạm sức khỏe của mình. Về mà trông thấy Hoa xanh yếu chắc là anh sẽ không vui lắm. Chiều mai sẽ vào thăm Hoa. Cứ nghĩ rằng sắp sửa được gặp Hoa sau hai mươi tiếng đồng hồ nữa, thì cũng thấy lòng tươi thắm lắm rồi.

         Chiến lợi phẩm gửi tặng Hoa anh vẫn còn giữ bí mật. Hoa khó mà đoán nổi thứ gì. Anh cũng không quên kẹo của Hoa. Kẹo Tây thả dù xuống để nhờ anh biếu Hoa đấy.

         Còn quà của em Hoa anh đã đoán biết được là thứ gì rồi. Hoa sắp sẵn ra nhé.

         Cho anh gửi lời chào các anh các chị trong đó.

         Chiều mai.

        8 tháng 8 năm 1949

        Em yêu của anh!

         Anh đã lên gần tới mặt trận. Mạnh khỏe hơn bao giờ hết. Nhớ em nhiều. Anh vừa sửa soạn xong để sáng mai tiến sát vào phòng tuyến địch. Xong việc, thấy nhớ đến em liền lấy giấy ra viết dưới ngọn đèn dầu tù mù.

         Ngoài kia trăng sáng quá làm anh càng nhớ đến em vào cái đêm anh ra đi, khi anh nắm lấy đôi tay yêu run rẩy. Nói sao được tình yêu trong sạch tràn ngập trong lòng anh lúc ấy. Khi ra đi, anh thấy mình thật kiêu hãnh vì đã tìm thấy một tình yêu lành mạnh và đẹp chứ không hèn yếu chút nào . . . Cuộc kháng chiến này đã làm mất đi trong lòng chúng ta những gì hời hợt, nông nổi và yếu đuối. Tình yêu không còn là những sợi tơ ràng buộc hai con người ích kỷ, đi tìm cái tuyệt đích của một đời sống riêng lẻ nữa.

         Xưa kia lúc chia tay, người ở lại luôn muốn vẩy nước mắt thành mưa để giữ chân người yêu trở lại. Em của anh bây giờ không thường tình như thế. Em vui vẻ chúc anh lên đường. . .

        Anh đã đọc thư viết ngày 4 tháng 8 của em trong lúc ngồi trên mình ngựa ngược đường Ba Giăng, thỉnh thoảng lại ngưng lại và hướng về phía có em ở qua những dãy đồi xanh thấp . . . trong lúc lững thững hành quân người ta có quyền mơ một chút để vơi đi nỗi mệt nhọc phải không em? Anh tự cho phép anh làm như vậy.

         Em yêu của anh.

        Anh nói sao cho hết nỗi rung động trong lòng anh khi anh đọc đến câu: "... Hoa đợi anh mãi và mãi mãi. Anh vẫn có thể đi và Hoa vẫn đợi anh...".

         Đó là lời hứa muôn thuở. Nó có sức mạnh làm tươi thắm những niềm hy vọng ở trong anh . . . Đã từ lâu rồi anh đi tìm, anh chờ đợi những lời như thế để làm dịu đi những tình cảm lúc nào cũng sôi nổi ở trong anh. Cả một thiếu thời anh đã sống khô khan quá vì những người xung quanh. Người bộ hành lạc lõng nơi sa mạc đã tìm thấy một lạch nước trong.

         Yêu và tin, và hy vọng. Chúng ta gặp nhau ở chỗ đó . Người ra đi tin ở tình yêu bất diệt. Người ở lại kiên tâm chờ đợi và nâng đỡ niềm hy vọng của người ra đi.

         Vậy thì em yêu của anh, em sẽ đợi anh về giữa một mùa chiến thắng.


         Tái bút: Thư viết dưới ngọn đèn tù mù khó xem, em chịu khó đọc nhé.

---

         19 tháng 8 năm 1949

         Hoa yêu quý,

        Anh ở Bắc Cạn về đã được ba hôm nay. Giặc chạy hết cả. Đánh hụt. Tiếc quá. Mỗi ngày phải đi 45 cây số nên mệt quá. Đi bộ. Hôm nay tiểu đoàn làm lễ kỷ niệm 19 tháng 8. Có tranh ảnh về chiến dịch Sông Thao (buổi sáng) và mít tinh (buổi chiều) . Tưởng anh không về và bộ đội phải đi ngay nên tổ chức không được huy hoàng cho lắm. Và cũng vì thế nên không mời ai cả.

        Sẽ vào thăm em sáng hoặc chiều mai.

        20 tháng 11 năm 1949

         Em yêu quý,

        Hôm nay viết thư cho em đây trong lúc anh thấy mình nhẹ nhõm, vui vẻ sau những ngày chạy thi với công việc, một cuộc chạy thi chật vật mà phấn khởi của những người lính Thủ Đô hăm hở với nhiệm vụ xây dựng trung đoàn.

        Đã mười lăm hôm nay rồi anh không biết đến những giấc ngủ ngon lành: ngủ gục trên mình ngựa, thiếp đi mươi phút cạnh đống lửa ở một quán vắng bên đường khi ngồi hong quần áo ướt, để rồi vội vã nhảy lên lưng ngựa ra roi chạy vượt chặng đường dài trước mặt dưới trời mưa như trút nước.

        Anh cũng tưởng sau một cuộc diễn tập thì sẽ quỵ mất, nhưng trái lại tim vẫn đập 70 lần/1 phút, máu vẫn theo đúng luật tuần hoàn và phổi thì có một lượt thiết giáp bọc ngoài. Bác sĩ Minh Tâm trong cuộc diễn tập này đi theo trung đoàn thấy bộ ba¹ làm việc nhiều quá liền vác stéthoscape ra nghe và đã tuyên bố như vậy.

------------------
         1. Bộ ba: Vũ Lăng – Trung đoàn phó, Vũ yên – Trung đoàn trưởng và Hoàng Phương – Chính uỷ Trung đoàn.

         

---

        20 tháng 12 năm 1949

         Buồn quá. Ở chỗ các em thiếu sinh quân về lòng anh buồn vô hạn. Trong buổi tiệc liên hoan có những giọt lệ ngậm ngùi đọng trong khoé mắt mọi người. Những nụ cười gượng gạo của những người anh lớn, những tiếng hát đồng ca đượm nỗi buồn ly biệt của lũ em nhỏ rời khỏi gia đình Thủ Đô cứ ám ảnh anh trong suốt tối hôm nay.

         Những ý nghĩ định trả lời lá thư của em viết trong lúc tâm hồn không được bình tĩnh sẽ không đạt được hết nghĩa. Khất em đến thư sau nhé.

         Người ta bảo kháng chiến sẽ giết chết những tình cảm yếu đuối trong con người. Không đúng. Vũ Yên, con người lạnh lùng khô khan, tình cảm ít khi lộ ra nét mặt mà tối nay trong tiếng nói của anh ấy có một cái gì rạn vỡ, đôi môi cố mím lại để cho những giọt nước mắt khỏi trào ra. Nhạc sĩ Lương Ngọc Trác run tay không nắm nổi phím đàn, mắt đỏ hoe, nói được ba câu phải ngồi xuống. Còn anh, anh cũng đứng lên để lại ngồi xuống, mắt không ướt nhưng có cái gì mằn mặn trong cổ họng. Không ai dám nói to. Bên ngoài trời mưa bụi, gió lạnh lùa vào trong nhà gây thêm nỗi buồn tê tái cho một chiều tiễn biệt. Những bàn tay nắm chặt lấy nhau. Nghèo quá, những bộ quân phục đã phai màu cố vá víu cho lành lặn, nhưng tình thương yêu trao cho nhau trong những cái nắm tay siết chặt lại là cái gia tài phong phú nhất còn lại của người lính Hà Nội.

        …Quần áo mặc chung
        Vá mông, đầu gối, vá lưng
        Cho lành vậy
        Chúng ta thương nhau lắm...

         ( Ở lại nhé! của em Ngọc Sơn )

         Lời thơ đôi chút vụng về nhưng vang lên những niềm thương xót, trong cái nghèo chung và đùm bọc. Ba năm rồi những người còn sống sót thường điểm lại số đầu, ngậm ngùi mà thấy con số cứ hụt đi dần. Những cuộc tiễn đưa, ly biệt vẫn có nhưng thường là những cuộc tiễn đưa ở ngoài mặt trận của những kẻ còn ở lại với những kẻ nhắm mắt nghìn thu dưới đáy mồ. Cuộc tiễn đưa này tuy chỉ là tạm biệt, nhưng đoàn thiếu sinh quân ra đi là mang theo cả nguồn an ủi của những người anh lớn.

        Giữa đêm khuya
        Cười lên, lòng ly biệt.

         Trung đoàn Thủ Đô khác với đơn vị bạn ở chỗ đó. Thường bị phê bình là gia đình, là địa phương, nhưng đối với những người cách đây ba năm quấn chiếc khăn đỏ màu máu vào cổ và thề sống chết có nhau thì tưởng điều đó không phải là quá đáng, phải không em?

         Hôm qua 19 tháng 12, những chiếc khăn đỏ đã được moi lên ở dưới đáy bọc là để sắp sửa quấn vào cổ ngày 6 tháng 1 năm 1950 này. Ngày kỷ niệm thành lập Đảng Cộng sản Đông Dương và cũng là ngày thành lập Trung đoàn Thủ Đô trong liên khu gạch ngói Hà Nội, giữa giai đoạn ác liệt nhất.

         …Anh mong rằng ngày đó sẽ nhận được lá thư đặc biệt của em - một lá thư " không điều kiện ".

        Đầu 1950. Đêm 30 Tết!

         Có tiếng nai giác, vang lên nghe như tiếng hú hồn trong khu rừng âm u này. Nghe rợn quá. Những hình ảnh chết chóc lại hiện lên: Điệp, Duân, Lanh ơi... Các em cứ yên nghỉ. Ngày mai, ngày kia các đoàn người còn lại này sẽ vì các em, vì dân tộc, vì nhân loại mà xông lên trước mũi súng giặc, cắm sâu giáo mác vào ngực chúng. . .

         Mồng 1 Tết: Những tiếng cười hồn nhiên sáng nay lại reo vang bên bờ suối - Những nỗi buồn thương, tang tóc đã vơi đi.

         Đời người lính tránh sao khỏi những lúc buồn. Nhưng chỉ buồn một lúc cho nhẹ lòng đi thôi. Còn công việc, còn nhiệm vụ, còn giặc còn chiến đấu nhiều nhiều. Trong đau khổ, trong nước mắt vẫn phải tìm thấy những nụ cười để cho đời lính vẫn cứ tươi.

         Quang cảnh trong doanh trại vẫn nhộn nhịp. Những anh lính Thủ Đô lại ca lô đội lệch, bộ quân phục đã bạc màu, vá víu nhưng vẫn có nề nếp phẳng phiu. Cái duyên dáng của người lính Thủ Đô không bao giờ hết.

         Loay hoay mãi không biết đãi khách bằng gì. Gạo còn phải đi lấy xa, sáng nay may ra còn một bữa cơm muối. Nhưng người Thủ Đô vẫn tìm được cách để chứng tỏ mình vẫn lịch sự.

        Các anh Ban chỉ huy tiểu đoàn đến. Những lời chúc Tết vang lên theo những nhịp cười. Cả một không khí vui trẻ, ngạo nghễ trước sự đạm bạc của ngày Tết . . .

         Tiễn khách xong, anh thơ thẩn đi dạo quanh vườn, nhớ đến em. Càng đi càng thấy hoang vắng. Dân chúng sợ Pháp, bỏ chạy vào các lán, còn trơ lại mấy chiếc nhà sàn xiêu vẹo với mấy mảnh vườn hoang. Bỗng anh ngạc nhiên đứng lại: một cây đào to ở góc vườn với những bông hoa tươi thắm đã mãn khai. Anh ngẩn người ra trìu mến ngắm những bông hoa đào cười trên những mầm lá xanh non, phô dưới ánh bình minh nhị vàng óng như tơ.

         Anh nghĩ ngay đến quà Tết gửi mừng em. Hái những bông hoa đào còn đượm phong sương của cái Tết miền biên giới để gửi kèm theo lá thư này.

         Tối mồng 1 Tết:

         Bây giờ anh kể em nghe sơ qua trận chiến oanh liệt ở Phố Lu .

         Trước hết Phố Lu không phải là một cái đồn như Phố Ràng, Đại Bục. Phố Lu là một thị trấn khá to có khu nhà ga, khu trường học, khu phố chính. Tất cả có ba mươi ba nóc nhà gạch vừa hai tầng, vừa một tầng khá kiên cố. Chung quanh có tường bao bọc dày 1m20, ghép gỗ, đại bác bắn không chuyển, những lô cốt là những pháo đài. . .

         Trung đoàn Thủ Đô quyết định phải chiếm được thị trấn này để mở màn cho chiến dịch Lê Hồng Phong.

         Trận đánh bắt đầu từ đêm 7 tháng 2 đến hết ngày 13 tháng 2 năm 50 (bảy đêm sáu ngày). Đêm 7 tháng 2 chiếm lĩnh trận địa, bao vây quanh thị trấn. Buổi sáng 8 tháng 2 địch ra bị dồn vào.  Máy bay địch lên khủng bố 6 đợt, mỗi đợt 40 phút. Buổi chiều máy bay địch vừa đi khỏi 5 phút, 17h05' đại bác 75 ly khai hỏa mở màn cho chiến dịch. Trận đánh kéo dài hai tiếng, ta bắn sụp mấy nhà gác, địch bị tiêu hao một số, liều chết cố thủ. Ta rút ra vây bao quanh thị trấn.

         Ngày 9 tháng 2 ta nghỉ. Máy bay địch lên oanh tạc trận địa của ta, chín đợt trong suốt một ngày, địch đã huy động hết ba mươi sáu khu trục, bốn vận tải để tiếp tế đạn dược, thả hai mươi lăm dù.

         Ở Lào Cai địch tiếp viện về bị đánh bật ra khỏi trận địa.

         Ngày 10 tháng 2 máy bay địch lại lên khủng bố suốt ngày, ta bắn bị thương một chiếc. Địch tiếp viện ở Lào Cai xuống lần thứ hai bị ta đánh chạy dài. Đúng 17h15' đại bác của ta lại bắn vào các khu phố khi phi cơ của địch vừa đi khỏi. Xung kích 54 chiếm khu nhà ga, khu trường học, dồn địch ở phố chính.

         Ngày 11 tháng 2 ta nghỉ. Địch tiếp viện ở Lào Cai xuống lại bỏ chạy. Máy bay địch lại khủng bố dữ dội suốt ngày, thả dù tiếp tế đạn dược. Một phi cơ bị bắn trúng bỏ chạy.

         Ngày 12 tháng 2 ta chuẩn bị để đánh đợt cuối cùng. Địch nhảy dù xuống Lào Cai để đánh vào sau lưng quân ta. Ta đánh bật ra khỏi trận địa và địch lại bị đuổi chạy dài. Phi cơ địch lên tiếp viện dữ dội, ta bắn cháy một Dakota chở một trung đội da đen để nhảy dù xuống tiếp viện cho Phố Lu. Chiếc này bị rơi ở Lào Cai.

         Anh lên cơn sốt, ngồi ở  dưới chiến hào nghe bom nổ  và đạn réo quanh trận địa, bắc ống nhòm quan sát phố chính và viết kế hoạch công kích đợt cuối cùng.

         Buổi tối, ta và địch giành nhau khu nhà ga, khu trường học, sau 20 phút ta dồn địch vào phố chính.

         Ngày 13 tháng 2 ta chuẩn bị công kích đợt cuối cùng. Toán tiếp viện lần thứ 8 lại bị đánh lui.

         Anh trình bày kế hoạch trận cuối cùng, giao 54 nhận nhiệm vụ chính.

        Sáng địch lại khủng bố - 15 giờ anh từ đài chỉ huy với xung kích 54. Đợt xung kích cuối cùng này cần phải quyết liệt. Một người trong Ban chỉ huy trung đoàn phải đi theo sát 54. Anh đã lãnh nhiệm vụ đó. Những chiếc khăn quàng màu máu được quấn lên cổ người lính Thủ Đô, tất cả đều quyết tâm, tin tưởng mãnh hệt vào đợt xung kích cuối cùng.

        Anh nhìn lại một lượt những người bạn chiến đấu.  Họ đều bình thản. Chốc nữa thây ai sẽ vắt trên hàng rào dây thép gai, xác ai sẽ gục trước những viên đạn ác liệt. Không, không ai tỏ vẻ ngại ngùng trước cái chết.

         Danh dự truyền thống của Trung đoàn Thủ Đô? Vinh dự được kết thúc trận đánh bằng đợt xung kích cuối cùng của người lính 54! Tất cả bốc men trong người họ.

         Trận đánh sớm hơn mọi ngày. Đúng 16h khi phi cơ của địch vừa khủng bố xong, ba khẩu đại bác ghếch vòi, dọn giọng bắn chập vào khu phố đâu. Xung kích ào lên như sóng. Địch chúi mũi xuống giao thông hào bắn ra như mưa. Moóc-chiê 81 của chúng vọt xuống xung kích như gió. Dây nói chỗ anh réo lên báo cáo những đội trưởng ngã trên trận địa. Mặc, người khác lên thay, xung kích cứ tiến. Còn 70 thước, còn 50 thước, kèn xung phong thét lên, xung kích ập vào chiếm dãy phố đầu, trong khi đại bác vẫn dồn dập bắn ra khu phố khác. Phút thứ 45 bám chắc được đầu phố, xung kích đánh tỏa ra hai bên, dồn địch vào một góc. Trận đánh trở nên ác hệt. Cướp nhau từng phố, tranh nhau từng căn buồng, đuổi nhau trên gác thượng, quần nhau trong những lô cốt, trong những hầm phòng thủ.

         Anh lính xung kích 54¹ đã biểu diễn một trận đánh trong phố tuyệt đẹp, cướp súng từ tay giặc, quay súng của giặc bắn vào đầu giặc.

         Trận đánh kết thúc lúc 19h30' sau ba tiếng đồng hồ kịch chiến.

         Viên trung úy Gauthier quyền đại úy, chỉ huy trưởng Phố Lu tử trận nằm giữa chiến hào. Y đã chết mù quáng vì danh dự quân nhân. Trong cuốn nhật ký y đã nhận ra rằng mình đang tiến hành một cuộc chiến tranh bẩn thỉu. Bọn đã lợi dụng được Gauthier chắc giờ này đang uống sâm banh và nhảy đầm ở Metropolo, Taveme Royale. Chúng đang uống sâm banh và nhảy đầm trên cái chết của Gauthier. Nhưng vị hôn hê trẻ tuổi của Gauthier ở bên kia bờ Đại Tây Dương hi được tin thảm này chắc sẽ khóc nhiều nhiều.

         Khi Phố Lu bị bao vây nguy khốn, Gauthier ánh điện cầu cứu tên Cug chỉ huy trưởng Lào Cai, tên Cug bất lực đã trả lời:

         "Tinez, seirez les dents!"

         Và Gauthier đã kiêu hãnh: "Merci, nous tenons!"

         Gauthier và bộ đội y đã nghiến răng lại mà giữ lấy Phố Lu, giữ lấy mảnh đất không phải là của chúng, giữ mướn cho bọn thực dân và đã mua khá đắt cái điều ngu muội đó. Trung đoàn Thủ Đô  đã nghiến răng lại mà đánh để giành lại được đất nước của mình, những người lính Thủ Đô đã dâng máu của mình cho Tổ quốc - đã lấy cái chết anh dũng để giành lại cái sống của dân tộc.

         Hai cái chết mới khác nhau làm  sao? Vậy thì những người thiếu phụ ở bên kia Đại Tây Dương cứ khóc đi, khóc mà căm thù bọn thực dân, khóc mà tủi cho người yêu của mình đã chết vô lý cho cuộc chiến tranh phi nghĩa của nước Pháp ...

         Lửa Phố Lu bốc cháy soi sáng dòng sông Hồng đỏ ngầu máu quân thù. Lửa Phố Lu bốc cháy tiêu hủy những tàn tích dơ bẩn của lũ giặc ở thị trấn tiền tiêu của cửa ải Lào Cai. Mai kia, lửa Lào Cai sẽ bốc cháy, đại úy Cug sẽ lại nghiến răng... mà chết như trung úy Gauthier. Những người lính Thủ Đô vừa vui cười khuân chiến lợi phẩm, vừa ngập ngừng khiêng xác bạn. Nhưng những đống chiến lợi phẩm chất cao như núi cũng làm hả dạ:

         200 súng trường
         9 trung liên
         3 đại liên
         2 moóc-chiê
         20 tiểu liên
         15 tấn đạn dược các cỡ
         200 dù đủ các màu
         3 máy vô tuyến điện
         Và rất nhiều quân dụng không kể xiết

         Một đại đội hơn 200 tên giặc đã bị tiêu diệt gần hết.

-------------------
        1. Xung kích 54: Là Tiểu đoàn 54 được thành lập sau khi Trung đoàn Thủ Đô rút ra khỏi Hà Nội. Trong chiến dịch Việt Bắc, Tiểu đoàn đã nghênh chiến với binh đoàn Bô-phờ-rê.

         Ngày 12 tháng 1 năm 1950

         …Ngựa ra khỏi phố đi mau quá. Vó ngựa dập vang trên đường nhựa hòa âm với nhịp điệu vui đang rộn rã trong lòng. Cái cảm giác lâng lâng của một sớm mai thức dậy sau một giấc mộng đẹp, khiến anh quên hẳn đi những lo lắng âm thầm mà anh đã nói ra với em hôm qua, trên đồi chè lộng gió. Sương xuống trùm lạnh trên hai vai nhưng sao lòng anh ấm thế. Tới một chỗ đường quặt, anh ghìm ngựa lại, hướng về phía vừa lên ngựa. Phố Bờ Đậu đã khuất hẳn nhưng qua làn sương mờ anh đã thấy rõ hình ảnh em dịu hiền đưa tiễn anh dưới chân đồi sớm nay. Thôi nhé, hãy tạm biệt mái nhà tranh ấm cúng ven đồi, kỷ niệm những ngày vui đẹp của anh em ta: ngày quay lại chốn này có lẽ còn lâu lắm, nhưng chắc chắn rằng khi quay trở lại vẫn đủ hai người chúng ta, chứ không phải chỉ có một bóng người lẻ loi, âm thầm nhớ lại chuyện cũ.

        Vó câu lại rong ruổi trên đường thiên lý. Những hàng quán bên đường đã thức dậy, ánh lửa le lói, tiếng người ngủ dậy lao xao gọi nhau thức giấc giữa những tiếng rít của điếu cày trên bếp lửa. Ngựa vẫn kêu đều đều, lướt qua những bóng người mải miết gánh hàng đi chợ. Tiếng cười giòn giã hòa với tiếng chim hót buổi sáng…

---

        18 tháng 1 năm 1950

        Em,

         .. Anh bận quá. Mấy hôm nay làm việc nhiều. Thức đêm, chưa chắc anh đã vào quân y được trong mấy ngày gần đây. Tuy nhiên anh sẽ gắng dành chút ít thời gian rẽ vào thăm em khi đi ngang qua đó.

         Ngày 16 tháng 1 Tiểu đoàn 54 hạ được một máy bay Kinh Cobra - thích quá. Thế là được sáu chiếc máy bay rồi. Một truyền thống bắn máy bay, một kỷ lục của Trung đoàn Thủ Đô mà chưa đơn vị nào vượt được.  Chiến công đầu đã mở màn cho chiến dịch sắp tới.

         Em của anh mấy hôm nay ra sao? Có ăn ngủ được không? Sức khỏe đã tiến bộ được chút nào chưa?

         Lâu rồi bận công việc, nhớ em quá đi.

         Thôi nhé. Em anh vui mạnh, ăn ngủ được và chịu khó tiêm thuốc.

---

     

        Tại Mặt trận  Biên Giới

        Em của anh,

         Anh vừa ở mặt trận về đêm qua - 50km vừa đi vừa về, hai ngày đêm cuốc bộ. Trời mưa, đường trơn, leo dốc, vắt và máu. Hai đêm liền rồi trời mưa, ngồi trong chiếc lều dột, mưa ướt đầm mái đầu, đợi sáng và nghe gió gào trong thung lũng. Đời người lính chủ lực kể cũng khá vất vả.

         Thức gần sáng thảo luận kế hoạch xong, ngủ được bốn tiếng lại dậy làm việc. Tuy có mệt đôi chút nhưng sáng nay thấy khoan khoái vì công việc chạy. Điện thoại từ mặt trận gọi về. Xuống tổng đài nói chuyện xong, lúc trở về đi ngang qua văn thư, anh thấy mọi người đang xúm quanh mấy tập công văn, thư từ ở đại đoàn gửi lên. Anh nào cũng náo nức hỏi thư của mình. Anh rẽ vào đó, hơi hồi hộp nhưng cũng không hy vọng gì có thư em. Đã mấy chuyến thư như thế, mong mãi rồi có thấy gì đâu?

         Bỗng một anh reo lên: thư của anh Lăng? Anh mỉm cười, yên trí là anh ta nói giỡn, nhưng thoáng nhìn phong thư anh nhận ra ngay chữ của em. Đến lượt anh suýt reo lên. Cầm phong thư dày nặng mà lòng anh vui làm sao. Đọc mấy dòng chữ: Xin đừng gấp!  Anh mỉm cười, đoán là chắc có gì lạ ở trong, nhưng có điều hơi bực mình, phong thư không bị gấp, song đã bị bóc rồi. Thiên hạ kể cũng tò mò quá quắt lắm?

