Trang để in - Trước ngưỡng cửa bình minh

PHẦN THỨ NHẤT
I
“Thế là cuối cùng mình đã tới đích”.
Việt, tự nhủ thầm như vậy khi đứng trong hàng quân nghe anh trợ lý quân lực trung đoàn đọc danh sách bố sung tan binh về các đơn vị, Trước đó, một anh cán bộ tuyên huấn có nước da tái xanh vì sốt rét, có cái cô cao nghều và giọng nói oang oang như lệnh vỡ đã nói gần hai giờ đông hồ về truyền thống của cái trung đoàn mà từ nay cánh lính mới sẽ được vinh dự chiến đấu dưới có. Đại để, Việt biết được rằng từ hôm nay mình sẽ là chiến Si của một trung đoàn có truyền thống đánh giỏi, nằm trong đội hình của một sư đoàn chủ lực nói tiếng từ thời đánh Tây. Anh ta có giới thiệu một vài trận đánh, một lô tên tuổi các anh hùng, dũng sĩ mà từ nay cánh lính mới phải coi là mẫu mực để noi theo, rồi đến các loại huân chương, danh hiệu và có quạt, v.v. Đối với cánh lính mới, điều họ quan tâm nhất bây giờ là người ta sẽ giao họ cho các ông đại đội trưởng, trung đội trưởng, tiểu đội trưởng nào? Và, có thằng nào trong sô bạn bè được ở cùng một đơn vị với mình hay không ?
Cho nên, trong suốt thời gian anh trợ lý tuyên huấn nói chuyện, bên dưới cánh lính mới vẫn rì rầm trò chuyện, í ới gọi nhau, nhấy nhau, giúi cho nhau thứ này thứ kia và dặn dò những điều cản thiết.
Chi đến khi anh trợ lý quân lực cầm bàn danh sách bước lên trước hàng quân thì tất cả mới đột nhiên im lặng. cái yên lặng thật lạ lùng, có thể nghe thấy cả tiếng vo ve của những con ong, không hiểu vì sao từ nấy tới giờ vẫn bay quanh quẩn quanh cái lưng to bè của cậu tan binh đứng trước mặt Việt. Anh ta tên là Ấn, thợ cắt tóc ở một phố huyện. Việt biết anh ta ngay từ hôm mới nhập ngũ. Trong mớ hành lý lính kỉnh mà anh ta mang theo có cả một bộ đồ cắt tóc. Ấn tượng đầu tiên anh ta gây cho Việt là đôi bàn tay với những ngón ngắn tù tù như những quả chuối lùn. Ấy vậy mà đôi bàn tay ấy lại vô cùng khéo léo, uyển chuyển khi anh ta cầm chiếc kẻo đánh tanh tách, nghe cứ giòn tan và vui như tiếng * Xênh tiền *. Anh ta được đại đội giao cho nhiệm vụ ngồi trấn ở lối CỬA vào- kho nhận quân trang, hễ anh nào đầu bù tóc rối là đông chí hạ sĩ trực bàn đeo băng đỏ liền gọi lại, bắt ngồi vào ghế để nghe cái điệu “xênh tiền » của anh chẳng cắt tóc phố huyện ấy. Việt cũng ở trong số những người có cái đầu không đúng tiêu chuẩn nhà binh. Đáng lý trước ngày nhập ngũ anh có thể cắt đi. Nguyệt, vợ anh cũng đã nhắc như vậy, nhưng anh cư nấn ná tiếc rẻ mãi. Tóc anh đẹp, để hơi dài một chút mới ra hồn, cắt cao lên nó sẽ trơ ra những mấu xương, những cái sẹo khá to do mụn nhọt từ hồi còn bé, nom rất buồn cười.-Nhưng, đã vào bộ đội thì kể gì sự hy sinh con con ấy. Tuy nghĩ vậy, nhưng đến khi ngồi vào ghế, nghe cái anh chẳng hộ pháp kia vừa đánh kẻo vừa ‘tán chuyện tào lao (một thói quen nghề nghiệp của anh ta),
Việt bỗng cầm thấy tiếc vẩn vơ. Vấn để không phải chi ở mái tóc, mà là ở một cái gì đó ngoài nó. Sự hy sinh của người chiến sĩ có lẽ bắt đầu từ chỗ tình nguyện chấp nhận một cuộc sống không bình thường : cắt tóc ngắn, đi lại xin phép, đứng nghiêm trước cấp trên, ăn ngủ theo hiệu lệnh, v.v. Những điều tưởng như nhỏ nhặt ấy góp lại tạo nên đời sống riêng của người lính. Néu như ở các nước không có chiến tranh thì cuộc sống đặc biệt ấy chi kẻo dài vài ba năm, rồi khi hoàn thành thời hạn làm nghĩa vụ quân sự, họ lại trở về sống với đời thương. Nhưng, ở nước mình, cuộc sống đặc biệt ấy có khi kẻo dài cả nửa đời người. Như cái anh trợ lý tuyên huấn kia chẳng hạn, anh ta vừa tuyên bố bâng một giọng hét sức tự hào rằng anh đã làm chiến sĩ của cái sư đoàn này mười lăm năm nay rồi. Kể cũng ghê thật!
Cuộc gọi tên vẫn đang tiếp tục. Anh chẳng cắt tóc được bổ sung về đại đội súng cối. Khi được biết điều ấy, anh ta sung sướng nhảy cẫng lên :
—   Pháo rồi ! Mình về pháo rồi các cậu ạ.
—   Làm quái gì cái thứ pháo tép ấv mà toáng lên thế, hở Ẩn ?
—   Thì cũng là pháo — anh ta nhướng mắt lên — Mình sẽ bắn chi viện cho các cậu đấy. Liệu hồn!
—   Chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng!
—   Trao pháo cho tướng ấy thi coi chừng đấy. Văn hóa lớp ba, tính cộng chưa thạo. Rồi nó đấm vào lưng cho mà coi.
—   Thôi, yên lặng để nghe. Đến thằng Phẩm rồi.
—   Trinh sát! Trinh sát chúng mày ạ. Thằng ấy số đỏ thật.
—   Đỏ với đen cái gì. Cứ vẽ bộ binh là hay nhất. Tranh thủ mà quại vài trận kẻo rồi chẳng biết đánh đấm là cái quái gì.
Còn ốm đòn, con ạ!
—   Thật chứ lị! Nó đâu có chịu thua dễ dàng thế
-   Im nào ! Sao mà lăm mồm thế.
Việt được gọi tên gần cuối cùng. Hàng quân mới đó còn đông đúc giờ đã quang loác. Hơn chục chiến sĩ còn lại đều gạt cả cho tiểu đoàn một. Trong sô đó có Linh còi. Khi cái tên cuối cùng vừa đọc xong, Linh chạy tới,   ôm choàng Iấy Việt:
•   Em được   ở cùng với thầy rồi ỉ
•   Cậu ! ... Đừng làm thế, người ta cười.
-   Cười gì! Em chi mong được ở cùng với thầy. Có gì thầy con chi bảo thêm.
•   Mình cũng chi là một anh lính mới. Nhất là đôi
với mặt trận,   mình chẳng hiểu biết   gì   hơn cậu   đâu.
Anh cán bộ   đi nhận quân cho tiểu   đoàn   một   rất
trẻ. Có lẽ còn it tuổi hơn cả Việt và lạ thay anh ta cũng mang kính cận. Việc đầu tiên của anh không phải là tập hợp, hô nghiêm nghỉ rồi điểm danh, xác đinh nhiệm vụ... mà anh gọi tất cả các chiến sĩ mới lại quanh mình, mơ một bao thuốc ta Ru-bi ra chia chomỗi người một điếu.
—   Quà chiến lợi phẩm chiến dịch Tây Nguyên đấy. Xin mơi các bận thưửng thức. Chủ nghĩa thực dân mới có trăm ngàn cái tồi lệ xẩu xa nhưng thuốc ta của nó thì hút được đấy.
Anh nói vậy rồi quay sang phía Việt:
•   Xin mơi đồng chi.
—   Cám ơn thủ trưởng, tôi không biết hút thuốc,
—   Không biết hút thuốc à ? •* Anh tiểu đoàn phó ngạc nhiên hỏi lại * Tiếc nhỉ Nhưng... không sao. Ở với cánh mình một thời gian anh sẽ bị đầu độc cho mà xem. Tiểu đoàn ta hầu như quá nửa biết phì phèo. Không thuốc ta cũng thuốc lào.
—   Như vậy chắc gì đã tốt, thủ trưởng?
—   Ờ... Chưa biết như vậy có tốt hay không. Rồi đây hòa bình rồi thì cũng nên khuyên bộ đội cai thuốc ta đi. Nhưng bây giờ thì... Trong chiến tranh, thuốc là, thuốc lào dù sao cũng có vị trí của nó. ít ra nó cũng chữa được phần nào cái bệnh nhớ mẹ đĩ.
—   Thủ trưởng được mấy cháu rồi ạ? "“ Một chiến sĩ mạnh dạn hỏi.
—   À... Về đường con cái thì... cả ban chi huy tiểu đoàn ta đều có lỗi với đất nưóc. Chưa vị nào đóng góp được gi cho việc nhanh chóng đưa dân số của Việt Nam ta lên hàng cường quốc trên thế giới.
Các chiến sĩ vui vẻ cười ở cả lên. Thấy tiểu đoàn phó có vẻ dễ dãi, cởi mơ, một chiến sĩ khác lên tiếng:
—   Ngoài Bắc đang vận động sinh đẻ cổ kế hoạch đấy, thù trưởng" ạ.
—   Chậc! Nếu ngày X ưa các cụ cũng bảo nhau sinh đẻ có kế hoạch thì bây giờ lấy đâu ra lính mà đánh giặc. Cứ lấy nhà tôi mà suy, ông cụ bà cụ đã đóng góp cho chiến trưởng vừa con trai, con rể, vừa cháu nội cháu ngoại ngót một trung đội mạnh rồi đấy. Nhưng thôi, chuyên sinh đẻ có kế hoạch ta bàn sau nhé.Bây giờ tôi xin gọi rên lạI một lượt rồi bọn ta về tiểu đoàn. Anh em chiến sĩ cũ đang mong các bạn về tiếp sức để chuần bị làm một châu ra trò –nữa đấy.
Mình sắp đánh Sài Gòn, phải không thủ trưởng. Một chiến sĩ nhanh mồm hồi dấn một câu nữa.

—   Cái đó thì. . mình chịu. Nhưng chẳng lẽ quân đoàn ta hành quân thàn tốc từ Tây Nguyên vào đây là để ngồi chơi xơi nước sao ? Địch chạy re kèn khắp nơi rồi. Kiểu này, muốn phang cho nó một đòn chí tử nữa thì chắc sẽ phải xông vào tận sào huyệt của nó chứ còn gì. Các bạn về đúng dịp đấy. Thôi, ta bắt đầu nhé !
Anh hắng giọng, nâng cuốn sổ lên sát tận mắt rồi bắt đầu gọi tên từng người. Đến lúc ấy Việt mới tin rằng anh tiểu đoàn phó bị cận thực sự chứ không phải chỉ đeo kính làm dáng. Vậv không hỉểu khi ra trận anh ta sẽ xoay xở ra sao nhỉ?
Vừa lúc ấy Việt nghe tiếng anh tiểu đoàn phó đọc tới tên mình. Theo thói quen, anh rụt chân lạii. Hơi rướn người về phía trước, đáp to:
-    Tôi có mặt!

II
Anh Tiểu đội trưởng đến đón Việt ở ban chi huy đại đội xem ra không mấy hào hứng khi nhìn thấy vóc dạng thư sinh của anh. Đó là Việt ngâm đoán vậy chữ thực ra lúc này khó mà đọc được ý nghĩ của anh ta. Anh ta không vồn vã nhưng cũng khôngquá lạnh nhạt, không tở ra vui mừng nhưng cũng không biều lộ sự thất vọng... Tóm lại, Việt có cảm giác là anh ta lên đại đội nhận mình về cũng giống như đi nhận mấy. khẩu B40 vậy.
10
—   Mình tên là Năm, tiểu đội trưởng'
Anh ta tự giới thiệu như vậy rồi lại quay sang tranh cãi với mấy anh cán bộ trung đội về một vấn đề gi đó thuộc vê kỷ luật, tác phong của quân đội. Nghe một lúc. Việt vỡ lẽ ra rằng, ở đây người ta đang tự đặt câu hởi lả :sắp đánh vào Sài Gòn, vào những vùng đông dân đến nơi rồi, có nên mở một cuộc vận động kỷ luật để rèn cặp các chiến sĩ về tác phong, ăn mặc. đi đứng và châm dứt nói tục đi, hay không ?
Người nói hăng hái nhất từ nãy đến giờ là một người có cải lưng rất dài, cái cổ cũng khá dài, cát mặt cũng thuôn thuôn dài và đen sạm, xương xẩu với đôi con mắt to lồi, cư như sẵn sàng nhảy bật ra khởi hốc mắt mỗi khi anh ta gân cô lên tranh cãi.
" Tôi cho rằng — Anh ta nhăn mặt — *Việc quái gì mà chúng ta phải mất thì giờ, phải đau đâu nhức óc phải nhăn nhó họp lên họp xuống vi những chuvện vật vãnh ấy. Thì thử hởi, cả cái tiểu đoàn này, cái trung đoàn này có đại đội nào khá hơn đại đội ta về mọi phương diện ? Cóc có, phải không ? Bảo là nhôm nhoam, bảo là tac phong du kích, bảo là gì gì nữa thì... chúng ta vẫn cứ là chúng ta. ở mặt trận thì mọi cái nó đều xộc xệch, méo mó đi một chút cả. Chúng ta đi đánh giặc, chứ đâu phải là những nhà ngoại giao mà phải tập ăn nói cho văn hoa, đ đứng cho chững chạc? Điều cổt từ là hãy đánh cho giởi. Kỷ luật là ở chỗ đó. Điều lệnh cũng là ở chỗ đó. Còn cái sự đi đứng, An mặc, nói năng... lúc này làm gì co thì giờ, có điều kiện mà sửa sang, uốn nắn. Ti dụ như chúng ta đang ngồi đây mà đột nhiên có một cái L.19 nó vè vè bay tớii, rồi một thằng nấu nướng sao đó bỗng khói um lên, thì lậpp tức phải có ai đó gào lên, hét lên hoặc chửi một câu “Thằng mát dạy nào đốt khói thế kia! Dập ngay
kẻo chết cả nút bây giờ*. Chứ. làm sao lúc đo lại có thể lên tiếng êm như ru : « Đông chí ơi! Sao đông chi lại đốt khói thế. Địch nó phát hiện được nới giấu quân thì tôn xương máu của đồng đội bây giờ ? • — Anh ta nhăn mũi lại ởn ẻn lên giọng như con gái khiến mọi người phì cười - Thì nó thế đấy ! Các chiến hữu ạ. Chiến tranh nó có ngôn ngữ của chiến tranh. Chúng ta đã sống những ngày như thế. Những ngày, những giờ phải chửi bới nhau, phải văng tục, phải cãi cọ nhau nữa... Những ngày như thế, ác thay lại không phải là ít, mà có khi chiếm cả một phần đời người. Chúng ta quen đi mất rồi. Tất nhiên như vậy nào có hay ho gì ? Nhưng lúc này mà đòi sửa ngay làp tức thì khó quá.
Anh ta lắc đầu, ngáp một cái rồi lại tiếp tục:
—   ừ thì cho rằng trong vòng một hai tuần chờ đợi
ở phía sau, do nhàn nhã, do thanh thơi, chúng ta có thể nói năng với nhau cho nho nhẹ, cho êm ái du dương... Nhưng, chi nay mai vào trận là lại đâu vào đấy hét. Chúng ta lại phải hò hét, phải văng tục với nhau ở CỬA đột phá. Như vậy bày vẽ ra bây giờ có phải mệt xác không ? Hồi còn anh Vững, chưa bao giờ anh ấy bắt chúng ta phải gọi bằng đông chí đại đội truông cả, cứ mày tao suốt lượt, thế nhưng có ai dám nói rằng chúng ta không tôn trọng anh ấy. Đơn vị Vẫn tiến đỀU. đánh đâu thắng đó. Mà... anh Vững thì cung nói tục như ranh ấy! Anh Năm còn nhớ cái hôm bọn mình quân nhau với xe tăng địch ở đưông 14 không?
—   Nhớ chứ !
—   A ha! • Anh ta cười phá lên - Đến chết cười vì bố Vững thôi. Mình loay hoay thế quái nào mà để xổng mất một chiếc M.41 trong khi cả đoàn xẹ cùa nó đã
bi thiêu rụi rồi. Cay cú vỉ chưa gọn. ông ấy chạy đến chi thẳng vào mặt mình : « Đ... mẹ mày ! Mày rnà không tóm lại được nó thì ông cho đi tù ». Thế là tôi điên lên, tôi xẻ rừng chạy tắt, đón đường « “xì” cho nó một trái B.41 rồi chạy về định kẻo ông ấy ra cho ông ấy coi, để ông ấy biết thằng Viễn này đâu có xoàng. Nào ngờ bố ấy lại chửi nữa “ Đ... mẹ ! Thằng này khá thật ».
. Rõ ràng là ông ấy chửi mà mình khoái. Chứ lúc ấy mà ông ta lại lên giọng chinh ủy “Đông chi khá lắm! Tôi hoan nghênh tính thân dũng cảm, quyết tâm tiêu diệt địch của đồng chí» thì mình chôi phải biết lỵ chứ lại.
—   Nhưng nay mai mình vào thành phố, bộ đội vẫn quen miệng, nói năng lộn xộn, dân Sài Gòn họ khinh cho ấy chứ lại!
—   ôi dào! — Anh trung đội trưởng tên là Viễn tặc lưỡi " Đâu sẽ vào đấy hết. Vào thành phố, có dân. nhất là lại -có các em nữa, lính ta sẽ biết cách ăn nói ra trò ngay. Tôi chi sợ lúc đo nhiều anh lại véo von quá thôi. Còn bây giờ có nhắc nhở nhau vài câu thì cứ nhắc, chứ cần gì phải mở cuộc vận động này nọ. Cái ông Khang nhà mình cứ lo những việc ở tận chỗ giời rửa bát ấy. Rồi lại họp hành, kiểm điềm, lên lên xuống xuống, lôi thôi thấy mẹ. Lúc này nên để cho bộ đội nghi cho khỏe để nay mai đánh cho giòn. Rồi thằng nào chết thì thôi, thằng nào còn thì sẽ còn khối thời gian giũ bụi chiến tranh, tập ăn tập nóỉ, tập đứng tập đi mà bước vào thời kỳ hòa bình.
—   Theo mình thì... Tiểu đội trưởng Năm lắc dău, cười — Đến chết cậu cũng không sửa được cái bệnh nói tục* Cậu sẽ mang cả cái' mớ ngôn ngữ «lính tẩy » của cậu trở về. Rồi cậu sẽ làm hư hỏng cả c\on cái và những người xung quanh VỀ những thứ bệnh chiến tran này thôi*
—   - Leo ôi ! các ngày lo quá xa_ Viễn chun mũi lại-
Còn làm lính thi kiêm « nhà giáo dục -nhà đạo đức » thế quái nào được.
—   Vấn để là ở chỗ cậu hiểu anh lính Giải phỏng như thế nào thôi — Một trung đội Trưởng có gương mặt tái xanh lên tiếng, giọng hơi gay gẳt *“ Vin vào chiến tranh để sống bừa bãi, nói nắng bừa' bãi không phải là ban chất của người lính cách mạng.
—   Thôi... thôi! Viễn ôm đầu — Các ngài lại đi xa quá rồi. Nhức đâu lắm.-Thôi, tớ đâu hàng. Cho là các cậu đúng đi. Cầu trởi cho cấp trên hạ lệnh mơ chiến dịch đi cho rồi. Nhàn cư sinh lắm chuvện !
.........

...
Nghe mấy vị lính cựu tranh luận, Việt chợt nhớ lại một câu chuyện khá thú vị hồi anh còn ở trường. Có một anh bộ đội ở chiến trường khu Năm ra, ghé thăm người yêu là một cô giáo dạy cùng trường với anh. Lúc đâu, anh ta còn khá rụt rè, từ tôn. Nhưng đến khi bắt đâu kể chuyện chiến đấu, bốc ]ên anh ta như quên tất cả người nghe và bắt đầu... văng tục. Các vị thính giả mô phạm ngơ ngác nhìn nhau. Cô người yêu ngượng chín mặtmấy lần bám vào vai anh ta nhưng van không làm sao phanh lại được. Anh ta càng nói càng hăng, những tiếng « đệm » chối tai mỗi lúc một dày. Các cô gái lần lượt đứng dậy xin phép đi « có việc*. Đến khi anh chàng nhận ra mình thất thố thì khách đã bỏ về gần hét. Cô người yêu xấu hổ quá gục xuống bàn khóc nức nở. Sau lần đó những tưởng đôi ấy tân vỡ. Cũng may, lần gặp gỡ sau cùng trước khi tro lại chiến trường anh ta đã chuẩn bi kỹ càng hơn và đã cứu vãn được tình hình. Đấy cái mà anh chàng trung đội trường kia coi là những chuyện vặt vãnh cũng có lúc nguy hiểm như vậy đấy. Nếu không phải là lính mới, có lẽ Việt đã
kể câu chuvện ấy để các vị tham kháo. Nhưng thôi, lúc này hãy nên im lặng.
Góp thêm vài ba câu nữa, anh tiểu đội trường của Việt đứng dậy vươn vai, quay sang báo anh :
—   Thôi, ta về chứ! Tên anh bạn là gì nhỉ? Mình quên rồi. ừ, Việt. Trần Việt hả ? Hình như anh là giáo viên phải không? Thôi được! Cũng chẳng sao — Anh ta nói như nói về một sự thua thiệt — Rồi sẽ quen ngay ấy mà. Là mình nói chuyện đánh đấm ấy. Đi lối này. Nhưng mà gay đấy. Chi còn ít bữa nữa là ra trận, mà trận này hẳn sẽ khét trời chứ không đùa được đâu. Vậy mà không hiểu sao tiểu đoàn lại đi nhận thêm tân binh về?
—   Ấy chết! — Anh tiểu đội trường biết mình lỡ lởi — Là mình muốn nói... Mà thôi, thì mình cứ xin nói toạc ra cái ý nghĩ thực của mình. Ông muốn hiểu thế. nào thì hiểu. Bọn mình rất ngại nhận tân binh trước lúc ra trận. Năm ngoái, sắp đến ngày đánhChư Nghé thì các cụ đưa xuống trung đội hẳn chục vị lính mới của Vĩnh Phú mới từ Bắc vào. Nom cũng đỏm dáng cả. Nhưng lớ quớ lắm. Mới nghe pháo bắn chuần bị các vị ấy đã cuống cả lên. Khi xung phong thì chạy lung tung cả. Rốt cuộc là già một nửa bị thương vong. Số còn lại cứ ngơ ngác như gà phải cáo. Ta rẽ sang đây. Phải đấm ba trận nữa số còn lại mới gọi là đánh được. Lần này, nghe nói toàn lính học sinh, sinh viên cả không, biết rồi ra làm sao ?
Nghe Năm nói vậy, Việt chẳng những không tự ái mà còn cầm thấy mến anh hơn. Rõ ràng anh là một người trung thực, không muốn quanh co, khách sao. Vậy thì, mình cũng cứ nên nói thằng.
“ Tôi dù sao cũng chi là một anh lính mới. Tôi chưa hiểu khi vào trận thì mình sẽ ra sao? Có chạy cuống lên không dám ngóc đầu lên nữa không?
Nhưng... anh cứ yên tâm. Tôi sẽ cố gắng để các anh không phải xấu hô và vướng víu vi tôi. Có điêu, tôi mong được các anh chi báo đến nơi, đến chốn.
—   Cái đó thi đã hắn — Anh tiểu đội trường dừng lại một bước như muốn nhìn lại, đánh giá lại anh chàng lính mới cùa mình rồi tiếp tục vừa đi vừa giảng giả i — Đây là chuyện xương máu chứ đâu phải là chuyện chơi. Ở trận, có khi không còn có cơ hội mà sửa chữa khuyết điểm đâu, anh bạn ạ. Vì vậy, anh phải bám lấy anh em cũ, gần gũi chan hòa với họ. Tiểu đội mình chi còn có năm người, với anh về nữa là sáu. Nhưng được cái toàn những tay đánh đấm ra trò cả. Họ sẽ giúp đỡ anh vượt qua cái khó ban đâu. Nhưng mình nói thật, ông đừng có tự áí mới được — Giọng Năm bỗng hạ xuống, ân tình hơn. - Tôi biết các ông văn hóa cao và hay tự ái lắm. Về mặt van hóa thì bọn tôi đều có thể là học tro của ông cả. Nhưng ngược lại, ở trận bọn tôi đều có thể làm thầy ông được cả. Đúng không ? có điều bọn tôi không biết cách làm thầy. Vậy nên, nếu có thô thiển chút nào ông phải thông cảm. ấy là với óng. tôi mới nói thế. Vì, xin nói thực, cái dáng vẻ của ông, khiến người ta thoạt nhìn đã hiểu rằng cần phải có thái độ đúng mực. Tôi không biết gọi cái đó là cái gì, ông cũng mặc bộ quân áo lính như mọi người, cũng là lính mới, nhưng về con người, dáng vẻ, cách ăn nó ở ông toát lên một cái gì đó khién tôi biết rằng con người này giàu long tự trọng. Vi thế tôi mới phải rào trước đón sau. Chứ, bọn tớ? thực ra cũng không có thói quen ấy.
Việt chợt mỉm cười khỉ anh tiểu đội trường nói tới cái “dáng vẻ” của mình. Lại van cái mùi nhà giáo đây mà. Có lẽ cái mùi ay ở vào những hoàn Cảnh này trông khó coi lắm thì phải. Ở đây đường như người ta cần đến một dáng vóc lam lũ hơn, một lối nói bỗ bã hơn, một tac phong xuề xòa và ít cẩn trong hơn. Có phải chăng đó chính là đời hỏi của chiến tranh, của mặt trận ? Phải chính mình còn ít chất lính quá ? Chưa đây sáu tháng mặc áo quân nhân, làm sao mình có thể thay đổi được. Nhưng, cái đó đâu phải là cái quan trọng nhát để biểu lộ sự từng trải của một người chiẽn sĩ? Cái chất chiến sĩ đích thực, theo mình, phải là cái gì khác hơn kia?
Vừa bước theo anh tiểu đội trường vượt qua mấy lô cao su, Việt vừa tự tranh luận với mình. Dù sao thì anh cũng đang vui cái vui của một người nhập cuộc. Mỗi giờ, mỗi phút anh lại thấy mình gần mặt trận hơn, gần gũi với cái cốt lõi của cuộc sông chiến đấu hơn. Chính những con người như cái anh chàng tiểu đội trưởng đang đi trước mặt mình đây đã làm nên chiến công động trời động đât ở Tây Nguyên vừa qua. Muốn gì thì gì anh cũng phải kính trọng họ. Từ giờ phút này anh bắt đầu trở thành học trò của họ đúng như anh tiểu đội trường kia vừa nói. Nhưng... làm một người học tro ở mặt trận cũng không dễ dàng chút nào đâu. Anh đã từng Đứng trên bục giảng, giảng về bao nhiêu cuộc chiến tranh đồng tây kim cổ, từng ấp ủ một cong trình nghiên cưu về cuộc chiến tranh giữ nước thời Trần và qua đó thử tìm hỉèũ về con người Việt Nam trong chiến tranh bảo vệ Tổ quổc. Nhưng “con mắt học giả” chưa đủ để giúp anh nhìn thấu cót lõi của chiến tranh. Được gọi nhập ngũ khá muộn mằn do gia đinh anh đã có mấy người đang phục vụ tại ngũ, trong đó đã có hai liệt sĩ, nhưng anh cho rằng dù sao mình cũng còn có thời cơ để được “nhìn chiến tranh bằng mằt thường”, bằng con mắt của một người thực sự có mặt ở những điềm nóng của cuộc chiến đấu. Vì vậy hảng ngày, sau khi đã hoàn thành nhiệm vụ của người chiến sĩ, anh trở lại với những suy tư khoa học của mình, tranh thủ ghi chép, quan sát. Cái cong việc gọi là « viết lách ấy đôi khi cũng gây cho anh không ít phiền phức. Tuy vậy, anh không thể rời nó được và ngược lại, dường như mỗi ngày do tiếp xúc với cuôc sông đầy xáo đồng của chiến tranh anh càng say mê hơn và phát hiện thêm nhiều điều thú vị hơn.
Vượt qua một lô cao su nưa, hai người về tới vị trí trú quân của tiểu đội. Đón tiếp anh là bốn cái mặt đen nhẻm những nhọ nồi !. Khi Năm giới thiệu anh với tiểu đội, cả «bốn vị anh hùng” không ai chịu rời những cây bài. Họ lần lượt chìa những bàn tay cũng đen nhẻm ra cho anh bắt rồi lại chúi mũi vào những quân tu-lơ-khơ đã nhàu nát. Tiểu đội trường Năm sau khi đã hoàn thành cái việc giới ỉhiệu anh với mọi người và chi cho anh hai cây cao su có thể mắc võng, liền bo mặc anh để tro về võng của mình; và, chi một lat sau Việt đẩ nghe tiếng anh ta ngáy pho pho.
Việt mác võng lên và ngồi thừ người trên võng một lúc lâu. Anh thèm được nói chuyện với một người nào đó nhưng bốn anh chàng kia đường như chàng còn nhớ tới sự xuất hiện của anh nữa. Sau mỗi vấn bài, họ lại hò hét rùm trời, xoa tay lia lịa lên cái đit nồi quân dụng để bên cạnh, rồi đè nhau ra mà « bô sung* thêm những cái râu, cái ria quái gở. Có cậu mặt mũi đã đen sì, có lẽ vì chàng còn một khoang trống nào để “mọc » thêm râu ria nữa, nên được « hội chiếu co cho “đội mũ*. Vậy mà trên đâu cậu ta cũng đă chất tới ba cái mũ rồi! Có một lúc, cậu ta quay lại,
nhe bộ rằng trống nhởn ra cười với Việt và hỏi trông không:
—   Chơi không?
Việt lẳc đầu và bực tức rủa thầm : « Thằng lỏi con - Cậu mà là hoc tro của tớ thì mỗi ngày tớ riềng cho chục trận là ít. ăn với nói! .
Vừa lúc đo lại thêm một người nữa tất tưởi đi tới. Đo là chính trị viên Khang. Thấy anh đến, theo thôi quen đã được rèn luyện, Việt vội đứng bật dậy chảo thủ trưởng. Cánh lính cũ thì không anh nào chịu nhấc đit lên. Ngược lại, nhìn thấy anh, họ còn reo toáng
lên:
—   A ! Anh Khang đến * nộp mạng » rồi!
—   Hôm nay thủ trường rửa mặt sạch sẽ ghê. Tha hổ mà bôi bác !
Khang cười hề hề, dứ dứ nám đấm về phía họ rồi quay -sang Việt.
—   Đồng chí cứ tự nhiên. Rồi sẽ ổn cả thôi mà. Đồng chi gặp may đấy. Đây là tiểu đội khá nhất của đại đội ta.   .   '■»   ■   Xin cám ơn thủ trường!.
—   Cám ơn !— Khang chợt cắt tiếng cười Nhà giáo có khác. Cứ như ở giữa Hả Nội ấy không bằng. •
Việt thoáng đo mặt, nói ngay :
■— Dạ... Tôi nghĩ ở mặt trận vẫn có thể...
w Đúng ! Đúng — Chính trị viên hiểu ý Việt nên vội cắt ngang — Ở mặt trận van có thể lịch sự với nhau được chứ sao - Có điều đừng khách khí quá.
Rồi anh quay sang nói với các chiến sĩ cũ :
—   Các cậu phải tích cực giúp ssỡ anh Việt nhé.
—   Không sao, thủ trường ạ "• Ba cây năm có đứa nào đè không? Cứ ngửi bom ngửi đạn vài trận là đâu vào đấy hết... À. Đồ đều. Mày phục lúc nào thế hả Thông? Thủ trưởng ơi! Cấp trên định cho anh em ngồi đây chơi * tiến lên1 đến bao giờ thế? Không nhanh, cánh ngoài kia họ theo đường số 1 thốc vào Sài Gòn trước mình thì cứ gọi là... Khoan - Để đấy Cho cái thăng này biết tay đã.
—   Làm sao gỡ cho « xê * mình dăm cái huân chương nữa chứ" Cậu đội mũ cũng lên tiếng — Hết giặc đến nơi rồi đấy, anh Khang ạ.
—   Yên trí. Đâu rồi có đó cả. Cho mình đánh vấn này Lý nhé. Ngày hôm qua họp hành lu bù, không được chơi ván nào. Nhớ hơn nhớ mẹ cu! Các cụ trên su đoàn đang chạy hoáng cả lên kia kìa. Bài của cậù xấu thế này thì lại khổ mình đấy Lý ạ. Nhưng thô ii được. Không sao - Bắt đầu đi. Nghe đâu như tiểu đoàn vận tải phải ra Tâv Nguyên lấy vào hàng vạn quả đạn pháo. Thế là ra tâm ta miếng rồi đây. Khoan đã chú em - Để anh mày ra quân đã chứ. Quốc hội Mỹ lại đang cãi nhau ỏm tỏi cả lên kia kìa ! Đến nước này thì thằng Mỹ chi có lính bài chuồn là hơn. Thua đến đit rồi. Là mình nói thăng Mỹ- thăng Thiệu ây. Chứ bài của mình thì vững như bàn thạch. Các chú em ạ! Hôm nay thì đừng có hòng bắt nạt cán bộ.
Đám bài lại tro nên sôi nổi, âm ĩ. Việt cũng bị tôi cuốn bởi cái vẻ say mê, cay cú của anh chính trị viên. Anh ta là người như thế nào nhi? Chắc là anh ấy tốt. Phải tốt thì mới được các chiến sĩ yêu mến, tin cậy, gần gũi đến thế. Giữa anh và họ hình như không có khoảng cách ~ cái khoảng cách mà nhiều người chi huy nghĩ rằng cần phải có giữa họ và chiến sĩ. Đo là cách sông xuê xoa, đại khái kiểu gia đinh chủ nghĩa hay là sự giản dị, chan hòa?
...