         Anh cất thư vào túi, không xem vội. Để đến chiều nay xong công việc, tâm hồn thư thái sống những phút của riêng mình, đọc thư em mới thấy những điều vui đặc biệt sau những ngày chờ mong mòn mỏi.

         Phong thư nằm trong túi đã mấy lần anh toan lấy ra đọc, đọc một đoạn thôi, nhưng rồi lại dằn lòng, cố để đến chiều. Kể anh cũng gan lắm chứ.

         Chiều tới (mà buổi chiều sao mà lâu đến thế) 16h30' xong công việc, anh khoác thêm chiếc áo dạ xuống đồi - Thung lũng chiều nay vang tiếng hát của các em thiếu sinh quân. Mọi người vẫn tấp nập kiến thiết khu phố để đón tiếp phái đoàn sắp tới thăm - Tháp Rùa đã dựng lên giữa khu phố, nổi bật bên những chiếc dù xanh đỏ.

         Mưa bụi nhẹ như sương rơi, buổi chiều xuân đầm ấm cũng như lòng anh ấm áp khi đọc những dòng chữ thân yêu ...

         …Em xin chúc anh đón xuân sang trên xác giặc, giữa những ngọn lửa đẹp sáng đang đốt cháy đồn địch. Điều đó đã thực hiện. Tuy không ác liệt bằng mùa xuân lịch sử năm xưa, máu quân Tôn Sĩ Nghị nhuộm thắm dòng sông Nhị. Mùa xuân chiến thắng năm nay máu quân Carpentier cũng đã nhuộm đỏ dòng sông Thao và ngọn lửa thiêu cháy thị trấn Phố Lu lại càng làm cho dòng sông đỏ rực hơn lên, đẹp hơn lên …

         23h30' có tin cấp báo một toán quân địch bỏ Bắc Hà đang vượt qua sông Chảy, tiến vào phòng tuyến của ta. Anh phải đi ngay đây.

        23 tháng 3 năm 1950

         Năm ngày năm đêm quần nhau với địch dưới trời mưa như trút nước, giành nhau từng ngọn núi một, đã có lúc rét quá anh thấy máu trong người như ngừng lại. Cơm ăn chan với nước mưa, nước trên đầu, trên mặt rơi xuống tưởng chừng như vừa ăn vừa khóc. Thế mà vẫn đuổi được giặc, đuổi cả đội quân nhảy dù cừ nhất của Pháp chạy toán loạn. Truy kích giặc trên những đèo, những dốc cao như Tam Đảo. Mệt thì có mệt nhưng khi đuổi giặc tinh thần phấn khởi hẳn lên, mọi người đều: "chân sắt, mắt ngựa, bụng thần tiên cả" .

         Hàng ngàn cây số vuông đất đai đã thu lại được. Phòng tuyến của địch đã bị dồn hẹp lại. Người dân Tây Bắc được giải phóng đón anh bộ đội nước mắt rưng rưng.

         Chiều nay, sau khi nằm bên dốc đá nghe mấy chiếc "cổ ngỗng" hục hặc lồng lộn trên đầu, bắn 20 phút vào những ngọn núi vô tội, anh lên ngựa trở về doanh trại. Cưỡi ngựa ra mặt trận cách 800m mới bỏ ngựa, đứng chỉ huy là một hứng thú của anh trong trận này.

         Gần tới nhà, tiếng kèn clairon báo hiệu cơm chiều đã vang lên trong thung lũng. Ở đây tuy sát mặt trận, cuộc sống của đoàn bộ đã được bình thường hóa đi. Chỗ ở đã kiến thiết thành doanh trại hẳn hoi.  Làm việc, ăn ở, chơi đùa giải trí y hệt như hồi ở nhà, ở Gò Pháo. Chỉ có khác là thỉnh thoảng tiếng súng trận lại rền lên, mọi người  ngừng lại đôi chút, nghe ngóng rồi lại cúi xuống công việc. Tiếng súng truy kích của ta đấy, họ tán dóc với nhau, cười khanh khách. Họ không chủ quan đâu, từ hôm xuất trận Trung đoàn Thủ Đô chưa hề lùi trước giặc trận nào.

        Ngựa anh Vũ Yên và anh phi qua, không phải thi ngựa đâu, mọi người xô ra hoan hô, nắm lấy cương ngựa, hỏi tíu ta tíu tít. Ở ngoài mặt trận người ta mới thương nhau, mới thân nhau làm sao.

         Tin thắng trận làm cho họ hể hả cười đến vỡ núi. Tiếng hát lại nổi lên, cuộc đời lại tươi hơn...

         Về nhà riêng tắm rửa xong, tất cả mệt mỏi sau năm ngày liền chiến đấu biến đi hết. Anh nằm trên chiếc ghế tre dưới chiếc dù xanh dịu, hút thuốc lá thơm (của bạn bên Hồ Kiều gửi tặng), lòng anh thanh thản như vừa xem một cuốn phim hay về. Quên chưa tả cho em nghe về nhà riêng của bộ ba bọn anh:

        Một chiếc nhà xinh xắn lợp lá, dựng trên một quả đồi cây cối xanh um, chung quanh có lan can. Giữa nhà có một lò sưởi, chỗ làm việc riêng, buồng ăn riêng, buồng ngủ riêng, nghĩa là rất ngăn nắp. Ngoài sân có chỗ ngồi chơi, bàn ghế đầy đủ, phía trên căng một chiếc dù xanh dịu. Đường lên đồi thành bậc thang, hai bên có lan can rất đẹp. Đứng ở dưới chân đồi nhìn lên như một biệt thự. Chỉ còn thiếu có Hoa thôi...

        Dưới đồi là một thung lũng, ruộng cỏ xanh mượt như tấm thảm nhung. Chạy ven theo những dãy đồi là những khu phố đều đặn vuông vắn. Khu Đông Thành, Hoàn Kiếm, Đông Kinh, Đồng Xuân, đủ cả...

        Dưới chân đồi vọng lên tiếng đàn của chú Sơn: bản "Beau Danube Bleu”  của Strauss. Sao hồi này chú Sơn hay đánh bản này thế. Tiếng đàn trong hơi gió thoảng qua, thấm đượm như từ cõi xưa nào vọng lại.

         Anh nằm yên lắng nghe lòng xao xuyến. Gió nhẹ mơn man đượm hương thơm ngát của hoa bưởi rừng. Trong làn gió thoảng, anh tưởng chừng như nghe thấy tiếng em

         Ngày mai, ngày kia cứ để trời mưa đi, gió cứ lạnh đi, anh vẫn cứ hăng hái bước dưới trời mưa gió để làm tròn nhiệm vụ của một người lính. Gió mưa nào mà làm lạnh nổi lòng anh? ...

         …Tối ngồi viết nốt thư cho em .

         Em lại đã trở về với công tác cũ. Ngày đêm tiếng máy chữ lại chăm chỉ kêu giòn giã, đều đều trong khu rừng Yên Thông. Cái nghề đau tim ấy sao mà em yêu nó đến thế? Giá có một công tác nào không đau tim mà em cũng yêu như thế thì vẫn hơn. Anh mong thế.

         Em,

         Khuya lắm rồi mà anh vẫn gắng ngồi viết nốt cho xong thư này. Ngày mai tiếng súng lại nổ rền, bỏ dở thì không biết ngày nào mới viết tiếp được. Chiến dịch có lẽ còn kéo dài. Ngày về chưa biết đến bao giờ. Có thể sớm đầu mùa hạ mà cũng có thể muộn đến mùa thu.

         Hoa gạo mùa này đỏ rực hai bên bờ sông Chảy, báo hiệu mùa hè sắp sang. Mùa hè Tây Bắc với chiến dịch Sông Thao. Trông hoa rụng bên bờ sông mà nghĩ ngợi nhiều. Chỉ còn một tháng nữa là tới ngày 26 tháng 4. Trong tháng 4 có hai kỷ niệm: sinh nhật em và ngày đính ước của chúng ta ...

        31 tháng 5 năm 1950

        Hoa của anh,

         Đêm nay sáng trăng đẹp  quá. Anh đứng trên ban công, lòng hướng  về phương  cũ mà nhớ tới em. Trong lúc này em của anh có dạo dưới trăng và có nhớ tới anh không? Nhớ anh, nhưng em có biết hiện giờ anh đang ở phương nào?

        Vầng trăng ẩn sau mái nhà cong cong cổ kính. Cây dương liễu độc nhất cuả anh binh phòng đứng rũ dưới ánh trăng, soi bóng trên những ánh nước bạc của trận mưa vừa ngớt. Xa xa vọng lại điệu nhạc trạm mạnh của cuốn phim Đại hội thanh niên Liên Xô đang chiếu ở  trường học. Bản nhạc tươi mạnh hợp tấu dưới tiếng hát của bộ đội dưới trăng đẹp. Nhớ đến đêm vừa qua. Trên màn ảnh nam nữ thanh niên Liên Xô hoan hô thống chế Staline khi người vừa tới khán đài. Tiếng hoan hô trên màn ảnh hoà lẫn với tiếng hoan hô của mấy ngàn thanh niên Việt Nam ngồi dưới bãi cỏ, trên đất lạ . Những nụ cười tươi trẻ quá. Cả một lớp người đang lên dưới ánh sao sáng ngời của điện Kremlin.

         Đã ba đêm nay khi tiếng kèn vừa dứt là anh bỏ bút đứng dậy ra ban công đứng, hướng về phương trời yêu dấu, gửi những ý nghĩ thầm kín của mình. Có lẽ rồi sẽ thành thói quen. Cả ngày làm việc không ngừng, viết không ngừng, mỗi tối bỏ ra 30 phút để sống một chút với tâm sự của riêng mình tưởng cũng không có gì là quá đáng lắm.

         Em của anh! Mới có ba đêm nay anh lại nghĩ đến em, xa cái ngày vội vã ký tên mình ở cuối trang thư để kịp gửi về cho em trước lúc lên đường. Ba đêm nay, hình ảnh em, nụ cười của em lại đến với anh, đã làm vợi đi đôi chút những nỗi khó nhọc nặng nề chồng chất trên đôi vai gầy của người lính chủ lực.

         Nhưng sao ba đêm nay anh tại nhớ tới em nhiềuthế này? Nhớ hơn bao giờ hết. Có phải vì ánh trăng đẹp và những mái nhà cong vút với những cành dương liễu la đà, khiến anh tưởng tượng đến một trầm hương các xa xôi nào mà sinh ra mơ mộng? Có phải vì ba hôm nay trời lạnh, hàn thử biểu tụt xuống 12 độ khiến anh nhớ tới một chiều lập đông bịn rịn, nắm tay em, từ biệt ra mặt trận? Có thể là tất cả mà cũng có thể là điều này.

         Sáng hôm kia vừa đi xa về, anh ngừng lại ngạc nhiên trước phòng làm việc. Căn phòng sáng hẳn lên vì bình hoa Hoàng Lan để trên bàn. Hoa đẹp quá, anh trìu mến ngắm những cánh hoa thon thon, nhẹ, đẹp như một nét vui. Màu vàng ngà của cánh hoa lại điểm thêm một chấm đỏ như viên ngọc bích. Anh em nói đùa: có người đẹp đến tặng hoa khi Vũ Lăng đi vắng đấy? Hôm nay ngắm nhìn hoa lại có người nhớ tới Hoa? Tên Hoa tự nhiên vang lên trong căn phòng. Hình ảnh em nhẹ nhàng đến đặt bình hoa trên bàn làm việc của anh. Anh đang ngắm em sửa lại những cành hoa cho cân đối. Giàu trí tưởng tượng quá? Anh lại nhớ câu này đã viết trêu em trong một lá thư đầu: Tên cô, nếu bỏ chữ Việt đi là tên một loài hoa đấy¹?

         Vậy là bình Hoàng Lan hoa của mấy chị Nguyệt Ánh, Tú Hương nào đó tặng, anh bỏ hẳn chữ lan đi để gọi Hoàng Hoa thôi. Hoàng Hoa tên em của anh!

         Đêm nay anh thì thầm nhắc tới tên em, gửi qua làn gió về phương Nam tiếng vọng của lòng anh đang nhớ tới em nhiều.

         Trăng lạnh đêm nay có một cái gì đó huyền ảo quá ánh trăng bàng bạc, mái nhà cong, cành dương liễu khiến người ta nghĩ tới một cái gì rất xưa. Anh chú ý tới một điệu hát đang nổi lên nhè nhẹ. Bài Nông Tác Vũ². Chắc mấy chị đang hồn nhiên biểu diễn mấy điệu múa cho anh em xem. Những điệu múa tươi trẻ trong y phục xanh trắng của các chị đêm nay, lại khiến anh nghĩ tới những điệu nghi thường mềm mại trong làn xiêm áo của những nàng cung nữ ngày xưa. Ở đây trong khung cảnh này dễ tưởng tượng như thế lắm.

        Lan man, anh nhớ tới một đêm rằm tháng 8 ở Sơn Mỹ, anh cưỡi ngựa đi ngang qua chỗ em ngồi bên bờ giếng mà em không hay. Anh không còn nhớ rõ vì sao anh buồn nhưng đêm đó thật có một tâm sự không được vui cho lắm. Mấy hôm sau được biết đêm hôm đó em cùng mấy chị nữa biểu diễn những điệu múa dưới trăng. Đêm nay dưới trăng hình như có bóng em đang nhẹ nhàng lướt theo nhịp điệu của bản Nông Tác Vũ.

         Gió từ phương Bắc thổi về, lướt nhẹ trên ban công. Tháng tư rồi mà ở đây trời lạnh thấu, mấy hôm trước lại còn có mưa đá, có lẽ mùa đông ở đây có nhiều tuyết. Anh về buồng khép kín cửa lại khêu đèn để gửi về mấy dòng này.

         Mấy bông Hoàng Hoa vẫn cười bên ánh đèn, anh cúi trên trang giấy nhớ đến đôi mắt, nụ cười của Hoàng Hoa, em của anh.

         Mấy trang ghi những cảm xúc này bao giờ sẽ vượt qua mấy ngàn dặm để tới tay em.

        Có lẽ chẳng bao giờ gửi cả vì ở đây thiếu con chim xanh. Ước gì con chim xanh của em cất cánh bay được thật!

-----------------
        1. Tên vợ Vũ Lăng là Hoàng Việt Hoa. Nếu bỏ chữ Việt đi thành Hoàng Hoa (tức hoa cúc vàng).

        2 . Nông Tác Vũ: Điệu múa của Trung Quốc, lúc đó được phổ biến rộng trong bộ đội.

        4 tháng 6 năm 1950

        Em,

        Sáng nay đang ngồi trong giảng đường, lúc giờ nghỉ bỗng thấy Thế Dũng vào cười rất nhiều, đòi hút thuốc lá rồi sẽ cho quà. Anh yên trí là sẽ được ăn đào hoặc mai như mấy chị thường tặng, không ngờ lại là thư của em.

         Anh cảm động quá. Thật là không ngờ Hoa ạ, anh không ngờ phong thư của em vượt bao nhiêu ngàn dặm để tới tay anh trong lúc anh không chờ đợi một chút nào. Anh đã tính rằng ít ra tới tháng 9 này may ra mới có dịp gửi thư cho em.

         Đút phong thư vào túi chờ để hết giờ về buồng riêng mới đọc. Trong giờ giảng của Chu Quân Trường hôm nay anh hút thuốc lá nhiều quá.

         Anh châm thuốc lá hút trước khi đọc thư em. Anh đọc hai trang đầu mà buồn cười. Bài báo Vui Sống anh đã đọc rồi.

         Đọc từ lâu rồi kia. Đọc để rồi cười cái anh chàng bác sĩ đã viết bài báo đó.

         Trong 100 bác sĩ thì có lẽ anh ta là người độc nhất không biết hút thuốc lá mà chỉ biết ăn kẹo. Nếu gọi những người hút thuốc lá là những ống khói thì anh chàng là cái tonneau đường. Cái tonneau đường chỉ biết chứa đường, những ống khói vừa nhả ra  những làn khói thơm vừa biết ăn kẹo. Hút thuốc lá + ăn kẹo = cảm hứng (inspinradin) . Và trong lúc buồn nó là một nguồn an ủi.

         Người ta buồn thường hút thuốc lá chứ không ai buồn mà đi ăn kẹo bao giờ. Trừ những em bé hay khóc vòi kẹo.

         Cho nên ở đây thuốc lá được gọi là tương tư thảo.

         Anh lại lấy thuốc lá ra hút đây. Em cứ cười đi. Hồi này anh là ống khói thực thụ rồi.

         Ở đây sẵn thuốc lá, lại là thuốc lá thơm. Mỗi tháng nhận được 15 bao. Vũ Yên không biết hút, Thế Dũng, Hoàng Phương và anh phải "hút hộ". Hút thuốc lá thơm, điểm thêm mấy quả mai, quả đào cho ngọt giọng thì ai mà chả thành ống khói hơn nữa ở đây có tác phong mới hút thuốc lá, không hút thì ấn vào tay, thành ra " bất đắc dĩ " phải hút  vậy. Trong những cuộc hội họp, liên hoan, phụ nữ cũng hút và đích thân đi mời. Mà các chị ấy đã mời thì khó mà từ chối được.

         Câu chuyện thuốc lá dài quá, bởi vì nó là câu chuyện thuốc lá.

         Bây giờ anh kể qua tình hình anh ở đây nhé:

         Từ hôm tới đây hơn một tháng rồi, anh vẫn khỏe, trừ mấy hôm đầu chưa quen khí hậu phải nằm một chút.

         …Ở đây rét nhiều hơn nóng. Nhưng khí hậu hay thay đổi bất chợt nên dễ ốm, đang 23-24 độ, mưa một trận, hàn biểu thử lại tụt xuống 12 độ, rét buốt cóng người. Hoa quả ở đây nhiều và to: mai, đào nhiều nhất và sắp tới mùa lê. Mùa này vẫn ăn đuợc bắp cải. Dân chúng ở đây quen khí hậu nên rất khỏe mạnh. Bộ đội thì trái lại.

         Cả ngày vùi đầu vào học tập, học ngày học đêm. Thỉnh thoảng cũng được giải trí: chiếu bóng (phim Liên Xô, Trung Quốc), tập thể dục, chơi thể thao tiêu khiển bằng máy truyền thanh, nghe radio.

         Anh vẫn nghĩ đến vấn đề học thêm của Hoa. Trong mấy thư vừa qua. Hoa nhắc nhiều tới việc đi học và riêng anh cũng tiếc rằng hoàn cảnh đã hạn chế sức học của Hoa nhiều quá. Anh đồng ý là Hoa sẽ học thêm về Anh văn, Pháp văn và Toán, nhưng Hoa văn thì chưa cần lắm. Mấy môn trên em đã bước đi khá vững, chỉ còn phát triển thêm sao em lại muốn quay lại con đường khác bằng những bước đi chập chững?

        Việc này chúng ta sẽ bàn tới khi nào anh trở về.

       
         12 tháng 9 năm 1950

         Đêm nay mới lại viết nốt lá thư này. Vội quá. Ngày mai anh Lê Khắc ( Cục trưởng Công binh) lên đường về mà chiều nay anh mới biết. Bao nhiêu điều dự định viết cho em phải tóm tắt lại, bao nhiêu thư từ định viết cũng không viết được nữa.

        Khuya rồi, 23h30' mới làm xong công việc và bây giờ mới viết được mấy câu.

         Sáng nay ngồi dậy làm việc không nghỉ. Cả Vũ Yên cũng vậy, hai người nằm rán trên giường nhìn nhau thở dài lo vì công việc còn lại.

         Công việc tạm xong, anh gắng viết nốt mấy dòng để gửi anh Khắc cho kịp, nếu không thì tháng 9 mới lại gửi được. Mấy hôm nay đang viết dở phải bỏ bởi vì anh bị sốt. Trong khi viết trán anh vẫn còn hâm hấp sốt. Mấy ngày hôm nay anh đã bùi ngùi đưa ma năm người. Nhưng em đừng lo nhé. Anh vẫn chịu khó nằm màn và chăm tiêm thuốc lắm. Hôm nay anh đã ăn được cơm và tinh thần sảng khoái rồi, tuy rằng trán vẫn còn hơi nóng. Ngày mai chắc chắn là anh sẽ cưỡi được ngựa và sẽ phi vài vòng quanh thao trường. Anh rất đồng ý việc Hoa gọi đẻ bằng mẹ. Nhắc đến mẹ là nhắc đến điều gì đau xót lắm trong anh. Suốt đời anh không bao giờ quên người mẹ hiền mà anh chịu ảnh hưởng rất nhiều lúc thiếu thời. Mẹ mất ngày 4 tháng 6 (âm lịch) và đưa ma vào một bữa sớm trời mưa sùi sụt. Anh Thanh và anh chống gậy mỏi quá phải có người xốc nách đỡ đi, em Chinh phải bế.

        Nỗi đau xót của anh, anh đã nói với em nhiều. Hình như cả trong thư trước anh cũng có viết

         Hiểu rõ anh, em sẽ thấy vì sao anh chiều em mà không trách anh nữa.

         Ngày về của anh vẫn chưa xác định . Thư từ có lẽ  từ nay đến tháng 9 năm 50 có thể anh sẽ không gửi về được nữa. Em đọc thư anh thì biết vậy, không cần tìm hiểu xem anh ở đâu nhé.

         Trận sắp tới sẽ gay go, quyết liệt nhưng anh tin rằng sẽ thắng vì phải thắng.

         Trong hơn một năm qua anh đã được hưởng nhiều về đời sống tình cảm. Hạnh phúc không còn là một viễn cảnh. Anh vui lòng nhận nhiệm vụ nặng nề sắp tới.

        Em hãy đợi tin anh. Và bao giờ thì anh cũng vẫn tin em, em yêu của anh.

         Trong thư trước anh đã đoán chữ ký của em, có phải chữ HV không em?

        Hoàng Phương chưa về, sẽ cùng đi với anh chuyến này.

        Vũ Yên gửi lời thăm em.

        Cho anh gửi lời thăm tất cả.

        Ngày mai phong thư này sẽ vượt qua hàng ngàn dặm đường đèo núi để đến tay em và khi đến tay em cũng là lúc anh lên đường.

        Anh dừng bút tin tưởng ở ngày thắng lợi sắp tới và mỉm cười với hình ảnh em đang ở bên anh lúc này.

---

        8 tháng 7 năm 1950

         2h30' sáng. anh vừa đi họp về, thức cho hết đêm nay để viết thư cho em. 5h sáng có phái đoàn trở về, phải viết cho kịp. Vả lại có đi ngủ cũng chẳng ngủ được, đến 6h đã phải phóng ngựa 10km để dự buổi diễn tập.

         ...Đời ở đây là ăn và tập. Sớm chiều núi đồi vang lên những tiếng hò hét xung phong. Bữa cơm ăn giữa thao trường dưới những bóng cây thông, cây trắc bách diệp. Vượt núi, vượt đồi, vượt chướng ngại vật lăn bò trên những đọt cỏ gianh sắc như dao, cứa đứt cả mặt mũi cũng mặc. Đạn thật bắn yểm hộ qua đầu, đại bác nổ cách mình có 20m, không cẩn thận là muốn vào nằm giải phẫu viện. Mồ hôi và máu cùng chảy, nhưng những ngày chiến đấu sắp tới sẽ vững biết bao nhiêu. Thật là những ngày khổ tập...

         Mấy hôm nay tiếng súng ở Triều Tiên nổ dữ. Bắc quân đã chiếm thành và đang tiếp tục hành quân về phía Nam. Chính phủ phản động Nam Triều Tiên đã bỏ thủ đô chạy thảm hại dưới trời mưa tầm tã, chồng chất trên những chiếc xe jeép như cá hộp .

         Tin thắng trận ở nước bạn đến giữa tiếng đại bác nổ trong cuộc diễn tập của Trung đoàn Thủ đô chính quy và trẻ tuổi. Tiếng đạn nổ như reo vui tin vui đó…

         Tất cả chỉ còn đợi một tiếng kèn xuất quân.

         Ngày mai sắp tới đây, Đài Tiếng nói Việt Nam sẽ truyền đi khắp thế giới trên hai luồng sóng điện 25 và 25,5m một tin thắng trận oanh liệt...

         Anh bận như thế mà vẫn viết thư đều là đáng khen đấy chứ. Một điều này em sẽ rõ anh bận chừng nào: Anh chuyển đến một căn nhà mới mà mãi một tuần lễ sau mới biết góc nhà có mấy bụi tường vi rất đẹp và quanh nhà có hoa hướng dương. Mà hằng ngày anh vẫn nhấm hạt hướng dương kia chứ!

         Em đã biết tin giặc chiếm đóng Phủ Lý rồi chứ? Thầy, anh chị Thanh và các cháu không biết ra sao. Còn ba nữa, ba có còn ở Phủ Lý nữa không? Anh thấy không yên tâm làm sao ấy.

        2 tháng 11 năm 1950

         … Mấy hôm nay trời lạnh, thiếu chăn không ngủ được, lòng hướng về nơi cũ mà thao thức nhớ tới em. Gần một năm trời rồi xa em, cái ngày về mong đợi được nắm đôi tay thân yêu, tìm thấy đôi mắt dịu hiền của em để cho lòng êm ả lại sau những lúc tinh thần căng thẳng bên cái chết, chưa chắc đã có thể là cuối mùa đông này. Thời gian thấy đi mau, khi nhẩm lại ngày tháng đã qua, nhưng nếu cứ đứng ở biên giới này mà nhìn theo những bước chân trở về xuôi, thì thấy những ngày còn lại mới lê thê làm sao. Nhất là hôm nay, khi anh ngồi ghi lại những dòng này bên những anh bạn ở Cục đang nhộn nhịp trở lại nơi em, anh lại càng thấy chiều xuống chậm quá.