...
Việt đang vừa xem mọi người chơi bài vừa suy nghĩ như vậy thì lại một nhân vậl nữa xuất hiện. Đó
là một chiến sĩ còn trẻ nhưng trông rất rắn rỏi VỚI thân hình chắc lần vững chãi và đôi mắt sáng, linh lợi. Hình như anh ta vừa tắm gội xong, quân áo sạch sẽ, phẳng phiu, đầu tóc chải gọn gàng, ốp sang một bên trông hơi có vẻ < công từ phố huyện » một chút nhưng khuôn mặt anh vì thế mà sảng sủa, đáng yêu hơn. Khác với bốn anh chàng kia, anh ta bước thẳng tới chỗ Việt, mim cười đưa tay cho anh và hỏi:
—   Anh là Việt, phải không ?
—   Vâng. Tôi mới được bô sung về.
—   Tôi tên là Dĩnh, tiểu đội phó. Ngồi cắt tóc ở bên trung đội ba, tôi có nghe người ta nói qua về anh. Hình như anh là giáo viên, phải không?
—   Vâng — Việt đáp dè dặt, tuy trong thâm tâm anh cảm thấy mến anh tiểu đội phó này.
—   Anh thấy tiểu đội ta thế nào ? ” Dĩnh hỏi tiếp và kẻo một hom đạn đến ngồi bên cạnh võng của Việt.
—   Tôi mới đến... cũng chưa có nhận xét gì.
—   Chúng tôi sông thế đấy, anh Việt ạ. Hơi cảu thả, xô bô một chút. Nhưng vui. Còn đánh đấm thì anh khỏi lo. Tiểu đội trường của chúng ta là một tay cự phách, một dũng sĩ đánh tăng, một thiện xạ nữa. Chi tiếc là trình độ van hóa của anh ấy thấp quá nên chưa phát triển được. Tôi phải chật vật lắm mới giúp anh ấy đọc thông viết thạo được để viết cái đơn xin vào Đảng. Ành tính... ở mặt trận làm gì có thời gian mà học. Anh cũng là đảng viên, phải không? Vậy thì anh đến đứng lúc lâm. Tối nay chi bộ sẽ tổ chức lễ kết nạp anh ấy.
Nghe Đĩnh nói về tiểu đội trường Năm, Việt hơi ngạc nhiên. Mặc dù chi mới tiếp xúc, nhưng qua cách cư
xử, ân nói, Việt van đinh ninh rằng ít ra Năm cũng được học hành từ tế. Nhất là những phản ứng khái tế nhi của anh trước những vấn đề mà lúc nãy họ tranh cãi ở ban chi huy đại đội. Vậy, có lẽ anh phải là người từng trái.
—   Hồi còn ở   trường anh dạy môn gì,   anh   Việt ?
“ Mình dạy   lịch sử.
-   Lịch sử à   - Dĩnh khẽ   reo, đôi   mắt   hơi   ánh
lên, biểu lộ sự   ngạc nhiên và   thích thú   — Thây   giáo
dạy lịch sử của tôi thì lại là một ông giáo già. có lẽ vì thế~mà tôi cứ đinh ninh mọi ông giáo dạy sử đều phải đứng tuổi, phải từng trải, dày dạn lắm thì mới đủ tư cách nói về lịch sử. Là tôi nghĩ thế. Ông giáo cùa tôi dạy sử kỷ từ hồi còn thằng Tâv kia, anh ạ. Buồn cười, cụ lên lớp mà cứ như kể chuvện cô tích ấy. Hôm dạy về Nguyễn Trãi, cụ mang đến lớp cả một bức chân dung Nguyễn Trãi lồng trong khung kính rồi đặt lên ban, xong xuôi cụ kính cẩn đốt một nên hương lên rồi mới bắt đâu giảng khiến chúng tôi vô cùng xúc động. Về phương pháp sư phạm, tôi không rõ như thế có điều gì sai không? nhưng, rõ ràng những lởi cụ giảng hôm ấy chúng tôi sẽ không bao giờ quên được.
•   Như thế... làm sao có thể quên được.
Việt xúc động trả lởi, Irong đàu anh bỗng hiện lên hình anh người bạn đồng nghiệp cao tuổi, đầu tóc đã bạc phơ, đứng trước bức chân dung Nguyễn Trãi với một nén hương nghi ngút trên tay. Không có phương pháp sư phạm nào mău nhiệm hơn sự trung thực của tấm long một con người biết trân trọng quá khứ anh hùng của dân tộc mình. Anh định nói vậy, nhưng Dĩnh lại tiếp tục kể.
“ Hôm tiễn bọn tôi đi bộ đội, cụ nói: «Tôi chi còn có một mơ ước, không hiểu có được toại nguyện không. ấy là tôi mong sông được đến ngày yên hàn vào thăm con sông bến Hải một lần để xem con sông ấy nó ra làm sao mà lại có một vị trị éo le đến vậy đối với lịch sử nước nhà. Sau đó nếu còn được một vài năm trước khi xuống lỗ để giảng dạy về lịch sử của dân tộc ta trong cuộc kháng chiến chống thằng Mỹ xâm lược này thì thật là đại phúc . Anh thấy ông giáo của tôi như thế nào ?
—   Đó là một con người có tâm huyết với đất nưởc.
—' Đúng thế — Dĩnh hào hửng tiếp — Có thể nó
chinh xác hơn, đo là một người yêu nước chán chính. Tôi quên chưa nói với anh, ông cụ có hai anh con trai thì cả hai đều đã hy sinh. Một anh hy sinh ở Điện Biên, còn một anh thì hy sinh ở thành cổ Quảng Trị năm bảy hai trước khi tôi nhập ngũ vài tháng.
Việt bỗng ngước nhìn Dĩnh, vẻ ngạc nhiên. Hình như đây mới là điều cần phải kể đầu tiên về ông giáo già ấy. Vậy mà anh chàng này đã nhắc tới như thể chi vô tình, tiện thì nói. Lịch sử của đất nước trong mấy chục năm qua khắc nghiệt tới cái mức nhiều trường hợp hv sinh xương máu trở thành bình thương. Người ta thương nhắc tới những gia đinh có hai con, ba con hy sinh ngoài mặt trận như một điều bình thương, không đáng ngạc nhiên bang một gia đinh có hai con hay ba con được vào đại học. Sự xuất hiện của một người anh hùng cũng tro nên bình thương, chưa hẳn đã ngạc nhiên bằng khi người ta phát hiện ra một em bé biết làm thơ hay một tài năng khoa học.
—   Anh Việt bao nhiêu tuổi rồi nhi? — Dĩnh hỏi và ngước nhìn Việt.
—   Sao cậu lại hỏi tuổi mình, có lẽ mình già quá phải không ? Mình ba mươi hai rồi đấy.
—   Không. Anh còn trè lắm. Nhất là... so với lịch sử. Tôi cứ nghĩ những ông giáo dạy sử đều lụ khụcả. Kỳ quặc thế đấy.anh mà lên bục giảng thì phải hăng hái như một nhà hùng biện chứ không thể như ông già kể chuyện có tích của chúng tôi được.
Việt bật cười trước sự so sánh ấy của Dĩnh. Dĩnh cũng vui vẻ cười theo. Tự nhiên họ cầm thấy gần gũi nhau han. Việt chợt nhận ra rằng mình đã vượt qua bước bỡ ngỡ ban đầu khí tiếp xúc với cánh lính Cựu ở mặt trận và thầm cảm ơn Dĩnh. Từ nay bên anh đã có ít nhất là một người bạn để có thể tâm sự. Tự nhiên anh tin râng Dĩnh sẽ là một trong những người anh có thể tựa vào để vượt qua những ngàv thử thách quyết liệt sấp tới.
—   Tôi có cái tật rất khỉ là hay lý sự, anh Việt ạ « Dĩnh xích lại gần Việt một chút rồi nói liếp — Nghĩa là hav rút ra cái này, rút ra cái kia ấy mà. Vì thế anh em trong dơn vị vẫn thương gọi đùa tôi là cây triếtt lý vặt . Không hiểu như thế có tốt hay không ?
" Tốt đấy Việt gật đầu " Đó là thói quen suy nghĩ. Không phải ai cũng có thói quen ấy đâu.
“ Có ngưởí chi biết làm hùng hục, chàng bao giờ nghĩ được điều gì cho đến nơi đến chốn.
-   Đúng thế! - Việt vui vẻ vỗ nhẹ vào vai Dĩnh • Nhưng anh bạn ơi! Cũng có những người lúc nào cũng tỏ ra trăm tư mặc tưởng nhưng rổỉ cuộc họ chàng làm được quái gì cả. Như thế còn tệ hại hơn . Anh nói đúng quá đi mất • Dĩnh bật cười lớn - Không khéo tiểu đội ta lại có thêm một cây triết lý nữa cũng nên. Nhưng thôi, có lẽ anh phải nằm nghi đi mộtltat. Phải cổ gắng mà ngủ. Ngủ bằng bất kỳ giá náo khi có điều kiện. Có lẽ đó là yêu cầu đâu tiên đối với một người lính ngoài mặt trận mà anh phải quán triết.
Dĩnh đứng dậy, nhưng lại ghế sát vào tai Việt thi tháo:
—   Tôi vàthằng Mạc có nhiệm vụ phải đi tìm cho ra một cái gi đó để đêm nay tiểu đội ta “hát bài ca ống cóng mừng cho anh Năm. Anh xem, anh ấy ngủ kia kia. Đúng là một người lính từng trải, rất giỏi sử dụng “ không gian và thời gian trong chiến tranh ».

III
Thao thức mãi không ngủ được, Năm bật dậy vươn vai làm mấy động tác thể dục, đi quanh khu vục trú quân của trung đội một vòng rồi mới lại tro về võng nằm. Anh em trong tiểu đội đã ngủ yên sau khi đã giải quyết gọn nồi chẻ đậu xanh liên hoan mừng tiểu đội trương. Đo là kết quả thưong lượng công phu giữa Dĩnh và tay Nhân quản lý đại đội. Kể cũng thánh thật, nó tán thế nào mà cái ông
-   thần giữ của ấy phải tòi ra cả đưông lẫn dậu, lại cả một nửa gởi thuốc lào nữa. Năm vô cùng xúc động trước tám long của các chiến sĩ trong tiểu đội. Họ yêu mến anh, tín cân ở nơi anh, nên rất đỗi vui mừng khi thấy anh đã được vinh dự đứng vào hảng ngũ những người cộng sản. Nhát là Dĩnh, chính cậu ấy vừa là người giúp anh tìm hiểu Đảng, là người giới thiệu anh, lại kiền tâm dạy cho anh biết đọc. biết viết mà không làm tổn hại gì đến long tự trọng của anh. Đổng đội của anh là như vậy đay! Làm sao để xứng đáng với sự tia yêu, đùm bọc cùa họ đây ?
Đêm hoàn loàn vén tĩnh. Thảng hoặc mơi co một đợt giở ào qua. khiến khu rừng cao su xao động lên một
hồi rồi tất cá lại yên lặng, trở về trật tự cũ (lá đan cánh vào nhau, tạo nên một cánh rừng bắt ngát, tưởng như không cùng. Cái yên tĩnh, bình lặng ấy đãng ôm trong long cả một cơn dông bão, đở là một đoàn quân cở dủ sức làm cho quân thù khiếp đảm, Giờ đây, họ yên lành ngủ dưới vòm cây để ngày mai lại ra trận làm nên bão dông nhận chìm quân giặc. Cái tiểu đội bé nhỏ của Năm cũng là một ngọn giở, trong cơn dông bão đang năm khoanl mình trong cánh rửng cao su này. Đối với Năm, cái tiểu đội thân yêu ấy là một gia đình nho, ấm cúng và tin cậy. Chưa bao giờ Năm nghĩ rằng rồi mình sẽ phải xa cái gia đình nho ấy. Nhưng rồi chiến tranh sẽ phải kết thúc, mà cũng chẳng còn lâu ta gì nữa đâu ; lúc đở ai nấy sẽ trở về nhà, trở về với gia đình và những cong việc đích thực của họ. Chi cở Năm là chưa biết sẽ về đâu?
Hôm nay, thằng Năm của cái làng Thanh Giao bi nhỏ và nghèo xác nghẻo xơ kia tro thành một dảng viên cộng sản rồi. Nó đã báo cáo vớĩ Đảng cuộc đời đây bất hạnh của cha mẹ nó, nó cũng đã báo cáo với Đàng về cuộc đời đầy gian nan, buổn tủi CỦA nó. Nhưng, làm sao mà nói hết, kể hết được trong một bản lỷ lịch khi chinh nó cũng không muốn nhớ lại, nhắc lại những năm tháng gian nan, tủi cực đở. Phải không Năm ? Nhưng đêm nay, cở lẽ cũng nên nhớ   lại,   nhắc lại một chút Năm ạ.
Lên   ba   tuổi Năm đã mồ côi cả   cha   lẫn mẹ.
Người cha, vốn là một đô vật co sức khỏe nổi tiếng trong vùng và người mẹ quanh năm tần tảo, thức khuya dậy sớm vẫn không cứu nổi mỉnh khỏi chết đởi. Còn   lại   một mình bơ vơ trên đời,   thằng Năm,
đứa con   khốn khổ ấy được một người   chú   họ mới
ba mươi tuổi nhưng đã được cả tổng gọi là tổng
chánh với hơn năm chục mẫu rụộng và một cơ ngơi sừng sững chiếm một gởc làng về nuôi, không phải vì xởt tình máu mủ ruột rà mà sợ vì sợ mang tiếng với người đời. Nó lớn lên trong cái gia đình giàu cở, sang trọng ấy cùng? với kẻ ăn người ở và một bà già mắt toét được ông chánh nuôi để dọn chuông ngựa. Lên tám tuổi nó đã phải làm việc như một đứa ở. Mười tuổi nó đã co thể mang cơm ra đồng cho thợ càỵ ở những cánh đồng xa và chiều chiều dắt con ngựa bạch của ông chánh ra sông tắm và chải cho đến khi con ngựa trắng muốt như bông mới được dắt về. Mười bốn tuổi, chính quyền nhân dân làm cái cách ruộng đất, chú chánh bị qui địa chủ, bị tịch thu tài sản và bị xử bắn vi làm tay sai cho dế quốc, gây nhiểu nợ máu với nhân dân. Bả thím dắt các con mình về tận quê Bắc Ninh để nhờ vả họ hàng. Một người cậu họ cở nghê thợ mộc dắt Năm đi theo để vừa học vừa dở đần. Năm bắt đâu ăn cơm thiên hạ mà lớn lên. Suốt mấy năm trời Năm theo cậu lang thang suốt vùng Phú Thọ, Yên Bái để làm ăn. Năm lớn rất nhanh, học việc rất nhanh và chẳng bao lâu đã cở thể làm được những việc khở của nghề thợ mộc. Nhưng đột nhiên ông cậu lăn đùng ra chết vi bệnh sốt rét rừng. Năm tro về làng với hy vọng kiếm việc làm ở quê để giúp mợ nuôi các em và nuôi ban thân mình.
Vốn là người cẩn thận, chu đáo, lại dễ tính, ai trả cong ỉhế nào cũng vui long nhận nên bà con trong xởm ngoài làng rất quý mến, tin cậy, ai cở việc gì cũng mướn. Năm chàng khở khăn gì mà không kiếm được ngay vài đấu gạo về nuôi bà mợ lủc đở cũng bắt đầu yếu đau và dàn em nhỏ. Năm vui vẻ chi thú làm ăn, tưởng râng từ nay ít ra mình cũng cở một gia đình, đời dù lênh dênh. Năm yêu làng xởm, yêu cái gia đình nghèo hèn vất vả mà mình đang cưu mang. Chưa bao giờ Năm lại nghĩ rằng rồi mình sẽ lại rời khỏi cái làng Thanh Giao bé nho ấy để ra đi.
Nhưng rồi Năm lại buộc phải ra đi. Cái sô Năm nó lận đận thế chang?
Trong xởm cở một mụ đàn bà bán hàng xén ở chợ Vạn tên là mụ Hinh. Mụ to béo, phốp pháp trông như một cái đụn rạ. Ngược lại, chồng mụ vốn làm thợ rèn nay bi hen xuyễn đã phải nghỉ việc, thì cứ mỗi ngày một khẳng khiu,choắt cheo như một thàng nghiện ma túy. Nhà mụ giàu lắm, nghe nói mụ có bạc vạn trong rương nhưng khốn nỗi đường con cái lại lận dận, mụ đẻ ba lần đều không nuôi được mà chồng mụ thì mỗi ngày một thêm bất lực. Ngày nào đi làm, Năm cũng phải vác cưa đục diễu qua nhà mụ. Có lần mụ gọi Năm vào uống nước. Có bữa mụ quảy gánh hàng đi với Năm một quãng đường; lại có hôm giữa chợ, mụ gọi Năm đến giúi một gói thuổc la hay miểng quê để Năm ăn cho thơm miệng». Là một chàng trai mười tám tuổi, Năm đang sức ăn, * sức lớn, nhưng Năm chưa đủ kính nghiệm ở đời để biết rằng mụ Hinh đang “chài” mình.
Cho đến một chiều Năm đi làm về thì đã thấy mụ ta đón ở ngõ. Cũng như mọi lần, mụ toét miệng cười rồi lên giọng ngọt xớt: « Chú Năm hôm nay đi làm về muộn nhỉ ? » Năm gật đầu, xởi lởi « Hôm nay nhà chủ trả công thợ, có cho anh em liên hoan một bữa nên,.. — « Tháo nào, trông chú tươi hơn hớn ! Cư như sâp lấy vợ ấy « — Dào ơi! Có vợ như rợ buộc chân, hay hớm gì * ““Chú cư nói thế chứ ! Lấy vợ vào rồi chú xem lại chẳng dính hơn nhựa mít». Nói rồi, mụ cười tít rồi đi sát tôi bên Năm, nói nhỏ Này, tối nay chú sang tôi nhờ tí nhé . * Gi thế chi Hinh- Ờ
Chi là chú... xem hộ cái giường, có lẽ nhờ chú thay cho mấy cái thang. Nếu cân để chú giúp cho một công ». Năm thủng thằng đáp: Để xem tối nay cô bận gì không đã •. Bận gì? Hay lại đi với cô nào Nằm đỏ mặt gắt: Đã nói... Cái nhà chi này hay thật đấy. Thôi được... để tối tôi sang xem cho ». Mụ cười tít: « Thế chứ! Chú sang nhé. Chi còn phần chú cái này. Hay lắm đấy ».
Chừng độ gà lên chuông Năm mới lật đật mò sang. Nhà vắng ngắt. Anh chồng hen xuyễn của mụ có lẽ đã được mụ cấp cho mấy đồng để ra quân bả Phồn rồi. Năm nghĩ vậy rồi vừa bước vào nhà vừa oang oang lên tiếng:
—    Chị Hinh đâu ! Xem giường phản thế nào nào ?
Tiếng mụ Hinh líu ríu trong buông:
—   Đây! Trong này. Chú vào đây .
Trong nhà đã đỏ đèn. Năm vô tình nên cứ tự nhiên bước vào. Nhưng lạ thay, mụ Hinh lại năm xù xù trèn giường, đắp trên người một tấm chăn mỏng
« Chị sao thế? ».
— Đau bụng! Chú cứ... lại. Nhân tiện... tôi... nhờ một tí. Lại đây! Con trai gì mà cứ như ngỗng ấy. Ngồi xuống đi ! Ối giời, đau quá ! Chú cầm lấy hộp dâu này... xoa giùm tôi một tí...! ».
Năm thoáng ngượng ngập nhìn ra cửa buồng.
— Nhà tôi ra quán bà Phồn rồi! Nửa dêm lão ấy có mò về được cũng là giỏi. Chú... cứ tự nhiên... Chú... cư coi tôi như... Đưa tay đây cho tôi. Thế... con trai phải mạnh dạn lên chứ ... .
Mụ bỗng tung chăn ra, tấm thân phốp pháp của mụ phơi ra trước mặt Năm khiến Năm bỗng đo bừng mặt choáng váng như vừa bi điện giật. Mụ Hinh trườn tới, ôm choàng lấy Năm kẻo lên giường, miệng ú ớ
lắp bắp như người mê sảng... Rồi mụ ổm ghì lấy Năm. Vừa chạm vào đã thịt mụ, Năm bỗng giật bắn người như chạm phải lửa. Anh vụt hiểu tất cả. Vàbằng sức lực trai trẻ của mình, anh bung ra khỏi đôi cánh tay trần béo núc của mụ đang ghì lấy mình lao ra CỦA...
Nhưng, thật không may cho anh, ông chồng cuả mụ vừa khật khưỡng bước vào nhà cùng với mấy ông bạn rượu. Năm đâm sầm ngay vào lao ta khiến Cái chai tuột khỏi tay, tung ra, rơi đánh cái xoảng xuống nền nhà. Anh chồng hốt hoảng ta lên:
—   — Trộm ! Trộm... Bở làng
Ba bốn bạn rượu của lão ta lập tức ập vào và Năm bị bắt. Anh chồng lao vào buông và bắt quả tang vợ mình đang còn trần như nhộng trên giường, Hắn tao vội ra la như cháy nhà:
— Trời ai! Nó!... Nó!...».
Biết Có thể bi phang vỡ đầu nếu không nhanh chóng thoát thân, Năm lựa thế đạp cho hai ông bạn rượu của ông đang giữ mình mỗi người một đạp rồi phóng vút ra cửa.
Xóm làng âm ĩ cả lên. Anh chồng đốt đuổc đùng đùng, kẻo lũ bạn rượu đến đòi dốt nhà Năm. Bà mợ vừa khóc than, van vỉ vừa chửi Năm như tát nước vào mặt. Thật nhục nhã, ê chề!-
Suốt mấy ngày Năm không ra khỏi nhà. Rồi ủy ban xã gọi anh lên hỏi chuyện. Anh thuật lại tỉnh đầu. Người ta tin anh. Nhưng làm sao cở thể thanh mình được với cả làng. Từ đó Năm sông âm thâm, buổn bực, xa lánh mọi người như một kẻ có tội. Nhân có đợt tuyển công nhân lâm nghiệp, Năm lên khóc với ông chủ tịch xã xin đi. ông thương tình đổng ý. Thế là lại một lần nữa Năm khăn gói ra đi. Nhưng, ngày ấy Năm đâu có ngờ rẳng mình sẽ đi mãi, đi
biệt một mạch cho đến tận ngày hôm nay vẫn chưa cở dịp trở về làng. Gần hai chục năm rồi chứ ít ỏi gi đâu ?...
Năm lật nghiêng người trên võng, vơ tay áo rồi lục túi lấy góỉ thuốc ta. Anh bật diêm châm một điếu. Khói thuốc khiến anh càng tỉnh táo hơn. Kiều này rồi mình thức trắng đêm mất. Thôi được, thức một đêm như đêm nay, có sao đâu. Ngày mai bộ phận đi chuẩn bị chiến trương của trung đoàn đã lên đường-rồi. Chiều nay, Lập, đại đội trương trinh sát vừa rỉ tai với mình. Một vài ngày sau có lẽ sẽ đến lượt các tiểu đoàn cư người đi trinh sát. Rồi đại quân sẽ lên đường và chiến dịch mới sẽ lại bắt đầu. Lần này chắc chắn sẽ quyết liệt đây. Khi mình hỏi nhỏ Lập rầng lần này sẽ “cày” ở đâu, cậu ấy lắc đầu nhưng lại ghé sát tận tai mình nói nho một tiếng «Sài Gòn*. Thế là rõ! Miễn là chiến tranh chấm dứt. Rồi thì sau đó hãy hay. Không hiểu bà mợ mình còn sống được tới ngày hôm nay không ? Còn những đứa nhỏ, tội nghiệp, chúng nó sông ra sao, có được học hảnh đến nơi đến chốn hay cũng thất học như anh ? Có lẽ phải về làng. Dù sau đó có đi đâu, ở đâu thì cũng phải về làng. Tháng tư, vào lúc giáp hạt, làm một mâm cơm cúng bố mẹ rồi nếu cần thì lại ra đi.

IV
Vài ngày sau Việt có dịp được tiếp xủc vai một con người nổi tỉểng nhất trung đoàn này, đo là đại đội trưởng Giáp.
Trước đó, anh đã được Dĩnh kể một cách hào hứng về đại đội trưởng của minh. Theo Dĩnh thì ở trung
đoàn này các chiền sĩ thương nhắc tới anh-như nhắc tới một bỉểu tượng VỀ long dũng cầm và trí thông minh. Người ta noi rằng rất có thể Giáp đã được tuyên dương anh hùng nếu như anh không mắc khuyết điểm về mặt “quan hệ” nam nữ. Noi cho đúng ra, ngay cả trong lĩnh vục này anh cũng nổi tiếng - Mối tỉnh của anh với nữ y sĩ Thảo ở đội điều trị 3 thuộc vào loại ,những mối tình «long trời lở đất” mà cả sư đoàn và nếu không sợ noi quá thì khắp mặt trận Tây Nguyên đều biết đến. Kể ra, nếu như ở vào một hoàn cánh khác, nó chẳng có gì đặc biệt Nhưng, khi ở giữa chiến trưởng Tây Nguyên, bóng dáng một người con gái cũng hiếm hoi như một bông hoa trên sa mạc và trong khi ở chiến trưởng, chuyện ỵệu dương cưới hỏi, sinh nở vốn được coi là trái khoáy thì mối tình của anh đại đội trưởng này quả cũng dễ noi tiếng thật. Cũng như nhiều trưởng hợp bình thương khác trong chiến tranh, chàng bị thương vào viện quân y điều trị và được nàng tận tình săn sóc, trước là mến nết, mến tài, sau dân rồi tình yêu nảy nở và họ say mê nhau. Bình thương ra, chàng chi nên coi đó là chuyện * hoa la cành » cho nó xôm đời lính. Nhưng đằng này họ lạỉ yêu nhau quá thắm thiết và lại ôm mộng chung sông hạnh phúc nữat trong khi Thảo đang là đối tượng được ban chỊ huy đội điều trị ngầm liên kết với các thủ trưởng trên cơ quan hậu cân Mặt trận, định mối láỉ tác thành cho một vị thủ trưởng nào đó đã trạc ngoại tứ tuần. Cuộc mối lái không th\ành, mọi sự rắc rối bắt đầu từ cái anh đại đội trưởng này mà ra cả. Một công văn chính thức được gửi từ đội điều trị về cho cơ quan cán bộ sự đoàn, nhằm nhắc cơ quan quản lý nên lưu ý, nhắc nhở Giáp chấm dứt « những quan hệ không lành mạnh với y sĩ Thảo*. Nghe được tin. Giáp dùng dùng mò lên tận ban cán bộ sư đoàn đòi xem bửc công văn ấy rồi xẻ tan nó ra làm trăm mành và đĩnh dạc luvên bố từ hôm nay anh chính thức báo cáo với tổ chức việc anh và cô Thảo yêu nhau . Chưa hết, nhân một đợt đi công tác về sớm được mấy ngày, anh ghế vào đội điều trị của Thảo và ở lại đó hẳn ba ngày đêm, bất chấp mọi dư luận. Hai tháng sau, đang chiến đấu trên đưông 14, anh nhận được một là thứ đầy nước mát của Thảo. LÁ thư báo rin cô đã co thai và xin anh cho phép cô báo cáo thựcvới tồ chức để xin phá thai. Nhận được lhư, Giáp không một chút hoang mang, anh lập tức báo cáo lại tất cả với chính* ủy trung đoàn và sau đó gặp ai anh cũng vui vẻ thông báo rằng minh * sắp có con trai . Sau trận điệt gọn một chi đoàn xc bọc thép trên đường 14, đơn vị cho anh nghỉ ba ngày để về gặp ban chi huy đội điều trị, dàn xếp cho ổn thỏa mọi việc. Giáp tới bệnh viện trong khi Thảo đang mỗi ngày một héo mòn đi vì thai nghén và lo sợ. Anh an ủi Thảo rồi lên gặp ban chi huy đội điều trị để báo cáo rõ sự tình. Ở đây người ta van chưabiết Thảo là có thai nên khi Giáp trình bày xong, tất cả các vị thủ trưởng đội điều trị đều nhảy dựng lên như phải bỏng. Một quả bom ném vào giữa bệnh viện co lẽ cũng không đáng sợ bằng. Thế này thì quá lắm! Còn gì là thanh danh, uy tín của dơn vị người ta nữa? Những Lởi lẽ từ tốn, thành khẩn thống thiết của Giáp chẳng đi tới đâu. Các vị thù trưởng đội điều trị nổi trận lôi đình, cho quân tớỉ định trói Giáp lại giải lên Mặt trận. Giáp nổi điên lên định hành hung lại. Các vị hoảng hổn bỏ chạy táo tác. Đang lúc náo loạn cả lên như vậy thì chính ủy Bình Tâm như từ trên trời rơi xuống (thực ra, khi được báo cáo về việc đơn vị cho Giáp đi “dàn xếp” vụ bê bối của anh, biết rồi sẽ gặp chuyện rắc rối nên ông lập tức theo bén gót . Ông xạc cho Giáp một trận như tưới nước rồi tới ban chi huy đội điều trị để điều đình với họ. Kết quả là một ban « giao kèo* giữa đội điều trị và đơn vị được ký kết thay cho ban đăng kỷ kết hôn để đội trưởng Giáp và cô Thảo chính thức thành thành chồng.
—   Được tin ấy, những tay súng thiện xạ do Năm đi đầu lập tức xuất quân và chi vài tiếng sau họ lần lượt khênh về ba con nai tơ. Một con được xả thịt ướp muối rồi gùi lên biếu * họ nhà gái * ! Thế là mọi việc đều vui vẻ, ngoại trừ việc Giáp bị thi hành kỷ luật giáng từ đại đội trưởng xuống chức đại đội phó để rồi chi hai trận sau anh đại đội trưởng mới Về thay anh bị thương nặng, và trong lúc đang thiếu cán bộ chi huy, trung đoàn lại buộc phải phục hồi cương chi huy đại đội cho anh, chi khác là anh vẫn còn phải kèm theo đằng trước chức vị của minh một chút quyền * ! Bù lại sự thiệt thòi ấy cho anh,tháng giêng vừa rồi, trước khi đi chiến địch Tây Nguyên, vợ anh đẻ cho anh một đứa con trai bụ bẫm, kháu khỉnh khiến cả đại đội đều phấn khởi. Quyền đại đội trưởng Giáp sưng sướng tràn trề. Anh tuyên bố : « Thôi, tớ tính đặt béng cho cu cậu cái tên là Quvền. Để kỉ niệm, để bố nó nhớ mãi cái cú kỷ luật này *.
—   Thế là thằng Quyền có mặt, có tên ở trên cõi đời này.
—   Sau khi đuồi địch một lèo từ Tây Nguyên xuống tới tận bờ biển Phú Yên, sư đoàn lại ngược lên Tây Nguyên chờ nhận nhiệm vụ mới. Trong mấy ngày chờ đợi ấy, Giáp được nghi phép hai ngày về thăm con. Lần này thì không còn ai thành kiến với anh nữa. Ngượclìại, ở đội điều trị người ta đã được biết
đến chiến.công của cái đại đội do Giáp chi huy và rất đỗi tự hào vì đơn vị minh có một chàng rể xứng đáng.
—   Nghe kể từng ấy giai thoại về đại đội trưởng của minh, Việt nảy ra ý muốn được gặp và noi chuvện với đại đội trưởng một lần. nhưng lừ hôm Việi về tới nay. đại đội trưởng Giáp bận họp liên miên trên trung đoàn nên anh chưa được gặp.
—   Sáng nay bỗng dưng liên lạc của đại đội xuống mơi đích danh anh lên gặp đại đội trưởng. Anh nghe lệnh mà hồi hộp lạ thường. Chưa bao giờ anh đi gặp cấp trên mà lại có tâm trạng ấy. Có chuvện gì mà Giáp lại cho mơi anh lẽ nào anh ta lại có thể đoán biết rằng anh chàng lính mơi đang muốn gặp minh? ■' Với tâm trạng ấv, Việt vội vã ăn mặc chinh tè rồi theo cậu liên lạc lên ngay ban chi huy đại đội.
—   Ban chi huy. đại đội vẫn đóng trong ngồi nhà đã bav gàn hết mới mà mấy hom trước Việt đã Đừng ngoài thêm nghe Năm và mấy vịCán bộ trung đội tranh luận về vẩn để tac phong của bộ đội. có lẽ nó là ngôi nhà chứa dụng cụ của công nhân làm cao su. Hình như đã có một trân đánh điễn ra xung quanh ngôi nhà này vào những năm trước đây. Vết dạn còn găm chi chít trêìi những bức tưởng đá xanh rêu. Phía trước của một chiếc xc M.41 bị ban cháy tự bao giờ. Cỏ mọc gần lút một sợi dây bìm không hiểu bằng cách nào luồn được qua nòng pháo tòi ngược ra buông long thòng phía trước nom rất vui mắt.
—   Bước vào căn nhà dột nát ấy* Việt nhận ra chính trị viên Khang đang ngồi xếp bằng tron trên một tấm vải bạt ôm khư khư trên đùi mộl chiếc ba lô thay bàn viết. Anh đang tập trung tư tưởng để làm cái việc viết tach rất khó khăn của minh nên không nhận ra Việt. Ở góc nhà một anh chàng khác bận quân đùi ÁO sơ mi kẻ ô vuông đang phồng mang trợn măt thồi
lưa đun một ga men nước sôi. Việt đoán có lẽ LÀ một trong những người làm văn thư liên lạc hay quân khí của đại đội nên không chú ý tới. Đến khi đong chi liên lạc dẫn anh đến bên anh ta báo cáo đồng chí Víệt đã lên thì anh mới giật minh quay lại đứng nghiêm và đưa tay lên vành mũ chào:
—   ấy... Xin lỗi! Minh đang đun tí nước. Cậu.. à anh Việt cứ ngồi chơi đợi một lat nhé.
Đại đội trưởng vội đổi cách xưng hô sau khi nhìn kỹ hình như đoán Việt nhiều tuổi hơn minh. Việt loay hoay không biết ngồi xuống chỗ nào giữa nền nhà trông trơn. Thấy vậy, Giáp chạy lại ba lô của minh rút tấm ni lông quăng cho anh:
—   Anh Việt trải ra giúp tôi một chút,.
Việt trải tăm ni long ra nền nhà rồi kiên nhã chờ đợi. Một lat sau ga men nước sôi. Đại đội trưởng Giáp bóc một gói chẻ nhãn hiệu «ban tay xoè đổ ào tất cả vào đó. Xong xuôii anh mới đi tìm quần áo mặc và quay sang chính trị viên Khang;
-   Làm hớp trà đã “chính ủy”
-   Khoan — Khang đáp cộc lốc và lại mê mải Viết
—   Làm quái gì mà phải vất vả thế. Bảo thằng Dĩnh nó ngoáy cho một lúc có phải đỡ không — Giáp quay lại nháy mắt với Việt“ Ông ấy đang viết thư quyết tâm cho đại đội đấy, giời ạ. Thư quyết tâm thi cái quáí nào chẳng giỐng cái nào. Cứ lấy béng cái ông Vẻ ông ấy viết hồi sắp sửa vào chiến dịch Tây Nguyên ấy ra mà chép, thay đổi vài ba chữ cho hợp cảnh, hợp tình có phải đỡ khổ cái thân già không?
•   Cậu rõ thật, Minh vừà nghĩ được một câu hay thì cậu lạii phá mất - Khang cay cú vò đầu rồi quăng cái ba lô sang một bên — Thi giải tao đã. At nhà giáo đây rồi! có khi ông gỡ giúp mình vài cái bí nhé .
.....

....
    Này Bác Hồ rời Sài Gòn đi tìm đường cứu nước năm nào nhỉ ?
—   Năm 1911 ạ.
—   Năm 1911 à ? Ồ...Sao   ..Cụ lại....Cụ   đi   sớm   nhỉ
Thế cái bến mà Cụ xuống tàu gọi là   bến   gì   nhỉ?
—   Dạ,bến Nhà Rồng ạ.
—   Ồ! Đúng rồi — Khang vỗ đùi — Thế mà mình không nhớ ra...
—   Chặc! — Đại đội trưởng Giáp nhăn mặt — Thư quyết tâm việc gi mà phải kể đầu lỗ cổ rách thế?
—   Cậu rõ thật ! Ý nghĩa   sâu   xa   của   chiến   dịch
chính là ở chỗ đó mà lại.
Giáp vừa cười vừa rót nước ra những chiếc bắt sắt. Nước chè sánh đặc tỏa hương thơm ngát khiến Việt ngây ngất. Đã lâu. anh chưa được uống một hớp trà ngon.
—   Xin mơi các vị.
Họ cùng * nâng bát». Khang gần như uống một hơi hết bát trà rồi vội đứng dậy trở lại ngồi ôm cái ba lô tiếp tục viết thư quyết tâm. Khi chi còn lại hai người Giáp mới từ tốn hỏi:   •
—   Anh Việt là giáo viên cấp ba, phải không ?
—   Báo cáo... vâng.
—   Anh cứ tự nhiên. Tôi thấy trong lý lịch quân nhân có ghi anh nhập ngũ ở huyện Phúc Thọ. Có phải anh dạy ở trường cấp ba Phúc Thọ không?
—   Vâng. Tôi dạy ở đó từ năm 1968 cho đến khi đi bộ đội.
—   Vậy thì.. Giáp bỗng chìa tay về phía Việt anh ngập ngừng siết chặt lấy bàn tay vồ vập ấy - Tôi là học trò của trường ấy đây. Tiếc rằng tôi nhập ngũ từ năm 67 nên không được gặp anh.
Việt cảm thấy hết sức VUI mừng vi không ngờ ở tận nơi xa xôi này anh
Lại gặp được một học sinh của cái trường cấp ba mà anh đã giảng dạy gần chục năm trời. Dù anh ta không được một nửa chữ của anh, nhưng dù sao cũng từ mái trường ấy mà ra đi. Có một cái gì đó tự nhiên gắn bó, anh không còn thấy xa lạ nữa.

- Anh Giápđã kịp thi tốt nghiệp chưa - Việt hỏi.
—   - Chưa anh ạ. Tôi mới học dở dang lớp chin. tôi học dốt lắm. anh Việt. Nhất là các bộ môn xã hội, Toán tiếc thì tôi có khá hơn một chút nhưng cũng thường chi ddạt điểm trên trung bình. Còn văn thực sự là một bộ môn khủng khiếp đôi với tôi- Giáp bỗng lắc đầu cười " Tôi còn nhớ một lần làm| bài văn binh giảng một đoạn trong truyện Kiều. Đến phần kết luận, sau khi ca ngợi tài nghệ và tám lòng nhân ái của cụ Nguyễn Du. không hiểu sao tôi còn phết thêm một câu « Nếu còn sống đến ngày nay thế nào cụ Nguyễn Du cũng sẽ trở thành đảng viên cộng sản để chiến đấu xóa bỏ chế độ phong kiến tàn bạo đã làm hại đời những cô Kiều . Cô giáo dạy van cho tôi xơi ngỗng chi vì cái câu ấy đấy... Được đi bộ đội tôi mừng vì được đi đánh Mỹ một phân mà cũng mừng được thôi học. Anh Việt uống nước đi. Bây giờ nghĩ lại đôi lúc cũng thấy tiếc, giá không có chiến tranh, có lẽ tôi cũng nên người rồi.
“ Bây giờ anh cũng đã nên người rồi đấy chứ - Việt ngạc nhiên nói - Mới về đại đội được vài ngày nhưng tôi đã nghe anh em họ hết lời ca ngợi về tinh thần dũng cảm của anh. Một con người được đến như thế kể cũng là khá rồi chứ còn gì?
Giáp bỗng bật cười khanh khách:
•   Anh muốn nói tới sự « nổi tiếng » của tôi chứ gì ? Nhưng... những cái đó liệu co ích bao năm cho cuộc đời sau khi chiến tranh đã chấm dứt. Một thằng người để gần ba chục tuổi đầu mà học chưa hay. Cày cũng chưa biết, sao gọi là nên người được?
•   Có lẽ đại đội trưởng nói hơi quá — Việt mạnh dạn tranh luận • Hoặc giả đại đội trưởng hiểu rằng có một loại người được chuẩn bi chi để dành riêng cho mặt trận, cho chiến tranh. Không phải thế đâu, con người được hình thành ngày hôm nay dĩ nhiên chưa hoàn toàn có thể đáp ứng với ngày mai, khi chiến tranh chấm dứt, nhưng nó vô cùng quan trọng. Vả lại đã chắc gi chúng ta chi phải đánh có thằng giặc này rồi thôi.
•   Ôi dào " Giáp chặc lưỡi Sừng sỏ đến như thăng Mỹ mà vẫn bị đo ván thì... Nhưng thôi, đo là chuvện của ngày mai. Bây giờ đến việc tôi cần phải nhờ anh. Anh là giáo viên dạy sử, phải không? Vậy hẳn anh biết đôi chút về Sài Gòn chứ ?
•   Đôi chút thì biết. Nhưng... - Việt ngập ngừng - Tôi, tôi chỉ biết một Sài Gòn ở góc độ lịch sử thôi; Còn Sài Gòn ngày nay với danh nghĩa là thủ đô của chính quyền Thiệu thì tôi cũng chi biết lơ mơ thôi.
Trèn gương mặt Giảp thoáng lộ vẻ thất vọng:
•   Thôi được, anh biết gì thi nói nấy! Điều quan trọng là cái này - Giáp rút từ túi áo ngực ra một tám sơ đồ thành phố Sài Gòn chỉ nhỏ bằng cuốn vở học trò, đã nhàu nát và khẽ nháy mắt với Việt " Tôi “đặc công” được trong cuốn lịch của chính ủy Bình Tâm đấy. Nhờ anh phóng to ra phòng khi dùng đến. Tôi có một hộp bút chì dầu đây đủ các màu, nhưng anh đừng về lòe loẹt ra làm gì. Miễn là dễ đọc, dễ xem là được.
Việt đón lấy tấm sơ đồ và cảm thấy tim minh đập rộn lên. Anh không dám thú thực đây là lần đầu tiên anh được nhìn thấy sơ đồ đô thành Sài Gòn. Những cái tên Bến Nghế, Thị Nghè, Gia Định, Đồng Nai...
từ lâu đã trở thành quen thuộc với anh, vậy mà phải mất một vài phút, xoay ngược xoay xuôi anh mới tìm ra vị trí của chúng trên tấm sơ đồ. Chúng bị nhấn chìm bởi những ô bàn cờ, những đại lộ đường phố, chợ búa... Sài Gòn là như thế này đấy. Bằng tưởng tượng của mình, anh cố thử hình dung bộ mặt đích thực của nó với những đường phô lúc nào cũng đồng nghịt xe cộ, ồn ào tiếng người rao hàng, tiếng rồ máy. Tiếng binh lính hò hét nhộn nhạo trong cơn say ở những tửu quán với những dãy nhà cao và những xóm lao động ngập ngụa bùn đất, rác rưởi, với những dinh thự và những hiệu buôn, những snách.. ba và những nhà thờ; với mùi mồ hôi chua lòm trộn mùi ét xăng của thợ thuyền và mùi nước hoa thương hảo hạng... Nhưng dầu trí tưởng tượng của anh có phong phú đến mấy thì hình anh một thành phố hơn ba trịệu dân vả hàng vạn binh lính vẫn hoàn toàn xa lạ.
—   Có lẽ... — Việt ngập ngừng trả lởi đại đội trưởng Giáp, tôi chưa thể đáp ứng được yêu câu của đại đội trưởng đâu. Thú thực, tôi chưa biết nói với anh những gì về thanh phô này. Cái cũ thi cũ quá rồi. Còn cái mới thì tôi chưa biết được bao nhiêu. Chưa biết kỹ mà đã nói, e hồ đồ quá. Hay là tôi cứ vẽ cho anh đã.
—   Cũng được — Đại đội trưởng Giáp gật đầu thông cầm - yâu cầu chú yếu của tôi là có một tấm sơ đồ Sài Gòn cho rõ ràng. Còn muốn hiểu nó ngay cõ lẽ khó đấy. Đây, anh vẽ cho tôi vào mặt sau mảnh bản đồ này. Làm sao chiều nay hoàn thành đượ c thì tốt. vi mai có thể tôi phải đi trước rồi.
Việt bắt tay ngay vào việc. Vẽ lại một bản sơ đồ đối với anh là một việc quá dễ dàng. Nhưng anh không muốn chi làm cho xong chuyện. Vả lai anh cảm thấy
thú vị thực sự khi bắt đầu « làm quen» với những đường phố nhằng nhịt như ban có cùa Sài Gòn. Liệu anh co được đặt chân lên những đại lộ thênh thang này không? Cuộc chiến đâu sắp tới có thể sẽ biến Sài Gòn thành một đống gạch vụn. Cơn lốc của chiến tranh đang xoáy ù ù trên đất nước, ít có hy vọng nó sẽ chấm dứt một cách hiền lành, “Đuổi chuột khó tránh khỏi vỡ bình ». Ngạn ngữ Việt Nam đã có một câu như vậy. Nhưng nếu đuổi được « chuột » mà không vỡ bình thì vẫn trọn vẹn biết bao? Bởi vì Sài Gòn cuối cùng vẫn là của nhân dân, từ mồ hôi nước mắt và máu của nhân dân tao động mọc lên. Mỗi viên gạch, mỗi đường phố đều là biều hiện của văn minh vật chất của nhân loại cân phải được trân trọng. Nhưng dù sao chiến tranh vẫn cứ là chiến tranh...
Anh chính trị viên hình như cũng đã hoàn thành công trình của mình. Việt nghe thấy anh ta trút một hơi thở dài nhẹ nhõm, vươn vai ngáp một cái rồi bắt đầu cầm bản thảo lên lẩm nhẩm đọc lại. Việt nghe lõm bõm những câu < quyết tử cho Tồ quổc...» dù có phải ngã xuống »... «... bằng bất kì một giá nào... «... quét sạch nó đi... Toàn những lởi lẽ đã quen thuộc trong suốt những năm chiến tranh nhưng chắc chắn nay mai dưới cờ, trong buổi lễ ra quân, những lời lẽ ấy sẽ vang lên với một nội dung mới, có sức mạnh thôi thúc mỗi người chiến sĩ sẵn sàng lao vào những trận đánh quyết liệt cuối cùng.

V
Năm đượcchỉ định đichuẩn bi chiếntrườngthay cho trung đội trưởg Thịnh đang Sốt rét. Nghe nói anh sẽ đượcđề bạt lên trung độì phó, nhưng chưa
Thấy có quyết định chinh thức. Ớ trung đội này
Ai cũng mong điềuấythành hiện thực. Cái hăng hái
nhanh nhen, xông xáo của Thịnh kết hợp với cái chắc
chắn, xốc vác của Năm thì trung độicóthể hoàn thành|
bất cứ một nhiệm vụ gì.
Ởđại đội ba này, Thịnh là ngườiđược các chiến
sĩyêu mến, tin cậv. Anh dũng cảm và chiến đấu giỏi
Cóđiềuđôi khi vào trận Thịnh hăng lên, quên mất
Cả vai tròchi huy củaminh. Đại độitrưởng Giáp tin
anh ở long dũng cầm nhưng thường băn khoăn nhiều
về khả năng tô chức chi huy của anh. Có lần đạiđội
trưởng Giáp đãnoithằng: «Giao cho cậu một tiều
đội thi hoàn toàn yên tâm, nhưng với một trung đội
thì coi chừng cậu sẽ bỏ lại một nửa ngoài hảng rào
Quảthực, đã có lần Thịnh bo lại nửa quân số loay
hoay ngoài cửađột phá cònminh dẫn đầu một mũi
lao thẳng vào trung tâm căn cứ địch, đánh rất giòn.
Người ta khen anh, nhưng Giáp thì lại phê bình anh
kịch liệt vì cái tội bỏ quân. Giáp noi: « Là ngườichi
huy không phải lúc nào cũng nhất thiết phải dẫn đầu
bộ đội xung phong để chứng tỏ rằng minhkhông sợ
chết. Tất cả các ông cán bộ trung đội, đại đội đều
đưa ngực ra mà hứng đạn cả thì ai tổ chức, chi huy
hiệp đồng các mũi, các hướng? Ai điều động hỏa lực
xung lực để liên tục đột phá. Khen cán bộ mà lại khen
lúc nào đứng ởhàng đầu là bỏ mẹ nhau rồi. Chi nên
khen cái đầu khi nólàm tốt nhiệm vụ của cái đầu
chứ không thể khen cáiđầu nó biết múa mà suynghĩ
thi lạikém được • Trước lý- lẽ đãnh thép của Giáp
tiểu đoàn buộc phải hạ mức khen thương Thịnh. Cay
cứ, Thịnh noi toáng lên rằng Giáp có ý ghen với
minh. Nghe thấyđiều ấy, Giáp xông xộc chạy tới gặp
Thịnh và quát tướng lên: « Minh không   ngờ   cậu lại
xoàng đến thế ỉn. Từ đấy, ,mặc dùvẫn tin và quý
Thịnh, nhưng tình bạn giữa họ khôngcòn thắm thiết được như trước nữa.
Lần này mặc dừ đang lên cơn sốt, Thịnh van kiên quyết xin đi chuẩn bị chiếntrường. Giáp nhất đìnhkhôngđể anh đivìtrong thâm tâm Gìáp muốn Thịnh cóthời gian nghi ngơi, dưỡng bệnhđể kh vào trận sẽ tỉnh táo hơn. Đại đội chưa cođạiđội phó, cấp trên không cho người về tăng cường, cũng khôngchiđịnh ai lên thay nhưng ý Giáp thì đã địnhrồi. Vào trận nàv, người sẵn sàng thay thế anh sẽ là Thịnh. Toản chắc chắn nhưng quá chậm và ít dám quyết doán. Viễn nhanh nhẹn, xốc vác nhưng hay liều lĩnh, phiêu lưu. ChỉcònThịnh, nếu chín chán, tỉnh táo hơn một chút sẽ cóthểđảm nhận được cương vị này. Nhưng Thịnh lại khônghiểuý anh, thấy anh cương quyết chiđịnh Nămđitrinh sát thay mình, Thịnh bực dọc ra mặt. Anh vùng vằng một hồi rồi nhày lên võng, trùm chăn kín mít và bắt đầu rên. Biết tính anh, Năm lẳng lặng chuần bị, khi mọi việc đã xong xuôi, Năm mới khoác ba lô đến bên võng của trung đột trưởng:
—   Tôi đi, anh Thịnh ! .
—   ừ, thôi anh đi đi — Thịnh van nàm trong chăn, nói vọng ra.
Nhưng Nămđiđược vài bước, Thịnh bỗng tung chăn ngồi dậy gọi với theo:
" Anh Năm- Chú ý kiểm tra hàng rào cho chu đáo kẻo rồilại như lần trướcđấy.
—   Được, anh cứ yên tâm.
Năm lên banchi huy đạiđội tập trung. Nhưng chỉ một lat sau lại thấy anh huỳnh huych chạy về đến tay võng của trung độitrưởng :
Anh Thinh này, đại đội cho phép mỗi trung đội được đưa thêm một người nữa đi.
—   Cán bộ tiểuđội hay chiến si ? - Thịnh ngóc đầu dậy hỏi
—   Chiến sĩ. Điđểnắm khu vục kiềng tạm dừng thôi mà.
Vậy thi anh em ai điđược thì cứ lấyđi.
Nămsuy nghĩ một lát rồiđề nghị:
—   Tôithấy... Cólẽ nên để đồng chi Việt đicùng
Vớitôi.
Việt tân binh ấy à ? — Thịnh ngạc nhiên hỏi ?Không!Khôngđượcđâu anh Năm. Dù sao cũng làđi trinh sát, đâucó phải chuyện đùa. Đưatânbinhđi, đểrồilộ một cái, lộ cả ý đồcủa trận đánh thì khốn to.
-   Tôi thấy nênđểđồngchí ấy đi • Năm phân trần.Đểđồng chí ấy cóđiều kiện tiếp xúc vớikhông khí mặt trận, làm quen với tiếng súng, tiếng đạn, trước khi bước vào trận đánh thì hay hơn. Để đến lúc đánh đùng một cái lao vào trận ngay, e lại như số anh em tân binh lần trước. Còn, nếu có phải lên nhàng ràothi chỉđên cỡ tôi được lênlàcùng.
•   Nhưng liệu... đạiđộicóđồng ýkhông ? — Thịnh vẫnchưa hết băn khoăn.
—   Đại đột khôngnoi ta làcần phải đưa những chiến sĩ giỏi đikia mà.
Đĩnh lúcđó cũng vừa tới, hiểuýNăm, a lêntiếng ngay:
•   ý kiến anhNămhay đấy, anh Thịnh ạ. Theotôinênđểatnh Việt đi trước vớianh Năm để anh ấy kèm cặp thêm.
-   Thôi được — Thịnh phẩy tay một cái rồi nằm xuống.
— Tùy ý anh.Cóđiều phải cẩn thận kẻo rồi lại rắc rối ra đấy.
Dĩnhlập tức phóng vềtiểuđội. Thấy Việt đang ngồilau súng với Thông VàLý, Dĩnh la toáng lên:
—   Anh Việt! Anh Việt. Chuẩn bị ba lôđi.
-   Điđâu thế? •Việt và các chiến sĩ ngơ ngác nhìn Dĩnh.
-   Đi chuẩn bị chiếntrường với anh Năm.
-   Tôi đià ? • Vịệt ngỡ tưởngminh nghe lầm. Sự việc diễn ra quá đột ngột. Việt chưa kịp hiểurằngđượcđi trước thi cótốt cho minh hay không, nhưng đượcđivới Năm, anh cảmthấy yên tâm.
Mấy phút sau Việt đã nai nịt gọn gàng, ba lôlên vai, anh chào mọi người trong tiểu đội, siết chặt tay Dĩnh noinhỏ :
-   Minhđi trước nhé !
-   Anh điđi — Dĩnh noi— Anh Năm cóý định tốt trong việc này đấy Anh ấy muốn khi vào trận anh khôngđến nỗi quá bỡ ngỡ.
-   Tôi hiểu.
Việt cảmđộng ngước nhìn Dĩnh một lần nữa rồi vội khoác ba lô chạy theo Năm lên banchi huy đạiđội.
Khi họ tôi ngôi nhà sụt mới thì những ngườỉ được cưđi chuần bị chiếntrưởngđã về tập trung đủ cả. Việt nhận ra Viễn, trung độitrưởng trung đội hai. cái anh chàngchủtrưởngco một thứ ngôn ngữ cho chiến tranh. Nhìn thấyNămvà Việl đitới, ạnh ta phủ đầu luôn một câu:
-   A, Nămđưa ông lính mớixoe này điđể làm
gì thể này ?
-   Một ông giáo sưđấy, đừng có vô lê ■" Một cậu khác lên tiếng — Nay mai hòa bình, nếu phải học văn hóa thì câu chi có no đòn.
-   Nó thì cần gì phải học — Đại đội trưởng Giáp lên tiếng chạy máy bơm cho họp tác xã thì văn hóa lớp bốnn là đủ rồi. Còn, nếu cần viết thư tán gái trước khi giải ngũ mang vở đến tớ cho chép vài bức thư mà lầm mẫu.
—   Cần gì phải thư với từ cho tốn giấy “ Viễn trả miếng ngay — Cứ dùng chiến thuật* đánh nở hoa trong long địch như đại đội trưởng là đổ hết !
Mọi người ồ lên cười. Đuối lý, đại đội trưởng GiÁp đánh trông lảng.
I — Thôi, cầm ngụy trang lên. Chuần bị hành quân ! Khi tới gần bên Việt, đại đội trưởng Giáp khẽ gật đầu chào anh và nói khẽ :
-   • Anh Việt bám sát Năm nhé.
-   “ Rõ ! — Việt trả lởi và thâm cảm ơn đạiđội trưởng về sự quan tâm ấy. « Anh ta không ngại khi thấy trong số những người đi chuẩn bị chiến trường có một anh lính mới, vậy là anh ta tin minh ». Việt tự nhủ thầm như vậy và bông thấy yên lòng.