         Nhưng rồi ngày mai kia chẳng còn thì giờ mà mong ngày mau tối nữa. Trông theo những đám bụi mù trên các nẻo đường rút quân hỗn loạn của địch, bộ đội không kịp ngoảnh lại đường số 4 để điểm lại chiến công của mình. Cần phải vượt lên trên những đám bụi mù đó. Chưa phải lúc đứng lại, tự mãn, ngắm nghía cái việc mình đã làm được. Cái việc đã làm được không có nghĩa lý gì bên cạnh những việc còn chưa làm được.

         Chúng ta đều muốn rằng mùa hoa nở của năm sắp tới sẽ thật là tưng bừng phải không em? Chúng ta muốn rằng đầu năm 51 cả dân tộc sẽ tổng kết những thắng lợi vĩ đại về ngoại giao, quân sự và chính trị của năm 50, để chứng minh lời tuyên bố của Hồ Chủ tịch: "Năm 50 là năm đại thắng lợi" ...

        ... Những tin tức thắng trận dồn dập trên đường số 4, Cao Bằng, Lạng Sơn được giải phóng, và giữa lúc anh đang viết thư này có tin địch ở Lào Cai đang sắp bỏ chạy, chắc Hoa cũng đã biết rồi. Trong chiến dịch có nhiều chuyện khá vui, nhưng có điều này khiến anh không ngờ: Anh chạm trán với tên Secretin, thiếu tá chỉ huy trận Hạ Bằng, mà lại do Tiểu đoàn 54 bắt sống được. Anh đến gặp Secretin, kể lại trận Hạ Bằng cho nhau nghe rồi cùng cười. Nhưng Secretin cũng chả cười được lâu, hôm sau thì hắn chết.

        Sau trận này anh rất khỏe. Chạy bộ đuổi theo địch đến tận Na Sầm. Em yên tâm chứ...

---

         13 tháng 11 năm 1950

         Anh vừa ở cuộc dạ hội về, mặt vẫn còn nóng hổi vì ánh lửa cháy rực làm ấm cả một khu rừng Đông Bắc lộng gió. Lửa cháy làm rạo rực lòng mọi người và trong giây phút người ta đã quên đi cảnh khói lửa chiến trường vừa mới hôm nao còn lăn lộn giết giặc. Lửa vươn ngút lên cùng tiếng hát dâng cao, soi sáng cả một thế hệ thanh niên vừa mới chiến thắng trên đường số 4, đè bẹp những đội quân tinh nhuệ nhất của giặc ...

         Cũng như thư trước anh đã viết, cuối mùa đông này chắc anh chưa về được. Người lính chủ lực còn phải thực hiện câu: " giặc chạy ta đuổi " của Mao Trạch Đông. Giặc chạy mau quá như tin điện của tên thiếu tá De la Baume đánh cho tụi chúng ở Nacham khi bắt đầu bỏ Thất Khê chạy "  Je me pue faire un marathon ".

         Ngày xưa anh lính Hy Lạp Marathon chạy hơn 40 cây số để mang tin cấp báo về cho bộ đội, khi về tới nơi thì lăn ra chết vì mệt quá. Lần này De la Baume chạy marathon có 37 cây số đã phải hy sinh 450 phi quân nhảy dù (đội quân nhảy dù BCCP tinh nhuệ nhất của Pháp) để chạy về tới đích - Rồi cứ thế kéo nhau lếch thếch chạy về Mon Cây. Vừa chạy vừa quay lại kêu: " Nous reviendrons ". Bộ đội Việt Nam lịch sự hơn đi tìm gặp các ông tướng chạy dài ấy cho xong chuyện chứ chẳng hơi đâu mà ngồi đợi các ông quay lại nữa.

         Và cũng vì vậy mà mùa xuân này chưa biết anh sẽ về ăn Tết ở rừng thẳm hay là trung du nữa. Nhưng chắc chắn là cái Tết không buồn như cái Tết Phố Lu .

         Hôm nay viết câu " Ngày về! "  anh cảm thấy nó xa xôi như khi mình hát bài  " Ngày về " của nhạc sĩ Lương Ngọc Trác đầu năm 48.

         Cóng tay quá, ở đây bốn phía là núi đá, đêm càng về khuya thì càng lạnh, anh dừng bút xoa tay cho đỡ cóng để viết hết câu chấm hết thư này.

         Em,

         Giờ này chắc em anh đang ngủ ngon giấc, anh gửi trên vầng trán em chiếc hôn mang ít nhiều ấm áp của nguồn sống đang dào dạt trong lòng anh đêm nay.

         17 tháng 12 năm 1950

         Hôm nay, ở vùng tề ra, thu xếp xong công việc anh liền đạp một hơi gần 50km về nhà. Sau mấy ngày làm anh dân tề chăm chỉ với con trâu sào ruộng, anh về nhà sống mấy giờ êm ả bên ba má để quên đi giờ phút tinh thần bị căng thẳng vì những cuộc càn quét giết chóc của địch ngay bên nách mình.

         Lúc nắm tay má từ biệt, anh đã nói với má câu này: " Má ạ, con bị khổ đã nhiều nên ít dám nghĩ đến hạnh phúc như những người xung quanh. Nhưng nếu con còn quay trở lại đây, chắc rằng con sẽ sung sướng, con sẽ nắm giữ được hạnh phúc".

         Mươi hôm trưước đây anh đã nắm lấy tay em và nói một câu tương tự - Hôm nay lại nói với má, chẳng phải vì tinh thần bị căng thẳng) vì những cái gay go của chiến dịch sắp tới, nhưng có lẽ mấy hôm nay bị ám ảnh bởi cái chết của Tân Sắc, nghĩ đến nỗi đau khổ của người vợ goá với đứa con thơ. Tân Sắc rất thân với anh từ chiến dịch Cao - Bắc - Lạng, hôm đưa thư của em cho anh ở  Trịnh Tây, có yêu cầu anh cho đọc thư em để ghi những tình cảm của cán bộ làm đề tài cho quyển truyện đang xây dựng. Một đêm tâm sự với anh, kể lể những nỗi khổ sở về cuộc tình duyên của mình. Tân Sắc buột mồm: " Này Vũ Lăng, nếu bất hạnh mà mình chết, chắc là vợ mình sẽ bơ vơ, sẽ khổ lắm ". Bây giờ chắc là người quả phụ đang đau khổ, đang nước mắt ngắn dài. Anh lại nhớ đến bài thơ " La veuve " của Tân Sắc ghi trong sổ tay mà anh đã đọc và nhớ nhất đoạn này.

        Mai je ne vouderais pas que sa douce ai me me dessandat...
        " Comment va le chagrin de ton cocur ? "
        Can alors, conrme on ne peut pas mentiz aux morts
        Je repondrais: “  Il n'est pas gue'ri !!! "

         Cố nhiên không phải vì những câu chuyện "gở" trên mà Tân Sắc chết. Nhưng cái chết của Tân Sắc làm anh buồn vì anh là kẻ đã nghe tâm sự của Tân Sắc. Tình cảm của con người vốn phức tạp, trước cái chết của những người thân thương người ta hay nghĩ  ngợi. Nghĩ ngợi để can đảm mà nhìn rõ " sự có thể xảy ra " cho mình và cho người; và để sẽ can đảm hơn nếu " sự có thể xảy ra "  ấy nó đến thật.

         Trước mũi súng của địch, không ai nói đến số mệnh. Người đi cũng như người chờ đợi, đều có những niềm tin tưởng mãnh liệt. Ngày về nắm lấy tay nhau, không ai ngạc nhiên cả. " Sự có thể xảy ra " tại sao lại không xảy ra, giản đơn như đoạn kết của bài thơ của Simonov:

        Si la mort n 'a pu me prendure
        Qui dont le saurait
        Cést simple, tu as m'attendre
        Com me nul ne sait

         Câu anh đã nói với má là câu do phút bồng bột về tình cảm, câu nói của anh nghèo đột nhiên thấy mình giàu quá, đâm ra sợ vẩn vơ, nghi ngờ cả chính mình nữa.

         …Hôm nay từ biệt ba má, dắt xe ra ngõ anh thấy lòng nao nao. Má bế Huy ra ngõ trước, còn ba thì đi bên cạnh anh vừa ân cần dặn dò. Ra tới ngõ, bắt tay má, anh muốn nắm lấy bàn tay gầy lạnh lâu hơn. Anh muốn nói với má rằng: " Thế nào con cũng trở về má ạ ", bởi vì không có lý do gì mà con không trở về?  Những bước đi của con vẫn hăm hở nhưng má tin rằng con sẽ bước những bước đi vững hơn ...

         19 tháng 12 năm 1950

         Hôm nay ngày 19 tháng 12, kỷ niệm ngày toàn quốc kháng chiến bước sang năm thứ 5, anh sang chỗ anh Trừng để nhìn xem mái tóc anh đã bạc đi thêm bao nhiêu sau bốn năm trời kháng chiến và cũng để nhắc nhở lại những ngày đầu quen biết. Đó là cái lệ của những người lính Thủ Đô, những ngày kỷ niệm của Trung đoàn thường đi gặp nhau để tâm sự.

         Bên đống lửa, mấy mái đầu chụm lại. Nhấm chocolat với một chút rượu mạnh và ôn lại những ngày sống chết có nhau ...

         Anh đứng dậy ra khung cửa nhìn xuống chân đồi. Gió lạnh quét những chiếc lá vàng về một phía, con đường cát trắng hằn lên những ánh trăng bàng bạc. Đằng xa, phía Vĩnh Phúc, tiếng đại bác vẫn gầm lên, rành rọt từng tiếng một.

         Cách đây bốn năm cũng vào ngày này nhưng sớm hơn một giờ, một anh lính Hà Nội sau khi bố trí xong công việc, đứng trên tầng gác ba của ngôi nhà trông ra Hồ Gươm rồi hồi hộp đợi tiếng súng lịch sử.

         Trời tối hơn một chút nhưng Hồ Gươm vẫn sáng, phản chiếu ánh đèn điện. Gió lạnh quẩn trên mặt hồ, nhẹ lùa vào hè phố quét theo những chiếc lá sấu vàng úa. Những cây liễu gầy rũ tóc bên bờ hồ, rùng mình theo gió lạnh, nhưng những chàng trai Hà Nội vẫn hì hục đào sâu thêm chiến hào, mồ hôi lấm tấm trên vầng trán. Phố xá vắng hơn mọi ngày và những bước chân cũng vội vã hơn, những xe cộ cồng kềnh giường tủ theo các ngả đường ra ngoại ô từ chiều cũng đã thưa dần. Bên kia Bờ Hồ, trên đường Tràng Tiền, xe cơ giới của lũ giặc vẫn lồng lộn, hục hặc. Thỉnh thoảng xa xa vọng về những tràng súng tiểu liên khiêu khích.

         Anh lính Hà Nội vẫn đứng trên ban công với nhiều suy nghĩ. Anh nghĩ tới cái quyết liệt gay go sắp tới sau một tiếng đồng hồ nữa, anh nghĩ đến nhiệm vụ mình, nhiệm vụ của một người lính giết giặc, anh nghĩ đến gia đình mình ở một tỉnh nhỏ trên bờ sông Châu, nhớ đến lũ cháu nhỏ mà sáng nay mình gửi mấy lời từ biệt...

         Anh nghĩ  thầm: Giá lúc này có một người nào lo lắng băn khoăn cho số phận của mình, và thắm thiết mong mình trở lại, anh không nghĩ được rồi nó sẽ như thế nào, anh lại thấy tình cảm của con người bừng bừng lên, anh đòi hỏi điều dĩ nhiên mà những người khác ở tuổi anh đều đòi hỏi.

         Gió lạnh nhẹ lùa trên mái tóc, anh rùng mình không phải vì gió lạnh, nhưng anh thấy lòng mình lạnh đi vì cái điều mà anh đòi hỏi, anh thấy rõ là một con số không ...

         Bốn năm qua nhanh chóng. Đêm nay 19 tháng 12 năm 50, anh lính Hà Nội cũng mong đợi những cái gay go quyết hệt sắp tới, nhưng đợi với tất cả hy vọng và niềm tin mãnh liệt. Anh cũng có nhiều cảm nghĩ nhưng cảm nghĩ của anh khác nhiều so với đêm năm xưa.

         Gió lộng trên đồi cuốn theo những chiếc lá vàng cuối năm. Anh thấy lòng mình ấm, mắt sáng và hăm hở. Chưa bao giờ anh thấy ánh trăng bàng bạc dãi trên đầu lại đẹp như đêm nay.

         Bắt đầu chiến dịch thứ tư mà người lính Hà Nội sửa soạn ra mặt trận thấy lòng mình rung cảm hơn ba chiến dịch trước, vì có cả nụ cười và nước mắt tiễn chân anh.

         1h30 đêm 12 tháng 4 năm 1951

         Đêm nay anh lại ngồi viết tiếp thư cho em. Em có biết anh đang làm gì không? 1h30 sáng rồi mới hành quân tới đây, anh đang ngồi đốt lửa hong quần áo bị ướt sũng. Không phải vì trời mưa mà gió mạnh quá ngựa đi qua cầu trơn nên bị sa xuống suối. Tất cả quần áo, tài liệu, giấy má, ảnh đều bị ướt hết. Bên đống lửa anh hong quần áo và " sưởi ấm lòng em của anh ": những trang tâm sự của anh bị ướt nhòe hết cả. Buồn quá. Cả những phim ảnh em đưa cho anh cũng bị dính vào nhau hỏng cả, chỉ còn ít ảnh của chúng ta kỷ niệm ngày 11 tháng 2 không bị sao vì để vào trong quyển sổ bọc kín.

         Thư viết gần xong mới nhớ chưa kể cho em nghe câu chuyện giết Tây trên đường số 18. Chắc mấy ngày nay em được nghe nhiều về chiến thắng của ta trên đường số 18 và miền duyên hải và cả những chiến thắng ở Bình Trị Thiên, Sơn Tây, Vĩnh Phúc. Anh tưởng cũng không cần kể tỉ mỉ nữa. Chỉ nói thêm trong trận thắng đó Trung đoàn Thủ Đô cũng đã lượm được một chiến thắng khá giòn giã. Chỉ có 10 phút đã vào được đồn và tiêu diệt hoàn toàn sinh lực địch hết 47 phút. Một kỷ lục đấy em ạ. Ảnh hưởng của trận này là sau đó địch hốt hoảng rút lui khỏi những khu vực khá quan trọng.

         Có những đêm đứng trên đỉnh núi Yên Tử nhìn về phía điện sáng rực ở Hải Phòng mà thấy nhớ Hà Nội làm sao. Ban ngày trông những ống khói của những nhà máy nhả khói, nghĩ đến sức lao động của người mình phải bán rẻ cho giặc, căm hờn của người lính dâng lên.

         Mấy chiếc thông báo hạm của giặc nhởn nhơ ở Port Redon, tiếng động cơ ở  trường bay Cát Bi của mấy chiếc máy bay mà giặc mới xâm lược của Mỹ gai mắt và khó chịu quá.

         Ngày và đêm bom và đại bác của địch dội vào những khu vực nghi ngờ nhưng chẳng đi đến đâu, chỉ khổ những khu rừng vô tội và khổ nhân dân Pháp è cổ ra đóng thuế cho lũ giặc xài phí và kết quả là đồn giặc vẫn cứ bị tiêu diệt, lần lượt hết đồn này đến đồn khác.

         Trong chiến dịch này anh vẫn khỏe, thực hiện đúng phương châm giữ gìn sức khỏe để tác chiến liên tục, mặc dù phải ăn măng trúc Yên Tử nhiều.

         Ngày 25 tháng 4 năm 1951

         Em yêu,

         Hôm nay, tới chân Đèo Khế, anh nhớ tới ngày 27 tháng 4 năm 49 đi chuẩn bị chiến trường Sông Thao, ngồi trên đèo gió lộng viết thư cho Việt Hoa, lòng vẫn còn hồi hộp rung động về lời hứa của ngày 26 tháng 4.

         Lần này tới đây, kỷ niệm cũ gợi nhớ tới nắm tay của chúng ta siết chặt ngày hôm đó, trao đổi một lời hứa muôn thuở. Nhớ đến lời hứa lòng vẫn rung động như xưa, và sung sướng vì lời hứa đang thực hiện trên con đường sáng sủa đi tới hạnh phúc mà chúng ta đang xây dựng. Nhưng em ơi, sao hôm nay lòng anh không thanh thản để lắng nghe những niềm sung sướng đang rung động, mà hãy còn chia sẻ bởi những nỗi lo lắng băn khoăn len lỏi vào? Anh vẫn nghĩ tới người vợ yêu của anh đang nằm trên giường bệnh, xa những người thân xa anh, ở cái quân y viện Bản Quặng xa xôi ấy.

         Sáng nay từ biệt má ra đi, đầu nặng trĩu vì cơn sốt đêm qua và lòng cũng nặng trĩu những nỗi buồn lo. Nếu mấy ngày qua không có má an ủi những khi anh về nhà đợi tin em, thì không biết anh sẽ ra sao, anh sẽ buồn khổ như thế nào?

         Tay lái xe đạp cứ muốn vòng lại, ngược đường cây số 31, Phố Ngữ, Quán Vuông, Bản Quặng. Chỉ có chừng 40 cây số theo đường vòng và 30 cây số theo đường chim bay mà từ hôm qua anh cứ nhìn tờ bản đồ mà thở dài. Đã có lúc thèm có đôi cánh.

         Dọc đường đi bao nhiêu kỷ niệm: Phục Linh, Đại Từ, Ba Giăng,... Tới Đại Từ, xuống xe đạp, những bước chân bâng khuâng. Bình Thuận, Lục Ba, Sơn Mè, Đồng Mè, thỉnh thoảng mắt lại hướng về những nơi đó lưu luyến. Ba Giăng: Hình ảnh em mặc bộ quần áo đen, đội chiếc nón Sông Thao, vai đeo ba lô nặng, má hồng, mắt sáng, nụ cười. .

         Kiểm điểm lại những lần ra đi:

        - Trước chiến dịch Sông Thao và Trần Hưng Đạo được gặp em mạnh khỏe, anh yên tâm hăm hở ra đi, lòng tràn ngập nỗi vui sướng.

        - L.H.P.I (Phố Lu) em cũng nằm quân y. Lo nhưng không buồn lắm vì đã được săn sóc em và được thấy rõ căn bệnh em.

        - Sang Trung Quốc thắc mắc về vấn đề liên lạc, chỉ được biết tin em qua những trang thư.

        - L.H.P.II. Vắng tin em, trừ lá thư do T. Đĩnh chuyển. Những tin tức hoang mang về việc em đi học và những chuyện không đâu ...

        - Chiến dịch Hoàng Hoa Thám: Buồn, vui, lo, hạnh phúc xáo trộn.

        - Và lần này thì... Em ơi, hãy đọc lại lá thư anh viết 1h sáng ngày 24 tháng 4.

         Em xem đó. Cộng lại thì những lần ra đi lo buồn nhiều hơn là sung sướng...

         Riêng phần anh, nếu em về anh sẽ vợi đi bao nhiêu nỗi lo âu, ám ảnh anh từ tối 23 tháng 4. Vài hôm nữa anh về, em ở nhà, anh được gặp em thì nỗi sung sướng của anh không có gì sánh kịp. Anh lại được yêu chiều em mấy hôm trước khi ra mặt trận. Và khi mà vợi đi được những điều lo âu thắc mắc thì ở mặt trận tâm trí sẽ sáng suốt hơn.

         Em về, anh sẽ ra trận với một tinh thần sảng khoái hơn trong khi sát cánh với cái chết.

         Về, em nhé. Đợi anh.

         Anh cũng nghĩ rằng không gặp nhau lần này thì lần sau gặp, mối tình lại đằm thắm thêm như em đã viết. Đơn giản lắm khi ta nói, nhưng lòng người có đơn giản như thế đâu. Lần sau nghĩa là sau một mùa chiến dịch và sau mùa chiến dịch đó hoàn cảnh sẽ như thế nào. Chúng ta xa hay gần nhau? Điều đó chưa ai trong chúng ta có thể nắm vững được.

         Điều chắc chắn là chiến dịch này anh sẽ xa em hơn mọi chiến dịch khác. cho nên anh cảm thấy rằng, hình như em không muốn để anh gặp em trong quãng ngày ngắn ngủi giữa hai mùa chiến dịch liên tục này là có một lý do gì khác ngoài lý do sợ anh bịn rịn, ngoài lý do em mệt không đi được.

         Anh nhớ lắm chứ câu của em viết:  "Con người chiến sĩ nắm cái chết trong tay, khi họ còn sống được phút nào thì là những phút sống mạnh nhất ".

         Từ sau Hạ Bằng 1949 tới nay chúng ta đều không có hoàn cảnh gặp nhau lâu. Tình yêu của chúng ta tuỳ theo từng thời kỳ đều có những phút mãnh liệt riêng của nó, hợp với hoàn cảnh. Lần này chúng ta đã bỏ qua những phút đó để an ủi nhau rằng không gặp nhau lần này thì lần sau sẽ gặp nhau.

         Điều đáng buồn là từ hôm nay anh đã dần dần đi xa em và thật là xa.

         Anh tạm dừng bút. Cơn sốt lại sắp đến rồi. Từ 23 tháng 4 tới nay anh vẫn sốt về chiều. Chẳng phải là ốm tương tư đâu nhưng nếu cứ cho là tương tư cũng được: " Tương tư nâng lòng lên chơi vơi ".

         Anh nằm xuống bên gốc cây, nhớ đến em, thèm một bàn tay mát diệu đặt lên vầng trán nóng bỏng của anh.

        26 tháng 4 năm 1951

         Đêm qua anh phải nằm lại một chiếc lán bên rừng vì sốt và mệt. Sáng nay leo đèo đã thấy dễ chịu hơn.

         Hôm nay ngày 26 tháng 4. Anh nắn nót mà viết con số này giữa 12 giờ 5 phút, khi dừng lại bên đường. Giờ này em anh đang làm gì? Những ý nghĩ chúng ta đang gặp nhau như hai luồng điện, tư tưởng chúng ta đang cảm thông nhau, hình ảnh thân yêu đang ở bên nhau. Đầu óc chúng ta trong giờ này là hai máy vô tuyến truyền thanh, cùng truyền trên một làn sóng điện mà chỉ riêng chúng ta mới nghe được ...

         Cả buổi sáng nay trên dọc đường hành quân, em đã thủ thỉ bên tai anh những lời thân yêu. Anh đã dừng ngựa lại viết mấy câu thơ của Tố Hữu dịch đoạn kết bài thơ của Simonov mà em ghi trên trang đầu của quyển nhật ký:

                                      Vì sao anh chẳng chết
                                      Nào bao giờ ai biết ?
                                      Có  gì đâu em ơi !
                                      Chỉ vì không ai người
                                      Biết như em chờ đợi.

         Không biết anh đã nói với em lần nào chưa, hôm nay ngày 26 tháng 4 anh nói với em yêu của anh rằng:

         Hình ảnh em lúc nào cũng ở bên anh, an ủi anh, khuyến khích anh hăng hái, phấn khởi làm tròn nhiệm vụ của một người lính cách mạng. Trong những giờ phút gay go quyết liệt nhất, tên em anh sẽ nhắc đến lúc cuối cùng khi anh nhắm mắt.

         Em tin là như thế, em yêu của anh ạ. Anh hôn em ở đây. Em hôn lại anh đi.

         Anh dừng bút, mơ tưởng đến một giấc mơ đẹp đêm nay, em nằm trong cánh tay anh, tin cậy cho anh tất cả.

         Bao giờ em nhỉ?
       

---

        25 tháng 8 năm 1951

         Em yêu,

         Thư trước anh có viết là anh bị ốm hai trận nên thân. Một trận trước chiến dịch sau khi chia tay với em được một tuần. Anh phải nằm lại Hòa Bình, tóc rụng khá nhiều. Gần khỏi, đuổi theo bộ đội vừa kịp tham gia chiến dịch Quang Trung. Sau chiến dịch lại ốm một trận nữa, phải đi quân y. Hôm khỏi, nhận được quyết định đi 98, chuẩn bị lên đường thì Vũ Yên ốm, thế là được lệnh ở lại cho đến bây giờ.

         Hiện nay anh khỏe như đã viết ở trên. Gần hai tháng nay chưa phải dùng đến thuốc, em yên tâm chứ?

         …Ở đây thái bình quá . Những tà áo màu thỉnh thoảng gợi lên những hình ảnh thủ đô. Người ta ít biết đến đại bác ở biên giới, trung du, duyên hải, đồng bằng, v.v... Những chiếc xe đạp đầm với những garde jupe tết bằng chỉ màu sặc sỡ, lượn trên những đường nhựa buổi chiều, không khí phảng phất mùi nước hoa Coty. Những trang thanh niên tuấn tú ngồi bên chiếc cốc pippermint pha đá, đầu chải mượt. Cũng may mắn những của nợ ấy đang tìm đường về ăn hại giặc cả, để đục khoét thêm chúng nó. Và một ngày kia lại ngơ ngác đứng hai bên đường hoan hô chúng mình về giải phóng và cải tạo lại con người họ lần nữa đấy ...