VI
Đoàn người vẫn lặng lẽ luồn qua những cánh rừng cao su, nhằm hướng đông đi tới. Suốt một dải đất màu mỡ từ vùng Lộc Ninh, Bù Đốp kéo xuống tới tận sát bờ sông Sài Gòn là vùng tranh chấp quyết liệt giữa ta và địchtrong suốt mấy năm qua. Trong những lô cao sư, dấu vết các trận đánh vẫn còn nguyên vẹn, những chiếc xe tăng,xe bọc thép trúng đạn nằm lút trong có; những chiếc CMC cao nghệu chỉ còn trơ lại bộ khung sắt, đen sì, một chiếc trực thăng kiều HU1A vẫn còn cả cánh quạt nằm phủ phục trên một gò đất cao trông xa giống như cái cối xay gió trong phim Đông Ki-sốt; dọc theo các lô cao su la liệt các loại công sự chiến đâu của ta của địch. Năm vừa đi vừa say sưa giảng giải cho Việt biết các kiều công sự của các loại lính Mỹ, lính ngụy và cách bố trí đội hình của chúng. Việt chăm chú lắng nghe và tự nhủ thầm rằng muốn trở thành một người lính thực thụ quả là cần phải biết, phải nhớ nhiều thứ thậi. Chi riêng việc cần phải nhớ, phải biết phân biệt cho được hàng trăm loại đồ hộp Mỹ, thử nào dùng ngay được, thứ nào cần phải nấu lên để tránh sự phản ứng của bộ mấy tiêu hóa của người Á Đông cũng đủ nhức đâu rồi. Tiếp đến, phải biết phân biệt các loại xe tăng, máy bay, các loại súng, pháo của địch cùng vài tính năng, tác dụng và thủ đoạn hoạt động của chúng... Cuối cùng, phải thuộc mặt các loại rau rừng để lỡ có bị lạc thì biết cách mà sống cho đén khi tìm thấy đồngđội. Những kiến thức tưởng như vặt vãnh ấy làm nên sự từng trải của người lính, khiến anh ta có thể ứng xử linh hoạt trong đời sốngchiến tranh. Việt hiểu rằng còn lâu lắm minh mới có được sự từng trải ấy. Chiến tranh có thể chấm dứt nay mai, anh sẽ khôngcòn đủ thời gian để lĩnh hội được thứ văn hóa lính chiến ấy điều đó có gì đáng tiếc đâu ? Không ai lại muốn có chiến tranh để minh trở thành anh hừng.
Nắng sắp tắt. Những khu rừng cao sư lùi dần về phía sau. Trước mặt họ lộ ra một khoảng rộng mênh mông. Đó là những cánh đồng, làng mạc ven sông Sài Gòn. Con sông ấy kia rồì. Nó hiện ra thấp thoáng sau những xóm làng, vườn tược. Dọc theo hai bên triền sông, những cột khởi nối nhau dựng lênn cao vút rồi mới chịu lan tỏa để hòa nhập với bầu trời đầy mây như đang có một cơn dông.Đó là những ngọn khói đốt cỏ của người nông dân ven triền sông này.
—   Chà... Đồng bằng đẹp quá • Năm bỗng thốt lên \
—   SôngĐồng Nai đây - Một người khác họa theo.
-   Sông Đồng Nai hay sông Sài Gòn ?
-   Hình như nó à một hay sao ấy.
—   Làm trai cho đáng nên trai. Tây Nguyên cũng trải Đồng Nai cùng từng— Đại đội trưởng Giáp đọc câu ca dao và thay Phú Xuân bằng Tây Nguyên khiến mọi người đều thấy thú vị. Hàng quân bỗng xôn xao lên.
—   Vậy thì Sài Gòn đang ở phía trước kia rồi
—   Khôngcòn xa đâu, các tướng ạ — Đại đội trưởng hảo hứng tiếp — Bên kia sông là đất thép Củ Chi rồi đấy.
—   Củ Chi hả đại đội trưởng? — Việt hỏi và phóng tầm mắt qua bên kia sông.
—   Đúng. Củ Chi đấy - Đại đội trưởng Giáp nhắc lại - Có lẽ ở đó đất đá và sắt thép, bom đạn nhiều ngang nhau.
—   Vậy mà vẫn còn cây cối đấy chứ ? Minh cứ ngỡ Củ Chi phải trắng xóa như trên mặt trăng ấy.
—   Chúng ta có được qua bên ấykhông? — Việt lại hỏi và hồi hộp chờ câu trả lởi của đại đội trưởng nhưng anh chỉ quay lại khẽ nháy mắt chính anh cũng chưa bỉết người ta sẽ dẫn mình đi theo hướng nào. Chi có sư đoàn trưởng, người đang dẫn đầu đoàn cán bộ chuẩn bị chiến trường của sư đoàn biết rõ ông sẽ đưa quân binh của minh đi tới đã mà thôi.
Ánh ngày đang nhạt dần. Ớ đồng bằng, sự chuyển tiếp từ ngày qua đêm nhuần nhuyễn hơn chứ không đột ngột như ở rừng núi. Nắng tắt. Nhưng bóng đêm chưa trùm lên vạn vật. Vũ trụ như ngưng trệ một khoảng khắc rồi những làn sương rất mỏng, rất nhẹ bắt đầu như từ đất tỏa lên bao trùm dần lấy cây cỏ, xóm làng. Kế đó là các loại con trùng, như uổi tiếc ánh mặt trời rực rỡ, bắt đầu rên rỉ. Bầu trời từ màu xanh nhẹ chuyển dần sang màu nhung thẫm ngàn vạn ngôi sao như vừa được gắn lên cái nền nhung ấy bắt đầu nhấp nháy và tỏa ra một thứ ánh sáng xanh dịu. Đêm thưừng bắt đầu như vậy nhưng chỉ vào những lúc thư thái bình yên người ta mới có thời gian để cầm nhận sự giao tiếp tinh tế ấy của trời đất. Còn ở mặt trận những đêm như hôm nay, người ta nhận ra trời sắp tối khi những chiếc C.130 đang ầm ì lượn trên bầu trời bắt đầu lục bục tuôn ra những trái pháo sáng. Nhưng đêm nay, những thằng “con giời” ấy không hiểu vì sao lại tuôn pháo sáng ra từ lúc năm giờ chiều. Đến khi trời là tối hẳn, trăng mười bốn sáng lẽ phải sáng vằng vặc nhưng trời đầy mây nên mặt đất tối sầm lại thì đột nhiên lũ C.130 lại biến mất. Tốc độ hành quân chậm hẳn lại đôi ba anh mắt mũi kèm nhèm lã nhày đại cả vào những bãi phân bò và văng tục ầm ĩ. Ở phía đầu hàng quân có tiếng con gái cười ré lên. Hình như đã phải cần đến du kích địa phương dẫn đường, từ đây trở vào không thể chỉ trông cậy những tám bản đồ nữa rồi.
Có lệnh truyền xuống:
•   Dồn lên. Ngồi thưa ra. Nghi giải lao chờ vượt sông!
— Ồ, đã tới bờ sông rồi kìa à? Năm   buột miệng hỏi.
-   Không biết ! hãy cứ quẳng cái ba lô xuống đã. Mới đi bộ có vài tiếng mà ê ẩm cả người.
—   Hư thân rồi đấy Viễn ạ. Mới được hành quân bằng ô tô một vài bận mà đã ra cái vẻ...!   ^
—   Già lão rồi chứ còn trai tráng gì nữa — Viễn nói vừa đấm lưng bình bịch – Kiểu này rồi đến về đuổi gà cho vợ không xong.
—   Tay nào lên giọng ông cụ non thế ?
Một bóng người to, đậm vừa hỏi vừa đi tới Đại đội trưởng Giáp vội Đứng bật dậy.
—   Báo cáo trung đoàn trưởng...
-   Giáp hả ?   •
—   Vâng, tôi đây ạ.
Lính cùa cậu có vẻ bết rồi phải không ? Sắp về duyệt binh ở Sài Gòn rồi mà quân tướng lụ khụ thế này thì làm ăn ra sao? Này, thằng Thiệu nó chuồn rồi đấy.
—   Sao ạ ?
-   Nó chuồn thậl rồi ư, Ihu trưởng?
—   Mẹ ... cái thằng cha lau cá thật!
Nhiều tiếng xôn xao nổi lên. Mọi người tự nhiên quây quanh lại bên trung đoàn trưởng.
—■ Này, tướng nào bât lửa thế kia ? Tắt ngay ! Pháo nó nện cho vỡ mặt bây giờ.    trung đoàn trưởng quát khẽ rồi quay lại tiếp tục đưa tin —Thằng Thiệu đã buộc phải từ chức, nhưng cái ghế tổng thống cho lão khọm già Trần Văn Hương. Buồn cười, cái lọm khọm ấy đọc diễn văn nhậm chức mà noi không cả ra hơi nữa. Một cái thằng sắp xuống lỗ như thế thì làm sao càng đáng nổi cả cái gia tài rách nát mà thằng Thiệu trút lại cho. Ấy vậy mà giọng lưỡi vẫn còn hung hăng lắm các cậu ạ.
—   Cà cuống chết đến đít vẫn còn cay.
—   Thì vưỡn... Tụi nó đứa nào chẳng thế.
—   Cứ đánh tới! Tóm cổ cả lũ mà ném xuống biển
—   Nhưng thằng Thiệu nó chuồn mất rồi còn gì. Chà phải tóm cô được thằng ấy mới đã.
—   Giáp đâu! Còn thuốc cho tớ một bao— Trung đoàn trưởng quay lại gõ gõ chiếc gậy vào ba lô của đại đội trưởng Giáp —Có còn hay biếu bên * bố vợ* hết rồi.
•" Dạ “Giáp vừa cười vừa trả lởi — Hết thật rồi ạ. Bên * họ ngoại thằng cu Quyền nhà cháu họ dỗ ngon dỗ ngọt hết cả. Chi còn mấy bao Bát-xtô, sợ thủ trưởng không hút được.
Đây! Tớ đã bảo mà*" Trung đoàn trưởng bỗng cười vang * Cậu đúng là cái đồ khôn nhà dại chợ. Thôi, Bát-xtô cũng được. Hồi ở Tây Nguyên minh còn xài được cả thuốc * đồng bào * kia mà. Cái cậu công vụ cùa minh cũng là thăng vung tay quá trán. Hôm qua còn mấy bao Cáp-xtan, cậu ta bỏ ra tiếp cánh phỏng vỉên hết. Mà mấy cái ông nhà báo, nhà van thì bao nhiêu các vị ấy đốt chả hết.
—   Tôi biếu thù trưởng mấy bao Ru-bi đây này — Trung đội trưởng Viễn bỗng lên tiếng . Nhưng chi xin đổi lấy một điều kiện.
Đứa nào đấy! A Viễn khều hả ? • Trung đoàn trưởng cười ha hả — Thế thì cu cậu còn nợ tớ ba mươi roi vì để xông mất thằngtiểu đoàn trưởng hôm đanh Lệ Ngọc, còn đòi gì nữa. Nhưng thôi được, bây giờ cậu muốn gì để đổi lấy mấy bao thuốc la đây.
—   Tôi chi muốn thủ trưởng cho biết lần này sư ta đánh ở đâu thôi.
—   Ờ, vậy thì dễ thôi • Trung đoàn trưởng quay hằn người về phía Viễn — Đưa thuổc lá đây rồi tớ noi cho mà nghe. Xong rồi! Này nhé, cậu có nhìn thấy cái quầng sáng kia không? Đấy, lần này chúng ta sẽ đánh ở đấy
* Được chưa?
....

....
— Sài Gòn ạ !
—   Thế thì bằng không-Viên bỗng ta lên-Tụi tôi ai chẳng biết rồi, mình sẽ đánh vào Sài Gòn. Nhưng cụ thể là ở hướng nào, điềm nào trước kia ?
—   Cái đó thì tớ cũng chưa biết được. Nhưng thôi chỉ nay mai là các cậu sẽ rõ thôi mà — Trung đoàn trưởng vừa châm thuốc la vừa
Quay sang đại đội trưởng Giáp “Giáp này! đại đội cậu còn nhiêu tay súng ?
—   Báo cáo thù trưởng. Xê tôi còn bảy mươi bảy kể cả anh nuôi, y tá.
—   Bày mươi bảy à! Kể cũng khá đấy. Nhưng được chừng bao nhiêu tay đánh bộc phá giỏi?
—
-   Dạ ... Báo cáo - Đại đội trưởng Giáp lúng túng giây lat rồi trả lời “Còn đủ dùng cho một trận công kiên khá lớn ạ.
— Tay này tau cá thật", Trung đoàntrưởng phì cười— Trả lởi theo lối chiến lược thế là không đựơc đâu nhé. Nhưng minh muốn biết lần này các cậu dám dảm nhận nhiệm vụ mở cửa nữa không ?
-   Tôi xin nhận! — Giáp trả lởi ngay.
-   Nhưng lần này không dễ ăn như những lần trước đâu. Cậu hãy tạm hình dung một căn cứ khá lớn, hàng trăm mét chiều dày hàng rào phòng thủ. Còn hỏa lực tầng ngoài thì chắc chắn là không vừa đâu đấy ! Phải nghĩ cho kỹ.
Mọi người hồi hộp theo dõi cuộc noi chuyện giữa trung đoàn trưởng và đại đội trưởng Giáp. Họ biết đây mới là lý do chính khiến trung đoàn trưởng muốn tìm gặp Giáp. Kế hoạch tác chiến đang dần dần hình thành trong đầu ông. Một trong những điềm nút trong kế hoạch ấy là khâu mở cửa. Vì vậy, ông nghĩ tới đại đội ba. Thế là rõ rồi!
Thôi được! Tới nơi ta sẽ tính toán sau, Giáp nhé !" Trung đoàn trưởng khẽ vỗ vào vai Giáp, biểu lộ sự tin cậy ""Nhưng cậu thử suy nghĩ xem ngoài phương thức mơ rào quen thuộc còn có cách nào để đỡ tốn xương máu hơn không ? Đó là một việc lớn cần phải tính toán cậu ạ. Những trận cuối cùng, những ngày cuối cùng của chiến tranh người chi huy càng phải biết quý xương máu của anh em.
•   Vâng, tôi hiểu — Giáp xúc động, nói nhỏ “ Nhưng... nếu cần...
“Tất nhiên—Trung đoàntrưởngcắt ngang lời anh - Muốn có chiến thắng lớn thì cần phải có tinh thần sẵn sàng đón nhận những hy sinh lớn nhất. Nhưng, bao giờ cũng có những con đường đỡ tốn xương máu hơn. Vấn đề là phải tìm cho ra con đường đó Giáp ạ. Thôi, các cậu nghỉ đi. Có lẽ phải chờ đò lâu đấy, nên bảo nhau ngồi thưa ra. Vui vẻ thế này, lỡ nó kích cho vài quả là khênh nhau không kịp đâu.
Như để chúng minh cho lời trung đoàn trưởng vừa nói một loạt chớp đạn lóe lên bên bờ phía đông. Đạn nổ xa, nhưng vì thế nên nghe tiếng nổ càng to. Mọi người tự động tản ra và tìm chỗ sẵn sàng tránh đạn. Việt vẫn không rời Năm, anh biết đã đến lúc minh phải trở thành một cậu học tro thật chăm chi và thông minh. Những khẩu đại bác đã chuyển lần. Đạn bay vút qua đầu họ, nổ sát những bìa rừng cao su. Lần đău tiên Việt nghe tiếng đại bác réo trên đầu mình. Đây mới đích thực là thứ * ngôn ngữ của chiến tranh. Việt cảm thấy xấu hổ khi những loạt đại bác đã vọt qua và nổ phía xa, lồm côm bò dậy anh vẫn thấy Năm ngồi bó gối bên vệ đường và mọi người vẫn điềm nhiên tro chuyện như chẳng c óđiều gì xảy ra.
—   Không sao đâu. Nó bỏ qua tụi minh rồi , Năm khẽ giảng giải để chi đủ cho Việt nghe — Hễ thấy réo vu vú như vậy là đạn sẽ vọt qua đầu minh khá xa. Khi nào chi nghe *xoẹt* một cái thì liệu hồn phải lập tức nằm xuống ngay.
Lệnh truyền xuông « Lên ba lô” . Đoànngười rục rịch chuyển động nhưng lặng lẽ hơn, trật tự trong ánh nhập nhòa của pháo sáng, Việt đã nhìn thấy dòng sông lấp loáng ẩn hiện ở phía trước. Một làn gió nhẹ mang hơi nước và mùi cỏ cháy thơm ngầy ngậy ùa tới khiến Việt tỉnh táo hơn. Đại bác địch   vẫn bắn vọt qua đầu, nhưng anh đã bớt thấp thỏm hơn. Nó chưa thể bắn trúng ngay được. Thế nào cũng còn thời gian để minh kịp nằm xuống tránh. Vả lại, ở đây còn có mọi người. Ý nghĩ ấy khiến anh yên tâm được đôi chút. Hơn lúc nào hết anh chỉ thấy cần đến mọi người. Chi cần anh chậm chân vượt qua một quãng lầy, Năm vượt lên trước anh quá cự ly bình thường là anh đã cầm thấy lành lạnh vộỉ vã bước gấp cho đến khi nhìn rõ cái dáng chẳc nịch như lao về phía trước của Năm, anh mới yên tâm.
...

........
   Vu...ú xoẹt... oành oành ...
Một loạt đại bác nổ bất thần. Chớp lòe lên ngay trước mặt
Việt vụng về ném thân minh xuống sát bên chân Năm. Vừa kịp loạt đạn thứ hai nổ. Rồi loạt thứ ba. Thứ tư
“Nó phát hiện ra mình rồi. Nó bắn trúng thế này thì . Tim Việt nhảy thon thót trong lồng ngực. anh bò sát đất, cố tuồn lên cho gần với Năm. Mảnh đạn bay veo véo trên đầu, ném phùm phụp xuống ruộng bùn bên cạnh. Tiếng ai đó kêu thét lên – “Tôi bị rồi !”. Tiếng chân người chạy huỳnh huỵch, Việt co người lên định chạy, Năm vội giúi anh nằm xuống và hét “nằm yên”. Từ phía đầu hàng quân

tiếng một cô du kích vang lên “Các đồng chi nằm tại chỗ ! Trực thăng nó lên rọi đèn đó ! ». Tiếng động cơ từ nãy tới giờ bị vùi lấp trong tiếng đại bác bây giờ bỗng trỗi lên, nghe rợn người... Hai luồng đèn pha sáng quắc như hai lưỡi gươm quét dọc theo hai bên bờ sông. Cái lưỡi gươm sáng quác ấy bắt đầu lướt qua người Việt. Anh cúi gằm mặt xuống đất. Toàn thân lạnh cứng. (Nó thấy minh rồi! Này... Nó bắn. Thôi thế là hết!” Việt run lên bần bật, quờ quạng hai tay nắm lấy cẳng Năm, bấu lấy một chỗ tựa.
— Cục... cục... cục... chiu... chiu... chiu... bủm Xèo ... Bủm ... xẻo..
Tiếng đạn rít trên đầu nghe ùng ục. Đạn xỉa dọc kheo hai bên mép nước. Cái lưỡi gươm sảng quắc ấy quét trở lại. « Nằm yên ! Chạy nó bắn chết đấy *. Năm quát và vội trườn xuống ổm chặt lấy Việt. Hơi ấm từ Năm truyền sang khiến Việt đỡ run hơn. Anh như lịm đi trong nỗi sợ hãi không cùng.
Nhưng rồi tất cả cũng qua đi.
Hai chiếc trực thăng đã bay xa. Tiếng động cơ chỉ còn vang vọng, mơ hồ, lởn vởn đâu đó. Pháo địch cũng thôi bắn. Không gian như chùng trở lại. Yên tĩnh đến lạ lùng. Trong tai Việt vẫn còn tiếng on gong. Một lát sau cái tiếng ấy cũng tắt hẳn và anh bắt đầu nghe tiếng nước chảy, tiếng song vỗ óc ách dưới bờ song, tiếng những mái chèo khua nước gấp gáp và tiếng người nói lao xao.
Mọi người đã ngồi cả dậy. tiếng anh chàng Viễn lại vang lên:
-   Này, các cha! Cứ như văn công ấy “nhẩy”. Đèn pha nó rọi đến tận đũng quần. Khiếp thật! Ở Tây Nguyên chưa bao giờ bọn mình được thưởng thức tiết mục này.
—   Lúc ấy tớ chỉ hôt cậu nhe cái răng vàng ra Viễn ạ.
—   Nó còn cóc đâu răng vàng nữa mà cậu lo hão. Nắp xe. bọc thép M. 41 của Mỹ cũng rắn đấy chứ “nhẩy”
—   Thôi, im đi. Nghe kìa... Ông nào mơ đài to thế
•   Tiến về Sài Gòn! Ta quét sạch giặc thù.
cậu nào đó bỗng hát rống lên theo tiếng nhạc dài
—   Thôi! Đừng có rửng mỡ — Đại đội trưởng Giáp quát khẽ. ~ Ở đây vẫn có thể có thám báo đấy.
—   Hổ còn chả sợ nữa là báo.
—   Truyền xuống! Lên ba lô.
—   Cái gì? Trên có ba cô hả?
-    Lên ba lô! Đại đội trưởngGiáp lên đầu hàng
—   Sao lại lên đầu hàng? Giáp là chí có đánh lén thôi chứ lại !
—   Đừng có tếu nữa! Ông Vĩnh “lùn» đang gắt lên kia kìa. Anh Giáp lên ngay hội ý.
—   Có Giáp đây rồi. Này, toàn cán bộ cả sao khó bảo thế nhỉ. Bớt cái mồm đi một tí cho tôi nhờ !
Thấy đại đội trưởng có vẻ cáu thực sự, số cán bộ chiến sĩ của đại đội ba mới chịu yên lặng. Nhưng phía sau đoàn quân vẫn nghe tiếng nói cười râm ran và từ phía bên sông, các cô lái đò vẫn gọi nhau ơi ới và thỉnh thoảng lại cười hú lên. Không khí vui vẻ xô bồ ấy đã giúp Việt lấy lại thăng bằng thân kinh. Anh bỗng cảm thấy cơn sợ hãi vừa rồi của mỉnh thật vô lý. Nào có điều gi ghê gớm lắm đâu? Hình như chỉ có một người bị thương và một người chết. Đồng chí hy sinh nghe đâu như là bị một viên đại liên. I Một lát sau người ta khênh anh ta qua. Năm hỏi : “Sao rồi?» *Chết. Người khênh đầu cáng đằng trước trả lởi gọn lỏn. “Mẹ cha nó ! Vỡ toác đầu con ngưởí ta còn gì”. Anh chàng khiêng phía sau bổ sung thêm. Chiếc cáng đi vụt qua. Một lat sau mới thấy một người lốc thốc mang đồ đạc của người chết lên. Năm túm anh ta lại, hỏi “quân tiểu đoàn nào thế ? »
—   Ông phải viên của cấp trên đi với sư đoàn. Ông ta vừa từ Hả Nội vào được mấy hôm. Người ngợm còn láng bóng. Tộiquá! Đáng lý phải năm yên tại chỗ thì ông ta lại lao ra bờ sông định kiếm một cái hầm ếch. Vậy nên mới bị nó xỉa trúng một viên đại liên.
-   Ơ! Thằng Năm đấy phải không?* “Anh ta bống reo lên và nhày tới túm lấy áo Năm ” - Lập đây mà ».
—   Lập hả? Tớ cứ tưởng cậu đã chui vào tận Sài Gòn rồi cơ? Trinh sát mà bây giờ còn lớ ngớ ở đây thì làm ăn gì?». Lập cười vang – “Tớ cũng vừa lội từ trong ấy ra đây đón các vị đấy chứ.-Nhưng thôi, để tớ đi bàn giao ông liệt sĩ này cho địa phương đã. Hẹn gặp lại sau. Mà biết được rồi có gặp lại cậu nữa không? Thôi được, cậu có chết ở cửa ngõ Sài Gòn cũng đáng mặt anh hùng. Sau này tiện tàu xe, tớ cũng còn cóthể đi thăm mồ thăm mả được ». *Thằng khốn nạn » — Năm vung tay đấm bịch vào lưng bạn một cái — * Còn lâu tớ mới chết. Thế còn cậu, cậu tưởng bom đạn nó chừa đấy hẳn ? ». *Tớ chi có mỗi một loại địch thủ dáng gởm, đó là những thằng mìn ! Mà từ đây vào Sài Gòn thì đường sá quang quẻ lắm. Những chỗ nào cần chui rúc thì tớ đã chui rúc xong cả rồi. Nhưng thôi, tào lao mãi. Tớ đi nhé! .
Anh ta vở lấy Năm một lần nữa rồi buông vội ra; chạy vụt đi, bất chấp con đường xuống bến nhão nhoét bùn đất và trơn như mỡ. Năm quay lại, vui vẻ nói với Việt:
-   Thâng Lập, đại đội trưởng trinh sát, bạn chí cốt của mình đấy. Năm bảy ba, nó là đội trưởng đội săn thủ của trung đoàn. Mắt nó như mắt mèo ây. Nó nâng súng lên là bắn ngay, mà cấm có trệch ra ngoài phát nào. Vỉ thế, người ta chuyên nó về làm trung đội trưởng trinh sát và rồi nó lên đại đội trưởng lúc nào chẳng rõ. Chỗ này có cái hố đấy nhé. Đưa tay đây cho minh. Thế, được rồi. Nhày qua đi. Phải mỗi một điều là đời nó cũng buồn. Là minh nói tay Lập ấy!
—   Sao anh ?
-   Còn sao? Cậu biết không, vợ nó đã có hai con rồi. Thế mà không hiểu sao... ? Cũng là cán bộ, đảng viên, phó chú nhiệm hợp tác xã, chứ có non nớt gì?
-   Truyền xuống, lên ba lô
-   Thì vẫn “lên ba lô” đấy chứ. Sao cứ đứng thế này ?
—   Đợi thuyền.
Cởi truồng ra mà bơi đi như hồi vượt sông Ba ấy cho rồỉ.
-   Nỡm! Con gái đầy phía trước kia kìa.
-   Phụ nữ bây giờ... Kể cũng khó hiểu thật — Việt viếp tục gợi chuyện và chỉ sợ Năm thôi không kể về nỗi buổn của cái anh đại đội trưởng trinh sát vừa thoáng gặp mà anh đã thấy co cảm tình.
— Khó hiểu ! Nó là đồ dĩ, cậu hiểu chưa ? — Giọng Năm gay gắt — Họp hành,đi đêm về hôm... Cái thầng kế toán trưởng nghe đâu lại đẹp giai, nói cứ ngọt như mía lùi. Ấy là minh nghe Lập kể lại, chứ có biết nó mặt ngang mũi dọc thế nào đâu? Bây giờ đẻ ra một đứa nữa, cũng lại là con giai, mà nghe nói giống cái thắng thổ tả kia như lột. Chi khổ cái thằng Lập thôi, Việt ạ, Nó yêu vợ con vô cùng. Nay mai hết giặc trở về thì biết làm sao?
—   Khó thật — Việt khẽ thở dài — Với anh ấy thì chiến tranh chưa kết thúc khi tiếng súng ở mặt trận đã ngừng nổ.
—   Cậu muốn noi khi về, thằng Lập sẽ gây c chiến tranh » với cái thằng phải gió kia ấy à? Không! Nó không làm thế đâu. Thăng ấy,tớ biết lắm. Nhưng, thế mới khở xử. Phải không Việt?
—   ờ, khó xử thật!
Việt muốn nói, muốn phân tích cho Năm hiểu rằng anh không muốn noi tới chuyện đánh ghen. Mà, anh muổn noi rằng những người gặp cánh đời éo le như Lập không phải là ít, và cũng khôngthể giải quyết ngay được sau khi chiến tranh đã kết thúc mà cần phải có thời gian, có phương pháp, có cả những cuộc chiến đấu thực sự mới có thể giải quyết được. Tiếng súng, tiếng bom đạn ở mặt trận ngừng nổ mới chi có hghĩa là chiến tranh đã kết thúc ở bề nổi củanó. Còn ở dưới tầng sâu, ở trong mỗi cảnh đời, mỗi số phận của mỗi con người trên dải đất này thì cuộc chiến, tranh ấy còn lâu mới có thể xóa noi mọi dấu vết. Việt định noi vậy, nhưng lại im lặng vì biết rằng bây giờ chưa phải lúc để tranh luận, để triết lý về bất cư điều gì. Năm cũng không nói gì thêm nữa. Họ lặng lẽ bước trong bùn đất. Thứ bùn đất vừa mới đây lại đón nhận thêm những dòng máu của đồng đội họ. Một người đến đây và đã chết. Cái chết đến với anh ta thật vô lý, như một ngẫu nhiên vậy. Một viên dạn xuyên trúng đầu, anh ta ngã xuống, vật vã chút ít rồi nhằm mât. Với anh ta, mọi sự đã kết thúc. Nhưng những người thân yêu của anh ở hậu phương xa xôi kia sẽ phải đau khổ biết bao khi vượt qua sự tổn thất này?
Đoàn quân vẫn nhích dần từng bước trong bùn đất để tiến ra phía con sông lấp loáng như bạc. Gió lộng. Những tảng mây lớn trên trời bị gió xô đẩy đã vỡ ra, để lộ nền trời màu thủy tinh xanh ngắt. Rồi, trăng đột ngột thoát khỏi sự cầm tù và ánh sáng dịu
mát của nó lạ ùa xuống, chan chứa có cây, sông nước. Tất cả cảnh vật bỗng hiện ra như một tranh lụa. Đoàn quân cũng hiện ra lố nhố trong ánh trăng. Nhờ co trăng mà tốc độ hành quân của họ nhanh hẳn lên. Đã nhìn thấy những con thuyền đầy ắp bộ đội lao vút ra giữa dòng. Việt bỗng lo lắng ngước nhìn lên bầu trời. Lúc này mà trực thăng quay lại thì thật gay go, Nhưng sự bình thản của mọi người, tiếng mái chèo quẫy nước thư thái ung dung và tiếng cười nói của các cô du kích chờ đò vang lên ríu rít khiến Việt yên lòng. Khi đã tới sát bờ sông, anh bước nhanh một bước, đi sát bên Năm khẽ hỏi:
—   Du kích bên Củ Chi qua đón mình, phải không anh Năm ?
-   Có lẽ thế.
-    Nay mai cả sư đoàn hành quân,làm sao đủ thuyền ?
—   Công binh họ sẽ bắc cầu phao chứ.
Đại đội trưởng Giáp đón mọi người ở ngay bến xuống. Con đò dành cho bộ phận của anh đã áp vào bờ.
—   Lên thuyền mau các bạn! Bên kia là đất thép Củ Chi rồi.
Đại đội trưởng Giáp giục và đưa tay dắt từng người lên, Khi mọi người đã lên thuyền, một cô lái đò lên tiếng: * Mấy anh ngồi yên nghen ! Nếu có pháo bắn hay trực thăng rọi đến cũng cứ mặc tụi em, chớ chộn rộn mà rớt xuống sông đó nghen !». Nói rồi cô huơ mạnh cây sào lên định tìm thế chống để đẩy con thuyền ra. Bỗng nghe vang lên một tiếng « Cốp - “ Trời ơi! Nện vào mặt tôi rồi — Tiếng Năm la lên.
—   Ủa ! Có sao không anh ? Cô lái đò hốt hoảng buông thẳng cây sào đứng trơ trên mui thuyền. Nhiểu tiếng cười rộ lên. Năm khạc nhổ ầm ĩ. Đại đội trưởng Giáp vội ấy đèn pin. Khi ánh sáng rọi vào mặt Năm thì cả thuyền ồ lên cười. Một cái mặt đầy những bùn.
—   Mèng đéc ơi ! — Cô du kích ngồi mũi bên kia la lên — Mày làm ăn ầu tả quá trời đó Tám. Mặt mũi người ta tèm lem thế kia mà coi được hả?
—   Coi được ! Coi được – Viễn cười hô hô “ Nom y như ông dịa. Mấy cô hại tụi tôi rồi. Có một chàng trai bảnh nhát lại chưa vợ mà chưa chi đã bị bôi tro trát bùn thế này thì xui xẻo quá !
Cô du kích lỡ tay nện sào vào mặt Năm quýnh quáng cả lên. Vừa líu ríu xin lỗi cô vừa vội vàng lật chiếc khăn trùm đầu đưa cho đại đội trưởng Giáp và giục rối lên :
-   Anh Hai nhúng nước lau giùm ảnh đi!
Giáp đón lấy chiếc khăn, cúi xuống bên mạn thuyền sục nước rồi đưa cho Năm:
—   Này, lau mặt đi, chàng dũng sĩ. Nói gì thì nói chứ anh chàng Năm là người gặp may nhất trong chiến dịch này. Mới tôi đây đã được ngửi hơi du kích Củ Chi rồi. Liệu có sứt mẻ gi không đấy ?
—   Không sao— Năm vừa lau mặt vừa rên rỉ “Nhưng giá... đừng có vào mắt thì đỡ.
—   Cứ yên trí""Viễn lại bô bô lên tiếng —Sẽ còn có nhiều thời gian để nhìn mặt nhau. Này, cô gì ơi! Nếu nay mai vào trận mà cái anh chàng này “mở nhầm cửa” là lỗi tại cô đấy nhé.
Ổn ào lên một lúc rồi Năm cũng giải quyết xong cái mặt của minh và con đò vội vã rời bến. Tuy vậy, vẫn bị chậm mất hơn chục phút. Thuyền vừa cập bờ bên kia đâ thấy tỉểu đoàn trường Vĩnh đứng chống nẹ trên bờ gắt mù lên :
-Giáp đấy phải không? Sao chậm thế? Khẩn trương! Vận động bám sát đội hình. Không trùng trình ở khu vục này được đâu.
Nhày lên khỏi thuyền, Giáp thúc bộ đội chạy ngay. Không ai còn có thời giờ để kịp nhìn mặt và tán hai cô du kích chờ đò vài câu nữa. Chạy được một quãng khá xa, Năm bỗng đứng sững lại, kêu lên:
—   Chết rồi! Còn cái khăn của người ta.
Anh định quay trở lại bến nhưng đại đội trưởng
Giáp vội khoát tay:
—   Thôi! Cứ cầm lấy đã.. Bám sát kẻo lạc bây giờ
Năm chần chừ giây lat rồi tặc lưỡi, vắt chiếc lên vai, tiếp tục vận động theo bộ đội. Chi một sau nước trên chiếc khăn rỉ xuống ướt đẫm cả áo anh, nhưng đường như nhờ vậy mà anh bỗng cảm thấy tỉnh táo hơn. Thoảng trong mùi bùn, anh nhận ra một chút hương lạ, không biết có phải đó là hương đất hương trời của Củ Chi quyện vào tám khăn hay chính là chút hương rất riêng của một người con gái? Chỉ biết rằng chút hương thơm ấy trong khoảnh khắc đã khiến Năm thấy lòng mình xao động bồn chốn. Đã lâu, rất lâu rồi anh chưa nghe thấy sự rung động dịu dàng, tinh tế ấy của trái tim mình.
Trăng mỗi lúc một sáng vằng vặc. Dưởi trằng gương mặt Củ Chi đất thép hiện ra kỳ ảo như một vùng đất đai trong truyền thuyết.

PHẦN THỨ HAI
I
VIỆT choàng tỉnh bởi một lòạt tiểng nổ dữ đội. Ngơ ngác một lúc lâu, anh mới nhận ra nơi mình nằm ngủ là một căn nhà hầm rẩt kiên cố. Trên bộ ván, nơi đêm qua anh và Năm mệt mỏi ngả tấm lưng đau ê ẩm giờ chỉ con trơ một mình anh. Đồ đạc của Năm dã được gấp gọn bỏ Vào chiếc ba lô để ở góc ham. Nhìn ra cửa hầm, Việt đã thấy ánh nắng chiếu chếch xuống lối đi.
—   Bỏ mẹ! Có lẽ gần trưa rồỉ. Sao mình ngủ ghê thế ?
*   Việt vội vã bật dậy, vừa gấp chăn màn bỏ vào ba lô vừa băn khoăn tự hỏi không hiểu Năm đã đi đâu ? Khi xếp ba lô của mình vào cạnh ba lô của Năm, anh mới phát hiện ra một mảnh gỉấy có ghi mấy dòng chữ nguệch ngoạc như chữ trẻ con “Năm đi co công việc. Chiều mới về. Việt cứ nghỉ ngơi bình thường. Đừng đi lại lộn xộn. co giặt giũ thì phơi phóng cho kin đao. Năm
Đọc xong mấy dòng Năm gửi lạì, Việt bần thần cả người. Vậy là anh chỉ con cách loanh quanh trong căn hâm này đợi Năm về. Những anh em khác trong đại đội ở đâu cả, Việt cũng chưa biết. Đêm qua tới đây thì Năm và Việt được dẫn vào căn hầm này, con những đồng chí khác hẳn cũng có một căn hầm nào đó quanh đây? co nên đi tìm họ không? Năm là cán bộ, có thể đi họp hành hay đi làm những « nhiệmvụ cán bộ của anh ta. Nhưng con những anh « đi theo của hai trung đội kia, lỉệu họ có phải nằm lạỉ hay chỉ mình Việt? Giá mình dậy sớm một lát thì có thể sẽ được Năm cho biết ngọn ngành.
Thôi, trước hết hãy ngoi lên mặt đất xem sao đã! Năm dặn co thề tắm giặt, có nghĩa là ở đây chưa đến nỗi căng thẳng lắm. Nghĩ vậy, Việt vội xỏ dép khom người chui ra khỏi hầm. Ánh nắng chói chang rọi thẳng vào mặt khiến Việt như bị lóa. Anh vưon vai làm mấy động tác thề dục và chợt nhận ra căn nhà hầm mình vừa ngủ qua một đêm nằm giữa một ruộng dưa hấu. Kế đó là một ngôi nhà lợp lá dừa, có lẽ chi mới được dựng tạm. Xung quanh quây quần những ngôi nhà tương tự, cũng đơn sơ và tạm bợ như vậy, họp thành một xóm nhỏ thưa thoáng, không thấy lũy tre, chỉ lác đác con sót lại vài khoảnh vườn con xanh tươi hay vàí gốc dừa. Đây đó ngổn ngang hố bom đạn, cái nọ chồng chất lên cái kia. Ngoảnh tại phía sau lưng, Việt bỗng sững sờ khi nhận ra một dòng sông sáng quắc dưới ánh mặt trời. Ồ, con sông nào thế này? Chẳng lẽ lại chính là con sông bọn mình vượt đêm qua? Nhưng rõ ràng vượt sông xong bọn mình con phải đi những ba tiếng đồng hồ kia mà. Chẳng lẽ đêm qua bọn mình dã đi dọc theo bờ sông ?
Việt đang thẫn thờ đứng ngắm dòng sông kỷ lạ đó thỉ từ phía bờ sông bỗng xuất hiện một cô gái quẩy hai thùng nước đi thẳng về phía anh. Khi đến gần chỗ anh đứng, co gái ngước lên nhìn anh và mỉm cười thay cho CÂU chào rồi nói luôn một thôi:
— Tụi nó vừa kích qua xóm Trảng đó anh. Coi bộ chỉ xăm xoi chút đỉnh. Nhưng ăn nhằm chi? Nó vẫn chưa biết mình đang chuẩn bi làm lớn đâu anh. Tụi điệp lóng này cũng co vòi hết trọi. Hổng con dám ngo ngoe đâu nghen. Cô nói với Việt như họ đã quen nhau từ thuở nào và co thề cùng nhau hiểu hết mọi chuyện vậy. Việt bỗng lúng túng không biết nên trả lời cô ra sao. Chẳng lẽ lại nói rằng anh chỉ mới tới đêm qua vả tất cả mọi điều cô vừa nói, anh đều mù mờ và thậm chí đến lúc này anh cũng chưa biết mình đang ở đâu nữa.
Cô gái đặt gánh nước xuống ngay phía trước cửa căn hầm và bắt đầu múc nước tưới cho những khóm dưa mơi ngoi lên bên cạnh những khóm đã có trái và bắt đầu trụi iá. Tưởi được vài ba gáo, cô gái bỗng sững ngưởi rồi ngưóc nhìn Việt, cười ngất:
—   Trời đất! Em lủ lãn rồi nè. Cơm canh của anh, má còn phần trong nhà đó. Anh chi ở cùng với anh đi từ hồi sớm, ảnh chưa kịp ăn uống chi, tội quá.
—   - Anh ấv có dặn lại chi không ? — Việt.vội hỏi y
— Nào em có biết. Em cũng mới về tới nhà. Để em vô sắp cơm anh ăn nghen.
— Thôi được... Tôi cũng chưa...
   — đói mèm rồi chớ bộ. Về tới nhà là em muốn xiu vì đói. Má nấu cơm chưa kịp, em la bai bải. Bả rầy hoài là con bợm ăn. Sau này rồi chồng con hết nhờ. Ta lên nhà chứ anh. Em tiết lộ bi mậỉ nghen, má đi vòng lên chợ An Nhơn coi có cái chi mua về đãi mấy anh đó.
Việt như bị những, lời lẽ vồ vập, xởi lởi cùa cô gái kéo đi. Anh chưa một lân được tiép xúc với người Nam Bộ, chưa hiều được tính cách của họ nhưng anh cảm thấy yên lòng trước người con gái này. ở cô có cái gì vừa đôn hậu, khiêm nhường vừa có những nét rắn rỏi, tự tin, khoáng đạt của người từng trải.

...
Họ cùng nhau bước vào căn nhà lợp lá dừa. Đồ đạc trong nhà cũng đơn sơ như dưới hầm. Có khác chăng là thêm một bàn thờ tô tiên ở gian giữa, một bên trên một bộ ván cũng đã tàng như bộ ván dưới nhà hâm. Ở gian bên là một lô những hòm đại liên Mỹ được dùng kê làm ghế ngồi. Nhìn qua cái ghế có thể đoán rằng nhà này khá đông người.Cô gái chụm ba cái hòm đại liên lại đặt lên đó một chiếc mâm gỗ rồi bắt đầu dọn chén bát và múc đồ ăn :
“ Chịu ăn cực một bữa nghen anh!“"Cô gái bới cơm cho anh vừa ngước nhìn anh bang ánh mắt dịu dàng, chăm sóc, như ánh mắt của một người gái. Đến tận lúc này Việt mới có dịp nhìn kỹ gương mặt cô gái. Một gương mặt rất kho đoán tuổi vì trộn lẫn những nét rất trẻ trung với những nét già dặn tự tin của người đã luống tuổi. Khóe miệng cô gái có cái gì đó khiến người ta nghĩ đến một đứa hay hờn dỗi nhưng ánh mát cô thì lại sắc lém, linh hoạt và quyền biến. Việt muốn hỏi tuổi cô, nhưng ngại lỡ làm cô phật ý nên dành im lặng đón bát cơm cô vừa bới cho. Thức ăn có rau cải luộc, canh cá lóc nấu chua và một ít mắm ruốc ngào ớt khô. Đang đói nên Việt ăn rất ngon miệng. Cớ gái vẫn ngồi đối diện với anh trên một hòm đạn đại liên, bó hai tay lên ngồi nhìn ra ngoài trời đầy nắng, vẻ như đang nghĩ ngợi điêu gi.
Anh tên chi, nói để em kêu cho tiện? Cô gái khẽ hỏi sau một hồi im lặng.
Tôi là Việt.
Thứ mấy anh ?
Thứ... để tôi tính đã. À, Tôi thứ bảy. Sau tôi con một cô em gái út nữa.
Vậy kêu anh Tám Việt, phải hôn? Em cũng thứ bảy đó.
— Vậy cô là Tám gì?
— ! Tên em xấu òm.
Xấu cũng là cái tên bô mẹ đặt cho.
- Dạ... Vậy kêu em là Tám Sương nghen. Má em kể rằng bả sinh em trong một đêm đầy sương mù nên đặt tên như vầy để nhớ. Hồi con ở ngoài, anh Tám làm nghề chi?
— Tôi dạy học.
- Vậy phải kêu anh là giáo sư đó nghen. Thế con... — Tám Sương bỗng ngập ngừng... ~ Cái anh ở cùng với anh Tám tên chi ?
*- Anh ấy tên lả Nỉm.
?- ủa ! Năm hè “ Cô gái bông che miệng cười — Ảnh thử mẩy? ”
— Anh ấy lả con độc nhất
— Vậy cũng phải kêu là Hai Năm chớ. Anh Hai coi bộ con trẻ bằng anh Tám không hè?
Anh ấy tuy nhiều tuổi và vất và hơn tôi nhưng còn trẻ và... khá bảnh trai nữa.
Chưa vợ, phải hông? “Tám Sương hổi rồi lại cười ngất.
“ Đúng. Anh ấy chưa vợ con chi cả. Mà... Sao cô biết nhi ?
I “ Em có diệp ngầm theo dõi mấy ảnh đó nghen! —
Vậy cô Tám... làm mối cho anh Năm một đám đi.
! — Làm mối là sao anh Tám?
— Nghĩa là giới thiệu họ với nhau rồi làm sao đó đề giúp họ có thể hiểu nhau rồi thi...
Rồi sao cho họ thương nhau hả? Vậy trong em kêu bằng làm mại dỏ. Chi sợ anh Hai không ưng con gái Củ Chi thôi. Con gái xứ em coi mòi vụng về chớ đâu co được như con gái xứ Băc của mấy anh.
Nữ du kỉch Củ Chi nổi tiếng cả nước rồi con gì - Việt đưa chén cho Tám Sương bới cơm cho mình - nói tiếp — Hồi con ở ngoài kia, tụi tôi nghe kể chuyện các co đánh giặc cứ gọi là phục lăn.
Giặc nó làm dữ thì mình phải ráng thời. Có chi đâu anh? “ Đang cười vui. cô gái bỗng trở lại v nghiêm trang “Tỷ như gia đinh em đây, chín mười anh em mà rồi chỉ còn sót lại hai chị em, còn thì lần lượt hy sinh hết. Quyết liệt quá mà anh. Sau Mậu Thân, tụi em những tưởng phải bật khỏi đất này. Vậy, mà rồi vẫn trụ lại được.Những xóm làng xào xạc cả Thằng Út được mấy ảnh cho ra Bắc học. Còn một thân một mình em mới qua đây ở với má Bảy cho vui. Má đây cũng tội nghiệp, bốn thằng con trai đẹp lồng lộng cả mà rồi chỉ con lại một thân một mình. Mộ mấy ảnh Má chôn một hàng cuối vườn đó. Thằng Ut của Má cũng trạc tuổi thằng Mười nhà cm. Đáng lý tụi nó cùng đi một lần, rủi sao chi con ba bữa nữa tới ngày lên đường thì nó đổ quân càn ra vành đai. Đánh nhau một chập nữa, má mất nốt thằng con út. Thế là thằng Mười nhứt định đòi ở lại. Mấy ảnh phải ra lệnh nó mới chịu đi. Lóng rày nó đang ở Hà Nội anh Tám à. Viết thư về cứ kêu nhớ Củ Chi hoài hoài. Em cũng có viết thư ra nói ráng mà hoc sau này thống nhâst thì về xây dựng lại quê hương. Chứ bây giờ thi thành bình địa cả rồi đó.
Im lặng một lát rồi Tám Sương ngùi ngùi kể tiếp■
Vùng này trước kia trù phú lắm đó anh. Cây trái vườn tược xanh tươi, trên bến dưới thuyền nhộn nhịp lắm chớ đâu có xơ xac như vây. Từ hồi thằng Mỹ đổ quân về xây cái căn cứ Đồng Dù tới giờ chưa ngày nào vùng này ngớt tiếng bom đạn. Đau thương, chết chóc kể chi cho xiết. Con nhỏ bạn em cũng mới chết khi hôm đó anh. Tội nghiệp nó thương một anh biệt động nội thành, ảnh vừa được gọi ra cứ học tập. Tụi nó tính làm lễ cưới trong dịp nảy. Ai dè...! Lặn lội hoài trên vành đai mà hông có sớt một cái lông chân. Vậy mà rồi chết vì một trái pháo nổ vu vơ không chừng chi là một trái tụi pháo thủ ngứa tay giựt cò chơi. .Vậy đó anh, sự chết sống với bà con quê em chi là chuyện gang tấc. Uả mà anh ăn đi chớ ! Em đểnh đoảng quá hà? Khi không lại mang chuyện buồn ra kể với anh, anh nuốt sao cho đặng?
Không sao đâu, cô Tám - Việt đáp và cố ăn cho hết chén cơm. Anh bỗng nhớ tôi anh phái viên vừa chết đêm qua. Chiến tranh là như vậy chăng? Những cái chết tưởng như vô nguyên cớ ấy xảy ra hàng ngày. Những kẻ gây ra tội ác không lường hết hậu quả của những hành vi nhiều khi tưởng như vô ý thức của chúng. Một cái khoát tay của một tên thiếu úy quèn nào đó cũng có thể khiến cả một làng bi thiêu trụi. Nhưng có khi biết đâu cái khoát tay ấy lại chi là một động tác bỉểu hiện một trạng thái hưng phấn thần kinh chợt đến hay chi là một cử chi ngông cuồng trong khi hắn đã quá chén chứ không hẳn là một mệnh lệnh có ý thức. Nhưng rồi, những kẻ thuộc hạ của hắn muốn tỏ ra mẫn cán, hăng hái phục tùng mệnh lệnh. Và một cái làng nào đó có thể bị thiêu rụi trước khi cái tên thiếu úy quèn kia kịp tinh cơn say. Chiến tranh là như vậy. Khởi phát, nó là sản phẩm của sự mù quáng của một tập đoàn cầm quyền tham lam, hiếu chiến nào đó. Ngược lại, nó chi được dập tắt bởì đâu óc tinh táo, khôn ngoan và bởi ý chí kiên cường của cả một dân tộc chứ không thể trông cậy vào một sự may mắn ngẫu nhiên hay chỉ đơn thuần băng nỗi xót thương cho sự phung phí xương máu con người của bất kỳ một ai.
Ảnh Hai Năm chưa co vợ thật sao, anh Tám?
Chưa — Việt như sực tỉnh, trả lời vội vàng và ngước nhìn vào gương mặt Tám Sương, mỉm cười hỏi tiếp — Sao cô quan tâm tới anh ấy thế nhỉ ?
Tự vì... — Tám Sương bỗng lúng túng Và thoáng đỏ mặt — Vì em con .. mắc lỗi với ảnh.
— Sao Cơ ? Chàng lẽ hai người đã kịp quen nhau
Đâu có! Em. . chưa... chưa nhìn rõ cả -mặt ảnh nữa là...
Tôi không hiểu gì cả? Cô có thể nói... rõ hơn một chút được không?
Tám Sương lắc đầu và đột nhiên quay mặt đi cười rinh rích. Việt cảm thấy có sự khác thường chi đây liên kiên trì chờ đợi. Để cô gái trở lại tự nhiên, anh húp thêm một muỗng canh nữa và khen ngon.
Má mà nấu canh cá lóc thì hết chê đó anh Tám - Cô gái vui vẻ phụ họa theo lời khen của anh — Rồi tối nay má sẽ làm bánh bèo cho anh em mình ăn nữa nghen. Tụi em phá bả mấy năm nay đã rồi. Giờ anh tới lượt phải làm tới đi nghen. Má cưng mấy anh nhứt đó. Anh ăn nữa đi. No bụng thiệt rồi ha! Để em dọn nghen. Rồi anh em mình ra kiềm xem có trái dưa nào hái vô xài đỡ. Dưa xứ Củ Chi vậy mà xài được đó nghen!
...