---

        28 tháng 10 năm 1951

         Anh vừa cùng đơn vị đánh thắng hai trận. Phấn khởi và rất vui. Chắc em cũng đọc được những tin chiến thắng liên tiếp ở ngoài mặt trận gửi về. Anh báo lại tin này chắc cũng không thừa. Ở nhà những tin chiến thắng chắc cũng làm cho mọi người hăng hái tích cực hơn và em của anh chắc chắn cũng thế. Thu đông năm nay có nhiều triển vọng, mùa xuân tới cũng sẽ tưng bừng hơn ...

         Giữa hai trận đánh nếu nhận được thư của em thì vui lắm. Mong như thế nhưng cũng không chắc gì nhận được. Đơn vị di chuyển luôn, thư có đến cũng chạy theo các ngả đường trên mặt trận mà không chắc đã gặp đơn vị.

         Anh vội quá, viết tạm vài dòng gửi em.

         Đợi ngày anh về em nhé.

        25 tháng 11 năm 1951

         Hoa của anh,

         Buổi chiều hôm ấy anh tới Phố Ngữ. Đi đường khá vui, các bạn nói đùa nhiều. Có lẽ chưa có cuộc chia tay nào với em, anh thấy vui vẻ như chiều hôm ấy Lòng nhẹ nhàng phơi phới vì thấy hạnh phúc của chúng ta trong bất cứ trường hợp nào cũng đều bền đẹp. Em yêu ạ, chúng ta sẽ nhớ mãi cái buổi gặp nhau giữa một tối lập đông ở  ngã ba đường của hai vợ chồng cán bộ. Chả cần viết ra đây những cảm xúc của anh, anh sẽ ghi vào nhật ký để ngày về chúng ta cùng đọc, em nhỉ.

         Cuộc gặp gỡ của chúng ta cũng tình cờ. Buổi sáng hôm ấy viết thư cho em. Cũng không hy vọng gì sẽ gặp em, buổi trưa vẫn chưa nắm vững được thời gian. Mãi tới 16h30' anh Song Hào mới quyết định và 16h50' gọi dây nói cho em. Vừa mới nghe thấy tiếng em nói, đã bị một "ông tướng" khác nói chen vào mất. Bực quá chỉ sợ bị cắt đứt. Lúc bắt lại được, toan trêu em một chút, nhưng thấy mọi người tò mò nhìn mình tủm tỉm cười lại thôi.

         Rồi mãi tới 18h mới bắt đầu đi. Sốt ruột quá, hẹn em 19h mà còn phải đi 3km 500 rừng và 8km đường đất và đá thì lỡ hẹn mất rồi. Vừa đi vừa lo em đợi lâu không thấy anh đến lại bỏ về. Nghĩ đến sáng hôm sau lại về Tổng cục Hậu cần "trình diện" cũng thấy ngại. Một mình đi lủi thủi trong đêm tối, trời lại mưa, ba lô nặng nghiêng hai vai đau ê ẩm cả người. Nghĩ đến những ngày cách đây hơn ba năm, cũng trên con đường này " chàng tuổi trẻ vốn dòng hào kiệt " thường phóng ngựa một mình lòng lâng lâng không chút bận bịu. Mỉm cười với vần thơ của Lê Thọ khi thấy hoa mai nở đẹp:

                              " Vó ngựa  phăm phăm đường lớp lớp
                              Ngàn sau hoa trắng thấy sương rơi "

         Chợ Chu vẫn gợi nhớ đến cái không khí tưng bừng ấm áp của một Mùa Xuân Chiến Thắng đầu năm 48. Những tà áo chàm lả lơi bên những bộ quân phục còn đượm mùi thuốc súng. Những quả còn xanh đỏ bay trong nắng ấm, những tiếng cười trong trẻo như suối reo. Hoa mai nở trắng xóa cả bản, cả rừng. Chàng tuổi trẻ cũng thấy hồn thơ lai láng:

                             " Một sớm Mùa Xuân hoa nở đẹp
                              Chinh phu dừng ngựa ngỡ thanh bình ".

         Vừa đi vừa thì thầm ngâm lại mấy câu thơ, cũng quên được trong chốc lát chiếc ba lô nặng trĩu đang nghiến đôi vai gầy. Tới Quán Vuông còn cách trạm CA hai mươi thước đã trông thấy bóng em ngồi đợi bên ngọn đèn leo lét. Quên cả mệt nhọc, thấy thương yêu em làm sao? Giá không có mấy người ngồi quanh đấy... tình cảm của con người lắm khi bị bó vào khuôn khổ, mất cả tự nhiên.

         Trời lạnh, sương xuống nhiều, thế mà đi bên nhau vẫn thấy ấm như thường. Thôi để anh ghi vào nhật ký em nhé.

         Gặp em, có bao nhiêu chuyện muốn nói rồi rút cuộc chẳng nói được bao nhiêu. Lúc chia tay tưởng chừng như còn quên mất điều gì quan trọng chưa nói được. Thực ra chả có điều gì quan trọng cả. Chỉ muốn thời gian đi chậm lại.
         ...

         Áo bông của em má may xong rồi. Giá hôm trước đi qua  Bờ Đậu anh rẽ vào thăm má thì đã mang được áo bông lên cho em. Má phàn nàn là may xong rồi mà không gửi ai mang lên cho em được. Má vẫn không được khỏe lắm.

         Từ biệt má ra đi anh thấy thèm ở lại nhà một buổi tối quá. Vội quá và lại mệt nữa, anh chưa kịp nói chuyện gì với má cả...

         Tới Cù Vân bị hai khu trục đuổi một trận. Ghét con đường đó quá.

         20h mới tới Đại Từ. Ngồi nghỉ một lúc thì có ô tô đến. Leo được lên xe lấy làm thú lắm. Vai đỡ đau, chân đỡ mỏi. Cuộc đời tiến tới khoa học kể cũng hay. Chỉ được mấy phút thì mất hết thú vị. Xe camion xóc quá. Người cứ bật lên như con lật đật. Xe đông quá, không đủ chỗ đứng, rốt cuộc bị bươu trán và sứt đầu gối, cảm thấy khoa học tối tân trong điều kiện hãy còn lạc hậu chưa hẳn đã là tốt. Rồi lại bị say xăng nữa, bị nôn mệt bã cả người. Tới Châu Tự Do, anh được chuyển sang xe jeép mới dễ chịu được một chút. Từ Châu Tự Do đi, trời mưa nhẹ hạt, qua Đa Năng tới Bình Ca, ngồi trên xe nhớ tới bóng một anh chàng, đêm nào cũng trên con đường này, vừa đạp xe vừa âu yếm nhớ đến cái giờ quen thuộc của những đêm trước. Đêm qua, đêm nay em đã nghĩ gì về anh, đã nghĩ gì về câu chuyện giữa ngã ba đường của chúng ta? Đời cán bộ là thế, nhưng trong những điều kiện thiếu thốn, chúng ta lại càng thấy rõ tình yêu của chúng ta hơn.

         4h sáng mới về tới vị trí. Mệt nhiều hơn là lần trước đạp xe từ Bờ  Đậu về. Nhưng bây giờ không phải là lúc nghỉ ngơi. Bao nhiêu công việc phải làm để chuẩn bị lên đường. Từ mấy hôm nay, tiếng súng của ta và của giặc nổ rền cả đêm lẫn ngày. Bước vào thu đông năm nay bộ đội đều thấm nhuần tư tưởng tiêu diệt sinh lực địch, cho nên mỗi ý nghĩ là một hành động, mỗi việc làm là để tiêu diệt sinh lực địch. Không phải là chỉ khi ra trận mới tiêu diệt sinh lực địch mà cả trong học tập, công tác hàng ngày, v.v... đều đã nhằm mục đích đó rồi.

         Từ một tháng nay anh không được khỏe lắm. Anh Khôi khuyên anh nên nghỉ một thời gian, nhưng công việc thì nhiều, việc chỉnh huấn cũng cần thiết nên anh không dám nghỉ. Trong đợt chỉnh huấn vừa qua, việc học tập của anh cũng có kết quả. Trong khi học tập anh đã lấy câu này của anh Trường Chinh làm phương châm:

         " Học tập để đấu tranh tư tưởng và đấu tranh tư tưởng để học tập ".

         Bây giờ là lúc phối hợp lý luận với thực tiễn, gắn liền lý luận với nhiệm vụ chiến đấu của một người làm cán bộ quân sự. Trong chiến dịch sắp tới vì thế mà không thể nào vắng mặt được. Em anh đồng ý chứ ? ...

         1 tháng 12 năm 1951

         Gửi em cuốn " Người mẹ " của Maxime Gorki - Một người mẹ bị đầy ải, sống cuộc đời tăm tối gắn liền với một người chồng vũ phu, nhưng rồi chịu ảnh hưởng của người con, người mẹ đã dám đem tuổi già của mình mà dâng cho sự nghiệp. Chuyện thỉnh thoảng mất vài trang nhưng cũng không can hệ lắm. Đoạn cuối mất một trang, bà mẹ của chúng ta bị sen đầm bắt, nhưng cái nhiệt tâm ở trong tim bà bốc lên khiến bà không hề lo sợ, bởi vì tù ngục cũng không đau khổ bằng cái đau khổ của một đời sống u uất trầm ải trước khi giác ngộ.

         Anh đi đây. Đêm nay trời lạnh nhiều . Mặc áo len của em đan, anh thấy ấm quá. Trong gió lạnh đêm nay, anh cảm thấy như có em đâu đây, đôi tay ấm áp của em đang ấp ủ lấy đôi tay giá lạnh của anh. Anh đi phấn khởi và tỉnh táo. Tin ở  ngày về chiến thắng.

---

        15 tháng 9 năm 1952

         Ngày xưa mẹ anh sống tủi cực âm thầm mà chỉ riêng có anh cảm thông được với mẹ, anh nhớ nhiều lúc mẹ ôm anh lặng lẽ khóc thầm, nước mắt nhỏ lên mái đầu xanh của đứa con thơ ...

         …Chuyện phim Malakoff đã làm cho anh rung động nhiều. Đời người lính như anh cũng có những  phút đầu đấu tranh quyết liệt như những người thủy binh Malakoff, nhưng lần này trở đi lại còn cần phải quyết liệt hơn. Những phút đấu tranh tư tưởng trong những lúc gian nguy anh sẽ nghĩ đến những người lính thủy binh đấu tranh giữa cái sống nhục nhã và cái chết vinh quang thu gọn trong mẩu thuốc lá cuối cùng chuyền tay nhau, trong âm thanh của bài hát hùng mạnh đã rõ những ý chí sắt đá của những người lính thủy binh Liên Xô …

         22 tháng 10 năm 1952

         Hôm nay anh nhận liền một lúc sáu lá thư của em gửi anh Bình. Chiếc gối anh cũng sẽ có dịp dùng luôn - Quà âu yếm với tâm tình của người vợ thương yêu trong chiếc gối lẻ, biểu hiện cái tình yêu đằm thắm vững bền, không bao giờ trong một chúng ta phải lẻ loi đơn độc cả. Nhất định như thế.

        ... Trở lại những lá thư. Em sợ vướng chân anh, làm ảnh hưởng đến uy tín của anh? Vấn đề đó có phải là bây giờ chúng ta mới đặt ra không? Từ lâu rồi, tử ngày chúng ta mới yêu nhau. Đã có lúc nào em níu anh lại giữa hai chiến dịch, đã có lần nào em làm anh do dự trước trách nhiệm và đã có lúc nào em làm cho mọi người chê cười anh? Chỉ sợ em không thấy vấn đề đó. Chỉ sợ chúng ta không thấy vấn đề đó, cứ mù quáng với hạnh phúc riêng lẻ, bất chấp cả nhiệm vụ, muốn nhảy cả vào đường tội lỗi - năm năm trời yêu nhau là một bằng chứng xác thực! Anh vẫn chiến đấu không ngừng, mọi người không ai chê cười anh vì em. Không hiểu vì sao em  anh lại không tin ở sự trưởng thành của chúng ta  sau mấy năm trời đó?

         Vấn đề có cần sau này? " Tay  bồng tay bế rồi cơ quan lại trở về cơ quan ". Lo xa như thế cũng phải.  Nhưng cứ ngồi mà nghĩ lo xa như thế rồi không tìm ra biện pháp nào có thể giải quyết được một cách tương đối thì lại không nên. Trong vấn đề " cơ quan lại trở về cơ quan " cũng cần phải thấy rõ cái quan điểm của mình về tiến bộ như thế nào?

         Bây giờ em đã thấy sức khỏe cần thiết chưa? Điều anh quan tâm lo lắng nhất từ trước tới nay vẫn là sức khỏe của em. Anh có cần nhắc lại nữa  không? Anh mong em sẽ luôn luôn nhớ sức khỏe là của chung - Giữ gìn bảo vệ nó cũng là giữ gìn bảo vệ hạnh phúc của chúng ta.

         Qua sáu lá thư của em, anh thấy em đã tiến bộ nhiều. Anh nghĩ nhiều tới em, đến tình yêu của chúng ta trong khi học tập cải tạo. Anh thấy anh có trách nhiệm trong vấn đề chậm tiến bộ của em, nhưng anh cũng tin rằng em có thể cải tạo, đấu tranh được dứt khoát vì em cũng đã thấy rõ công ơn của Đảng, của nhân dân đối với em, với chúng ta - cho nên thái độ của anh tuy không có gì thay đổi nhưng nó sẽ đúng mực hơn. Trong thư này anh không nói hết được, có một ngày nào gặp em, anh sẽ nói rõ hơn. Chỉ nhắc lại em: đấu tranh tư tưởng, nhất là tư tưởng địa chủ, là một cuộc đấu tranh lâu dài và gian khổ. Phải tỉnh táo, phải cảnh giác nhất là đối với những thành phần của em - phải nghiêm khắc với bản thân, nhớ lại những ngày đã qua, nhớ lại lời hứa của chúng ta mà em mới thực hiện được có một phần, hạnh phúc của chúng ta có bền vững hay không là do cuộc đấu tranh lâu dài này của em, của chúng ta có bền bỉ, có kiên quyết hay không. Tình yêu của chúng ta đối với nhau như thế nào và động cơ của nó, không phải là chúng ta viết ra đây, một hai trang là đủ. Miễn là chúng ta biết uốn nắn lại cho đúng để tình yêu lại càng nồng nhiệt hơn. Em tin ở anh nhé?

         Bây giờ đến chuyện anh:

        1) Anh vẫn khỏe, gan vẫn tốt, phổi vẫn mạnh. Chỉ phải cái đau đầu, khó ngủ. Hồi này uống Pantorerine (thuốc nhung hươu của Liên Xô). Sức khỏe cũng có giảm đôi chút.

        2) Bệnh quân phiệt đã sửa chữa được khá. Tiến bộ nhưng vẫn phải đề phòng, luôn luôn tự kiểm điểm nghiêm khắc. Anh em đã thấy mến hơn.

        3) Vẫn hút thuốc lá đều, nhất là thuốc lá ở đây lại rẻ, sợi vàng. Anh thấy khó bỏ quá, nhất là vì trước đây Hoa lại hay khuyến khích anh, vẫn để dành thuốc lá thơm cho anh. Cho nên lời khuyên của em rất khó thực hiện. Chỉ có cách chữa bằng ăn kẹo, nhưng ăn kẹo lại đắt tiền vả lại nếu ăn kẹo vào lại thích hút thuốc lá hơn, thì lại nghiện cả thuốc lá và kẹo nữa thì nguy - Em thử hỏi các bác sĩ coi có cách gì chữa giúp, hoặc em cố phát minh ra một phương pháp nào để chữa cho anh như em đã phát minh ra cách chữa bệnh sốt rét mà em còn " ích kỷ ", giữ bí mật nhà nghề, chưa chịu vì nhân loại mà phổ biến. Hiện bây giờ viết thư cho em, anh cũng đang hút thuốc - em cười hay cau mày?

        4) Kèn harmonica đã xếp lại một chỗ? Vì hết chỉnh quân lại sang chỉnh huấn, cho nên zéro lại trở về với zéro. Trước đây thổi loạn xạ, phụ nữ Lào cho là anh thổi hay rất thích nghe nhưng anh em trái lại bị nhức đầu, yêu cầu anh cất kèn đi. Anh cũng " phân vân " chưa biết có nên nghe hay không vì khi anh thổi có đông đảo quần chúng nói trên chịu khó nghe ?

         Có lẽ phải biết solège mới thổi khá được. Khi anh về em dạy anh solège chắc chắn là anh sẽ tiến bộ nhiều.

         Đó là " sơ lược " qua tình hình anh.

         Anh xin lỗi Hoa vì đã viết về bức ảnh, thanh minh là chưa cạo mặt. Anh nghĩ thế nào thì viết thế. Anh chụp ảnh xong mới nhớ là chưa cạo mặt - nhớ đến câu chuyện của nhà văn Thép Mới đi Đông âu về, nói chuyện về phái đoàn mình. Một hôm có một phái đoàn phụ nữ tới thăm, các tướng nhà chưa cạo mặt, cứ để râu tiếp nên họ giận bỏ ra về, cho là không lịch sự. Liên hệ tới câu chuyện đó anh mới ghi như vậy để đề phòng trước, em anh sẽ "giận " chăng? Trêu em một chút thôi đấy nhé.

         Em gửi ảnh cho anh. Xem hồi này một cằm thế nào? Ảnh souvenir của em bị " flou " trông không rõ, có thể nhầm là hai cằm!

         Em đã viết thư cho Hà cải chính về cái " tin vịt " đó chưa? Nhắc Hà là anh từ " cõi âm " gửi lời thăm và sẽ " phù hộ " cho Hà tiến bộ. Anh cũng chưa hiểu vì sao mà thiên hạ cứ sau mỗi chiến dịch lại đồn đại " trìu mến " như vậy. Anh cũng có thể nghĩ ngợi như Gori nếu gặp trường hợp như Gori, hoặc nghĩ ngược lại khác hẳn với Gori kia - cái đó còn tuỳ Marie ạ...

         Anh đã viết xong thư. Con đường cát trắng và rặng dừa cao vút soi bóng bờ ao, chiều nay vẫn gợi một chờ đợi êm đẹp - Đêm nay trăng lên anh sẽ lại đi trên con đường đó một mình, rất khuya, nhớ nhiều đến người vợ thân yêu.

         Anh hôn em - Gửi em tất cả

         3 tháng 11 năm 1952

         ... Năm nay anh đi xa, lại ở chỗ khí hậu ẩm ướt, rét nhiều nên cũng cần đến chăn ấm. Chiếc chăn chui bị máy bay bắn rách rồi, không dùng được nữa. Bởi vậy, anh có ý định cắt chiếc chăn lainel¹ ra làm đôi, em dùng một nửa, anh một nửa. Khi có hoàn cảnh gặp nhau dùng cũng vẫn được. Như thế tiện hơn, em có chăn ấm để đắp mùa rét và anh cũng vậy. Còn hơn là cứ để không, ít khi có dịp dùng đến nó cũng hỏng đi. Mà cứ để nguyên cả chiếc thì to và  nặng, không ai muốn mang đi cả. Anh viết thư cho má để má cắt và vá lại cẩn thận hơn, cả hai nửa.

         Vậy em cứ yên tâm mà dùng nhé. Không nên tiếc. Mùa rét năm nay rét nhiều hơn nên cần phải dùng  chăn ấm em ạ. Phải giữ sức khỏe để còn phục vụ chứ. Anh hồi này cũng thấy cần phải giữ sức khỏe lắm.

         Anh vẫn mạnh tuy phải làm việc nhiều. Chỉ thèm ngủ thôi. Đơn vị anh vừa đánh thắng hai trận liền - khá gọn - 102² cũng thắng to, oanh liệt. Anh rất phấn khởi ... Giáp Văn Khương kỳ này lại rất anh dũng - Tiểu đội của Khương làm mưa làm gió trong đồn. Khương³ tuy bị thương nhưng vẫn tiếp tục làm tròn nhiệm vụ.

         …Lá thư này báo cáo tin chiến thắng đầu tiên của chiến dịch. Thư sau chắc sẽ báo tin chiến thắng khác vang dội hơn.

---

        12 tháng 12 năm 1952

         Thế là từ tháng 10 tới nay anh đã gửi cho em, kể cả lá thư này là bốn lá rồi. Riêng về phần em, anh chưa nhận được thư nào cả. Có lẽ vì đơn vị anh di chuyển luôn hay em hồi này bận nhiều. Cũng có thể là em mệt chăng? Không nhận được thư em đôi lúc nhớ đến cũng thấy lo ngại, lo ngại về sức khỏe của em năm nay, nhất là về mùa đông này. Anh nhớ đến mùa rét năm 49 - 50, nhớ đến những cơn bạo bịnh của em, có thể vì thế mà em không viết được cho anh chăng? Năm nay rét nhiều. Mới lập đông mà trên này đã có những đêm rét buốt không ngủ được. Chiếc chăn len đã rách vì bị máy  bay bắn thủng nhiều chỗ nên anh không mang theo nữa. Anh chỉ mang có mỗi chiếc chăn trấn thủ mới được phát cho nên càng rét tợn. Đôi lúc cũng thấy khổ vì không ngủ được nhưng thấy anh em chiến sĩ còn thiếu thốn hơn mình nhiều thì lại cố gắng chịu đựng. Nhất là anh chị em dân công đang phục vụ ngoài tiền tuyến chỉ có quần một manh, áo một manh và vẫn ra sức thi đua vận chuyển lương thực, đạn dược cho bộ đội đánh thắng giặc, thì sự cố gắng chịu đựng còn hơn mình nhiều, hơn nữa anh chị em lại chưa quen gian khổ như mình. Chắc em cũng đã đọc những chuyện anh chị em dân công gương mẫu trong chiến dịch này. Cái lòng căm thù giặc, quyết tâm phục vụ tiền tuyến để tiêu diệt cho kỳ hết lũ giặc ở  trong những con người nông dân chất phác đó mới sâu sắc làm sao. Trong chiến dịch, ngoài cái quyết tâm của trên, của bộ đội, cái quyết tâm của nhân dân cũng thật là đáng kể. Nhân dân đã góp tiền, góp của, mồ hôi nước mắt của mình, hy sinh cả tính mệnh mình nứa mà không hề tiếc Mà cũng do đó một phần mà chiến dịch mới có thắng lợi lớn như vậy.

         Những đêm khuya ở ngoài mặt trận, xen lẫn với tiếng súng nổ, tiếng máy chữ dập dào dạt không ngừng, đánh những chỉ thị cần kíp, anh lại nghĩ đến những hình ảnh em bên máy chữ cũng vào những giờ khuya như thế. Lòng anh ấm lên, phấn khởi. Cùng với tất cả trên con đường đấu tranh lâu dài và gian khổ, vợ yêu của anh cũng đi trên con đường đó, không riêng lẻ. Trong chiến thắng chung, vợ mình cũng góp một phần phục vụ...

         Trong thư trước anh có gửi kèm theo những cánh hoa đào của Tây Bắc. Nhắc lại một cử chỉ cũ của Tây Bắc năm xưa nhưng nó ngụ nhiều ý nghĩa. Hoa nở sớm trước mùa xuân đánh dấu một sức sống của người dân Tây Bắc bừng lên khi vừa được giải phóng thoát khỏi những ngày đen tối. Hoa tươi thắm là tương lai của dân tộc đang vươn lên tưng bừng với không khí tự do. Với tình cảm riêng của chúng ta, hoa nhắc nhở lại những tình cảm thắm thiết nhất trong những ngày đầu tiên yêu nhau và càng ngày càng lành mạnh.

         TB: ...Anh có nhắc má gửi chăn cho Hoa không biết má đã gửi cho em chưa (chiếc chăn laine cắt làm đôi và bọc lại). Anh cũng nhờ người về lấy chăn nhưng chưa đưa lên. Đồng hồ của em chữa rồi và anh cũng đã gửi về...


----------------------
        1 . Chăn len hồng đêm tân hôn của vợ chồng Vũ Lăng

        2. 102: Tên Trung đoàn Thủ Đô.

        3. Giáp Văn Khương là chiến sĩ sau này được phong Anh hùng Quân đội nhân dân Việt Nam.

        26 tháng 12 năm 1952

         Đã ba tháng rồi anh không nhận được thư em. Anh thực sự lo cho sức khỏe của em. Có cần nhắc lại nữa không em, những lời hứa của em mỗi khi em thấy anh lo ngại về sức khỏe của em? Em không muốn anh bận tâm vì em chăng?

         …Chóng quá, chỉ còn ngót hai tháng nữa là đã hai năm. Ngày 11 tháng 2 sắp tới chắc chắn chúng mình không có hoàn cảnh gặp nhau. Đầu trời này và cuối trời nọ. Nhớ nhau là nhớ đến nhiệm vụ. Nhiệm vụ của anh trong những ngày tới nặng nề và nghiêm trọng, chỉ lo không làm tròn. Cho nên anh chưa dám nghĩ đến ngày về, chưa thể nghĩ đến hạnh phúc của chúng mình trong khi cái chung chưa xây dựng được. Nước mắt và máu của người dân Tây Bắc bao lâu nay hòa lẫn với nước sông Đà và sông Mã! Và cũng bao lâu rồi người dân Tây Bắc hướng về phía chúng ta mong đợi ánh sáng của vùng tự do như mong đợi ánh sáng của mặt trời sau những ngày mưa gió ảm đạm. ánh sáng từ nơi Hồ Chủ tịch, ánh sáng của Đảng đã rọi tới những núi rừng thăm thẳm nhất của Tây Bắc, bộ đội và nhân dân đi theo ánh sáng đó, giẫm lên trên đau khổ, khó khăn, quét sạch lũ man rợ đang chà đạp đồng bào mình, tẩy sạch bùn chiếm đóng của lũ giặc và xoa dịu những đau thương tang tóc cho núi rừng Tây Bắc.

         Nhiều đồng chí của anh đã ngã xuống. Những hy sinh cao cả không tính toán, mắt nhắm ngàn thu mà miệng còn đượm nụ cười tin tưởng. Năm qua anh khóc Phúc Ánh, năm nay anh ngậm ngùi thương tiếc Vũ Phương... Không nói gì đến nhiệm vụ đến trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân, cứ riêng những cái chết trên kia của những người bạn chiến đấu trẻ tuổi, tương lai đất nước, cũng đã làm cho anh không sớm nghĩ đến ngày về được. Bên cái hạnh phúc lớn lao phải xây dựng lại, có những hạnh phúc riêng lẻ phải hy sinh đi hoặc tan vỡ...

         TB: Chỗ tay bị thương của anh đã đỡ nhiều, chỉ độ một tuần nữa là khỏi hẳn.

        - Cho anh biết em đã nhận được chăn, đồng hồ chưa?

---

         10 tháng 2 năm 1953

         Đêm nay 27 tháng chạp. Chỉ còn hai hôm nữa thì Tết. Trời lạnh không ngủ được, anh đốt nến ngồi trong lều che kín vải bạt đề phòng phi cơ của giặc bay đêm, viết thư cho mấy đồng chí và viết thêm ít dòng cho em.

         Thời gian trôi đi nhanh quá. Anh không nghĩ rằng chúng ta xa nhau đã hơn 18 tháng. Anh tưởng chừng chúng ta mới chia tay từ đầu chiến dịch, hẹn ngày về giữa chiến thắng chung của cả dân tộc. Anh cũng không hề nghĩ rằng chúng ta sẽ lỡ hẹn. Lâu hay chóng " ngày về! " của chúng ta gắn liền với cái nhiệm vụ tiêu diệt kẻ thù của dân tộc, của giai cấp, mà kẻ thù nhất định phải bị tiêu diệt. Cũng như hạnh phúc của bản thân chúng ta không- thể nào so sánh với hạnh phúc của nhân dân, của giai cấp được Chúng ta cũng nhìn rõ điều này: trong cuộc đấu tranh với kẻ thù để giành lấy sự sống còn của mình, của Tổ quốc, của nhân dân và của cả chúng ta, chúng ta còn phải hy sinh nhiều, còn phải chịu đựng nhiều gian khổ hơn nữa mới thắng được chúng, mới quét sạch được chúng. Và ngày về nắm tay nhau cười trong hạnh phúc, chúng ta mới thấm thía cái lẽ sống của mỗi người chúng ta vì chúng ta đã đấu tranh quyết liệt với kẻ thù để sống cho ra sống. Không một ai trong chúng ta phải ngượng ngùng vì đã muốn sống dễ dãi quá.

         Ngày 11 tháng 2 sắp tới - Anh gửi về cho em những ý nghĩ trên đây, tin tưởng chiến dịch nhất định thắng lợi, ngày mai chúng ta sẽ giành lại được và vĩnh viễn ở trong tay chúng ta. Và chắc chắn là ngày về sắp tới sẽ tươi đẹp hơn tất cả những ngày  đã qua, nhất định chúng ta sẽ không lỡ hẹn.

         Anh gửi về cho em những cánh hoa của Mùa Xuân Chiến Thắng trên tiền tuyến này, những cánh hoa của Phố Lu, Tây Bắc, những tình ý cũ vẫn thắm đượm trong lòng chúng ta không bao giờ phai lạt. Anh gửi vào màu hồng tươi đẹp của những cánh hoa, niềm phấn khởi và quyết tâm vững chắc của người lính trước những trận chiến gay go, quyết liệt sắp tới. Màu hồng tươi đẹp của cánh hoa làm anh yêu cuộc sống bao nhiêu, anh lại càng phải cương quyết đấu tranh với kẻ thù để giành lại bằng được cuộc sống đó.

         Đó cũng là cái Tết của tiền tuyến gửi về cho hậu phương. Tất cả chỉ có thế nhưng nó biểu hiện một cái Tết chiến thắng sắp tới để xây dựng một cái Tết tương lai, tươi đẹp và thanh bình, không còn tiếng súng nổ hỗn xược của quân thù.

         Anh chúc em một cái Tết vui và lành mạnh, phấn khởi trong công tác để phục vụ cách mạng lâu dài, kiên quyết đấu tranh với kẻ thù tư tưởng để xứng đáng với công ơn dìu dắt của Đảng, của nhân dân, xứng đáng là một người quân nhân cách mạng. Tết năm nay phải đánh dấu sự tiến bộ, sự trưởng thành của em. Anh tin tưởng và chờ đợi những thắng lợi mới, những tiến bộ mới của em. Đó cũng là một trong những yếu tố khác động viên và thúc đẩy anh làm tròn nhiệm vụ của một người lính tiền phong.

         Nhân tiện anh gửi lời chúc các anh, các chị ở cơ quan một năm mới vui mạnh, phấn khởi và nhiều tiến bộ...

         Gửi em những cái hôn nồng thắm của ngày 11 tháng 2¹

        TB: Harmonica anh để phương xa, chưa gửi được.

        Cho anh biết máy ảnh còn không?

----------------------
         1. Ngày 11 tháng 2 là ngày cưới của ông Vũ Lăng và bà Hoàng Việt Hoa.

    
         22 tháng 2 năm 1953

         Chiều hôm qua  (21 tháng 2 ) đã tới giờ họp , Hiếu gọi anh ra mỉm cười đưa cho anh chiếc hộp và phong thư - Mọi người trông thấy đều đoán là quà và thư hậu phương gửi lên nên đã cười rất nhiều làm anh đỏ mặt. Sau buổi họp giở thư của em ra đọc nhanh một lượt. Tối đến phải bỏ "mứt gừng" ra khao một số "ông tướng" (riêng Hiếu lại không được ăn) và đọc thư em.

         Thư em nhắc anh nhớ đến những cái Tết đã qua, những ngày bên em đầy đủ về tình cảm, những ngày hạnh phúc lành mạnh bên người vợ hiền. Đó là những lá thư anh vẫn hằng mong đợi trong những ngày gần đây anh nhớ đến em. Đêm nay đọc lại thư em, nghe như có tiếng em nhè nhẹ bên tai anh. Những tình cảm của em ghi trên mấy trang giấy đã nói lên nỗi nhớ nhung của những ngày xa vắng, nhưng nó lành mạnh và trong sạch, không yếu đuối, khiến anh nhớ em nhiều, vui và phấn khởi.

         Trong những ngày cuối năm vừa qua anh cũng đã viết thư cho em. Thư viết đêm 27 tháng chạp, bên cạnh chiến hào. Tâm sự của một người lính trước những giờ chiến đấu quyết liệt sắp gửi tới người vợ yêu ở hậu phương xa xôi - Những tình cảm của Tết Phố Lu 50, Phục Linh 51, Chợ Chu 52, Tây Bắc 53 - 54. Gởi em cả mấy bông hoa đào hái ở một bản vắng một nhiều hành quân. Những bông hoa nở trên những hố bom, hố đại bác, hớn hở đón một mùa xuân chiến thắng, biểu hiện sức đấu tranh của dân tộc ta, mỗi ngày một mạnh lên, bom đạn của kẻ thù không thể nào ngăn cản nổi. Con đường đi lên của chúng ta là như vậy, đến mùa hoa vẫn nở, lá vẫn xanh, máu của kẻ thù mỗi ngày một bón thêm cho hoa nở đẹp ra. Thấy hoa đào nở, nhớ đến Tết, người lính nhớ rất ít đến bánh chưng xanh mà nghĩ nhiều đến chiến đấu, nghĩ đến cờ đỏ sao vàng, nghĩ đến lá cờ quyết thắng của Bác ngày mai phấp phới trên đồn giặc bị tiêu diệt. Gửi em mấy bông hoa là gửi theo những ý nghĩ của người lính ở trên và cũng là nhắc nhở những tình cảm không bao giờ phai nhạt.

         Tết ở ngoài mặt trận không có gì nhưng vẫn vui, mặc dầu cơm với muối. Chiều 30 Tết và sáng mồng 1 có ít rau thịt. Nhưng cái Tết ở trong lòng mọi người,ở những câu nói của mọi người đầy tin tưởng ngày sắp tới thắng lợi vinh quang. Tiếng súng của giặc vẫn nổ bên những chiến hào không át nổi tiếng cười thú vị của những người lính vẫn bình tĩnh chơi tú lơ khơ, đánh một nước bài cao khiến anh bạn phải "ôm" nhiều. Trước giờ xuất kích, cuộc sống vẫn bình thường hóa, mặc cho bom đạn của địch cứ nổ như chó cắn càn.

         Từ Tết tới nay anh vẫn khỏe. Đôi lúc có húng hắng ho. Mứt gừng của em gửi tới vừa đúng lúc. Cũng là thứ quà anh ưa nhất, trong những ngày hành quân lạnh lại càng làm cho cổ ấm lại, dễ chịu …. và cũng là một điều may, anh về dự hội nghị thì quà của em vừa tới. Nếu không chưa biết bao giờ mới tới tay anh.

         Ngày 11 tháng 2 chắc em nhớ nhiều đến anh. Anh nhớ đến từ đêm hôm trước và hôm sau có ghi ít dòng vào nhật ký, khi về sẽ đưa em xem. Ngày 11 tháng 2 nhắc anh vững lòng tin nhớ đến lời hứa, nhớ đến nhiệm vụ. Dù xa xôi anh vẫn thấy gần em trong lúc nhớ đến em, đêm đó.

        Hoa hồi này lại trở lại trêu anh rồi đó. Anh nhớ đến những ngày gặp nhau. Có lẽ em nghe nhầm câu nói của người lính kia, người lính đó là một người tinh thần rất cao. Anh ta nói với bạn như thế này: " Cậu cứ xuôi là phải, là vì đời cậu còn vướng nhiều quá, mình thích ngược hơn, không thèm những bước chân về xuôi của cậu vì công tác ở trên này phù hợp với cái sống tự do thênh thang của mình không có gì là phiền toái, vả lại ở trên này "Hoa" nở cả bốn mùa cho nên đã có dịp về xuôi mà người lính cũng không về đấy !".

         Ai bực hơn? Đỏ mặt một chút thôi phải không em? Có người nào hễ nghe thấy ở Bộ Tổng tham mưu có một cuộc hội nghị nào cũng đều trông ngóng một bóng người, trải qua thất vọng này đến thất vọng khác. Đủ rồi phải không em.

         Thôi khuya rồi. Chúc em ngủ ngon giấc. Kéo chăn len hồng lên tận má cho ấm nhé.

         Cho anh gửi lời thăm tất cả các anh các chị ở cơ quan. Thư sau của anh sẽ có tin chiến thắng.

         6 tháng 3 năm 1953

         Anh đã nhận được của em hai lá thư, gante và các thứ quà kỷ niệm. Lá thư viết ngày 1 tháng 1 anh nhận được giữa ngày 6 Tết!  Ngày hoa đào nở đẹp ở  Tây Bắc với một mùa xuân ấm áp của biên giới, giữa những cái vui tưng bừng phấn khởi của nhân dân vừa thoát khỏi ách nô lệ của một kiếp người ngót 90 năm! Trong niềm vui phấn khởi chung, thư em đến càng làm cho anh thấm thía cái hạnh phúc của mình, cái hạnh phúc nằm trong cái hạnh phúc chung của nhân dân và chỉ có trong đấu tranh bền bỉ và quyết liệt. Thư lại đến giữa một ngày êm đẹp và đáng ghi nhớ của chúng ta trong hai năm đã xa rồi, nhưng không bao giờ có thể phai lạt được

         Mới chỉ có hai lá thư trong bảy tháng trời vắng bặt tin tức, so với thời gian và sự đòi hỏi của anh thì còn quá ít, nhưng đến vừa lúc đã nói được tất cả những điều anh mong muốn. Anh nói chung thì vẫn khỏe, riêng một tháng nay vì làm việc nhiều nên có hơi váng vất. Vẫn chịu khó uống Paludinel<sup>1[/ sup] và vẫn ăn được .

         Vết thương của anh đã khỏi hẳn rồi. Đó là một vết thương không có gì đáng kể, chỉ vì mảnh đạn vào gân nên có bị tê ít lâu. Một vết thương làm duyên như các anh ấy nói. Anh không đánh giá Hoa thấp đâu và cũng không hề có ý nghĩ giấu em. Những lá thư sau anh không nhắc đến vì nó là vết thương nhẹ. Vả lại anh vẫn viết thư được cho em tức là không việc gì. Em yên tâm nhé...</sup>

---

        17 tháng 6 năm 1953

         Em,

         Anh đã nhận được của em hai thư. Thư ngày 15 tháng 4 em viết sau ngày đơn vị anh chiến thắng trận đầu tiên của chiến dịch một ngày ( trận Nà Noọng ngày 14 tháng 4) và đến tay anh sau trận chiến thắng Mường Khoa 12 tiếng ( trận Mường Khoa đêm 17 rạng ngày 18 tháng 5 ) . Còn lá thư sau không đề ngày (có lẽ em viết đầu tháng 5) anh nhận được khi về tới nơi trú quân (8 tháng 6). Cả hai thư đến vừa đúng lúc. Anh vui nhiều khi đọc được những dòng chữ thân yêu ở nơi xa xôi này. Trong cái vui phấn khởi chung của đơn vị chiến thắng, có cái vui về tình cảm mình, anh thấy mình cũng đã được hưởng hạnh phúc hơn các bạn xung quanh nhiều.

         Hôm nay viết thư cho em trên dọc đường hành quân khi dừng lại nghỉ ở  một bản trên đường. Trong mùi thơm ngát của hoa cau buổi sớm, nhớ đến nụ cười, đôi mắt, tiếng nói thân yêu của những ngày nào tháng 6 năm ngoái ở Chợ Chu. Nhớ căn nhà lá xinh xinh bên dòng suối trong mát, những buổi cơm rau dền, những đêm ánh trăng chênh chếch chiếu qua khung cửa sổ... Nhớ tất cả …

         Thế là cả trong tháng 5, anh không viết được cho em một dòng nào, chắc em mong nhiều. Chả phải là anh lười viết, chắc em cũng nghĩ như thế, anh không viết được là vì anh không có phút nào rỗi rảnh nghĩ đến chuyện riêng của mình. Trong tháng 4 cũng thế, nên anh không tranh thủ viết vài dòng cho em giữa hai cuộc họp thì cũng chả có lúc nào viết được cho em nữa …

         Hơn hai tháng trời hành quân liên miên đuổi giặc, đi cả ngày cả đêm trung bình từ 35 - 45 cây số có ngày tới 62 cây số, leo những đèo cao ngút ngàn hàng 20 cây và dưới trời nắng như thiêu người, khát khô cổ không có lấy một giọt nước, gặp dòng nước chảy li ti vui mừng như người lạc giữa sa mạc gặp một lạch nước trong. Có đêm cứ đội mưa mà đi, nước ngấm vào người lạnh thấu xương, vắt bám đầy chân cẳng. Sáng hôm sau trông anh nào cũng như thương binh và con đường đi thấm máu hồng tươi của mọi người. Đó là chưa kể những ngày ăn bữa cháo bữa cơm, hoặc là bụng rỗng không, cán bộ chiến sĩ nhìn nhau hẹn một ngày mai no đủ. Gian khổ lần này mới thật là gian khổ. Trong đời lính có lẽ chưa bao giờ thấy thấm thía bằng lần này. Có thế mới đuổi kịp được giặc, mới diệt được hết chúng nó. Và có thế anh mới có phút ngồi đây, được phép nghĩ đến em giây lát mà lương tâm không nghẹn ngùng hổ thẹn.

----------------
         1. Paludine: Thuốc chữa sốt rét.

         Qua những phút gian khổ, tâm lý con người chúng ta thường muốn được những phút êm đềm sung sướng đền bù lại. Anh đã đôi lúc nghĩ đến ngày về, nghĩ đến lúc được gặp em. Nhưng nghĩ lại đơn vị và hoàn cảnh trong lúc này, nghĩ đến nhiệm vụ nặng nề của một người thủ trưởng, của một người cán bộ, của một đảng viên, anh thấy sự đòi hỏi của tình cảm chưa thể nào thỏa mãn được. Đặt vấn đề với trên tất nhiên rồi cũng được giúp đỡ nhưng thật ra cũng khó giải quyết. Vừa đi vừa về cũng đã mất một tháng trời rồi, chưa kể những ngày ở lại!  Thời gian đó có bao nhiêu công việc cần phải giải quyết, làm được bao nhiêu công việc để xây dựng đơn vị? Thỏa mãn được tình cảm cá nhân thì bao nhiêu công việc của đoàn thể bị đọng lại, quyền lợi của cá nhân không phù hợp với quyền lợi của đoàn thể mà mình cứ đòi hỏi thì thật là hổ thẹn. Vả lại có riêng gì anh mới có đòi hỏi về tình cảm? Bao nhiêu cán bộ, bao nhiêu chiến sĩ trong đơn vị cũng có tâm lý như mình nũa chứ? Chỉ nghĩ đến riêng mình, không nghĩ đến những người xung quanh thì lãnh đạo mọi người đồng tâm nhất trí thế nào được. Cho nên tự mình phải giải quyết lấy tư tưởng mình... Qua bốn năm trời yêu nhau, chúng ta đã được thử thách và rèn luyện trong đấu tranh. Lần này xa nhau là lần tương đối lâu nhất, nhưng chúng ta lại đã được rèn luyện rồi cho nên chúng ta lại càng vững vàng tin tưởng ở nhau. Thế là đủ!  Em của anh chắc là lại mỉm cười  với câu kết luận của anh. Giản dị nhưng mà nó biểu hiện lòng tin mãnh liệt nhất của chúng ta, phải không em ?

         Trong suốt chiến dịch anh vẫn khỏe, trừ đôi lúc mệt mỏi, gây gây sốt sau mỗi trận đánh. Gian khổ tuy nhiều nhưng được anh em săn sóc nên sức khỏe cũng không sút bao nhiêu. Từ hôm về tới nay phải thức đêm làm việc nhiều, ăn không được mấy, khí hậu lại oi bức hơn ở xuôi nên sức khỏe đã bị ảnh hưởng. Mấy hôm nay đau bụng, anh lo bệnh cũ trở lại. Anh đã bắt đầu uống thuốc, mấy hôm nữa sẽ tiêm . Nếu cần thiết anh sẽ nghỉ một thời gian ngắn cho khỏe hẳn (nghỉ tại chỗ) . Thuốc chỉ có ít tác dụng, sức khỏe để chống lại bệnh mới là căn bản.

         Tuy sức khỏe của anh có sút đôi chút song không đến nỗi gầy đi như em của anh sau trận ốm vừa qua? Cầm tấm ảnh của em chụp sau trận ốm anh ngạc nhiên và bùi ngùi. Ngạc nhiên là anh không nhận ra em lúc đầu mới xem, bùi ngùi là em anh gầy quá, chưa bao giờ anh thấy em gầy như vậy. Hai gò má cao hẳn lên, vầng trán lại càng cao hơn. Chỉ có đôi mắt, đôi mắt hay cười xưa kia, dịu hiền nhưng thỉnh thoảng ánh lên nhưng ý nghĩ tinh nghịch.

         Anh nhắc em về vấn đề xây dựng quyết tâm để chỉnh sửa tư tưởng sai lầm. Anh lấy anh làm ví dụ: Trong trận đầu tiên truy kích địch ở  Sầm Nưa, anh và đơn vị quyết tâm đuổi địch đến cùng để tiêu diệt - quyết tâm lúc đầu thật là cao, nhưng có một số không tin là đuổi kịp vì giặc chạy trước những một ngày. Số người không tin tưởng đó bị rớt lại sau khi chạy được 20km. Còn đại bộ phận quyết tâm đuổi thì đến 8h sáng hôm sau đuổi kịp giặc, đánh một trận tan hai tiểu đoàn. Đánh được một trận như vậy thì thỏa mãn với thắng lợi nhỏ, mệt mỏi muốn nghỉ, do đó quyết tâm đuổi giặc đến cùng không còn nữa, để giặc chạy thoát một số lớn, các đơn vị khác lại phải đuổi hơn 200km nữa mới tiêu diệt được. Bài học là: Quyết tâm phải xây dựng trên cơ sở thực tế khách quan tuyệt đối không để tình cảm chi phối, không để khó khăn gian khổ lung lay, không tự mãn với thắng lợi nhỏ. Đã quyết tâm là phải tin tưởng làm được, quyết tâm không trìu tượng, song quyết tâm phải giáo dục và xây dựng thường xuyên, phải xây dựng trong mọi hành động và tư tưởng hằng ngày …

         ..Em thường phê bình anh nóng tính, cả mọi người xung quanh cũng phê bình anh như vậy. Anh đã cố gắng và tích cực sửa chữa, song quyết tâm chưa đủ nên đôi lúc lại để cho tư tưởng quân phiệt chi phối mình, khiến mọi người không muốn gần, khi phải gặp anh là một điều bất đắc dĩ !  Anh nhiều lúc rất khổ tâm thấy anh em xa mình, coi mình như không có tình cảm!  Sau khi nhận được bài học quyết tâm trong trận truy kích địch, anh đã hứa kiên quyết xây dựng một quyết tâm vững chắc, bắt đầu ngay từ quyết tâm sửa chữa tác phong quân phiệt.

       
        22 tháng 10 năm 1953

         Em,

         Anh đã nhận được bốn thư của em tháng trước và tháng này: một do anh Súc chuyển và ba do anh Hiếu chuyển. Anh cũng không gặp Hiếu, vì anh không về dự hội nghị, còn phải bận tác chiến ở mặt trận khác.

         Hôm nay có anh Thành Công về Tổng cục anh vội viết ít dòng gửi em. Chắc là không viết được dài vì chỉ còn một vài giờ nữa anh sẽ lại đi... Ngày mai, ngày kia, cục diện sẽ thay đổi, bộ đội và anh tin tưởng mãnh liệt vào cuộc chiến đấu gay go ác liệt sắp tới này, cái niềm tin tất thắng dựa trên một cơ sở thực tế giữa chúng ta và kẻ thù làm cho mọi người phấn khởi vô cùng. Viết cho em lúc này anh có cảm tưởng như lá thư của một chiến sĩ viết trước giờ phút xung phong để một mất một còn với kẻ thù, giành lại hạnh phúc cho mình, cho gia đình mình, cho Tổ quốc và cho cả nhân loại. Trong một truyện ngắn của Liên Xô ( Gô-ba-tốp viết đăng trên báo Quân đội nhân dân ) tâm sự của anh cũng như tâm tư của người chiến sĩ trong truyện (em đọc lại truyện đó nhé). Có  gay go, có khó khăn nhưng nhất định kẻ thù phải bị tiêu diệt. Trước mắt anh hằng ngày những cánh đồng bốc khói, làng mạc bị tàn phá, thóc lúa bị thiêu hủy, đồng bào bị tàn sát giết chóc. Bao nhiêu cảnh tượng thê thảm hằng ngày diễn ra trên cánh đồng phì nhiêu có suối trong, có bản đẹp dưới những rặng me, rặng muỗng mà đồng bào Tây Bắc trước đây ít lâu còn sống yên vui, tích cực tăng gia sản xuất để góp phần vào kháng chiến sau những ngày được giải phóng từ đông xuân năm ngoái, năm nay. Ngày hôm vừa qua mấy băng đạn súng máy của quân thù lại vượt qua đầu anh và mấy đồng chí nữa! Căm thù chúng nó cao vút như đỉnh núi Pusan mà đơn vị anh và chúng nó đã quần nhau trong trận đầu tiên, dưới sức mạnh phi pháo của chúng mà chúng vẫn phải chạy dài.

         Nghĩa là trận sắp tới này phải một mất một còn với kẻ thù mà kẻ thù chắc chắn là sẽ bị tiêu diệt hẳn ở đây. Có gay go, có quyết liệt nhưng mà tất thắng và vinh quang.

         Anh mấy ngày hôm nay lại bù đầu vào công việc chuẩn bị - bốn đêm nay trắng trời, chợp mắt được một - hai tiếng lại họp, lại bàn, lại chuẩn bị. Sức khỏe có sút đôi chút, bệnh nhức đầu lại tăng nhưng vẫn đủ sức để chiến thắng kẻ thù. ít lâu nay toàn ở  trên cao, trời lạnh, có đêm không ngủ được. Chiếc mũ len em gửi cho anh đến vừa đúng lúc. Đêm ngủ trùm chiếc mũ vào thấy má, tai mình ấm áp - nhớ những đêm nao - chiếc túi bút máy hơi chật. Sợi len của em gửi ra vẫn chưa nhờ ai mạng hộ áo được. Do đó áo len đã rách phải cất đi và cũng đã được phát một chiếc áo khác đủ ấm. Nói tóm lại về anh: sức khỏe có hơi sút nhưng vẫn đủ sức làm việc liên tục, chiến đấu liên tục, vật chất tương đối đầy đủ, tinh thần vững, tin tưởng và phấn khởi.