....
Việt buông đũa đứng dậy. Được ngủ một giấc đầy lại được ăn no, Việt cảm thấy thư thái hẳn lên, sức lực như đã được hồi phục, lại được nghe, được biết bao nhiêu điều thú vị. Anh thầm cảm ơn Năm da dẫn anh đi lân này. Nếu các cụ nói « Đi một ngày đàng học một sàng khôn” thì đây là trường hợp chính xác nhất. Những điều anh học được, biết được từ hôm qua tới nay thật đáng giá như đọc cả chục pho sách. Ngoài ra con có những điều mà không sách vở nào có thể viết tới được. Đó là những điều anh nghe được từ chính lòng mình, từ sự hốt hoảng run sợ mà cho đến tận lúc nẳm dưới làn đạn đại bác địch anh mới buộc phải tự thú nhận là có thực trong con người mình đến những rung động tinh tế khi những làn gió mang hơi nước từ con sông Sài Gòn phả vào mặt mình. Khi gần kề cái chết gần kể sự hủy diệt anh mới biết mình yêu, mình trân trọng sự sống đến mức nào. Khi đứng trước dòng sông mang hơi thở của lịch sử, anh cảm thấy mình yêu đất nước xứ sở với những quá khứ hào hùng của nó hơn bao giờ hết.
Câu chuyện của cô gái Củ Chi vừa kể đã lay thức trong lòng anh bao nhiêu ý nghĩ mơ imẻ, rạch ròi về chiến tranh và sự cần thiết phải loại trừ nó ra khỏi cuộc sông của con người trên trái đất này. Bất giác anh nhở đến Nguyệt, người vợ thủy chung của mình và đứa con thân yêu ở nơi hậu phương xa xôi. Vợ anh cũng đã từng gánh chịu những nỗi đau thương không cùng do chiến tranh đưa lại như cô gái Củ Chi vừa ngồi trước mặt anh đây. Họ không có những nét tương đồng ở dáng vẻ bề ngoài nhưng lại co sự tương đồng về số phận. Anh bỗng rùng mình nhớ lại cái mùa đông khủng khiếp ấy. Lễ cưới của anh và Nguyệt vừa tổ chức xong được một tuần thi máy bay B52 Mỹ từng đàn, từng lũ kéo tới giội bom xuống Hà Nội.
Cả gia đình của Nguyệt, gần chục con người đã bi vùi trong đống gạch vụn. Tuần trăng mặt của anh đã biến thành những ngày tang tóc hết sức nặng nề, bi thảm. Nguyệt của anh dường như không gánh nổi nỗi đau thương lớn lao ấy. Suốt ba thảng trời, cô lúc tỉnh, lủc mê và tưởng như đã hoàn toàn mất trí. Nhưng rồi đột nhiên cô khỏi hẳn. Việt không thể quên cái giây phút diệu kỳ ấy. Cái giây phút vợ anh đột nhiên lay anh tỉnh dậy trong đêm và lần đầu tiên từ cái ngày tang tóc ây, cô nói với anh bằng một giọng hoàn toàn tỉnh táo : “Anh Việt! Nó đạp em ghê quá. Có lẽ... mình sắp co con. Vừa nói, Nguyệt vừa kéo tay anh đặt lên bụng mình, nơi cái mầm sống nhỏ nhoi nhưng mãnh liệt ấy đang cựa quậy trong bụng mẹ như muốn tuyên bố sự có mặt của mình. Anh ngạc nhiên và vui sướng đến lặng người. Tới tận 1úc ấy anh mới biết ràng vợ mình đã co thai. Trước anh cứ tưởng vì bị chân động thần kinh dữ dội, Nguyệt tắt kinh chứ anh đâu dám nghĩ răng vợ lai thụ thai trong những ngày dữ dội ấy. Có lẽ sức sông nguyên thủy mãnh liệt ấy đã lay thức toàn bộ niềm yêu cuộc sông trong cõi lòng đã tan nát với tình thương của người mẹ. Từ đó Nguyệt khỏi hẳn và như vừa lột xác, cô trở thành một con người hoàn toàn khác trước. Nguyệt sống âm thâm hơn nhưng răsn rỏi cương nghị và tự tin hơn gấp nhiều lần. Cái cô bế Nguvệt mềm mại, yếu đuối yểu điệu và hơi đài các ngày xưa như biến mát và từ đó Việt có một người vợ tần tảo, chịu đựng, điềm tĩnh, sẵn sàng đón nhận và vượt qua mọi thử thách của cuộc đời.
Từ trước cái đêm tháng chạp khủng khiếp đó, chiến tranh dù sao vẫn con là một khái niệm trừu tượng đối với Việt. Thực ra, suốt mấy chục năm trời nay từ trưóc khi anh cất tiếng chào đời, ngọn lửa chiến tranh vẫn khi thì bùng lên dữ dội, khi thì âm ỉ cháy trên đất nước này. Nhưng, chi đến khi nó ụp xuống mái nhà thân yêu của mình thi người ta mới hiều hết ý nghĩa đích thực của hai tiếng “chiến tranh”. Luôn trong năm sau, năm mà người la văn nói là năm ký Hiệp định hòa bình, Việt chịu liền hai cái tang nữa. Hai tờ gìấy báo tử đến tay mẹ anh chi cách nhau vài ba tháng. Từ đó mẹ anh suy sụp hẳn đi và bà đã chết vào cuối năm bảy mươi ba, năm đó mẹ anh cũng đã ngoài bảy mươi tuổi.
Từ đó. những trang sách vìết về các cuộc chiên tranh mà Việt đọc bỗng như bừng lên những ý nghĩa mới mẻ hơn, rạch ròi hơn. Những con chữ, những sụ kiện lịch sử bỗng lung linh ẩn hiện với tất cả sự sinh dộng của nó chứ không chi con là những dòng chữ chết cứng trên trang giấy nữa . Gương mặt những người anh hùng và cả chân tướng của những tên hôn quân, bạo chúa trong lịch sử cũng hiện lên rõ nét hơn. Y nghĩ về việc viết một luận văn nghiên cứu về sự hình thành con người Việt Nam qua các cuộc kháng chiến chống xâm lược trong lịch sử hình thành trong đầu từ những ngày ấy. Nhưng càng đi sâu vào đề tài càng giũ dám bụi thời gian bám dày lên quá khứ, bám lên những trang gia phả da ố vàng của các dòng họ, anh càng thấy bất lực. Vâns \đề mà anh tự đặt ra cho mình thật mênh mông, diệu vợi, vượt xa khả năng và những kiến, thức hiện có của anh; càng vượt xa những ý nghĩ nông cạn và vội vàng hình thành trong đầu anh bấy lâu nay. Anh từ bỏ ý định viết một luận văn như vậy nhưng vẫn không ngừng đi sâu vào những vấn đề mà mình tự đặt ra và càng ngày càng thêm hứng thú. Cuối năm bảy mươi tư, anh lại viết đơn xin nhập ngũ như thường lệ và như tất cả mọi người con ở tuổi có thể cầm súng đánh giặc đều làm vào những năm tháng này.   Thâm tâm,   anh vẫn tin rằng rồicũng như mọi lần,   người ta sẽ   không gọi đến anh vì   anh thuộc vào diện được miễn hoãn vì gia đinh đãcó hai liệt sĩ. Nhưng không ngờ vào một buổi chiều khi' anh vừa kết thúc buổi lên lớp trở về thì nhận được giấy gọi đi khám tuyển Rồi một tuần sau quyết định gọi anh
nhập ngũ được gửi tới. Anh hơi bất ngờ nhưng anh sẵn sàng chuẩn bị để lên đường. Trong những ngày ấy Nguyệt đã cố gắng tìm mọi cách làm cho anh yên tâm ra đi. Cô lẳng lặng chuẩn bị cho anh mọi thứ cần thiết, từ kim chi, chiếc đèn pin, con dao nhỏ, bàn cạo râu, cho đến những cuốn sổ ghi chép được đóng bằng giấy pơ-luya mỏng và hai tá ruột bút chì b vì Nguyệt biết ràng dù anh ra trận nhưng chưa từ bỏ ý định nghiên cứu khoa học nên chắc chắn anh cần phải ghi chép nhiều. Hôm tiễn anh đi, Nguyệt cũng không hề khóc. Đó là điều bất ngờ, khiến Việt xót xa thương vợ thương con. Anh biết Nguyệt dồn tất cả nghị lực để cô giữ chò được sự bình tĩnh cứng rắn để yên lòng người ra đi. Quả đúng vậy trong lá thư đầu tiên gửi cho anh, Nguyệt đã thú thực điều đỏ. Nguvệt viết rằng khi anh đi rồi, Nguyệt đạp xe cho thật nhanh đề trở về căn phòng của mình đóng sập cửa lạỉ và ngồi khóc với con.
Nguyệt của anh là như vậy đấy. Trước những họa của chiến tranh, Nguyệt đã buộc phải biến mình đề trở thành một con người hoàn toàn khác. Con cô du kích Củ Chi nảy thì có một điều khác hơn, cô lớn lên cùng với cuộc chiến đấu, lớn lên trong chiến tranh và trong những đau thương tang tóc hàng ngày xảy đến với những người thân yêu, với xóm làng mình. Những hiểu biết của cô vể bom đan về kẻ thù nhiều hơn những hiều biết về một cuộc sống bình thường. Có lẽ, nay mai khi chiến tranh chấm dứt, những đêm đâu tiên không có bom đạn khong có người tới gọi đi bố phòng, gọi đi cứu hầm sập hay gọi đi lên vành đai bắn tỉa... hẳn cô sẽ ngỡ ngàng, sẽ khó ngủ nữa là đằng khác. Lúc ấy cuộc sống hòa bình, xây dựng, đến lượt nó đòi hỏi cô vì những người hàng chục năm nay cầm súng phải “lột xác» phải biến đổi để trở thành những con người mới, những Con người của cuộc đời thưởng. Sự thay đồi ấy tuy không đau đớn, nhưng hẳn cũng không dễ dàng khỉ người ta đã sống gần nửa hay quá nửa phần đời mình với những tập quán và tâm lý thời chiến tranh. Cả những kiến thức phong phú về bom đạn, về kẻ thù, về các thủ đoạn tác chiến mà trong chiêns tranh co thể giúp người ta thoát hiềm và chiến thẳng kẻ thù nhưng chắc chắn không thể giúp người ta bao nhiêu trong việc dựng lại một ngôi nhà hay tồ chức một tồ văn công làm ăn sao cho khâsm khá. Những cô du kích dũng cảm như Tám Sương co thể biết chế ra các loại mìn diệt xe tăng địch nhưng chắc chắn sẽ ngỡ ngàng nếu ngày mai giao cho các cô phụ trách một lớp mẫu giáo hay chi đạo bà con làm một đoạn mương dẫn nước về đồng ruộng. Thật ngây thơ nếu nghĩ rằng việc đánh giặc là việc khó nhất và nếu làm được việc đó thì tự nhiên sẽ làm được tất cả mà chẳng cần phải hiểu biết gì khác.
Tám Sương đã trở vào nhà, ôm theo một quả dưa hấu to như cái mũ, vỏ ngoài xanh mượt, láng bóng. Cô khẽ nháy mắt cười với Việt rồi đặt quả dưa hấu lên bộ ván giữa và đi tìm dao. Nhưng họ chưa kịp đụng tới quả dưa thi pháo địch lại rít veo véo trên đâu. Chúng bắn mỗi lúc một dày, đạn nổ mỗi lúc một gần hơn. Việt nhấp nhổm muốn chạy ra hâm nhưng nhìn sang thấy Tám Sương vẵn không nhúc nhích nên đành phải đứng đó thấp thỏm nghe ngóng. Nghe pháo nổ một lát, Tám Sương quẳng con dao xuống ván rồi quay sang Việt:
— Pháo bắn thế này hẳn có chuyện, co lẽ nó xăm thấy cái cái chi rồi đó. Anh Tám bồ dưa ănđi nghen.
Em chạy qua bên chú Năm xã đội coi co việC cần phụ giúp không.
Nói xong cô vội lấy bao đạn thắt vào người rồi khoác khẩu AK lên vai. Nhưng, trước khi bước ra cửa cô bỗng quay lại nhìn Việt rồi vừa che miệng cười vừa ngập ngừng:
Hai Năm về... nhớ nói giùm em... em gửi lời xin lỗi nghen !
Việt ngơ ngác chẳng hiểu gì cả. Anh định hỏi nhưng Tám Sương đã bước ra ngoài hiên rồi vừa cười, vừa chỉ vào chiếc khăn rằn đêm qua cô lái đò đưa cho Năm lau mặt mà trước khi đi có lẽ anh đã kịp giặt giũ cần thận và đem phơi ngoài sào.
Cái khăn đó... anh Tám!
A!-Việt khẽ reo lên “Ra chính cô đấy à?"
Tám Sương khẽ gật đầu, rồi chạy vụt đi. Ra đến ngõ bỗng cô đứng sững lại che mắt nhìn mặt trời rồi gọi với vào:
Xuống hầm đi, anh Tám. Trực thăng nó lên rồi đó!‘   .

III
Mọi dự đoán của Giáp vè nhỉệm vụ của đại đội ba trong trận đánh sắp tới thế là đều lộn nhào cả. Không chi riêng cán bộ đại đội ba. mà cả tiểu đoàn cũng bất ngờ trong việc phân công nhiệm vụ tác chiến trong trận đánh này. Ai cũng nghĩ rằng nếu, trận đánh sắp tới là một trận đánh địch trong công sự vững chắc thì đại đội ba nhất đinh sẽ được vinh dự nhận nhiệm vụ mở cửa và đánh chiếm đầu cầu như mọi trận. Mở cửa vốn đã trở thành sở trường của đại đội ba mà ít có đại đội nào trong toàn sư đoàn có thể sánh kịp. Đêm qua, khi gặp Giáp ở bờ sông, trung đoàn trưởng đã gợi ý về nhiệm vụ và yêu cầu Giáp suy nghĩ trước. Vậy mà sao các vị ấy lại có thể thay đổi ý kiến nhanh đến thế ? có lẽ đây là ý kiến cuối cùng của bộ tư lệnh sư đoàn ? Nhưng, khi trung đoàn phải đảm nhiệm hướng tiến công chủ yéu mà đại đội ba khong được đảm nhận nhiệm vụ mở cửa thì quả thật không thể hỉều nổi.
Ở phòng họp ra, các cán bộ trung đội của đại đội ba quây ngay lấy Giáp và liên tục đặt câu hỏi về sự thay đổi nhiệm vụ ấy khiến Giáp không biết trả lời ra sao và nổỉ cáu, gắt mù lên.
Thì cử để yên xem đã nào. Chưa chi đã ngạu cả lên !
— Chậc — Trung đội trưởng Viễn tặc lưỡi — Các cụ ấy sợ mình độc quyền cái món mở cửa nên lần này cô gắng vực cho thầng xê một đề xây dựng truyền thổng cho nó. Với lại, thằng Toàn đại đội trưởng đại đội một bây giờ là cón nuôi chinh ủy Bình Tâm. Cón phải bàn làm gì nữa!
Đừng có nói năng hồ đồ — Giáp quay lại trợn mắt quát - Chưa hiểu hết ý đồ của trên thì đừng có nói lung tung, gây mất đoàn kết.
Đoàn kết cái cón khi. Nó là...
Đại đội trưởng Giáp nổi cáu thực sự — ăn nói lộn xộn nó vừa vừa chứ!
Giữa lúc cán bộ đại đội ba đang vặc nhau thì trung đoàn trưởng bước tới. Gng vỗ vai Giáp, kéo ra một gốc dừa* bâọ anh ngồi xuống rồi hói:
— Sao ! Thắc mắc hả ?
Vâng... Tôi không hiểu vì sao sư đoàn lại thay đổi quyết định...
Làm gi đã có quyết định nào?
- Thế... châng lẽ đêm qua thủ trưởng lại đùa tôi.
Bình tĩnh đã-Trung đoàn trưởng vỗ nhẹ vai Giáp — Ý kiến ban đầu của ban chi huy trung đoàn là như vậy. Nhưng khi thông qua phương án, sư đoàn đề nghị phải giao nhiệm vụ thọc sâu cho đại đội các cậu là có lý do cả đấy. Đây này...
Trung đoàn trưởng nhặt một mầu que vẽ lia lịa trên cát.
Lần này cái khó không phải chi là ở cửa đột phá. Cậu thấy đấy. Căn cứ địch quá lớn, như một thành phố nhỏ vậy. Chúng phòng ngự rất kiên cố và có chiều sâu. lực lượng và hỏa lực trong căn cứ khá mạnh. Đây, như thế này. Cậu có thấy rằng đâu phải chỉ mở xong cửa là giải quyết được vấn để khó khăn nhất. Trong khi đó cấp trên chi cho ta có năm tiếng đồng hồ. Năm giờ đồng hồ để giải quyết một căn cử hỗn hợp vào cỡ lớn. Cậu có hiểu như vậy là thế nào không? Là một nhiệm vụ rất nặng nề đối với sư đoàn. Sống chết chúng ta cũng phải mở banh cái cửa ngõ tây bắc Sài Gòn này trưởc mười một giờ ngàv N để cho sư đoàn bạn thọc sâu bằng cơ giới đánh thẳng vào Sài Gòn. Nghĩa là toàn bộ sư đoàn cũng chi tập trung để làm nhiệm vụ mở cửa cho một hướng của chiến địch. Cậu có hiểu không? Mũi của tiều đoàn các cậu lại là mũi chủ yếu, bọn mình để ra một đại đội chi làm nhiệm vụ mở cửa thôi. Mở thông cửa là nó hoàn thành nhiệm vụ. Sau đó theo ý kiến sư đoàn, phải có một lực lượng mạnh, cực mạnh hình thành một mũi thọc sâu, nhanh chóng lướt qua khu vực đầu câu và tuyến phòng thủ vòng ngoài, đánh thẳng vào trung tâm căn cứ đánh thẳng vào khu
thông tin và sở chi huy của địch. Nhiệm vụ ấy ngoài các cậu khó có đại đội nào làm nổi. Bởi vì mũi thọc sâu này phải cực kỳ nhọn sắc, có sức đột phá mạnh' tiến, như gió lốc khiến cho địch rồi loạn cả đội hình phòng ngự, tạo thời cơ cho các mũi, các hướng tràn vào làm chủ căn cử địch. Khi sư đoàn gợi ý về điều này, mình nghĩ ngay đến đại đội   của cậu,Giáp ạ.
Phải giải thích cho anh em hiểu tính chất cực kỳ quan trọng của nhiệm vụ thọc sâu trong trận này. Đó là một vinh dự đối với đại đội ba đấy. Nghe trung đoàn trưởng giải thích, gương mặt Giáp dần dần tươi tỉnh trỏ lại. Anh hiểu rồi ! Vì đặt nhiều hy vọng vào tốc độ tiến công của đại đội anh mà trung đoàn mới thay đồi nhiệm vụ như vậy. Nghĩ thế. Giáp mỉm cười láu lỉnh nhìn trung đoàn trưởng:
— Vậy sao thủ trưởng không giải thích rõ trong cuộc họp.
— Thẳng này dở quá — Trung đoàn trưởng lại đập mạnh vào vai Giáp — Nếu nói rõ như thế, lỡ thằng xê một nó cứ khăng khăng đồi vác ngọn cờ thọc sâu như mọi trận thì có phải lôi thôi ra   không?
-   Ờ... Vậy mà tôi nghĩ không ra.
Là nói đùa vậy thôi nhẻ. Chứ trung đoàn không coi nhẹ đơn vị nào đâu. có điều cầm quân thì phải biết anh nào hay ngón nào để mà dùng vậy thôi. Cậu hiểu ỷ mình chứ?
— Dạ, hiểu.
Tuy vậy các cậu vẫn phải chuẩn bị tinh thần để tham gia mở cửa.
— Sao lại thế ạ ?
— Thế ngộ nhỡ thầng xê một nó mở không xong thì các cậu ngồi chờ ai.
— Tôi nghĩ... một đại đội làm nhiệm vụ mở cửa rồi..
Phải! Chưa khi nào ta phải ném cả một đại đội khá mạnh như vậy đề chi làm nhiệm vụ mở cửa. Nhưng lần này thì... có thể một đại đội vẫn chưa giải quyết xong đâu.
Giáp trợn tròn mắt, khẽ kêu lên:
— Gay thế kia à ?
- Tối nay vào « thăm ngõ” nhà nó thì cậu sẽ thấy. Thế nhé, cậu về mà “xì» bớt mấy cái nổi hơi kia đi - Ông cười và chi mấy vị cán bộ trung đội cùa< đại đội ba đang thi nhau vung chân múa tay tranh luận ầm ĩ. Giáp chào trung đoàn trưởng rồi vội vã trở lại khoát tay nói với các trung đội trưởng:
— Thôi, về! Đứng đấy mà cãi nhau mãi à?
Trung đội trưởng Toàn hỏi dò:
Hình như có cái gì mới, phải không anh Giáp? — Chằng có gì cả. Vẫn tiếp tục thọc sâu. Nhưng thôi hãy về nghỉ đi đã. Tối nay phải thức trắng đêm đấy.
Thấy đại đội trưởng có vẻ phấn khởỉ các cán bộ trung đội mới yên tâm ra về. Giữa lúc đó thì tiểu đoàn trưởng Vĩnh từ phía sau lại gọi giật giọng:
— Giáp! Giáp ơi! Quay lại chút đã nào?
Vốn cùng một trang lứa với nhau nên tình cảm giữa tiều đoàn trưởng Vĩnh và đại đội trưởng Giáp rất thân mật, gần gũi theo kiều bạn bẻ nhiểu hơn là quan hệ trên dưới. Và lại, tuy là cấp dưới nhưn Giáp hơn đứt Vĩnh ở cái dáng vóc bên ngoài, trông anh bề thế chững chạc bao nhiêu thì ngược lại tiểu đoàn trưởng Vĩnh tại “kém mã » bấy nhiêu. Vĩnh vừa đen lại vừa lùn (anh em vẫn gọi anh là Vĩnh «lùn để phân biệt với Vĩnh đại đội trưởng đại đội hai). Tuy vóc dáng có khác nhau nhưng cả hai đều là những tay gan lì, đánh giặc như két và đối với cấp trên nếu cần thì cả hai đều biết cãi cho ra lý ra lẽ chứ không.
Chỉ “vâng” , “dạ” cho qua chuyện. Năm bảy mươi mốt, khi sư đoàn mới vào chién trường Tây Nguyên, Vinh còn là công vụ cho tham mưu trưởng sư đoàn. Nghe đâu một lần lên sư đoàn họp, trung đoàn trưởng trung đoàn này nay là sư đoàn trưòng Nguyễn Hải Hà) ghé qua nhà tham mưu trưởng và bắt gặp một cuộc họp kỳ lạ. Trước tâm bản đồ tác chiến treo trong phòng tham mưu trưởng, ba “vị” công vụ của các thủ trưòng sư đoàn đang đứng khuỳnh tay khuỳnh chân nghe Vĩnh thuyết trình về tình hình địch ta và ý dồ tác chiến của mình. Hóa ra ở đây cũng đang có một cuộc giao ban y như đang diễn ra ở phòng giao ban của bộ tư lệnh sư đoàn ! Trung đoàn trưởng Nguyễn Hải Hà thú vị nấp ngoài cửa lắng nghe và ông phát hiện thấy Vĩnh có trí nhớ rất tốt, khá thông minh khi trình bày những vấn đề về nghệ thuật quân sự. Thậm chí cách điễn đạt của Vĩnh còn trôi chảy sáng sủa hơn một số cán bộ đại đội trong trung đoàn của ông nữa. Từ đó ông mến Vĩnh và đã có lần tiên đoán rằng rồi Vĩnh sẽ trở thành một cán bộ chi huy chiến đấu vững vàng. Một thời gian sau quả nhiên Vĩnh đùng đùng đòi xuống đơn vị. Biết tin, trung đoàn trưởng Nguyễn Hải Hà liền nói với tham mưu trưởng sư đoàn cho Vĩnh xuống trung đoàn của mình. Từ bấy đến nay mới hơn ba năm trời mà Vĩnh đã trở thành một tiểu đòan trưởng vào loại xuất sâc nhất trong sư đoàn. Vì vậy, giữa Vĩnh và sư đoàn trưởng dường như vẫn có mối thân tình dặc biệt. Anh em trong đơn vị còn thêu dệt thêm rằng đâu như sư đoàn trưởng có ỷ định gả con gái đang học Đại học Sư phạm cho Vĩnh nhưng khi ’ng già gửi ảnh Vĩnh chụp chung với ổng ra Bắc, cô ta xem ảnh và chê Vĩnh lùn quá, không chịu nhận lời! Chuyện đó thực hư ra sao thì không biết, nhưng rõ ràng
Sư đòan trưởng rất mến Vĩnh. ấy thế mà hôm nay hiểu sao khi Vĩnh định có ý kiến về vẩn để thay nhiệm vụ của đạỉ đội ba thì ông già lại có vẻ không bằng lòng và không giải thich gì cả. Vĩnh đang băn khoăn thi thấy trung đoàn trưởng gọi Giáp ra thì thầm to nhò. Có lẽ ông ta động viên Giáp chăng ?do vậy Vĩnh định gọi Giáp lạ hỏi cho rõ ngọn ngành:
...

....
Trung đoàn trưởng có nói gì thêm không hay chỉ an ủi cậu? - Vĩnh hỏi khi đến ngang bên Giáp .
-   Có việc gì mà an ủi - Giáp mỉm cười tinh quái. Tôi bằng lòng với nhiệm vụ thọc sâu mặc dầu tôi tin chắc rằng ông đã ăn hối lộ của cánh xê một thông đồng với trung đoàn để tụi nó nẫng tay trên của tôi cái món mở cửa!
Bậy - Vĩnh phủi tay vẻ bực dọc - Lần này khác mọi trận là tác chiến với đội hình toàn sư đoàn, do đó tổ chửc các mũi, các hướng là do sư đoàn trực tiếp làm với trung đoàn. Bọn mình chi lo phần tiểu đoàn thôi.
Nói đùa cho vui thôi — Giáp vội vàng trở lại nghiêm chinh vì thấy Vĩnh có vẻ thành thật — Trung đoàn trưởng giải thích rằng lần này nhiệm vụ thọc sâu rất nặng nề vì căn cứ địch rộng, phòng ngự nhiều tầng cần phảì có một lực lượng có sức đột phá mạnh, tốc độ tiến công nhanh. Do đó các cụ ở trên cho đại đội tôi.
-   Đúng quá-— Vĩnh khẽ reo lên - Mình đẫ lờ mờ cảm thấy điều đó khi xem sơ đồ căn cứ địch. Có điều lần này cập rập quá, chưa kịp đi trinh sát chưa lập bàn cát đã giao nhỉệm vụ nên chẳng hiểu nếp tẻ ra sao.
Vĩnh im lặng suy nghĩ một lát rồi nói tiếp:
“ Nhưng... mình vẫn lo lắng thằng xê một sẽ gặp khó khăn ở cửa đột phá. Đại đội một tiếng thì nhưng chưa nhận nhiệm vụ mở cửa trong một trận đánh phá đáng kể nào. Lần này nghe nói hàng rào phòng thủ của địch khá dày, hỏa lực tầng ngoài lại mạnh. Mình rất lo. Có lẽ các cậu vẫn phải sẵn sàng tiếp tục nhiệm vụ đó.
-    Trung đoàn trưởng cũng đã trao đổi với Tôi về vấn để này.
-   Mình muốn đêm nay cậu sẽ lên hàng rào với thằng Toàn, cùng nó chọn cửa đột phá và xác định hướng chuẩn cho chính xác.
— Được — Giáp gật đầu đồng ý — Nếu cần tôi sẽ có mặt ở cửa đột phá khi bắt đầu nổ súng.
— Lúc đó thì... chính mình phải có mặt ở đó. Lần nàv sẽ quyết liệt đấy, Giáp ạ — Vĩnh bỗng hạ giọng- Cậu cũng nên thận trọng một chút. Nếu chẳng may cậu có làm sao thì khổ mẹ con cái Thảo.
- ông này nói năng buồn cười nhỉ?
Giáp nói át đi, nhưng những lời vô tình của Vĩnh cũng khiến anh cảm thấy gai gai người. Chưa bao giở anh có cảm giác ấy trước những lời đùa giỡn của bạn bè về cái chết. Trong tâm trí anh thoáng hiện lên gương mặt xanh xao. mệt mỏi nhưng vẫn lấp lánh ánh sáng hạnh phúc của Thảo; thoáng hiện mặt bụ bẫm với đôi mắt như mắt thỏ non của thằng Quyền. Hôm anh đi, Thảo bế cón tiễn anh ra tận bờ suối- Trước khi lội qua suối- Thảo đưa cu Quvền cho anh bế một lần nữa. Anh giơ nó lên cao ngang mặt Và khẽ cắn vào đôi gót chân đỏ như son của nó. Nó cười như nắc nẻ và đột nhiên cong « chim » lên đái vọt vào đúng giữa đầu anh. Cái mùi nước đái chua chua của nó anh không sao quên được. Làm sao lại có thể tin được rằng sẽ không bao giờ ah còn được gặp VỢ con? Điều đó thật vô lý ! nhưng ác thay lại là điều hoàn toàn có thể xảy ra trong những ngày quyết liệt sắp tới... Nhưng thôi, mình lại nghi vớ nghi vẩn rồi. Giáp vội xua đuổi những ý nghĩ u ámV ấy đi bằng cách quay sang hỏi Vĩnh:
Thằng Côn nó xin xuống tiểu đoàn mình, sao anh không nhận?
-   Nhận làm gì cái của ấy — Vĩnh bỗng nhăn mặt. Nó tưởng lần này cũng bở ăn như hồi đuổi địch đường số 7 nên tính xin xuống đơn vị để kiếm cái huân chương để nay mai về ve gái và dọa mấy ông xã ông huyện chứ đánh dấm quái gì nó. Nếu không được xuống đơn vị thì cũng lãi khoản tinh thần. Ra cái điều ta cũng coi cái chết nhẹ như lông hồng. Đồ khỉ! Tao nhớ đời cái hồi dánh địch giải tỏa ở Đức Cơ. Rõ ràng nó cố tình đưa quân đi lạc thế mà rồi về lấp liếm. nói ngang nói dọc thế nào để các ông trên tin được rằng mình thực hiện sai hiệp đồng. Hồi ấy mình bị đổ nhiều quá, nhất là cán bộ từ trung đội trở lên. Đúng lúc ấy thì nó kêu đau tá tràng xin đi Viện, rồi loanh quanh hết bệnh viện lại sàng đoàn an dưỡng cho tới hồi ký hiệp định Pa-ri mới vác mặt về. Ấy thế mà thế quái nào các cụ nhà mình lại xếp nó làm đại đội phó một dạo rồi kéo vọt nó lên phòng tham mưu sư đòan. Mưu với mẹo chó gì cái thằng ấy. Thế mà hồi bọn mình đi tập huấn trên sư gặp nó,mặt nó cứ vác lên tận ngọn cây. Vừa rồi không hiểu mắc cái “phốt” gì, chắc lại món chiến lợi phẩm chứ chẳng sai, lại thấy cu cậu quay về trung đoàn làm trợ lý tác chiến. Đọc cái bản đồ chưa thạo mà làm trợ lý tác chiến thì cậu bảo có chết mẹ con người ta không cơ chứ ?
-   Có lẽ... ông thành kiến quá rồi đấy ! " Giáp vội nhắc vi sợ Vĩnh quá lời.
— Không. Mình chẳng thành kiến với ai bao giờ. Nhưng, thằng Côn thì còn lạ quái gì nữa. Nó có thể luồn lách khắp nơi, lấy mồm miệng đỡ chân tay ở khắp nơi. trừ cái tiểu đoàn này. Nó còn có thể che mắt được nhiều người nữa nhưng hãy trừ mình ra. Giáp ạ. Vì thế, khi nghe tin cụ Tâm nói ràng thằng Côn muốn xin về làm phó tiểu đoàn trưởng thay cho ông Cầu cận thị nhà mình, mình gạt phắt. Muốn hại nó thi dễ thôi. Mình cứ việc nhận về, rồi khi vào trận chỉ cần cho cu cậu lên cửa đột phá ngồi một lúc là đâu ra đấy hết. Cửa đột phá nó cũng như lò lửa thử vàng ấy, Giáp ạ. Những thằng như thằng Côn mình dám chắc chưa bao giờ qua được những cái cửa lửa như vậy. ấy thế nhưng rồi cậu xem — Vĩnh bỗng cười nhạt- “ Nay mai hòa bình nó lạỉ là thàng đàng hoàng hơn tụi mình chứ đừng có giỡn. Nhưng thôi, dẹp cha nó những cái thằng như vậy sang một bên. Đánh cho xong cái thằng giặc này đã rồi hãy bàn về lẽ sông với tụi nó sau.
Vĩnh khoát tay để chấm dứt câu chuyện rồi liếc nhìn đồng hồ và giục Giáp:
— Thôi cậu về ngủ đi. Cón hơn hai tiếng đồng hồ nữa mới tới giờ xuất phát. Đêm nay phải thật tỉnh táo. Nghe nói nhiều mìn lắm đấy, Giáp ạ
Nói rồi Vĩnh quay gót bước thoăn thoắt. Giáp nhìn theo bạn và khẽ mỉm cười tự nhủ —“những người như Vĩnh thì quả là không thể chịu đựng nổi những thằng cơ hội ranh vặt như thằng Côn được. Nhưng rồi cuộc sống vốn rất công bằng, tự nó sẽ sàng sảy để cuối cùng vàng thau không bao giờ có thể lẫn lộn.

III
Năm đi thẳng về căn nhà hầm, định ngủ nhưng ghé nhìn vào thấy Việt đang ngồi xây lưng ra cửa hầm say sưa ghi chép, anh lại lặng lẽ lui gót không muốn phá tan những giây phút quý báu ấy của Việt. Là người thất học nhưng Năm rất quý trọng những người có văn hóa, có học thức. Những năm gần đây anh càng thấm thia rằng nếu ở đời chỉ gồm toàn những người chi biết làm hùng hục như mình thì thật đáng buồn.
Trong tiểu đội trước đây có Dĩnh là người “nhiều chữ” nhất. Dĩnh đã dạy anh học được đôi chút, giúp anh đọc thông viết thạo và hiểu được đôi điều về khoa học về địa lý, lịch sử.Đôi lần Dĩnh còn giảng cho
anh nghe cả về lục phủ ngũ tạng trong con người nữa. Đúng vào một hôm Dĩnh đang nằm trong hầm giảng cho anh nghe những điều ấy thì bom đánh trúng kiềng của đại đội. Cậu Tấn anh nuôi to béo phục phịch như ông Phật Di Lặc bị mảnh bom hớt gọn cả một mảng bụng, phơi tuốt tuột cả lục phủ ngũ tạng ra đúng như cái hình mà Dĩnh đã vẽ ra cái vỏ bao thuổc để giảng cho Năm. Thế là Năm được một phen quan sát thực tế. Nhưng từ đó anh kiên quyết từ chối không học cái môn khủng khiếp » ấy nữa. Bây giờ tiểu đội lại có thêm một tay lắm chữ nữa. Năm không rõ kiến thức của Việt uyên bác đến đâu nhưng thấy Dĩnh tỏ vẻ rất kính trọng anh và đôi khi lại hỏi anh điều này điều khác nên Năm hiểu rằng cần phải tôn trọng anh ta. Năm cũng hiểu rằng việc động viên những người có học thức như Việt đi đánh giặc là một việc bất đắc dĩ. Đào tạo mất bao nhiêu công phu. Mà ở mặt trận thì bom đạn nó có nể gì những người có học. Cũng vì lý do ấy mà Năm thấy có trách nhiệm phải giúp đỡ và về nếu cần thì che chở cho Việt. Anh ấy cần cho ngày mai. cho công cuộc xây dựng đất nước hơn là mình. Năm tự nhủ vậy. Chính vì vậy nên anh quyết đinh đưa Việt đi trước để anh có thời gian tiếp cận dần vời không khí của mặt trận, với bom đạn để đến khi vào trận anh sẽ không ngỡ ngàng để có thể vừa hoàn thành nhiệm vụ vừa bảo toàn được tính mạng của mình. Từ bữa qua tới nay, hễ có dịp là anh không ngừng giảng giải, chỉ vẽ cho Việt những thủ đoạn hành động của địch, cách tránh bom pháo và cả những tình huống có thể sẽ gặp phải trong trận đánh. Anh mừng vì thấy Việt khá bình tĩnh, tỉnh táo khi lần đầu gặp hiềm nguy. Đó là một dấu hiệu tốt, trong chiến tranh ngoại trừ những trường hợp ngâu nhiên, chi có sự tinh táo bình tĩnh, thông minh mới có thể giúp người ta thoát hiểm.
Năm trở lên căn nhà lợp lá dừa, thấy không có ai trong nhà anh liền ngả lưng lên bộ ván giữa, úp chiéc mũ lên mặt định chợp mắt một lát. Nhưng anh vừa mơ mơ màng màng thì nghe có tiếng động lạch cạnh trên vách liếp. Năm mở choàng mắt, nhỏm dậy và chợt ngỡ ngàng nhận ra một cô gái đang rướn người để treo bao đạn lên vách,
— Ai đấy ? - Anh khẽ hỏi.
• Em đây mà - Cô gái quay lại và hơi sững người lộ vẻ ngạc nhiên khi nhận ra Năm - ủa, em cứ ngỡ Tám Việt. Anh là Hai Năm, phải không?
— Vâng... Tôi vừa về. Thế cô là,..?
— Em là chủ nhà này nghen — ơổ £ái khẽ nhướng mày lên và mỉm cười - Coi bộ anh chưa có gì bỏ vô bụng hả ?
-    Tôi cũng... ăn sơ sơ rồi. Má đi đâu cô ?
Em cũng vừa về tới. Để em coi má có phần tụi mình cái chi không nghen.
Cô vừa nói vừa bước tới chiếc bàn tre trên đó bày la liệt những nồi xoong và lần lượt mở từng nồi và reo lên:
-Úi ! Thịt bò chiên. Xôi đậu phòng. Sang quá trời. Anh em mình xài luôn chớ. Cói bộ Tám Việt làm một bụng căng rồi đo nghen, ủa mà bà già đi đâu hè?
Vừa thoăn thoắt dọn chén bát ra, cô gái vừa nói tia lia. Có vẻ như cô nói nhiều để khỏi phải nghĩ một điều gì đó. Năm bỗng cảm thấy vui và hết cả buồn ngủ. Anh dứng dậy, vươn vai vài cái cho đỡ mỏi, rồi cao hửng, anh đứng ra cửa gọi toáng lên:
I “ Việt ơi! Việt! Bỏ văn chương chữ nghĩa đó , lên đây chút đã nào ! Việt từ dưới hầm hỏi với lên:
- Anh Năm về rồi đấy hả?
Chỉ một loáng Việt đã từ ngoài bước vào nhà, vẫn gọn ghẽ, chải chuốt như chẳng phải vừa qua một đêm hành quân vất vả và hiểm nguy. Nhìn dáng vẻ của Việt, Năm rất hài lòng. Anh không đồng ý với quan niệm của những người như cái anh chàng Viễn, rằng đã là “lính chiến” thì phải hơi xộc xệch, khập khiễng một chút.
-   Mình vừa về tới đây —Năm nói và chỉ vào
Cô gái-Cô này giống như cô Tám vừa ở trong quả thị chui ra ấy. Vừa xuất hiện là có ngay thịt bò chiên và xôi đậu phộng. Cậu ăn uống gì chưa?
“ Tôi ăn với má rồi - Việt trả lời và chi cô gái - Cô Tám Sương có nhiệm vụ phải tiếp anh đấy- Hai người nên bắt đầu đi. Đã có dịp làm quen với nhau chưa nhi?
Rồi nghen anh Tám. Nhưng em là du kích Củ Chi chớ đâu dám làm cô Tấm trong chuyện cổ tích?
Thì anh Năm đây đâu có phảỉ là hoàng tử mà là anh bộ đội giải phóng — Việt bỗng cười lớn — Chính vi thế mà hai người gặp nhau không phải bằng đôi hài của ông Bụt nào cho mà bằng... bằng gì anh Năm biết không?
-   Mình chẳng hiểu gì cả.
-   Bằng... Tôi nói cô Sưong nhé!
í! Đừng nói mà anh Tám !
Tám Sương la lên và bỗng đỏ rân mặt mày. Năm vẫn ngơ ngác, chẳng hiểu mô tê gì cả. Việt lại cười ha hả rồi chỉ ra chiếc khăn phơi ngoài sào.
CÔ này chinh là chủ nhân của chiếc khăn kia đấy.
ơ!... — Năm bật lên một tiếng và bỗng quay sang nhìn cô gái chằm chặp khiến cô mắc cỡ, đứng ngay như trời trồng giữa nhà. Một lát sau, Năm bỗng lắc đầu rồi cười:
” CÔ làm tôi sưng cả hàm lên đây này. Cũng may, răng lợi tôi còn chắc chân cả. Nên ... thịt bò chiên vẫn có thể nhai được tuốt. Thôi, ngồi xuống cả đi cho vui.
-   Xin mời hai... anh chị — Việt buông một câu lấp lửng.
Anh Tám nói chi kỳ ha?
Chở sao ! Các cụ ngày xưa chả nói: Ghét nhau thì ném bã trầu, yêu nhau ném đá vỡ đầu nhau ra là gì !
” Nè, anh Tám xí xộ rồi đó nghen ! “ Cô gái bỗng quay ngoắt lại và thuận tay thoi cho Việt một quả đấm vào giữa lưng. Việt bật ngửa người ra giữa bộ ván, nhăn nhó la lên :
Anh Năm ! Người ta đánh chết lính của anh rồi đây này !
-   Tôi cũng đành bó tay thôi. Nữ du kích vành đai mà đã nổi cơn thịnh nộ thì coi chừng.
Xem ra họ có vẻ thuộc tính thuộc nết nhau nhi? • Việt tiếp tục chòng hai người - Mà thôi, tôi chuồn. Ngồi đây có ngày mang vạ vào thân !
Việt vừa nói vừa bật dậy nhanh như sóc, lủi ra khỏi nhà. Còn trơ lại hai người, Năm bỗng thấy “* lạnh lưng hở sườn” chăng biết nên bắt đầu như thế nảo để trở lại vẻ tự nhiên lúc trước. Tám Sương cũng thấy minh lâm vào thế khó xử. Cô lặng lẽ ngồi xuống mép ván, mân mê hoài mấy lọn tóc đang xòa xuống bên ngực. Một lúc lâu, như chợt nhớ ra, cô vội vàng giục:
”Ủa! Anh Hai ngồi xuống ăn đi chớ bộ!
Ờ! ... Có lẽ mình ... ăn đi.
-   Em không thấy đói nữa - Cô khẽ lúc lắc cái đầu và bỗng chc miệng cười — Nhường cả phần anh, bù lại cái củ chân sào đêm qua nghen.
-   Tôi cho nợ.
-   Rồi khi nào em mới trả nổi?
Tới khi nào cũng được. Còn bây giờ thì hãy ngồi xuốngđây.Nếu Tám “tuyệt thực” thì tôi cũng hưởng ứng luôn.
Năm nói rồi định dứng dậy.
-    ủa ! Tính nhịn suông sao anh Hai ? - Tám Sương vội đứng dậy -Ngồi xuống ăn một chút đi chớ
-    - Tôi ăn một mình nuốt sao trôi.
- Vậy em cùng ăn với nghen. Nào, đưa chén em xới coi. Má nấu nướng xì xụp suốt buổi mà bỏ đó rồi bả la thấu trời đó nghen.      - - Năm suýt bật cưởi trước cái giọng dỗ dành đó của cô gái. Một linh cảm dịu dàng, ấm áp dâng lên nhẹ nhàng trong lòng anh. Anh ngoan ngoãn ngồi xuống chăm chú nhìn đôi bàn tay cô gái đang múc thức ăn ra đĩa và xới cơm đưa mời minh. Đỡ chén cơm mà cô gái trân trọng nâng bằng cả hai bàn lay trao cho mình. Năm bỗng thấy xốn xang trong dạ. Để giấu nỗi xao xuyến đỏ trong lòng mình, Năm hỏi lảng sang chuyện khác !
-   Má mình đây sinh được mấy anh em. cô Tám ?
-   Má đây có phải là má sanh em đâu. Ba má em Đều mất cả rồi.
-   Vậy à ?
Năm sững sờ vì cảm thấy mình lỡ lời. Nhưng Tám Sương không hề chú ý tới điều đó. Bằng cái giọng nhỏ nhẹ, trầm lắng cô lại kể cho Năm nghe như đã kể với Việt khi sáng về sự tan nát của gia đình quê hương mình. Năm lắng nghe và mỗi lúc càng thấy gần gũi với cô hơn. Cũng như anh, cô mồ côi cả cha lẫn mẹ nhưng dù sao cô vẫn còn một đứa em út. Còn anh, anh chẳng còn một ai thân thích ở trên đời này.
-   Ba má ở ngoài mạnh giỏi chớ anh?
-   Năm bỗng giật mình trước câu hỏi của Tám Sương. anh lặng đi giây lát rồi mới trả lời được.
Thầy mẹ tôi... cũng mất cả rồi. Mất từ khi tôi còn nhỏ xíu- cô Tám ạ. Đến lượt Năm kề cho Tám Sưong nghe vè gia đinh mình. Về người cha có sức khỏe nổi tiếng một vùng mà rồi phải chết đói, về người mẹ dịu hiền tần tảo và cũng đẹp nức tiếng, vì yêu cha anh mà từ bỏ cảnh yên ấm của một gia đình giàu có theo chồng lang thang đi làm thuê làm mướn kiếm tiền cho đến khi kiệt sức. bỏ lại anh bơ vơ trên cõi đời này từ khi mới lên ba tuổi. Chuyện đời anh làm chi đã đến nỗi đau xót, bi thương như cuộc đời của cô gái đang ngồi đó. Vậy mà khi anh ngừng lời, ngước nhìn sang đã thấy Tám Sương nước mắt lưng tròng. Cô gái không cảm thấy xấu hổ vì những giọt nước mắt ấy nên cứ để mặc cho nó chảy dài trên má.

III
—   Vậy mà... Em cứ ngỡ... cực khổ đau thương như tụi em là hết cỡ rồi...
Năm bỗng lúng túng và cảm thấy ân hận vì đã kể cho Tám Sương nghe những chuyện đáng buồn ấy. Anh cũng ngạc nhiên với mình, bình thường, ít khi mình kể cho bạn bè nghe về gia đình, cha mẹ mình.
Vậy mà hôm nay, không hiểu sao anh lại dốc bầu tâm sự với một người con gái mới chỉ gặp lần đầu . Thoạt tiên, có lẽ vì đứng trước cuộc đời đầy đầu đau thương của cô, anh muốn bày tỏ sự cảm thông, muốn kể cho cô nghe cuộc đời vất vả của mình để nói rằng anh hoàn toàn hiểu được những nỗi gian lao ấy, rằng ở đời người ta cứ luôn nghĩ rằng có lẽ mình là người bất hạnh nhất nhưng thực ra ở khắp nơi, trên đất nước cònn lầm than bởi chiến tranh, thì những số phận như vậy không phải ít ỏi gì. Chứ thực tình, anh không cầu mong những giọt nước mắt xót thương đang còn đọng trên hảng mi của người con gái Củ Chi kia.
*   - Có lẽ chiến tranh cũng sắp kết thúc rồi cô Tám ạ- Năm nói –để an ủi cô gái — Khi ấy chúng ta sẽ làm lại tất cả. Nước nổi thì bèo cũng nổi được, mình còn sức dài vai rộng, lo gì ? Cô vẫn con thằng em út đó, rồi còn đất vườn, mấy cái hố bom đó lo lấp đi rồi tin có lẽ dựng lại được một cơ ngơi. Rồi thì bà con trong này cũng tiến lên chủ nghĩa xă hội như ngoài tôi, làm ăn tập thể, trồng cậy lẫn nhau, lo gì không tạo lập được một cuộc sống cho đàng hoàng.
- Tới hồi ấy thì con nói gid. Hòa bình rồi thì... ăn chảo cũng đã, anh Hai.
— Mình chiến đấu là để giành lại bát cơm, manh áo chứ đâu phải để rồi lại lầm than, cực khổ ? Nhưng thôi, có lẽ dọn đi cô Tám à. Không ai ăn nữa cứ ngồi chống đũa thế này trông buồn cười quá.
Tám Sương dứng dậy hồi rồi trở lại vô.Tự nhiên cô cảm thấy gần gũi hơn với người con trai vừa gặp gỡ. Nhớ lại chuyện đêm qua cô khẽ tủm tỉm cười. Tám Việt nói sao nhỉ, yêu nhau ném đá vỡ đầu nhau ra à? Sao lại như vậy hè? Người xưa thường nói giản dị, dễ hiểu, đâu cố ngóc ngách quá vậy chớ.
—    Tôi gửi lại cô Tám chiếc khan đó — Năm cười và chỉ chiếc khăn rằn phơi ngoài sào.
—   Em ... gởi anh làm kỷ niệm đó.
—   Không- Năm vội xua tay - Bộ đội chủ lực tụi tôi mà mang thứ đó người ta cười chết.
—   Có sao hả ? Mấy anh chủ lực Miền trên R cũng mang thường đấy chớ. Coi bộ anh chê khăn em xấu rồi nghen.
Tám Sương vừa nói vừa liếc xéo qua Năm khiến anh phải vội quay đi tránh ánh mắt sắc lém ấy.
—   Tôi không chê. Nhưng xin gởi lại cô Tám giữ hộ. Khi nào xong chuyện giặc giã tôi trở lại, ghé tìm xin lại cô Tám để mang ra miền Bắc, được không ?
—   Anh nhớ ghé về nghen! — Tám Sương khẽ nói trong hơi thở.
—   Vâng. Nếu như không chết.
—   Tối nay mấy anh đi điều nghiên cái cứ Đồng Dù của tụi sư đoàn 25 phải không ?
—   Tôi cũng ... — Năm bỗng lúng túng không biết nên trả lời ra sao để Tám Sương khỏi tự ái mà lại giữ được bí mật có lẽ tối đi thì mới rõ.
—   Giấu em mà làm chi- Tám bỗng cười khanh khảch — Mấy anh có vô tới đó được không là do tội em đó nghen. Tụi em đã nhận lệnh đêm nay đi dẫn đường và cản tụi bảo an quận đi tuần cho mấy anh bò vô Đồng Dù rồi đó.
—   Vậy hả • Năm bỗng phấn khởi hẳn lên — Có các vị thổ công đi cùng, bọn tôi yên tâm lắm.
- Đồng Dù khó nhai lắm đó. anh Hai - Tám Sương khẽ thở dài, nói tiếp - Mấy lần chủ lực mình về nhổ nó má không dứt điểm được. Hy sinh nhiều lắm.
Khó mấy thi lần này cũng phải nhổ cho được cô Tám ạ. Tôi không thuộc địa hình vùng này, hình như Đồng Dù là của ngõ phía tây bắc Sài Gòn phải không ?   ,
*   Đúng đó. Mà là cánh của thép của tụi nó đó nghen. Mấy anh húc vô dễ lủng đầu như chơi.
Năm bật cười lớn và vỗ lên đầu mình:
-   Đầu tôi cứng lăms, cô Tám đã gõ thử đêm qua biết rồi đó.
Coi bộ anh nhớ dai hè – Tám Sương cũng bật cười theo —Nếu vô trận mà bị thương lủng đầu thời em đưa về đây nuôi nghen.
Nuôi được đến già không, cô Tám?
-   Được ! Chỉ sợ anh chê cơm gạo Củ Chi thôi !
-    Nói xong câu ấy, Tám Sương như chợt hiểu mình đã lỡ lời. Mắc cỡ, mặt mũi cô bỗng đỏ bừng lên. Cô liếc xéo qua Năm một lần nữa rồi đứng vụt dậy, chụp lấy bao đạn thắt đại lên người rồi chạy vụt đi. Vội vàng, chút xíu nữa thi cô đâm sầm vào má Bảy vừa bước vô tới của.
-   Ủa ! Ma đuổi sao mà mi lồng tế lên đó Tám ?
—   Má ! — Tám Sương ôm choàng lấy má la lên - Má đi đâu từ hồi sớm tới chừ hả ?
-    Tau đi lo công chuyện, chớ đi mô! — Má trả lời và chợt nhìn thấy Năm — ủa, Hai Năm về rồi đó hả ?
-    Dạ, con vừa về tới nhả.
—   Mi đã ăn uống chi chưa đó?
—   Con ăn rồi. Má chiều tụi con quá đấy.
—   Có chi mà cưng chiều tụi bay - Rồi má quay sang nhìn Tám Sương cười móm mém — Vậy chớ con nhỏ này đã xin lỗi người ta chưa hả ? Tám Việt hắn kể mi nện bể đầu người ta ra đó.
*   Má — Tám Sương cuống lên — Má đừng kề tùm lum lên nghe.
*   ủa ! Đầu ấp cuối ấp người ta biết cả rồi chớ bộ.
*   Con bắt thường (bắt đền) má đó!
*   Chớ bộ thằng Hai nó bắt thường mi cái chi? Nè, Hai Năm mi có trị được thời lau cho phứt con nhỏ này đó.
—   Má - Tám Sương giậm chân giậm cẳng la rối rít-Con hổng có cái lỗ nào chui đây nè!
—   Thôi đi cô, làm le hoài! Lính chủ lực Bắc Việt chớ bộ thường hả ?
Tám Sương ôm chặt lấy bà già, rúc đầu vào nách bà cười rinh rích một hồi rồi đột ngột buông má ra, chụp lấy súng.
-   Con đi tập trung đây má.
—   Chứ ăn uống gì chưa ? Coi bộ bữa thất bữa thường cả tuần nay rồi đó nghen. — Vừa nói má vừa bước tới lật từng nồi thức ăn - Ủa, tụi bay ăn uống chi buồn cười vậy hả ? Nè, Hai Năm. Coi bộ tụi bay vẫn còn khách khí quá đó nghe.
—   Mấy anh ăn hương ăn hoa chớ bộ - Tám Sương vừa nói vừa ngước nhìn Năm - Anh Hai với anh Tám liệu mà « dứt điểm” cái món xôi đậu phộng với thịt bò chiên đi kẻo rồi má giận đó nghen. Để rồi... mai bà già. con làm bánh bèo cho tụi mình ăn chớ !
Tám Sương vừa nói, vừa hất hàm về phía má, khẽ nháy mât cười với anh rồi chạy vụt đi. Má Bảy quay trở lại ngồi bên mép ván lấy trầu ra ăn rồi thủng thẳng kể cho Năm nghe về tình cảnh của Tám Sương, là những điều cô vừa kề với anh, nhưng qua lời của má, anh càng hiểu thêm bao nỗi gian truân, vất vả xung quanh cuộc đời người con gái ấy. Câu chuyện của má bất giác gợi cho anh nhớ về những năm tháng gian lao của cuộc đời mình kể từ ngày anh buộc phải rời làng ra đi cho tới ngày hôm nay.