         Trong thư em gửi anh Súc có nhắc đến mấy khuyết điểm của anh. Anh cũng đã làm kế hoạch thi đua để sửa chữa trong suốt chiến dịch này. Nhưng có một điều làm anh ngạc nhiên, em đã viết: "... Anh đã có một phần nào tự mãn chủ quan như đã tự động điện về TQU báo cáo...". Anh không hiểu sao lại có vấn đề này? Anh không hề trực tiếp báo cáo với TQU bao giờ vì nó không phải là quyền hạn của anh, mà anh cũng không có liên lạc - còn báo cáo trực tiếp với Bộ thì anh vẫn báo cáo như nếp thường xuyên những khi đi xa mà Bộ trực tiếp chỉ đạo. Vả lại anh cũng đã kiểm điểm lại, các báo cáo với Bộ, anh cũng không có gì tỏ vẻ tự mãn cả. Không biết em đã nghe chuyện này ở đâu? Còn tự mãn chủ quan trong trận Nà Noọng thì anh đã tự kiểm điểm nghiêm khắc như đã viết cho em...

         ... Hai tấm ảnh gửi cho anh, anh có một nhận xét thế này:

         - Tấm ảnh một mình cười ngượng là vì lo anh sẽ thấy rõ cái cổ cao và gầy. Nó sẽ mâu thuẫn với những báo cáo hùng hồn về sức khỏe của em hiện tại.

         - Ảnh chụp với chị Tăng Phú có cười hồn nhiên hơn nhưng là lây cái cười của chị Tăng Phú, không che nổi cái cổ vẫn gầy lại cao.

         Thôi nhé - Em vui mạnh - Đợi anh về!

         Anh đi đây!

        (Tự  nhiên anh viết một câu chấm dứt cũng như câu chấm dứt của đồng chí chiến sĩ trong truyện ngắn của Gô-ba-tốp: Tôi đi đây? Câu nói vang lên cái ý chí dũng mãnh quyết liệt khi hạ bút để cầm súng xông lên trước kẻ thù ) .

---

         Em,

         Anh gửi theo đây một chiếc túi da có fermeture trong đựng các thứ để khâu vá (kéo, đê, kim, chỉ ). Vợ  một anh bạn ở  Khu 4 cho để anh vá quần áo. Anh gửi để em dùng. Túi đi mưa bị ướt nên kim chỉ đã bị gỉ cả.

         Thư này gửi đi có lẽ lâu lắm anh mới lại có thì giờ viết cho em. Nếu lâu chưa nhận được thư anh, cũng đừng nóng ruột em nhé …

         Chiếc áo laine em đan lại cho anh năm nay bị rách và tuột sợi ở cổ tay. Giá gần em thì áo không đến nỗi rách thế em nhỉ. Gante hơi chật - nhưng năm nay anh vẫn đủ áo ấm. Có  cả giường cao su hơi để nằm, em không lo anh rét đâu. Đồng hồ của em hồi này vẫn chạy hay lại hỏng rồi? Nếu hỏng, có anh nào rành em hãy gửi đi chữa, đừng gửi bừa như trước nhé.

         Em chỉ lo cho anh mà ít nghĩ đến em. Áo rét của em năm nay thế là thiếu. Áo len không có, áo trấn thủ liệu có chịu được không? Nếu anh Khoa đưa tiền em cứ mua len đan áo nhé. Lấy tấm vải nanelle của anh lên mà may. Để đấy phí đi. Anh lo mất rồi đó. Bao nhiêu lần giục em may rồi.

         Thôi nhé - Vài hôm nữa anh lại đi xa. Thu đông năm nay nhất định đánh mạnh hơn mọi năm.

         30 tháng 1 năm 1952

         Từ giã bộ phận hậu cần đi mình thấy nao nao. Mình có linh cảm rằng sẽ không trở về 102 nữa. Buồn dâng lên khóe mắt. Nhớ đến hôm 27 tháng 1 vừa qua rời mặt trận, bắt tay Thế Dũng, Vũ Yên nước mắt chảy quanh. Nếu dửng lại thêm một phút nữa thì nước mắt tuôn ra mất. Vừa đúng năm năm  trời ở Trung đoàn qua bao nhiêu cái thăng trầm của đơn vị. Mình trưởng thành với cái chiến đấu ở Trung đoàn, với những hy sinh không đòi hỏi của bao nhiêu tuổi 20 "một đi không trở về ", "mắt nhắm miệng vẫn còn tươi". Tâm hồn mình ở Trung đoàn với tất cả những gì tha thiết nhất.

        Được tin đi học mình không thoải mái chút nào. Nhất là trong lúc này ở mặt trận mình chưa bao giờ nghĩ đến điều đó. Qua hai trận đánh không thành công, mọi người đều bứt rứt  vấp đau như thế. "Trận đánh không thành công có phải vì kỹ thuật của bộ đội kém không? Không phải. Có phải vì các chiến sĩ và cán bộ của Trung đoàn kém phần anh dũng không? Cũng không phải. Chỉ vì các đồng chí trong Ban chỉ huy ỷ vào cái tài năng cá nhân của mình chủ quan thiếu tỉ mỉ ..." .

         Lời phê bình của đồng chí Võ Nguyên Giáp luôn luôn vang lên trong đầu óc mình. Mấy hôm ở mặt trận mình không buồn, trái lại hăng hái vì những lời phê bình đó. Cái trách nhiệm của mình, của những thằng cán bộ trước Đảng, trước nhân dân, trước bộ đội về sự thất bại vừa qua của Trung đoàn. Cái trách nhiệm đó mình không trốn tránh.

         Phải đánh thắng để xây dựng lại đơn vị. Phải làm cho đơn vị phấn khởi lên! Những lúc bộ đội đi bố trí, những khi tiếng đại bác nổ rền trên trận địa, mình đều nghiến răng lại mà tự nhủ như thế. Nghĩ đến Phúc Ánh, Việt Dũng, Khánh¹ và tất cả anh em khác đã ngã từ đầu chiến dịch tới giờ đầu mình nóng bừng lên. Những lúc ấy mà có thằng Pháp trước mặt mình, chắc là tay mình không để yên. Mấy hôm bố trí mình cứ phải động viên giải thích anh em phải kiên nhẫn đợi nhưng thật ra trong bụng mình sốt ruột tợn. Đứng trên ngọn núi 370 nhìn lên Hoà Bình thấy bọn giặc đi lại, bố trí mà sôi tiết " Trước hay sau thì chúng mày cũng chết, chi bằng cứ đi trước cho nó được việc sớm có hơn không?". Nó không đi vội, thi gan với mình mà đã mấy đêm rồi mình không ngủ, vùng dậy khoác chăn ngồi bên đống lửa, nghĩ đến nó, đến Phúc Ánh. Hôm qua chúng nó chuyển sang Hòa Bình nhiều. Toán quân đến đón chúng nó bị chặn đánh ở Đồi Giũ không tiến được, phân tích phán đoán xem bao giờ chúng nó sẽ rút. Nghĩ đến lúc đơn vị mình sẽ xuất kích cứ lần rật cả người, hình dung cả những cảnh địch chạy rối loạn, tan nát giữa trận địa hỏa lực của mình như vũ bão đập nát chúng nó từ Pheo đến Bến Ngọc...

         Thế mà mình phải rời mặt trận này để đi học! Tin điện tới làm cho mình phải lặng đi ngơ ngác. Nghĩa là mình chạy trước lũ giặc đang ngắc ngoải, nghĩa là mình không được trút căm thù lên đầu chúng một cách cụ thể, nghĩa là mình phải rời bỏ đơn vị thân yêu này, nghĩa là ...

         Trong đầu mình cứ ngổn ngang như thế, đến nỗi ông Khánh nhận thấy ngay thái độ của mình. Cả một ngày mình ngẩn ngơ. Buổi sáng mồng 1 Tết ăn cái bánh chưng, ngậm ngùi nghĩ đến lúc ra đi, nghĩ tới cái Tết Phố Lu 50 tang tóc ... Cái tết này cũng thế, nhưng còn đau đớn gấp bội. Phúc Ánh ơi!

         Hôm nay đi ngược lại con đường Trung đoàn đã hành quân qua. Ngày ấy lũ người chúng ta cười với nhau trong đêm lạnh, ôm nhau ngủ giữa hai chặng đường hành quân, thắm cái tình đồng chí, thương nhau qua những ngày đói rét của bao chiến dịch Thu Đông. Tiếng chân rầm rập rung chuyển bờ sông Đà. Chúng ta hớn hở đợi ngày nổ súng lên đầu giặc.

         Con đường cũ hãy còn in vết giày cũ của chúng ta từ đầu mùa hạ năm ngoái, ít ngày nữa  khi vị quay trở về, sẽ vắng hàng bao nhiêu người không còn in lại vết giày? Mình chầm chậm đạp xe. Hoà Bình xa quá rồi Tu Vũ, Chẽ lùi lại đằng sau xơ xác. Những vết giày đinh của giặc chạy loạn lên sau một trận thất điên bát đảo hãy còn hằn trên bãi cát. Những cây thập tự gỗ trên những nấm đất bên đường. Mùi hôi thối chết chóc còn vương trên lá cây ngọn cỏ. Tất cả gợi cho mình sự tan vỡ suy sụp của giặc. Nhưng sao mình vẫn không thấy hả dạ chút nào? Mình vẫn thèm cái trận sắp tới. Chính mình được đập vào đầu chúng nó ở Hòa Bình, giày mình được giẫm lên xác chúng nó nằm ngổn ngang trên đường số 6 trong một trận truy kích. Có một cái gì đó tức tối khó thở khiến mình nghĩ đến đường số 6? A Pheo! Phúc Ánh, Việt Dũng, Khánh, Đáng, Lưu ơi² !  Chúng nó sắp chạy rồi. Chúng nó bỏ Hòa Bình, bỏ Pheo đến nơi, liệu chúng mình - những người ở lại có đánh được dập đầu chúng nó ra, có lia, có quật chúng nó, hất chúng nó ngã xuống những giao thông hào, đắp cho chúng nó những nấm mồ khổng lồ như trên biên giới? Mình thấy lo cho đơn vị không còn được mạnh như trước, mai kia địch chạy liệu có làm tròn nhiệm vụ?

--------------------
        1 . Khánh: ông Cao Văn Khánh - Đại đoàn phó Đại đoàn 308.

        2 . Phúc Ánh, Việt Dũng, Đáng, Lưu là tên những đại đội trưởng, trung đội trưởng đã hy sinh.

         Nỗi lo lắng nhớ thương ám ảnh mình ghê quá. Giá có một người bạn đồng hành thì cũng đỡ buồn. Nếu còn Thuận¹? Ô hay, mình không đạp xe được nữa. Đỗ xe lại nghỉ bên đường vẫn nghĩ đến cái chết của Thuận. Cái chết nhanh quá, dễ quá. Ôm Thuận trong tay, mình bàng hoàng cả người. Máu Thuận rỏ cả trên lưng mình. Không kịp nói câu nào. Thuận chỉ còn sặc lên mấy cái vì máu dồn lên mũi và mồm. Mình không kịp đau đớn vì cái chết của một đồng chí đã bảo vệ cho mình. Tiếng đạn vẫn nổ rền bên tai, đại bác nổ liên hồi như ngũ liên, phi cơ rít trên đầu. Những bóng người lướt qua chỗ mình rất nhanh. Những chiếc cáng, những tiếng rên. Sương mù tan dần. Đường số 6 hằn lên vết xe tăng, hai bên bờ lau bị đốt trụi còn trơ lại những thân cây nửa đen nửa trắng như những đốt xương. Trái phá cày hai bên bờ đường. Máu vương trên rìa cỏ.

         Đại bác lại nổ liên hồi từng chập một. Những bóng người vẫn lướt qua...

         " Ra hết chưa? ".

         Tiếng mình quát lên giữa những tràng liên thanh bắn theo. Quang Long đây rồi: anh em đã ra được cả.

        " Rút lui phải bảo đảm mang hết thương binh tử sĩ, mang hết vũ khí ra! ".

         Lệnh của đại đoàn vang lên, vang lên hai bên tai mình. Mình cúi đầu đi hai vai nặng trĩu. Những bóng người vẫn lướt qua mình rất nhanh.

         Liệu có thật là đã mang được hết không?

        Quang Long mới xuống đơn vị có hoang mang trước tình thế gay go mà trả lời sai chăng?

         Mình bỗng như có một cái gì đó phản ứng, quay phắt đầu lại. Sương đã tan hết. Đồn Pheo vẫn sừng sững. Đạn liên thanh từ những ụ súng bên đồn cao vẫn toé ra loạn xạ. Căm chưa? Phải đập tan nó đi. Mình nghiến răng lại muốn gầm lên. Thành chạy tới trước mặt mình hổn hển: "Anh em ra hết rồi đang tiếp tục đi sau !".

         Đôi vai mình nhẹ đi một chút. Vượt qua một núi lửa đại bác. Chúng nó bắn theo mình, khá chật vật gặp Dạ Bình, C213 vẫn chưa ra!

         Tiếng đại bác lại réo lên dồn dập. Tiếng hô của giặc, tiếng quát của ta. Rõ ràng Đại đội C213 vướng lại rồi.

         Tiếng Bình nói khẽ:

         " Vẫn C213 Chùa Cao đấy anh ạ! ".

         Mình rướn người lên. Ra lệnh cho Dụ. Một trung đội vượt qua trước mặt mình tiến về phía súng nổ. Bóng Dụ khuất hẳn. Không bao giờ mình được trông thấy Dụ nữa.

         Viết Phương, Dụ, Phúc Ánh, Cẩm Giang, bốn đại đội trưởng cùng với mình trong chiến dịch Sông Thao 49, chỉ còn lại Cẩm Giang bên Trung Quốc. Và mình hôm nay, trơ trọi lủi thủi trên con đường này mà tất cả đã cùng đi qua. Mình muốn chửi tục một câu Sao lúc này mình lại đi! Sao không ở lại mặt trận cùng với đơn vị, xông lên, xông lên, báng súng đập nát đầu chúng nó ra, lưỡi lê đâm xổ ruột chúng nó ra!

         17 giờ. Hút chết vì phi cơ chúng nó quần. Thôi được. Tao hãy còn đây.

         Chiều xuống. Một chiều mồng 4 Tết. Cũng chả nên buồn mãi, ảnh hưởng đến vấn đề học tập sau này. Chuyển hướng nghĩ đến chuyện khác vui một chút. Ừ, chiều hôm nay gợi nhớ đến những gì nào? Những mồng 4 Tết năm xưa, ăn thang cuốn. Xa quá rồi! Mồng 4 Tết năm ngoái, phải rồi lòng mình dịu đi! Em của anh! Mấy hôm nữa gặp nhau chắc em sẽ an ủi được anh nhiều. Đêm mồng 4 Tết năm ngoái, lo lắng đi suốt đêm. Sáng mồng 5 về tới nơi em, mệt rã rời mà không dám nói vì sao. Đêm nay cố gắng đi. Mồng 6 sẽ gặp em. Kỷ niệm đêm tân hôn ...

-------------------
        1 . Thuận: Tên người bảo vệ của ông Vũ Lăng. Thuận đã hy sinh khi nằm che chắn trên người thủ trưởng để bảo vệ ông tránh khỏi những làn đạn của địch.

         Vượt qua sông Thao, đèn xe hỏng, 19h30 rồi. Nếu không chữa được đèn thì hết đi đêm nay. Đành dắt xe vào thị xã Phú Thọ. Đêm lạnh, đói chưa biết ăn ở đâu. Vừa đi vừa tính toán chặng đường đi đêm nay. Cố vượt qua Bình Ca về Tự Do ngủ. Sáng sau leo qua Đèo Khế. Buổi trưa về tới nhà thì ung dung chán. Nhưng mà về Bờ Đậu¹ hay lên Chợ Chu² ?

         Phân vân tệ. Tới Phú Minh rẽ vào Chợ Chu thì chỉ cần 14h mình đã tới Tổng cục Cung cấp. Nhưng nhỡ Tết em mình về với má thì sao? Em đã nói với mình là Tết sẽ không về nhà nhưng biết đâu đấy. Thôi cứ về  Bờ Đậu thăm má nhân thể.

         Gió từ sông Thao lùa vào trong phố, mình kéo cổ áo lên cho đỡ lạnh. Nghĩ đến đêm này năm ngoái đang đạp xe để chuẩn bị cho ngày mồng 6 Tết ( 11 tháng 2). Bao nhiêu lo lắng mà không dám cho em biết. Một năm qua. Hạnh phúc. Đêm nay lại đạp xe, cũng đi suốt đêm để sống lại ngày mồng 6 Tết năm ngoái. Em làm gì đêm nay? Bên đống lửa có ngờ rằng anh sẽ về bên em giữa một ngày xuân đẹp nhất của đời chúng ta.  

         Phố vắng, mấy hàng cơm phở còn chong đèn,  khách ăn cũng không đông lắm. Tiếng lách cách của cùi dìa quấy kem trứng. Mình không nghĩ đến ăn vội Chữa đèn đã. Chả có hiệu nào có bóng đèn cả. Dắt xe lên phố trên, gặp một bóng người đi bên hè, mình hỏi thăm hiệu xe. Anh niềm nở chỉ hiệu xe cho mình và bắt chuyện. Mình đi theo anh ta, thấy anh chàng cũng dễ thương. Trao đổi dăm câu. Thấy mình chưa cơm nước gì anh ta kêu:

         " 8 giờ tối rồi! Thế thì đói chết. Phố trên này không có hàng cơm đâu. Đồng chí phải quay lại phố dưới thôi! "

         Mình ngỏ ý chữa xe đạp trước, trong khi chữa xe kiếm chút gì ăn tạm cũng được. Mình còn phải đi suốt đêm nay. Anh ta chép miệng.

         " Đời cán bộ vất vả thật. Tôi biết vì trước kia tôi cũng đi công tác " .

         Đi đến một câu chuyện cảm động: Anh ta là một công chức xung phong xin giảm biên chế về tăng gia để đỡ gánh nặng cho Chính phủ (anh nhắc lại câu xung phong, rất tự hào) . Gia đình anh có hai vợ chồng và sáu đứa con. Từ Hà Giang dắt díu nhau về với một chút vốn nhỏ đã dành dụm được, chưa kịp làm ăn gì thì cả gia đình cứ thay phiên nhau ốm. Không hôm nào trong nhà không có ba người đắp chăn rên. Chút vốn cứ vơi dần. May có hai đứa con gái đã lớn chịu khó chợ búa nên lần hồi rau cháo cũng được bữa đói, bữa no.

         Giọng anh cất cao lên: " Bây giờ mới là lúc thử lửa ", Cụ Hồ bảo: " Trường kỳ kháng chiến nhưng nhất định thắng lợi " nên mình cũng tin lắm. Cái đói khổ của mình có thấm vào đâu với bộ đội. Tôi nhất định không ngã lòng. Mấy hôm nay cuốc đất khỏe lắm. Rồi anh cười khẽ hạ thấp giọng xuống. "Thế mà mấy hôm Tết mình cũng bị giày vò ghê quá. Lũ trẻ nheo nhóc, khạp gạo vét trơ cả đáy ra rồi. Vợ ốm nằm liệt giường. Đêm đêm hai đứa con gái lớn vẫn phải vượt sông Thao để đi buôn chuối ở Hưng Hóa. Thấy nhà hàng xóm có bánh chưng mấy đứa trẻ thèm mà không dám nói, nhưng trong mắt chúng nó lấp lánh nhìn những tấm lá dong ướt còn dính ít hạt nếp xanh trong, vứt ở đầu hè thì biết!

         Hôm qua tôi gặp thằng bạn thân cũ ở gần đây. Cậu này trước kia tôi cũng giúp đỡ ít nhiều. Cậu ấy mời chiều nay ăn cơm. Tôi nể vả lại cũng muốn gặp bạn để tâm sự cho khuây khỏa, nên chiều nay mới đi ăn. Đợi sẫm tối mới dám đi vì mình rách rưới quá. Lâu không gặp cậu ấy không biết cậu ấy hồi này thế nào nên mình cũng sợ ngượng. ăn cơm cũng không vui mấy, nghĩ đến vợ con Ở nhà nheo nhóc. Câu chuyện cũng chiếu lệ, tình bạn cũng đã phai rồi, cậu ấy lại có vợ buôn bán khá giả nữa. Cơm xong cậu ấy ấn vào mình cái bánh chưng bảo mang về cho con. Mình đã toan không nhận. Một chiếc bánh chưng? Đời mình đã có bao giờ nhận quà Tết như thế đâu. Ngày xưa, ừ mà ngày xưa với những thằng bạn nghèo, có bao giờ mình sỗ sàng như thế, mình giúp đỡ một cách kín đáo, chỉ sợ chúng nó tủi. Hôm nay mình cũng thấy tủi thật, nhưng cũng cứ nhận. Kháng chiến cũng thay đổi tình cảm của con người ít nhiều. Mình ấn cái tự ái vào trong nhưng kể thì cũng buồn, lũ trẻ thấy tấm bánh chưng này chắc là thích lắm nhưng có hiểu đâu nỗi buồn của bố!

--------------------
        1 . Bờ Đậu (Thái Nguyên): Nơi ở của gia đình vợ Vũ Lăng.

        2. Chợ Chu (Phú Minh): Nơi đóng quân của Tổng cục Cung cấp (nay là Tổng cục Hậu cẩn) là nơi vợ ông Vũ Lăng đang công tác.

         Ra đến đường thì gặp đồng chí đấy! Đồng chí tha lỗi cho nhé, tự dưng lôi câu chuyện buồn của mình ra! Uống có một chút rượu con vào mà ba hoa thế đấy ".

         Mình cảm động an ủi anh ta mấy câu. Lời nói của mình nồng nhiệt không hời hợt. Trong khi nói mình nghĩ đến anh Thanh, mình đau đớn vì câu chuyện của anh Thanh. Nếu anh mình cũng chịu đựng được như thế. Cũng đông con, đời sống cũng chật vật, cũng ăn bữa hôm lo bữa mai, nhưng mà anh ta đã ở lại, sẵn sàng chịu đựng những thử thách.

         Nhân, Lục, Hương, Tú, Lân¹ năm nay chắc không thiếu bánh. Nhưng bánh ăn trong tù ngục của lũ kẻ cướp ấy ngon sao bằng bánh ăn Ở ngoài vùng tự do này. Thà rằng mình thấy chúng nó thèm thuồng nhìn những chiếc lá dong còn dính ít hạt nếp xanh như lũ trẻ của anh bạn này, còn hơn là chúng nó ở trong ấy đầy đủ, nhưng đầu cúi xuống lấm lét khi nghe tiếng giày đinh của lũ giặc hỗn xược đạp trên đường phố...

         Gần tới phố trên anh ta dừng lại, chỉ vào một mái tranh nhỏ khuất trong đám cây: " Nhà tôi ở trong kia không rộng lắm, nhưng thêm một người nữa cũng không chật là bao. Nếu đồng chí không sửa được xe, xin mời đồng chí đến chỗ tôi. Cứ tự nhiên đập cửa lúc nào cũng được. Rồi anh ta rút trong túi áo ra tấm bánh chưng: " Đồng chí cầm tạm cái bánh này ăn cho đỡ đói. Tối nay chưa chắc có nhà nào dọn hàng, quay xuống phố dưới thì xa mà lại mệt. Đây là lòng thành của tôi Đồng chí vui lòng nhận cho ".

        Mình từ chối mãi mới được. Anh ta ấn chiếc bánh vào túi không được vui cho lắm. Mình nói rõ sự cảm động của mình về cử chỉ của anh ta, cử chỉ của đồng bào hậu phương thương yêu chăm sóc bộ đội. Anh ta cười bắt tay mình.

         " Đồng chí hãy còn khách sáo đấy. Thôi, đồng chí đi vậy nhé. Nếu cần cứ quay lại, tôi cứ dọn dẹp sẵn một chỗ đấy ! " .

         Mình dắt xe đi tưởng tượng đến mấy đứa trẻ con anh ta (có lẽ cũng chỉ bằng tuổi Nhân, Lục ) mắt sáng lên khi thấy bố giở chiếc bánh chưng ra.

         Cái Tết của chúng nó đấy. Giản dị biết chừng nào, cái hạnh phúc của lũ trẻ nhà nghèo. Và những thằng lính chúng mình lại càng thấy rõ nhiệm vụ. Nhớ đến một bức tượng ở Tiệp dựng lên để kỷ niệm Hồng quân Liên Xô. Một hồng quân một tay bế một thiếu nhi, một tay cầm một thanh gươm biểu hiện ý chí cương quyết thiết tha của một đồng chí Cộng Sản thiết tha bảo vệ tương lai, bảo vệ hòa bình cho nhân loại.

        Chả một hiệu xe nào có bóng đèn cả. Đêm nay có lẽ mình phải ở lại đây mất. Vị tất đã thực hiện được chương trình. Tìm được một hàng quà còn bún riêu, ăn được hai bát lại lên xe đạp hy vọng có một xe nào về Bình Ca. Mới có 9h tối mà đường đã vắng tanh chả có một bóng ma nào cả. Đường gập ghềnh không có đèn khó đi quá. Đến chỗ rẽ vào ấp Khải Xuân hỏi một hiệu xe, nó đòi 2 vạn một chiếc bóng. Tụi con buôn bóc lột thật, mình lại nhớ đến anh công chức nghèo kia.

        Đợi một lúc cũng không thấy chiếc xe nào đi theo để bám. Phải tính đến chuyện ngủ lại. Nếu quay lại thị xã thì xa quá. Định đi thẳng về Phú Hộ thì chợt nhớ đến Phúc Sinh, nghe nói cậu ấy ở Khải Xuân. Có lẽ cũng không xa lắm. Lâu không gặp cũng nên nhân dịp này rẽ vào thăm.

         Mất hơn một tiếng đồng hồ mới vào tới nơi. Gặp nhau hai thằng khoái quá. Nhớ đến những ngày Hà Nội trong vòng vây của giặc. Phúc Sinh bảo con đi rán bánh chưng và lại lấy thức ăn để uống rượu, lấy nước nóng cho mình rửa mặt, không khí ấm áp quá.

         Ngồi uống rượu với bánh chưng rán, lạp xường, thịt quay mình lại nhớ đến lũ trẻ con anh công chức.Cuộc đời vẫn còn chênh lệch quá. Ngày mai tươi sáng của chúng nó còn phải trải qua nhiều gian khổ. Hai anh em trò chuyện tíu tít. Nhắc đến Liên², Phúc Sinh phàn nàn cho mình. Mình không muốn nghĩ đến nữa, lảng sang chuyện khác. Uống nhiều. Một giờ sáng mới đi nằm. Chúi vào chăn bông ấm cúng nhớ đến em. Ngủ thiếp đi vì mệt và hơi say.

--------------------
        1. Nhân, Lục, Hương, Tú, Lân: Tên năm người con của ông Thanh (anh ruột Vũ Lăng).

        2. Liên: Tên một nữ quyết tử quân - người yêu đầu của ông Vũ Lăng

         
         31 tháng 1 năm 1952

         Sáng dậy hơi muộn, Phúc Sinh đã dậy từ sớm để bảo con sửa soạn cơm nước. Cả nhà tấp nập. Rửa mặt xong chị Phúc Sinh lên chào. Trông chị già đi nhiều. Lũ cháu cũng lên chào chú. Mình đỏ mặt khi giới thiệu cháu Hảo 21 tuổi, hơn vợ mình 2 tuổi, càng đỏ mặt hơn nữa khi phải đưa ảnh của Hoa ra, mọi người đều kêu là "thím" trẻ hơn cháu. Tình bạn đã đi đến chỗ thân hơn, mình gọi là anh chị và cả nhà gọi mình là chú. Đi trên con đường mịn sạch giữa hai rặng chè, mình thấy nhớ đến em làm sao. Hôm nay mồng 5, không biết ngày mai về có kịp với em không để dành cho em một sự bất ngờ? Phong cảnh ở đây đẹp hơn Bờ Đậu nhiều. Giá có bao giờ hai đứa sánh vai nhau đi dưới rặng lệ chi này, như hôm nay thì tuyệt.

         Cháu Hùng gọi về ăn cơm. Cơm thịnh soạn quá Mình mệt không dám uống rượu nữa. Còn phải để sức đạp xe suốt ngày và đêm nay cho kịp. Anh chị chăm sóc mình chu đáo, gói thuốc lá cho mình, hẹn viết thư. Bắt tay chị và các cháu đi. Anh Phúc Sinh đòi tiễn mình ra tận ngoài đường, chia tay nhau ở ngã ba, anh lại hẹn thế nào cũng viết thư cho vợ mình.

         Qua Phú Hội, Phố Chảy, Cầu Hai, Vân Mông mình lại thấy nhớ chúng nó tợn, Phúc Ánh, Việt Dũng, Khánh. Chỗ đường dốc này mình và Địch Sơn ngồi nghỉ dưới ánh trăng trong cuộc hành quân, Việt Dũng đi qua thấy hai thằng đang thủ thỉ nhếch mép cười. Qua khu rừng kia là hội trường, mình với Phúc Ánh, Khánh mấy hôm nằm lên vật xuống giúp nhau đấu tranh với một kẻ thù chung là tư tưởng phi vô sản. Có lẽ ngày hôm nay lại nhắc nhở, ám ảnh mình như ngày hôm qua chăng?

         Gần tới Đoan Hùng gặp Bồng và Hùng rủ nhau cùng đi. Vượt qua sông Chảy cách cây số 5, 10km gặp Trọng Chung vừa đi Phú Thọ thăm bà Minh về. Cu cậu có vẻ khoái vì mới được làm bố. Bao giờ thì bõ bố. Mình vượt lên trước để rẽ vào Tuyên Quang làm nhiệm vụ con chim xanh cho Vũ Yên. Giá gặp Nhung thì cũng hay đấy. Mình sẽ trêu một chút xem mặt đỏ đến độ nào?

        Không gặp Quý. Con cô Xuân kháu quá. Mình lại thấy thèm.

         Ra phố mua được bóng đèn, lại đạp một mạch về bến Bình Ca lại gặp Trọng Chung. Vượt qua sông Lô lúc sẫm tối, thấy cũng khá mệt. ăn bưởi Đoan Hùng rồi nảy ra tư tưởng đi  ôtô cho chóng. Mình cũng đã sợ Molotoba nhưng mình muốn vô tới nhà chóng nên cũng liều một chuyến nữa. Xe của các ông tướng kia cũng không tốt nên không cậu nào dám theo mình đi suốt đêm. Trong khi đợi ôtô, Trọng Chung và mình mua bánh chưng ăn. Nhà hàng còn lại một chiếc bánh Tết rán lên cùng với đôi lạp xường của mình mang theo. Ưu điểm quá.

         Ôtô đến. Xe chỉ đi đến Tự Do. Tới Tự Do may ra có xe về tận Thái. Xe xóc ghê quá nhưng mình được đưa lên chỗ lái ngồi dễ chịu hơn. Cậu tài xế nhận ra mình đã đánh trận Hạ Bằng. Thì ra trước kia cậu ấy ở địa phương quân Sơn Tây. Nhớ lại Hạ Bằng lại nhớ đến lá thư bên triền núi Ba Vì, lá thư đầu tiên gửi người em yêu với những rung động thầm kín chưa cởi mở.

         Đến cách Tự Do 3 cây số, xe dừng lại. Không có xe về Thái đêm nay. Mình rủ tụi Trọng Chung¹ và Hoàng đạp thẳng về Thái nhưng không cậu nào dám theo. Mình đành phải ở lại, ngủ lại một đêm ở Chi Cục Vận tải, ngày mai không biết có về kịp không? Nếu rẽ lối Phú Minh thì chiều tới nơi. Nhưng nhỡ em về Bờ Đậu thì sao? Lúc nhắm mắt ngủ vẫn chưa dứt khoát.

         Sáng nay mồng 6 ta. Mình đi rửa mặt nhớ đến sáng hôm ấy Ở Phục Linh. Hoa tự ái ngồi làm họa. Mình định rủ Hoa đi chơi, nhưng bận tíu lên vì chuẩn bị hội trường. Một năm qua chóng quá Hoa ạ. Nếu gặp em hôm nay chắc là nhiều chuyện lắm. Và em nhỉ chúng ta ...

         Ăn cơm sáng ở Tự Do 3 thằng tính toán mãi để ăn thế nào cho vừa phải, nghĩa là cho vừa túi tiền. ông Chung mắt cứ méo xệch đi. Phải cho cậu ấy vay một vạn để trả tiền ăn và chữa xe.

         Đợi cậu ấy mất hai tiếng đồng hồ. Mình cũng hay cả nể thật. Cứ lóng ngóng đợi mãi mà cậu Chung cũng không biết điều: "Thì giờ là vàng ngọc" mà mãi đến 10h mình và cậu Hoàng mới dứt ông ấy ra được. Đến Cao Vân dừng lại sửa xe, Hoàng vượt lên trước. Tưởng chỉ mất 15 phút không ngờ mất hơn hai tiếng.

         Gần tới Phú Minh lại gặp máy bay. Mình vứt xe nằm ở bên đường, 2 khu trục vòng lại chỗ mình soi một lượt rồi đi thẳng. Mình đã tưởng nó trông thấy. Cũng cáu.

         Tới ngã ba Phúc Minh nhất quyết đi thẳng về Bờ Đậu qua Đại Từ vẫn thấy xơ xác. Dừng lại nhà bà Vinh ăn bát bún lại đi. Giá có thì giờ thăm lại Đại Từ, thăm lại những chốn cũ cũng hay.

         Bờ Đậu đây rồi. Hoa đào năm ngoái còn cười với gió đông không đấy? Giá hôm nay em ở nhà, sáng mai chúng ta sẽ cùng đi thăm cây đào cũ, bên nhau, âu yếm, nhớ đến những lần đầu tiên, tự nhiên dẫn nhau đi chơi nhưng vẫn còn e lệ .....

------------------------
        1 . Trọng Chung: Tức ông Trần Trọng Chung sau này là Đại tá Viện Lịch sử quân sự

         3 tháng 2

         Sáng dậy sớm. Má pha nước cho uống rồi sửa soạn đi. Mình muốn mang cái màn đi nhưng lại sợ má hiểu lầm lại thôi.

         Bắt tay má, chị Tường Vân chúc mình gặp Hoa vui vẻ, mình lại càng cảm thông với nỗi buồn của chị. Chiều nay, trên con đường trở về địa phương công tác, dắt xe xuống đến đường, mình vẫn thấy ái ngại làm sao ấy. Đến Phấn Mễ dừng lại ăn bát bún riêu. Trưa nay chắc là phải ăn quà dọc đường rồi. Ăn tạm bát bún riêu rồi đến đâu sẽ hay. Vừa đạp xe vừa ngẫm nghĩ. Hôm nay chủ nhật chắc em nghỉ, không biết em ở nhà hay lại đi chơi. Mình đến, chắc em ngạc nhiên lắm, và nếu vắng người sẽ ôm chầm lấy anh. Có tin mình tử trận không biết em đã biết chưa?

         Thôi nguy rồi. Hôm lên Bộ gặp em quên không hỏi vị trí Tổng cục Cung cấp. Bây giờ biết lối nào mà tìm. Nếu đến trạm liên lạc 51A thì lại mất hôm nữa. Nghĩ ngay đến bác Ba San, tới Phố Ngữ ngồi chơi  một chút hỏi Tổng cục Cung cấp chắc bác ấy biết! Trời hôm nay tạnh ráo, lạnh, nhưng ít gió. Xe cứ bon bon đường số 3 Hợp Thành, phố Trào, Cây số 31 rồi Phố Ngữ. Bao nhiêu kỷ niệm cũ...

         Bác Ba San¹ đang làm vườn. Người nhà chạy đi gọi về tiếp mình. Ngồi uống nước nói chuyện, mình cứ định hỏi chỗ em, rồi lại ngập ngừng. Mất gần một tiếng đồng hồ, mình mới mạnh dạn hỏi, té ra bác ấy cũng không biết nốt. Cũng thay có anh Ở quân nhu vừa đi ngang qua đó. Bác cho người đi tìm về đến hỏi hộ. Lại chờ mất nửa tiếng nữa.

         Bác gói cà chua và khoai cho mình, để chiều nay em  làm cơm cho mình ăn. Mình cũng chả hiểu chế độ ăn uống ở đó ra sao, nhưng cũng không dám từ chối. Nếu Ở nhà thì mình còn lấy thêm nữa chứ.

         Biết chỗ rồi, ung dung đi. Gần tới Quán Vuông nhớ đến căn nhà bên đường đêm 18 tháng 11 mình ngó vào, nhà đã có người ở. Bụng đã thấm đói. 13h30 rồi còn gì. Từ sáng mới ăn có bát bún riêu. Thôi để lên Chợ Chu ăn luôn thể.

         Qua đường rẽ vào Cắm Xiểng mình đứng lại ngắm hướng xem có đúng với lời chỉ dẫn không? Con đường cách đây ngót bốn năm mình đã từng phóng ngựa qua, bây giờ lạ hẳn đi. Con đường mà Lê Thọ đã làm thơ khi thấy hoa mới nở đẹp:

                                 Vó ngựa phăng phăng đường lớp lớp
                                 Ngàn sau hoa trắng thấy sương rơi ...

         Hoa mai đã " có chủ " rồi, chàng thì đang đi theo cơn gió lốc của cuộc viễn chinh, hàng năm chẳng còn đâu "vó câu lưu luyến" để hứa với ngựa "Thanh bình xin để vó ngựa hồi " nữa.

         Hôm nay trên con đường cũ này, mình ngâm khẽ mấy câu thơ của Lê Thọ, nhớ đến những ngày chúng ta cùng cưỡi ngựa lướt qua những rặng mai trắng bên đường.

         Mồng 8 Tết rồi mà thiên hạ ở Kim Sơn vẫn chưa dọn hàng. Hàng phở còn đóng cửa. Mình đang ngơ ngác thì gặp anh Nam. Anh Nam hỏi mình liền:

        "Có phải mới bôn về đây không?".  Mình cười. Anh cho biết là anh có biết Hoa mấy hôm nay khi vào Tổng cục, và hiện nay anh vẫn ở Tổng cục. May quá. Thế là mình có người dẫn đường rồi. Đi ăn vội chiếc bánh chưng rồi cùng anh Nam quay ra Cằm Xiểng. Gửi xe ở 24C² xách ba lô đi bộ vào. Nặng trĩu tay. 3 cây số mà sao mình thấy xa thế. Gần tới nơi rồi, chưa thấy bóng em đâu. Giá em chạy ra xách ba lô cho mình nhỉ? Có dám ôm lấy anh không? Em của anh!

         Qua nhà ăn nghe thấy tiếng hát và tiếng chân nhảy. Chắc là em ở đây rồi. Gần tới nhà khách, mình đang mải nhìn chỗ khác, bỗng anh Nam bảo mình: "Kìa, chị ấy kia ! ". Em đang cùng các bạn tập nhảy. Đến gần mọi người cười lên:

         - "A, anh Vũ Lăng! ". Khi mình gật đầu chào họ.

         Em quay lại ngạc nhiên rồi cười:

         - " Ô! Anh! " - ngượng nghịu đỏ mặt.

         Mình vội bảo: " Hoa cứ tập đi ! ".

         Chính mình cũng thấy mất tự nhiên, vì nhiều người chú ý nhìn mình. Những ý nghĩ mạnh dạn biến đâu mất cả. Cất ba lô ngồi nói chuyện với anh Nam, ý nghĩ ở bên em. Nếu hôm nay ở nhà, em nhỉ. Chúng mình sẽ tự nhiên hơn bao nhiêu. Gặp nhau ở cơ quan phiền toái thật. Các anh ở cơ quan đến nói chuyện. Lại chuyện Hòa Bình. Các ông ấy đã dọa bóc lột mình rồi.

         Em tươi cười bước vào. Đã tự nhiên hơn lúc đầu. Em anh không được khỏe lắm. Mình dịu lòng lại khi gặp đôi mắt em. Ồ anh muốn hôn lên đôi mắt quá, đôi mắt của anh.

         Các anh ở cơ quan đối với mình cũng tốt, chú ý giúp đỡ, săn sóc đến hạnh phúc riêng của chúng mình. Chu đáo đối với rể của Tổng cục quá. Có lẽ đấy cũng là một tác phong riêng của cơ quan chăng.

         Ăn cơm với anh Nam và một số anh ở Tổng cục và em. Mình thèm bữa ăn cơm riêng quá. Lẽ ra hôm nay chỉ có anh và em cùng ăn cơm, em nhỉ? Chúng ta sẽ được tự nhiên cởi mở hơn.

         Buổi tối nói chuyện Hòa Bình bên đống lửa. Mình mong muốn nằm nghỉ. Các anh cũng biết điều đấy. Cùng với em về buồng riêng. Những cử chỉ dịu hiền của em, của một người vợ. Đêm nay sống lại những phút rung động, say sưa của những ngày hạnh phúc đẹp như mùa xuân năm ngoái. Em !

--------------------
        1. Ba San: Vợ ông Phạm Ngọc San - Chánh văn phòng Tổng cục Cung cấp nơi bà Việt Hoa công tác.

        2. 24C: Tên trạm liên lạc của Tổng cục Cung cấp.

         Ngày 4, 5, 6, 7, 8 tháng 2

         Anh biết nói gì với em đây?

         Những ngày bên em, bên người vợ hiền?

         Chiều nay chia tay em để vào trường, lòng bịn rịn, nhìn theo bước em đi, bóng em nhỏ bé khuất sau những rặng cây. Có phải vì chiều nay lạnh mà lòng anh tê tái đi chăng, hay là cuộc chia tay lại nhằm vào lúc hoàng hôn xuống anh nhớ đến một chiều mùa đông năm ngoái, em tiễn chân anh cũng vào lúc hoàng hôn xuống và sau đó có những hạt lệ nhỏ vào lòng mẹ già.

         Không! Chiều hôm nay không buồn như thế phải không em? Cái buồn dịu của một cuộc chia tay vào lúc hoàng hôn, nhớ nhau, bỗng dưng thấy mình lẻ loi mà mình không hề nghĩ đến trong những ngày quấn quít bên nhau.

         Hoa em, ngọn đồi Chợ Chu còn đó, có bao giờ quên được em nhỉ, những giờ phút đã qua ...

         Anh biết nói gì với em đây?

         Những ngày bên em là những ngày tươi đẹp nhất của cuộc đời tình cảm chúng ta. Những ngày em đã cố gắng nhiều và những ngày anh đã được chiều chuộng hơn tất cả bao giờ. Những ngày của người vợ hiền thương yêu chồng. Những ngày đầy đủ. Nói thế là đủ phải không? Em?

         Đêm 8 tháng 2. Đêm nay ngủ lại Bãi Á. Một đêm trăng lạnh. Con đường dài hẳn lên dưới ánh trăng, chạy thẳng tắp về phía chân đồi Chợ Chu, con đường em và anh đã sánh vai nhau đi. Mà trước đây ngót bốn năm không bao giờ anh nghĩ đến những hình ảnh êm đẹp ấy.

         Gặp Hải, biết rằng có thể vào trường chậm hơn ít ngày cung được. Mình tiếc quá, giá biết sớm một chút, thì mình đã có thể ở lại với em hết ngày 11 tháng 2, để kỷ niệm ngày 11 tháng 2 năm ngoái, ngày của chúng ta, ngày của hai cuộc đời cộng lại làm một.

         Quay lại chăng? Mình sợ ngượng. Sáng nay vừa mới chào mọi người xong bây giờ lại quay lại thì họ cười chết, nhất là chỗ ngủ họ lại phải thu xếp cho mình thì cũng phiền. Nếu ở nhà mình thì còn nói gì nữa.

         Mình biết là tự ái tiểu tư sản nhưng vẫn cứ chịu thua nó đấy. Thao thức không ngủ được, nhớ đến em đêm nay không biết có trằn trọc như anh. Nhớ đến cả câu chuyện mình đã trêu em. Quái ác, chắc em cũng giận mình nhưng ngoài mặt cũng làm ra bộ vững lắm. Thôi em nhé, anh xin lỗi, lần sau không thế nữa.
         
         Nhớ đến cả buổi chiều trên đồi Chợ Chu em đã chiều anh... Em của anh? Có bao giờ chúng ta quên được nhỉ. Gần sáng thiếp đi.

         Còn cả buổi sáng hôm nay không biết làm gì. Viết thư cho em vậy. Hoa mai gợi nhớ đến những cánh hoa đào ghê.

         Ngày mai vào trường phải tập trung tư tưởng để học tập, chắc là không có thì giờ viết thư cho em nữa. Viết nốt những ý nghĩ của mình cho em. Chả biết lần này có kết quả không? Hình ảnh Lương kháu khỉnh thỉnh thoảng lại ám ảnh anh. Trong mình vẫn có những mâu thuẫn mà chưa thống nhất được. Vừa thích vừa lo. Cái lo tương lai nó chưa cụ thể mới cảm thấy những khó khăn có thể cho mình và cho em, nhất là cho em. Cái thích hiện tại nó thôi thúc mình, chỉ mới nhìn thấy cái chiều đẹp của nó. Do ý thích mà không phân tích những khó khăn sau này cho em. Mình thấy mình ích kỷ và kém thực tế nữa. Em biết mình mong muốn nên mấy hôm ở bên mình rất cố gắng. Mình thấy rõ rệt như thế nên thấy càng thương yêu em và càng ghét bỏ cái con người ích kỷ của mình.

         Mình lại nghĩ tới thái độ của mình hôm 6 tháng 2, em đi tập kịch về - cũng ích kỷ - cá nhân chủ nghĩa ghê quá. Hay là mình... Thôi mình không dám nghĩ đến điều đó, mà sao lại có thể như thế được. Hôm nào mp em mình cũng lại nói cho em rõ những ý nghĩ của mình. Chúng ta sẽ cùng kiểm điểm lại thái độ. ít lâu nay tính tình mình lại thay đổi nhiều rồi chăng?

         Ăn cơm sáng với tụi cậu Hoàng xong rồi cho Tiếp quay trở lại 24C.

         Dắt xe đạp đi sửa chữa. Còn nhiều thì giờ mình lại leo lên đồi cũ. Chỗ này, chỗ kia bóng em cứ quấn quít bên mình. Nhớ quá! Bao giờ trở lại? Chữa xe ở Kim Sơn. Mấy người chợ Chu cũ nhận ra mình, nhắc đến hiệu phở bà Tần mình lại nhớ đèn "petit báteau", đến những cái tinh nghịch.

         Tiếp¹ ở 24C ra. Thư đưa rồi, thêm yên trí. Em đang bận họp, chắc lại kịch! Mình lại nghĩ đến chiều hôm qua, trên đồi. Bỗng dưng thấy lo, lo em mình ốm. Và từ lúc này thấy giận mình quá. Liều lĩnh.

         Cùng với Tiếp vào trạm liên lạc của nhà trường. Mình đã gặp Hường. Hôm sau lại mời tụi Hường uống cafê ở Chợ Chu. Nhắc lại nhưng ngày gặp Hường ở Việt Nam đến thư cục ở Trường Tiền. Thái độ của mình hôm ấy cứ "galăng " khiến Lê Thọ cứ cười tủm. Nếu hồi ấy cứ gặp Hường luôn thì cũng lôi thôi đấy. Nhớ đến câu chuyện của mình tối hôm ấy cố sắp xếp cho nó " duyên dáng tế nhị ".

         Gặp một chị người dân tộc Thổ, mình hỏi thăm vào trạm trú xá. Chị ta trỏ về phía trước mặt: Khắc đi khắc đến!

         Mình bật cười nhớ đến câu nói của em năm 49. Hai năm trời mới tới đích đấy. Cứ khắc đi khắc đến như thế thì mệt.

         Cũng may đến trạm trú xá ngay, không loanh quanh như câu chuyện của mình. Ăn cơm chiều xong lại đi ngay. Đồng chí Giao Thông dọa mình phải vượt qua cái suối to, sâu đến bụng. Hai hướng Quán Vuông, Tổng Quận chưa biết đi hướng nào. Nếu Tổng Quận? Tới Chợ Chu rẽ về phía nhà máy giấy, mình hoang mang không biết đi đâu nữa. Hơn năm cây số đi đường ruộng nhưng cũng dễ đi. Lội qua một suối nhưng chỉ mới đến lưng ống chân thôi. Đến nơi leo qua một dãy đồi, rồi lại phải leo ngược lại, mình đã thấy bực cái ông Giao Thông này, cũng ác thật, không thương anh em phải vác xe đạp. Tốn sức lao động quá.

         Leo một đồi cao nữa: Nhà đây rồi, mọi người reo lên thở phào khoan khoái, những ngôi nhà sáng sủa cao ráo dưới ánh trăng chiếu qua những vòm lá đen thẫm trông như những biệt thự của một nơi nghỉ mát. Phòng khách, buồng ngủ, lò sưởi đủ cả. Trần nhà quét vôi trắng, tường bằng vữa màu hồng, cửa sổ mở rộng đón gió và ánh trăng lùa vào, chỗ terasse ngồi uống "apero", nhà nghe âm nhạc, những cây đèn "reverbere" bằng sắt sơn xanh trồng ở bên đường đi. Đồi Đoan Hùng, đồi Bông Lau, sông Tiên Du, cầu Giáng Tiên. Các anh cán bộ nhà trường tới thăm. Hỏi ra mới biết là giao tế xứ làm để đón phái đoàn Đông âu tới thăm hồi 50 (nhưng sau lại không tới ) Khá tốn kém, 30 triệu và mấy... án tù.

         Ăn bánh chưng với kẹo vừng (mua mang theo) rồi mắc màn đi ngủ. Từ hôm nay bắt đầu sống cuộc đời học sinh rồi đây. Giống cái internat ngày xưa quá. Nhớ đến em đêm nay. Ngày mai phải tập trung tư tưởng, viết nhật ký chắc cũng không có thì giờ nữa. Xa em hơn mười cây số chắc cũng không có thì giờ đến thăm, kỷ luật nhà trường chắc nghiêm lắm đấy.

---------------------
         1. Tiếp: Tên người bảo vệ mới của ông Vũ Lăng.

         10 tháng 2

         Nghe nói 25 tháng 2 mới khai giảng, mình lại càng sốt ruột. Biết trước thì mình ở ngoài tới 15 tháng 2. Chia tay với em vội vã quá.

         Đọc nội quy và chương trình học tập. Công việc cũng khá nhiều và thời gian học tập có thể kéo dài. Tử hôm nay trở đi thấy phải tôn trọng lao động như thế nào. Quen chỉ tay năm ngón mãi. Cứ ngày hai lượt hạ sơn, đăng sơn để đi rửa mặt lấy nước cũng đủ mệt rồi. Đi nộp giấy má ở quản trị gặp chị Cần. Chị ấy thấy mình ngạc nhiên vì có tin mình đã tử trận. Và chính chị ấy đã viết thư cho Hoa chia buồn và an ủi, mình nghe cũng " lạnh" người, không biết em có nhận không mà mấy hôm vừa qua không thấy em nói gì cả. Em giấu mình chăng? Chị Cần cho biết là có thể chuyển thư hộ cho mình. Cũng yên trí có thể liên lạc được với em.

         Anh Hồng tới tìm mình. Cũng lại tưởng mình đã hy sinh, tin từ Bộ Tổng tham mưu truyền đi. Thế là từ chiến dịch Quang Trung tới nay mình đã chết hai lần. Không hiểu thiên hạ bỏ bom mình làm gì vậy? Gặp nhiều cậu cùng học trung cấp khóa 1. Chuyện tíu tít. Có lẽ khóa này cũng khá đông. Bạn quen cũng nhiều.

         Hai bữa cơm hôm nay phải tập họp trước khi đi vào nhà ăn, nhắc nhở mình đến những ngày đầu tiên vào bộ đội, ngày nhập ngũ ở Việt Nam học xá, không khí dễ chịu, khá vui.

        ***

         11 tháng 2

         Sáng nay dậy sớm xuống suối rửa mặt trước mọi người. Trời lạnh - mưa nhẹ hạt - nhớ em. Đêm qua mãi khuya mới ngủ được. Nhớ đến buổi tối bên bếp lửa ở Phục Linh. Mình trêu em đòi lại mấy trang thư viết nháp để đốt đi. Lòng rạo rực đợi một đêm nữa qua đi, âu yếm nhìn em, nghĩ đến đêm mai, nghĩ đến phút đầu tiên...

         Cả đêm qua và đêm nay chắc em anh cũng nghĩ đến anh, nhớ đến đôi gối xanh, nhớ đến chiếc chăn len hồng, nhớ  đĩa bánh trên bàn phủ khăn hồng thêu đàn ngỗng mập, đến những chiếc khăn xanh thêu mấy câu thơ của má tặng mà chúng mình ngốc nghếch không biết dùng làm gì.

         Nếu ngày hôm nay chúng ta ở bên nhau. Để ôn lại những phút đầu tiên, em ngả đầu bên vai anh để thủ thỉ.

         Ô, mình mơ mộng ghê quá. Mọi người đã lẻ tẻ xuống suối rửa mặt. Hôm nay bắt đầu lao động rồi đây. Dọn nhà quét tước, đào hố vệ sinh, thu xếp lại chỗ ngủ ... Đứng dậy leo đồi về phòng vẫn thấy luyến tiếc những hình ảnh cứ vừa thoáng qua. Đêm nay chưa chắc mình đã ngủ được. Sẽ nhớ đến em nhỏ bé nằm trong cánh tay anh.

        ***

         15 tháng 2

         Mình đang ăn cơm thì có cậu cho mình biết là vừa rồi có anh Châu ở TC3 mới vào trường đang tìm mình. Chắc là có thư của em. Cơm xong gặp anh Châu ở chỗ uống nước. Có thư của em thật. Ra một chỗ vắng đọc.

         Đang vui bỗng buồn xỉu lại. Em ốm. Thật là lỗi tại mình rồi. Liều lĩnh quá, chắc em mệt nặng. Sốt ruột quá em ơi. Ước gì lúc này anh ở bên em. Tranh đấu mãi với tư tưởng muốn xin Đảng ủy trường ra thăm em. Mấy hôm nay đang ổn định tư tuởng để học tập nếu mình xin đi chắc anh em thể nào cũng phê bình. Phiền toái thật, nhất là hôm nay đang bước vào thời kỳ tìm hiểu nhau. Chiều nay mình phải tự kể chuyện. Buổi sáng nay chuẩn bị, nhớ lại cái thời thơ ấu đen tối, nhớ lại những ngày mồ côi, thương nhớ mẹ hiền. Từ ngày 26 tháng 4 năm 49 em đã mang lại cho mình những tình cảm tưởng chừng không bao giờ thấy lại nữa qua bao nhiêu cái vấp váp cay đắng của hơn một phần tư đời người, những cái tendresses từ sau ngày mẹ mất. Đành chịu vậy. Mấy hôm nay đã kiểm điểm lại cái động cơ học tập vì Đảng, vì nhân dân, vì bộ đội mình không thể để cái tình cảm làm ảnh hưởng đến việc học tập nữa. Em anh ốm cũng đã có các anh chị trông nom, chắc là không thiếu thốn. Vả lại đã viết thư được chắc cũng đã đỡ. Đành phải tự an ủi như vậy.

         Đang thơ thẩn Hà Minh Tuân đến giựt thư xem. Cũng chả có gì bí mật, mình cứ để yên. Xem xong cậu ấy gật gù  khen là vững. Dễ thường " em " cậu này ít viết được như thế chăng?

         20 tháng 2

         Mấy hôm nay thật là mệt, 5 ngày liền không có thì giờ ghi nhật ký nữa. 25 tháng 2 khai giảng, mình lại bị bầu làm tổ trưởng "vui sống" dạy hát, dạy nhảy, tập kịch. Mà lại dạy các bủ mới mệt chứ, các bủ chỉ chuyên môn đọc văn xuôi và thích các điệu nhảy nào nhẹ về chân mà nặng về tay cho đỡ mệt cái thân già.

         Mình chả biết một chút gì về solfège, mà cứ phải dạy hát bừa đi. Lại còn kịch nữa, phải soạn vở, vừa dàn cảnh vừa là diễn viên nữa. Cũng lúng túng như thợ vụng mất kim ấy. May quá vừa được ông tướng Đỗ Nhuận dạy giúp điệu nhảy "bất ly khai Cộng sản Đảng" không có thì cũng nguy. Dạy các bủ¹ phải có nghìn chữ nhẫn mới được.

         Nhớ đến em. Nếu những ngày ở bên em mình cố gắng học một vài điệu thì có phải đỡ lúng túng bây giờ không? Đã lười lại còn hay chê em nữa cơ đấy.

         Nhớ đến cả những ngày ở đơn vị. Bộ đội có biết bao nhiêu là kịch hay, là điệu nhảy đẹp, thế mà mình chả biết tý cóc gì cả. Chuyên môn đóng vai quan khách. Bây giờ mới thấy cái cần thiết của cái sống tập thể và tham gia mọi công tác chung như thế nào?


         30 tháng 1 năm 1952 - 31 tháng 1 năm 1954

         Hai năm trời mới lại giở lại mấy trang nhật ký cũ, thấy tình cảm của mình còn nhiều yếu ớt, tư tưởng có nhiều sai lệch, nhất là tư tưởng địa chủ còn ngoan cố ở trong con người mình. Khá nhiều đợt học tập chỉnh quân chính trị: bây giờ mới lại thấy rõ con người cũ của mình. Một cuộc thoát xác.

         Chưa phải đã là hết. Cuộc đấu tranh còn trường kỳ gian khổ nhưng nhất định thắng lợi. Mình tin tưởng như tin tưởng kháng chiến sẽ nhất định thắng lợi, như tin tưởng sự nghiệp vinh quang của Đảng lãnh đạo, toàn dân kháng chiến kiến quốc nhất định thành công.

         Với tinh thần dũng cảm, quyết tâm của người lính tiền phong với lý luận Mác - Lênin mà mình đã được soi sáng, mình cương quyết cải tạo bằng được những tư tưởng sai lầm cũ, để xứng đáng với công ơn của Đảng, đã kéo mình ra khỏi đống bùn nhơ bẩn, dìu dắt mình đi đến con đường vinh quang hiện nay. Chỉ tiến không lùi, đề cao cảnh giác.


        Đêm 31 tháng 1 năm 1954 (27 tháng chạp)

        Vừa chuyển quân đến vị trí mới. Xong công việc ngồi viết thư cho em, để mai Vinh về Bộ họp chuyển tận tay. Đêm nay gợi nhớ lại những hình ảnh cũ của Phố Lu năm 50. 11 tháng 2 năm 51, tháng 2 năm 52 Chợ Chu, Tây Bắc 53. Tâm sự của một người lính trước mặt trận gay go quyết liệt sắp tới gửi người vợ yêu ở địa phương xa xôi. Nhiệm vụ vinh quang trong chiến dịch lịch sử này. Từ sau chiến dịch Tây Bắc 53 trước mỗi cuộc chiến đấu mình đều có kiểm điểm lại động cơ và đã thấy rõ.

         " Chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân, của giai cấp và của cả bản thân mình ".

         Trong cuộc chiến sống còn với kẻ thù lần này gay go quyết liệt hơn, cái bản chất cá nhân anh hùng của mình nhất định sẽ không còn nữa, cá nhân anh hùng lúc thì liều lĩnh ( Thủ Đô, Hạ Bằng, Sông Thao ), lúc thì tính toán do dự ( Pheo).

         Hôm nhận nhiệm vụ A3 mình cũng đã tranh đấu tư tưởng nhưng rút cuộc đã thắng. Không phải vì danh dự cá nhân, đã thấy rõ ràng nhiệm vụ chung. Cụ thể là mình đã gương mẫu lãnh đạo cán bộ kiên quyết làm tròn nhiệm vụ. Khi đi vào chuẩn bị A3 mặc dầu gặp nhiều khó khăn nguy hiểm. Mình cũng nghĩ đến những cái ác liệt đang chờ sẵn số mệnh mình, nhưng mình không chỉ nghĩ đến riêng mình. Mình nghĩ đến các đồng chí đã hy sinh anh dũng, không đòi hỏi, không tính toán cho cách mạng, cho kháng chiến. Có các đồng chí đó mình mới có ngày nay. Sống cho ra sống hoặc chết vinh quang.

         Nhớ đến câu này của một đồng chí Liên Xô trước giờ chiến đấu.

         "Tôi yêu cuộc sống quá. Tôi chỉ nghĩ đến đi chiến đấu vì muốn sống. Sống cho ra sống, chứ không phải sống làm trâu chó. Chiến đấu vì Tổ quốc và hạnh phúc của toàn thể nhân dân, của con tôi, của tôi. Tôi thương tiếc đời tôi, nhưng tôi không sợ chết. Người quân nhân đáng sống phải là người quân nhân chiến đấu để sống. Tôi hiểu lẽ sống là như vậy ".

         Mình cũng tha thiết với cuộc sống. Nhưng nếu không có Đảng, không có cách mạng liệu cuộc sống mình như trước đây có phải là cuộc sống của con người hay không? Hay là cuộc sống của loài trâu chó. Giữa cái sống trâu chó và cái chết vinh quang mình chọn lấy cái nào? Trước kia vì chưa giác ngộ, mình có thể cúi đầu nhận lấy cái sống nhục nhã đó. Bây giờ mình đã là người, lại là một quân nhân, là một đảng viên mình không thể sống như thế được, mình không thèm sống như thế. Cái ranh giới giữa kẻ thù và mình đã rõ rệt. Chính chúng nó mới là trâu chó và chỉ có chúng nó mới thích làm trâu chó khi cái chết đe dọa.

         Không bao giờ mình thèm sánh vai với kẻ thù.

         Mình cảm thông rất nhiều câu của đồng chí Liên Xô và mình cũng hiểu lẽ sống như vậy.

------------------
         1. Bủ: Ý nói các cụ già.

         Gió lạnh lùa vào trong lều che kín, làm ngọn nến bạt đi muốn tắt. Mình dừng bút, lại xoa tay cho đỡ cóng, hé bạt nhìn ra ngoài trời. Tiếng động cơ máy bay ban đêm của địch vẫn rền rĩ trên không. Vòm trời sáng vằng vặc như trăng rằm vì pháo dù sáng của địch. Thỉnh thoảng đại bác của địch lại hốt hoảng vang lên từng loạt. Thật là lũ chó sủa càn. Bao nhiêu mồ hôi nước mắt của nhân dân mình trong vùng tạm chiếm, của nhân dân Pháp, lũ giặc đã đem tiêu phí vào đây. ăn không ngon, ngủ không yên, cả ngày cả đêm chúng nó đã phải bắn trút đi hàng chục tấn đạn, hàng vạn lít xăng để trấn tĩnh tinh thần lo sợ hoang mang hốt hoảng của chúng từ ngày sa lầy ở Điện Biên?

         Xung quanh mình bạn đồng đội vẫn ngáy đều, say sưa với giấc ngủ ngon. Không một ai thức giấc vì tiếng súng bắn càn của giặc. Quen quá rồi với những cảnh giật mình hoảng hốt của chúng nó. Chúng ta vẫn chuẩn bị bình tĩnh chờ ngày xuất kích. Số mệnh của chúng là ở trong tay chúng ta, treo ở đầu lưỡi lê của chúng ta. Rồi chúng nó sẽ tha hồ được chúng ta dành cho cái kiếp trâu chó.

         Viết nốt thư cho em. Hẹn ngày về xa xôi. Tin chắc chắn rằng sẽ về. Qua hai chiến dịch chúng ta đều hẹn nhau tuy có lỡ cả, song chúng ta không một ai sốt ruột vì mỗi một người chúng ta đều thấy rõ ràng cái nhiệm vụ vinh quang của mình trong công cuộc kháng chiến cứu quốc. Có cách mạng mới có chúng ta ngày nay, chúng ta mới được sống cho ra sống. Chính vì lẽ đó mà từ ngày yêu nhau chúng ta không hề làm vướng chân nhau, chúng ta lại luôn khuyến khích nhau làm tròn nhiệm vụ để xứng đáng với công tác của cách mạng, của Đảng.

         Gửi em cả mấy bông hoa và búp lá đào hái ở một bản vắng một chiều hành quân. Dân bản đã sơ tán vào lũng để tránh bom đạn của lũ giặc hung ác. Bản vắng bóng người trở nên xơ xác hiu quạnh. Những bếp tro tàn còn trơ lại mấy gốc củi cháy dở càng gợi thêm cái lạnh lẽo của một chiều rét mướt cuối năm. Mấy chiếc nhà xiêu vẹo tung mái vì đại bác của địch để lộ mấy cái cột đen, những mồ hóng như chọc thủng mái nhà nhô lên vẫn còn cố đứng vững phía trước, những cơn gió thổi mạnh, những chiếc chõ xôi rơi lỏng chỏng dưới gầm sàn, một chiếc nôi trẻ bị bắn vướng vào khung cửa dốc ngược lên treo lủng lẳng. Tất cả cái yên ấm, an cư lạc nghiệp của dân bản bị đổ nát vì bom đạn của giặc tàn phá. Từ ngày giặc lên đây bao nhiêu bản quanh vùng đã bị lũ giặc tàn ác gieo rắc thảm họa như vậy. Địch đẩy người dân vào cái cảnh đói rét bần cùng.

         Trong những ngày bám sát đánh địch thọc ra quanh Điện Biên, không ai không nghiến răng căm giận lũ giặc vì chính mắt mọi người đã nhìn thấy hoặc nghe đồng bào chạy thoát khỏi cảnh nanh vuốt của chúng kể lại, cái cảnh tàn sát, giết chóc, phá hại của lũ chó dại điên cuồng. Những cây thóc chung quanh thường cháy nghi ngút, hết ngày này sang ngày khác, hàng đàn trâu bị chúng bắn chết, chỉ lấy những miếng ngon nhất để ăn, còn vứt lại đầy đồng cho hôi thối, cấm dân không được ăn. Thanh niên tình nghi có cảm tình với Chính phủ bị chọc tiết, phụ nữ bị chúng thay nhau hãm hiếp đổ bệnh. Chúng biến Điện Biên thành địa ngục, những ngọn đồi, những khu phố, khu bản trước đẹp là như thế nay chằng chịt dây thép gai, công sự nát bét, không ai có thể nhận ra Điện Biên trước đây nữa. Tất cả chỉ còn là một cái ung thư đang lở loét mà giặc là dòi bọ đang chui rúc để đục ruỗng.

        Nhưng bên cạnh những cảnh tàn phá đó, sức sống của dân tộc vẫn vươn lên mạnh mẽ không cùng! Trong cái hoang vắng hiu quạnh của những bản đã xơ xác, lắng nghe vẫn thấy tiếng chày giã gạo rầm rập ở lũng quanh bản vọng lên, vọng lên như lấn cả những tiếng đại bác của địch. Dân bỏ bản sơ tán, bỏ những mái nhà ấm cúng, bỏ cả nơi thờ tự tổ tiên nhưng chiếc cối giã gạo không bỏ. Những chiếc cối giã gạo đã được dỡ và mang theo vào lán như những cái gì quý giá nhất còn lại, gắn liền với những chiếc cối giã gạo là quyết tâm của người dân: theo Chính phủ, theo Cụ Hồ đến cùng, ra sức làm gạo để nuôi bộ đội đánh giặc. Và hằng ngày, những tiếng chày giã gạo vang lên với những tiếng cười đùa của trẻ thơ, tiếng ơi ới gọi lợn gọi gà về ăn của phụ nữ, tiếng mõ trâu lóc cóc. Lòng người lính ấm hẳn lên, rộn hẳn lên trong chiều lạnh: tiếng chày giã gạo với những tiếng trẻ thơ, tiếng gọi lợn gọi gà, tiếng mõ trâu là biểu hiện sức sống của dân tộc đang vươn lên giữa cái cảnh tàn phá xơ xác; tiếng chày giã gạo đều đều thật là bình thản, lấn hẳn tiếng đại bác nổ rối rít điên cuồng của lũ giặc: đó là sức đấu tranh bền bỉ kiên nhẫn, tin tưởng vào thắng lợi nhất định bên những nỗi lo sợ hoang mang của lũ giặc trong bước đường cùng. Trước những tàn phá ghê gớm của bom đạn, người dân cũng không nhụt ý chí đấu tranh với kẻ thù. Tiếng chày giã gạo đó đã hòa theo bước chân bộ đội đang tiến về phía kẻ thù, đánh thành một vòng đai sắt quanh chúng nó. Chính những tiếng chày giã gạo đó đã thúc giục anh bộ đội tranh thủ chuẩn bị đầy đủ nhưng nhanh chóng để hoàn thành nhiệm vụ giải phóng Điện Biên cho chày cối lại được về với bản cùng với no ấm yên vui của nhân dân. Chính những tiếng chày đó đã tiếp sức sống cho anh bộ đội.

         Bên những hố đại bác, hố bom của địch cày lên, bên cạnh những cái đổ vỡ, những vườn rau cải vẫn xanh tươi. Ngồng rau cải vẫn vươn lên với những cụm hoa vàng bên những bông hoa thuốc phiện màu tím dịu dàng, màu trắng trong sạch lành mạnh. Một cây đào Ở góc bản đang trổ hoa, những bông hoa hàm tiếu màu hồng tươi dịu hớn hở cười trước gió đông đón mùa xuân ấm cúng sắp trở về, đón một mùa xuân đại thắng lợi. Bom đạn của kẻ thù không thể làm gì nổi chúng ta, không thể ngăn cản nổi con đường đi lên của chúng ta. Ngay cả cây cỏ của đất nước ta, bom đạn của chúng nó cũng không làm gì nổi. Đến mùa hoa vẫn nở, cải vẫn xanh tươi. Trên con đường đấu tranh của dân tộc, cây cỏ vẫn vươn lên cùng với những thắng lợi, hoa vẫn nở đẹp đón mừng thắng lợi. Ngoài này là thế giới tươi sáng, là mùa xuân hoa nở, trong Điện Biên hiện tại là tù ngục tăm tối của lũ giặc. Chính chúng nó đã tạo nên cảnh tù ngục tăm tối ụ tì đó để tự giam hãm chúng nó vào. Cây cỏ vì chúng nó mà không mọc được hoa, vì chúng nó mà không muốn nở, nhưng mai kia cây cỏ sẽ lại mọc lên xanh tốt, hoa sẽ lại nở đẹp vì ngoài này trong ấy sẽ lại là một. Điện Biên lại tươi sáng, mùa xuân lại về. Khi cánh hoa đào bắt đầu rụng để kết thành quả thì kiếp chúng nó ở Điện Biên cũng sẽ rụng như cánh hoa; xác chúng nó,máu chúng nó sẽ bón cho cây cỏ tươi tốt để đền lại tội ác của chúng nó đối với nhân dân, với cây cỏ. Thấy hoa đào nở nhớ đến Tết, người lính nghĩ rất ít đến bánh chưng xanh mà nghĩ rất nhiều đến chiến đấu, nghĩ đến cờ đỏ sao vàng, nghĩ đến lá cờ quyết chiến quyết thắng của Bác sẽ phấp phới tung bay ở Điện Biên. Mùa xuân này phải là một mùa xuân đại thắng lợi, đó là một tất nhiên như mùa đông rét mướt qua đi thì mùa xuân ấm áp phải tới.

        Gởi em mấy bông hoa đào là gửi theo những ý nghĩ ở trên, đồng thời là gửi theo những tình cảm không bao giờ phai lạt.


         1 đến 2 tháng 2

         Cả hai hôm nay lo lắng vấn đề về con đường thắng lợi.

         - 1 vạn tám nghìn thước khối.

         - Ngót 50 cây phải chặt.

         - 4 quãng đường phải cắt vào núi và hạ thấp dốc.

         - Mấy quãng đá gay.

         - 5 chiếc cầu phải chặt tới hàng ngàn cây gỗ to nhỏ.

         - Vấn đề ngụy trang để bảo đảm bí mật.

         Suốt buổi sáng đi xem đường, nghe công binh trình bày những yêu cầu của con đường thấy phát sốt.

         Tính trên một vạn rưỡi công nhân. Nhẩm lại quân số của đơn vị lo quá. Mỗi ngày được 1.000 nhân công. Làm trong 8 ngày mới được 8.000 nhân công, nghĩa là mới có nửa nhân công theo yêu cầu. Công việc phải đi sâu vào kế hoạch cụ thể, phải tính toán từng ly từng tí để không có một nhân công thừa mà kinh nghiệm làm đường lại chưa có.

         Tính đi tính lại: khó khăn vẫn nhiều, nhưng tin tưởng ở sức mạnh của quần chúng có thể khắc phục được. Có kế hoạch cụ thể, phân công, tổ chức hợp lý, động viên thi đua đầy đủ, kinh nghiệm chưa có thì đột phá một đơn vị để rút kinh nghiệm, nếu làm được như vậy thì có thể hoàn thành được nhiệm vụ đúng kỳ hạn. Căn bản vẫn là cán bộ đi sát gương mẫu năng động với chiến sĩ, lấy kinh nghiệm, sáng kiến của quần chúng để giải quyết những khó khăn, coi công tác làm đường cũng như là một cuộc chiến đấu gay go phức tạp. Từ sáng tới chiều đã thấy có nhiều triển vọng, kinh nghiệm + sáng kiến của quần chúng được động viên thấy rõ ràng, nhiệm vụ đã phát huy được nhiều, năng suất bắt đầu tăng, tạm gác súng lại, cầm xẻng cuốc để mở đường, người linh chỉ bỡ ngỡ lúc đầu sau một thời gian ngắn đã trở thành chuyên môn. Rõ ràng là khả năng của người lính cách mạng chúng ta rất nhiều và người lính cách mạng làm gì cũng được.

         Mình cả buổi sáng và chiều leo đèo, vượt qua cả 1206 rồi lại quay trở lại, trời nắng gắt, mồ hôi ướt đầy áo rất mệt. Nhưng thấy anh em tíu tít cuốc đất chặt cây, bẩy đá, không khí thi đua sôi nổi, phấn khởi quên cả mệt. Vả lại anh em làm suốt ngày, mệt hơn mình biết bao nhiêu ấy chứ.

         Hội ý với cán bộ. Anh em phấn khởi quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ. Tin tưởng.

         Chiều xuống, sắp trở về gặp văn công (đại đoàn) xuống đơn vị phục vụ. Trông thấy Nga, Phi, Tỵ¹ đeo ba lô mồ hôi đọng trên trán, mình thương chúng nó quá. Chúng mình chiến đấu cũng là để xây dựng tương lai cho chúng nó, cần phải tích cực cố gắng hơn nữa, chúng nó mới chóng được sung sướng.

         Đi bên Nga mình khẽ hỏi:

        "Chiều nay 30 Tết rồi Nga có nhớ nhà không?".

         Mắt Nga chớp mấy cái nhưng trả lời rất tỉnh táo:

        " Em chỉ nhớ ít thôi, thương các anh nhiều hơn. Đi với các anh em thấy như ở nhà, vui hơn nữa ".

         Câu nói của một em gái 14 tuổi thật là khôn ngoan. Lẽ ra cải tuổi này đang được cắp sách đến trường học tập, chúng nó cũng vượt hàng ngàn cây số, leo qua bao nhiêu đèo cao, lội qua bao nhiêu suối giá buốt, đi theo các anh lớn ra mặt trận, giữa bom đạn của địch vẫn ca hát nhảy múa để động viên các anh quên hết nỗi gian khổ, mệt nhọc và chịu đựng gian khổ cũng không kém .gì các anh. Mình nắm chặt lấy bàn tay nhỏ bé của Nga, muốn truyền cho Nga tất cả tình thương yêu của mình. Phi, Tỵ đi sau, trong cái cười của hai đứa trẻ này vẫn đượm một cái buồn lặng lẽ. Chúng nghĩ đến gia đình ở trong vùng địch chăng? Nghĩ đến người bố đã bỏ chúng lại để níu lấy một cuộc sống nhục nhã ích kỷ. Mình ước gì chiều nay có một chút quà gì để " mừng tuổi " chúng nó. Một bữa cơm có rau và một chút thịt để quây quần với nhau bên đống lửa, gây một chút không khí gia đình, đợi năm mới đến. Nhưng chiều nay bữa ăn chừng vẫn chỉ có nước mắm khô!

         Dọc đường đi gặp dân công ở các đơn vị về tập trung để ăn Tết. Gặp bộ đội cười nói tíu tít chúc tụng. Cái Tết ở trong lòng mọi người, ở tiếng cười, câu nói của mọi người.

---------------------
         1.  Nga, Phi, Tỵ là ba nữ văn công quân đội của Đại đoàn 316. Các em khoảng 10-14 tuổi.