IV
Ngày ấy có một chàng trai trẻ vừa rời làng quê ra đi, đến với cái lâm trường heo hút tận thượng nguồn sông Đà.
Người ấy chính là Năm,
Vốn giỏi nghề thợ mộc nhìn thấy núi rừng bạt ngàn gỗ quí, anh choáng ngợp và càng thêm yêu cái nghề mới mẻ của mình, cái nghề khai thác tiền rừng về làm giàu cho Tổ quốc, Người ta giao cho anh một đội trâu mộng, hàng ngày anh đưa chúng lên rừng, nơi những người thợ sơn tràng vừa hạ những cây gỗ quý xuống. Có nhiều cây to tới nỗi hai con trâu của anh kéo lặc lè, vất vả suốt hai ngày trời mới về tới bãi. Những ngày nắng ráo thì công việc của anh chẳng có gì gian lao vất vả lắm. Nhưng vào mùa mưa lũ thì khỏi phải nói. Nhiều hôm cả ngưởi lẫn trâu đều phải nhịn đói nằm trong rừng vì nước lũ dâng lên không trở về trạm được. Tuy vậy, Năm thấy cuộc đời chảng có gì đáng phàn nàn, anh co sức khỏe tháng nào cũng lảm đủ ngày công và vượt năng suất, Ngoài ra, anh lại biết nghề. Những ngày nghỉ, ngày mưa gió không đi làm được, anh chọn những khúc gỗ bỏ đi của lâm trường mang về xẻ ra, đóng thành những chiếc hòm nho nhỏ cho anh em trong tổ đựng quần áo hay đóng những chiếc chạn đựng thức ăn xinh xắn tặng cho những đôi vợ chồng mới cưới trong cơ quan của mình. Ngoài ra, ai cần đóng bàn ghế giường tủ gì anh cũng sẵn sàng giúp đỡ không nề hà và không cầu lợi.
Có lẽ vì thế mà anh được tất cả mọi người quý mến và các cô gái trong lâm trường bắt đâu chú ý đến anh. Họ phát hiện ra bên trong cái vẻ lầm lỳ ít nói ấy là một con người có tấm lòng cao thượng trong sáng. Tuy không biết chữ nhưng anh lại biết cách cư xử với mọi người. Tuy không khôn ngoan nhưng lại tài hoa... Có người con nói rằng với tay nghề ấy mà biết làm ăn thì có thể hái ra tiền .
Người con gái đầu tiên đến với anh là Hoàn, một cô gái nông thôn đã học hết lớp bẩy, vừa chân ướt chân ráo lên lâm trường và được phân công làm việc với nhà bếp của đội khai thác. Một ngày chủ nhật, cô cũng mang những mảnh gỗ vừa nhặt nhạnh được lên nhờ Năm đóng giúp một cái hòm đựng quần áo. Năm nhận lời ngay không chút nề hà. Suốt ngày anh hì hục dục đẽo, con Hoàn thỉnh thoảng lại từ dưới bếp chạy lên, khi thì giúi cho anh một củ sắn, khi vài điếu thuốc lá rồi ngồi xem. Họ thân nhau từ buổi ấy. Anh em trong cơ quan nhân đó “gắp đôi” luôn. Lúc đầu Năm con nổi khùng, cho là chuyện xằng bậy. Nhưng càng ngày anh càng nhận thấy rằng giữa anh và Hoàn đã nảy nở một tình cảm khác lạ mà anh chưa hề biết tới. Ngày nào phải làm trong rừng không được về nhà ăn cơm trưa là anh thấy nôn nao cả người. Anh nhớ Hoàn! Khi phát hiện ra điều ấy anh đâm hoảng. Nhưng cáng cố tình lảng tránh anh càng
Thấy nhớ cô ta da diết hơn. Chắc những ngày Hoàn cũng sống trong tâm trạng tương tự. Cho đến một đêm, đơn vị phân công Năm đưa Hoàn lên bệnh xá huyện để trông nom chị quản lý vừa đẻ ở đó trong khi đi nhận hàng cho cơ quan. Suốt đ¬ường họ không dám nói chuyện gì với nhau. Đến khi sắp qua suối ông Lánh, đột ngột một con nai laon vụt qua trước mặt họ. Hoàn kêu ré lên, ném choang chiếc đèn bão đi rồi lao tới ôm chầm lấy Năm. « Anh Năm! Con hổ!» Cô gái vừa thở vừa run bắn trong tay anh, Năm khẽ cười: * Không phải đâu. Con nai đấy ! Nói vậy nhưng Năm vẫn ôm chặt cái thân hình mềm và ấm của người con gái trong vòng tay mình. Cô cũng yên lặng, nép vào ngực anh. Tiếng chân con nai bước lạo xạo trên lá khô đã xa dần. Tiếng suối chảy róc rách, thì thầm như đang kể một câu chuyện gì thật kỳ bí nhưng đầy hấp dẫn. Họ vẵn lặng lẽ nép sát Vào nhau như vậy và không rõ từ lúc nào đôi môi Năm đã gặp đôi môi nóng rực và run rẩy của Hoàn. Có lẽ họ con đứng như vậy rất lâu nếu không có ánh đèn pha quét ngang trời và tiếng động cơ ô tô rung lên ầm ầm ngoài con đường lớn. Mất đèn, họ dắt tay nhau đi dò dẫm trong đêm và thâm tâm có lẽ cả hai đều mong cho con đường dài thêm ra. Ra đến bệnh xá thị trấn thì trời cũng sắp sáng. Một ngày đầy mới mẻ đã đến với cuộc đời Năm.
Họ yêu nhau như vậy được gần một năm trời. Có lẽ mọi việc sẽ xuôi chèo mát mái nếu như không có việc Hoàn được cử đi học một lớp quản lý để về thay cho chị quản lý cũ đang rục rịch xin về xuôi với chồng. Cô chỉ đi xa có mấy tháng trời nhưng khi cô trở về, Năm như gặp một cô gái hoàn toàn khảc. Những nét thật thà, chất phác của một cô gái nông thôn vừa thoát ly nay đã biến mâts. Thay vào đó từ
đâu tóc, áo quần đến cách nói năng, sự chơi bời đều toát lên cái vẻ nửa quê nửa tỉnh rất rởm đời.
Nhưng không phải chỉ vì thế mà mối tình cùa họ đi đến chỗ tan vỡ.
Dạo ấy,, ở đội khai thác của Năm xuất hiện hai chảng học sinh trung cấp lâm nghiệp về thực tập cả hai đều trẻ, đẹp trai, lại «mốt» hơn Năm nhiều Trong số ấy có một tay vừa đàn giỏi lại hát hay. Thoạt đâu Hoàn chi tới nhờ họ chép bài hát và nghe đàn. Dần dần, hầu như tối nào cô cũng đến với họ quên bẵng mất anh chàng Năm « nhà quê”, lúc đó đang sốt rét nằm rên hừ hừ trong phòng cùa mình. Năm buồn, vì ngày một thấy rõ là tình cảm giữa mình và Hoàn đang nhạt dần. Cho đến một hôm, đi rừng về sớm, Năm định ghé xuống bếp kiếm một ấm nước nóng. Khi đi ngang buồng cùa Hoàn, Năm bỗng nghe có tiếng con trai thì thầm trong đó. Không dừng được, Năm ghé mắt qua vách nứa và nhìn thấy rõ ràng Hoàn đang đứng nép vào anh chàng chơi đàn ghi-ta, hệt như hôm nào cô đã nép vào ngực anh. Lòng anh bỗng sôi lên! Thiếu tự chủ một chút có lẽ anh đã lao vào nện cho cái thằng trai lơ kia một gộc củi. Nhưng anh kiềm chế được và lặng lẽ quay về, không nói một lời.
Mối tình đầu của anh đã chấm dứt như vậy. Anh đau đến từng đường gân, thớ thịt. Nhất là sau cái hôm được nghe chị cấp dưỡng kể lại Hoàn đã nói với ai đó ràng lấy cái anh chàng Năm mù chữ ấy để làm gì ? Rồi sẽ ai là người dạy con cái? Cô ta chê Năm dốt nát, vậy thì mặc xác để cho co ta thưởng thức cái món “văn hóa” của cái thằng mất dạy ấy. Anh biết thừa nó chi tán gái cho vui . cho đỡ buồn những ngày ở rừng. Vậy thôi chứ nó yêu đương gì? Buồn quá, Năm lại tính chuyện ra đi.
Nhân có đợt lâm trường tuyển người đi thanh niên xung phong, Năm xin ghi tên tình nguyện ngay lập tức.
Hai tháng sau Năm đã có mặt trên Trường sơn. Nếu như hồi mới lên lâm trường, người ta giao cho anh một đôi trâu. thì vào đây anh được giao chiếc xe đạp Vĩnh Cửu để hàng ngày anh tải gạo từ kho trạm ra bến sông cho người ta bọc vào túi ni lông thả trôi xuống trạm dưới. Anh lặng lẽ làm cái công việc kiến tha mồi ấy suốt năm năm trời; giờ đôi lúc nghĩ lại năm năm trời đằng đẵng ấy anh bỗng rùng mình. Năm năm trời, ngày nào cũng chỉ mỗi một công việc, ngày nào cũng chỉ đi lại trên một quãng đường, đến nỗi nếu co bịt mắt mà đi anh cũng vẫn thuộc từng gốc cây, mô đá. Đơn điệu và buồn tẻ đến ghê gớm. Cuộc sống như ngưng trệ, như chị xoay tròn quanh quẩn như cái vành bánh xe đạp kia vậy. Công việc của anh và đồng đội lặng lẽ, âm thầm tưởng như chẳng liên quan gì tới cuộc kháng chién của dân tộc. Chỉ đôi khi máy bay địch ào tới, giộị vài quả bom xuống khu vực kho, bến khiến một vài người chết hay bị thương, Năm và đồng đội mới thấy ràng công việc của mình quả có liên quan tới CUỘC chiến tranh đang réo gầm trên khắp đất nưởc. và đôi vành bánh xe kiên nhẫn của anh cũng là một mắt xích trong sợi đây xích dằng dặc của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Vào năm cuối cùng của năm năm buồn tẻ ấy, Năm lại có một mối tình. Người con gái yêu anh lần này tên là Thơm, khác xa với cái cô Hoàn non nớt, ngây thơ kia. Cô là đại đội phó một đại đội nữ thanh nỉên xung phong mới vào công tác ở khu vực bến, thả trôi được gần một năm. Họ là người cùng huyện với nhau, gặp nhau hàng ngày ở bến sông và cũng như lần trước yêu của Thơm không vồ vập như lần đầu biết yêu nhưng vẫn đằm thắm và say mê. Anh tin rằng Thơm là người từng trải, dày dạn không dễ thay lòng đổi dạ như Hoàn và đặt nhiều hy vọng ở cô. Nhưng, đến một hôm nhân ngồi tâm sự bên nhau, Thơm bồng thành thực khuyên Năm nên tranh thủ học văn hóa để sau này có ích cho đời hơn. Nhớ lại chuyện cũ, nổi máu tự ái. Anh bực mình tuyên bố rằng anh dốt thì cứ mặc xác anh, cô muốn văn hay chữ tốt thì đi tìm người khảc! Nói rồi anh đùng đùng bỏ đi, quyết không chịu nghe Thơm phân giải lấy nửa lời.
Mấy hôm sau bến sông bi oanh tạc. Thơm bị thương nặng. Nghe tin, Năm hốt hoảng phóng ngay đến bệnh viện. Anh tới nơi khi cô sắp trút hơi thở cuối cùng. Nhận ra anh, Thơm gắng gượng mở đôi mi mắt đã cứng đờ và khẽ mấp máy đôi môi tái nhợt. Anh phải ghé sát tận mặt Thơm mới nghe được những lời yếu ớt như gió thoảng của cô: Anh Năm... Em... em yêu anh... Đừng... đừng... giận... em nữa...». Năm khóc nấc lên một tiếng và vội vã lắc đầu vì anh không làm sao thốt ra được một lời. Gương mặt Thơm thoáng rạng lên một chút rồi cô thanh thản trút hơi thở cuối cùng.
Năm như người mất trí không chút ngượng ngùng anh ôm lấy thân thể đang lạnh dần của người yêu, khóc nức lên. Vừa xót xa cho số phận của Thơm, anh vừa giận mình đã quá lời. Anh hiểu rằng mình đã vĩnh viễn mất đi một người con gái thực sự thương yêu mình Nỗi đau của anh lần này sâu xa hơn nỗi đau thất tình lần trước. Năm cảm thấy không còn đủ can đảm trở về đơn vị để hàng ngày nhìn thấy bến sông nơi mỗi hòn đá nhành cây đều lưu giữ bao kỉ niệm về người anh yêu dấu.
Chôn cất người yêu xong. Năm đi lang thang trong rừng rồì ra tới trạm giao liên lúc nào chẳng rõ qua một đơn vị đang hành quân, anh nài nỉ xin được theo. Đồng chí chi huy dơn vị từ chối nhưng antj bắm theo dơn vị của họ mà đi miết. Ngày thứ nhất, ngày thứ hai, sang ngày thứ ba thì người chỉ huy đơn vị (bấy giờ là chỉnh ủy Bình Tâm) buộc lòng nhận anh vào đoàn quân của mình và xếp anh luôn làm anh nuôi cho tiểu đoàn bộ của tiều đoàn ấy. Năm đã« nhập ngũ” và trở thành một chiến sĩ Giải phóng bằng con đường khác thường như vậy. Anh tham gia chiến dịch đường Chín Nam Lào rồi cùng sư hành quân vào Tây Nguyên, làm anh nuôi hơn một năm trời, anh được chuyển qua đội săn thú của trung đoàn. Hơn một năm quần nhau, với các loại thú rừng, anh trở thành một tay súng thiện xạ và cuối| cùng được chuyển về đại đội này đề thực sự trở thành người cầm súng đánh giặc.
Cuộc đời của Năm còn cái đận gian truân ấy nữa. Có lân, sau khi nghe Năm kể về đời mình, Dĩnh đã vỗ đùi thốt lên : « Đời anh có thể viết thành một cuốn tiểu thuyết . Năm không biết các nhà viết tiểu thuyết cần gì, chứ cuộc đời anh viết ra chỉ thêm buồn. Rất ít người được biết ngọn ngành về cuộc đời của anh vì nhất là rất ít ai có thể ngờ được rằng một con người bề ngoài trông có vẻ khô khan như vậy mà cũng đi từng yêu từng thất vọng và đâu khổ. Cũng giống như khỉ dứng trước một con ốc biển trông cái vẻ hiền lành của nó. Mấy ai đã nghĩ rằng trong lòng nó có sóng gió của đại dương.

V
Giáp trườn thoăn thoắt như một con thằn lằn dọc theo một bờ dứa dại hướng về phía căn cứ địch.Toàn, đại đội trưởng đại đội mở cửa bám sát gót anh. Sau Toàn là Năm rồi đến tiểu đoàn trưởng Vinh. Tiếp theo mới đến các trung đội trưởng cửa đại đội mở cửa. Quân cửa Giáp chỉ có Năm được phép bò lên hàng rào vì trung đội anh được giao nhiệm vụ sẵn sàng tăng cường cho đại đội mở cửa khi gặp khó khăn. Vả lại mắt Năm tinh như mắt mèo nên Giáp và Vĩnh đồng ý cho anh đi để giúp các anh quan sát phát hiện các mục tiêu bên trong hàng rào và cảnh giới đề phòng bọn địch đi “đèn cù” quanh căn cứ.
Khi cách hàng rào ngoài cùng vài trăm mét, Giáp bắt đầu giảm tốc độ để vừa tiến vừa dò mìn. Trước mặt anh cỏ gianh cao lút quá đầu gối, không thể coi thường được. Mìn là một chuyện, nhưng phải làm sao để khỏi lộ thành một vệt dài, ngày mai địch co thể phát hiện được. Loay hoay một lát Giáp chợt nhìn thấy trong ánh trăng một lối mòn vắt qua bãi cỏ gianh chạy thẳng về phía hàng rào. Lần theo lối mòn rất dễ bị trúng mìn nhưng thả nguy hiểm con hơn để ngày mai địch phát hiện ra dấu vết và có thề đoán ra hướng cửa đột phá. Nghĩ vậy Giáp quyết định cứ theo lối mòn mà trườn tới.
Trăng sáng đến lạnh người. Đã mấy đêm nay địch đã cho tắt hết đèn bên trong căn cứ chỉ để hệ thông đèn phòng thủ và chiếu sáng vùng ngoại vi. Vì vậy từ ngoài nhìn vào căn cứ địch chỉ thấy một khối đen thẫm, đầy bí ẩn.
Các trận địa pháo trong căn cử địch đang bắn. Giáp nhận ra tiếng nổ đầu nòng cửa đủ mặt các cỡ pháo từ các loại súng cối lớn nhỏ đến loại pháo nòng dài 175 ly «vua chiến trường ». Co lẽ chúng bắn lên hướng Trảng Bàng chi viện cho các đơn vị đang bị quây đánh khi chúng tung ra giải tỏa con đường Sài Gòn đi Tây Ninh và bắn chặn hướng bờ sông, phòng lực lượng ta tràn qua uy hiếp vùng Củ Chi, Đồng Dù. « Thôi được! Chúng mày cứ làm ầm lên một lúc nữa đi». Giáp tự nhủ vậy rồi tranh thủ vừa dò mìn vừa trườn về phía hàng rào. Chừng ba mươi phút, họ đụng một lớp rào đơn cắt ngang lối mòn:
“ Sao lại có một hàng rào ở đây? — Toàn trườn lên ngang với Giáp, khẽ hỏi.
-    Không rõ. Để mình xem lại đã.
Giáp xoay người lần qua mé bên trái tới bên chiếc cọc sát và nhẹ nhàng vốc một nắm đất dưới chân chiếc cọc lên xem. « Đất mới» các cu cậu mới mò ra chôn thêm một lớp rào nữa cho chắc gáo đây mà., Biết vậy, anh bấm khẽ vào vai Toàn ra hiệu cho phía sau tạm lùi ra để anh tìm cách khắc phục. Loay hoay một lát, anh chông được hàng rào lên rồi trườn lùi lại báo cáo với Vĩnh cho phép mình, Toàn và Năm bò vào trước. Vĩnh đồng ý và ghé vào tai Giáp thì thào... “Có nhìn thấy những ngọn đèn đỏ kia không? Đèn hiệu trên cột ăng-ten đài viễn thông cửa nó đấy Lấy đó làm vật chuẩn mà định hướng cửa đột phải! Gỉáp khẽ “à” lên một tiếng, thâm phục trí thông minh cửa Vĩnh. Trong sơ đồ bên cạnh trung tâm viễn thông là khu nhà cửa bộ tư lệnh sư đoàn 25 ngụy, Đó không những là hướng chuẩn để xác định cửa đột phá mà con là hướng chuẩn cho mũi thọc sâu phát triển đúng hướng. Suốt từ chập tối tới giờ nhìn thấy nó sờ sờ ra đó, đỏ đọc như đôỉ mắt cửa một con ác quỷ mà anh không nghĩ ra. Bây giờ thì yên tâm rồi. Anh ra hiệu cho Toàn và Năm chuẩn bi rồi ép sát mình xuông đất trườn qua lớp rào đơn vừa được chông lên. Toàn và Năm bám ngay theo anh. Vượt qua lớp rào địch vừa dựng thêm, bò chừng hơn trăm mét nữa. họ tới sát bốn hàng rào phòng thủ cửa căn cứ địch. Từng tầng từng lớp kẽm gai hiện ra trước mắt họ, nham nhở trong ánh trăng. Dựa vào bóng cửa một chiếc cột đèn. tính tỷ lệ. Giáp ước chừng phải tới gần hai trăm mét rào kẽm gai cần phải khắc phục thì mới có thể đặt chân được tới cái bờ tường đất sừng sững như một con đê bao quanh căn cứ địch. Trong cái « con đê” ấy biết được chúng nó bố trí bao nhiêu ụ súng ? Gay go thật! Thảo nào các cụ trên sư đoàn phải tính đến chuyện sẵn sàng mất cả một đại đội vào nhiệm vụ mở cửa. Ngoài ra, phải bố trí hỏa lực kiềm chế địch như thế nào thì bộc phá viên mới có thể ngóc được đầu lên rồi chạy vượt hàng trăm mét trên đất bằng để tiếp cận những hàng rào cuối cùng ?
Giáp chỉ hướng chuẩn cho đại đội trưởng Toàn rồi cùng anh lăn dọc theo hàng rào ngoài cùng, xác định chiều rộng cửa cửa đột phá. Sư đoàn yêu cầu ít nhất cửa đột phá cũng phải rộng mười mét để xe tăng có thể vào tham gia đột phá sớm. Vậy là phải đánh thông cả một con đường rộng thênh thang. Đại đội mở cửa phen này toát mồ hôi hột chứ không vừa đâu. Giáp bỗng thấy thương Toàn và thầm nghĩ giá như đại đội mình lần này làm nhiệm vụ mở cửa thì cũng mất ăn mất ngủ vì lo.
Một lát sau Vĩnh sốt ruột bò lên. Cũng như Giáp anh giật mình trước bãi hàng rào kẽm gai mênh mông trước mặt. Quả là mấy ổng du kích nói không ngoa đây là một pháo đài kiên cố chứ đâu phải chuyện đùa. Quan sát một lát anh trườn tới ghé vào tai Giáp nói nhỏ:
—   Mệt đấy Giáp ạ. Nó “lông lá » thế này kia mà.
—   Tôi chỉ sợ... Năm tiếng đồng hồ chi đủ đề bóc rào!
—   Xuỵt. Tụi nó đi tuần trên bờ đất kia kìa.
—   Không sao! Trông thế nhưng xa lắm.
—   Chiếm được cái đê ấy là “ăn tiền » rồi.
—   Chúng nó đổi gác đấy. ít nhất ở trước mặt có vài khầu đại liên.
Hai người đang tiếp tục quan sát thì bỗng từ Sau lưng họ, phía xóm Bàu, tiếng súng bỗng nổ ran lên.
—   Sao thế nhỉ ? Giáp khẽ hỏi và nằm ép hẳn người xuông đề phòng địch rọi đèn pha.
—   Ngoài xóm. Có lẽ tụi thám báo mò vào. Lùi ta đi ! Bọn trong căn cứ cũng sắp sủa nhặng lên bây giờ đấy.
Họ chưa kịp lùi qua lớp rào đơn địch mới dựng . thì tiếng súng địch trong căn cứ nổ rền lên. Đạn vạch đường đỏ dọc bay vun vút trên đầu. Giáp quay đầu lại, tranh thủ quan sát nhưng tuyệt nhiên không phát hiện được khẩu đại liên nào ở khu bờ tường đặt trừ một khẩu 12 ly 8 đặt trên chiếc chòi canh cao ngất nghều đang bắn như xay lúa. Cái thằng mất dạy ấy bắn toàn đạn vạch đường, đạn cửa nó xỉa về hướng nào là lập tức đạn cối, đạn phóng lựu bay tới tấp về phía đó. Một đám cỏ gianh bên phải họ bén lửa cháy ù ù. Những trái mìn gài trong bãi cỏ gianh cháy bắt đầu nổi. Chớp lửa nháng lên liên tiếp, đất đá bay rào rào, hàng rào dây kẽm gai rung lên và những trái mìn gài chông trinh sẩt nổ choang choác phía sau lưng họ.
Biết không thề tiếp tục bò vào được nữa, Vĩnh ra lệnh lui quân. Năm được lệnh bò trước để cảnh giới, để phòng đụng bọn địch chạy từ hướng xóm Bàu ra. Anh rút một trái lựu đạn ra rồi kẹp súng trườn lên
trước đội hình. Khỏi từ bãi cỏ gianh cháy dăng mờ trước mặt. Năm vừa bò vừa mở căng mắt ra quan sát. Ở hướng xóm Bàu, tiếng súng đã thưa dần nhưng các loại pháo, cối cửa địch vẫn tiếp tục bắn ngày một dày hơn. Năm bỗng lo cho Việt. Không hiểu vắng anh, Việt có biết đường mà xoay xở không? Tám Sương hình như cũng đang còn loanh quanh ở đó. Cô ấy thì có thể yên tâm. Nhưng... bom đạn, biết thế nào được?
Vượt qua khỏi khu vực phải trườn, vừa bò, Năm vừa định nhỏm dậy chạy thì chợt phát hiện thấy phỉa trước có mấy bóng người đang chạy nhấp nhô trong ánh trăng. Anh vội nằm xuông và báo cáo về phía sau cho Vĩnh và Giáp biết. Giáp lập tức bò lên, đến sát bên Năm nằm phục xuỗng cùng quan sát. Mấy bóng người mỗi lúc một tiến gần về phía họ.
*   Lính mình đấy "- Giáp nói khẽ.
—   Để tôi lên trước bắt liên lạc với họ xem sao đã .
—   Cần thận đấy! Cũng phải đề phòng khả năng bọn bảo an dân vệ bị đánh giạt ra phía này.
Năm gật đầu rồi trườn tới chiếm một gò đất cao. Những bóng người tiến lạỉ mỗi lúc một gần. Có dễ đến gần chục người, rồng rắn thành một hàng đi nghênh ngang, bất càn đến lạ lùng. Đợi họ đến trước mũi súng cửa mình, Năm quát khẽ :
—   Đơn vị nào đăy p
Đám người kia nhớn nhác một lát rồi vội tản ra.
Người đi đầu nằm hướng về phía Năm, đáp lại:
-   ông Ba đây ?
Biết chắc là quân mình, Năm nhỏm hẳn người dậy
hỏi tiếp:
*   Bộ phận nào cửa Sông Ba?
*   Chúng tôi đây !
—   Chúng tôi là ai?“ Năm gắt — Có phải các ông pháo binh không ?
—   Không! Chúng tôi... Xe tăng đây!
—   Trời ơi! Các ông tiểu đoàn tăng phải không?
Tỉểu đoàn trưởng Vĩnh từ phía sau hỏi với lên lom khom chạy tớỉ.
—   Vâng, chúng tôi đây.
—   Chết mẹ người ta. Đợi các ông mòn cả mắt!
—   Bộ phận anh Vĩnh phải không?
—   Chứ còn ai ? Các ông đi đâu mà lông ngồng một đàn thế này?
—   Khổ quả! — Giọng anh cán bộ xe tăng rầu rĩ- Chúng tôi bị lạc từ chập tối đén giờ. Mò đến xóm Bàu thì bị gặp địch đang quần nhau với du kích.
—   Với du kích hả ? — Năm vội hỏi.
—   Vâng. Bộ đội mình ở đó cũng đông. Nhưng ông gì huyện đội yêu cầu chủ lực phải nằm yên tại chỉ, ông ta cho mấy bà du kích xông ra vừa đánh vừa la một chập thì tụi nó cút.
Giáp bật cười:
—   Sao lai vừa đánh vừa la? Làm như đuổi gà
—   La để tụi nó biết rằng chỉ dụng du kích thôi chứ không đụng quân chính quy bắc Việt.
—   Họ giữ bí mật cho mình đấy -* Vĩnh nói rồi lại hỏi mấy ông xe tăng — Theo hiệp Đồng, tối mai các ông mới lên cửa đột phá kia mà. Nhưng có lên thì cũng một hai người thôi, kẻo đàn kéo lũ thế này thì bỏ mẹ con người ta.
—   Nhưng... — Anh cán bộ xe tăng cười xí xóa- Tụi này có biết cửa đột phá ở hướng nào đâu. Lạc mất ông dẫn dường, bọn tôi tính cứ đi đại lên, thế nào cũng gặp các anh. Khổ quá! Trung đoàn các ông cho bọn tôi một ông cán bộ tác chiến dẫn dường thì đến xóm Bàu, gặp địch là ổng ấy biến đi đâu mất.
—   Anh nào mà bậy thế nhi?
—   Đâu như anh ta là Cồn hay   Côn   gì đấy!
—   Vĩnh bật cười:
—   À, thằng Côn! Khổ cho các ông rồi. Nhưng thôi, thế là may rồi. Không gặp tụi này có lẽ các ông cư rồng rắn nhau mà kéo thẳng vào họng đại liên cửa địch. Thôi, ta rút quân. Đêm nay các anh chi cần tới đây là đạt yêu cầu rồi. Tối mai tới sẽ trực tiếp dẫn các anh lên cửa đột phá.
*   Vâng!Thế thì hay quá —   Anh   cán bộ   xe tăng khấp khởi nói tiếp ? Gặp trực   tiếp   các anh   thì mới đỡ lo. Tụi tôi ở trên xe nhảy xuông đát, cứ lơ nga lơ ngơ. Chẳng hỉểu đầu cua tai ếch ra sao. Có ngày bỏ mẹ! Như cái hồi...
-   Thôi, không nói chuyện nữa — Vĩnh vội ngắt lời anh ta - Bây giờ chúng ta về xóm. Ở đây vẫn phải đề phòng gặp địch, tôi để nghị các anh đi theo đội hình chiến đấu. Tôi xin chỉ huy chung. Được chứ?
*   Vâng! Thế thì... quý hóa quá. Giá như hôm nay bọn tôi nhanh chân một tí thì có phải đỡ vất vả. Cái ông trợ lý tác chién của các ông đến là là...
Vĩnh ghé vào tai Giáp nói nhỏ:
*   Tớ đánh cuộc với cậu rằng khi về xóm, thằng lỏi áy sẽ mắng át mấy ông xe tăng đi cho mà xem. Nếu không đúng như vậy cậu cứ bắc nồi quân dụng lên lưng tớ mà đun !

VI
Con gà độc nhất còn lại trong xóm cất tiếng gáy. Nó gáy liên hồi, tưởng như cũng tự biết rằng trong cả cái xóm tan hoang này chỉ con một mình mình đảm đương công việc của họ hàng nhà gà nên ráng cho tròn trách nhiệm.
Có lẽ trời đã sắp sáng. Cậu liên lạc của tiều đoàn trưởng ngáy rù rù bên tai Việt. Một chân của cậu ta đề lên người Việt, nặng trịch, khiến nửa người anh như tê đi mà không sao cựa mình được đề xích cậu ta lùi ra một chút. Ba tay trinh sát pháo cũng đã ngủ mê mệt nên căn hầm vì thế càng thêm chật. Quay ngang quay dọc chỉ thấy toàn những chân cẳng. Có cậu nào đó hình như đạp phải phân và cứ bê nguyên cả cái của quý ấy dưới đế giày mang vào đây. Mùi mồ hôi quyện Với cái thứ mùi khó ngửi ấy khiến Việt như sắp chết ngạt. Vì thế,dù mệt mỏi, anh cũng không sao chợp mắt được nên đành tựa lưng vào vách hầm ngồi chờ Năm về.
Tiếng pháo đã thưa dần. Lại vẫn con gà độc nhất trong xóm cất tiếng gáy con gà ấy theo như Tám Sương kể: là con gà của ông Tư Đờn. Trong xóm này cũng chỉ còn lại hai cha con ổng, bà con đã bị địch xúc đưa ra ấp chợ từ mấy năm nay. Hàng ngày họ được phép về làm vườn, nhưng ban đêm thì không ai được ngủ lại, trừ bố con ông Tư Đờn. Nhà của trong xóm đã bị đốt trụi. Đấu tranh mãi, địch buộc phải cho mỗi nhà đào một căn hầm đề tránh bom đạn khi đi làm vườn. Số hầm hố đó ban đêm là nơi trú chân của du kích và bộ đội, đôi khi bọn lỉnh quận đi bố ráp cũng chui vô đó ngủ luôn, đỡ đào bới. Bố con ổng Tư Đờn cũng không con nhà cửa, nơi trú chân của cha con ông là chiếc lô cốt tròn xây từ thời thằng Tây ở cuối xóm. Linh quận thỉnh thoảng cũng về đóng chốt ở xóm Bàu vài ba hổm nhưng chúng không dám chui vô cái lô cốt ấy vì sợ ma Tây vả sợ du kích thụt B.40 vào hết lối chạy. Nếu có phải ngủ lại ban đêm thì chúng ngủ bờ ngủ bụi đâu đó, đêm rời chỗ hai ba lần vì sợ bị du kích úp. Có lần đứa con ông Tư Đờn bị cảm gió, biết có lính chốt lại trong xóm, ông xách đèn chai đi khắp xóm tìm chúng nhờ chích thuốc, vừa đi vừa la lên Bớ lính!. Gọi mỏi mồm quay về, hóa ra tụi nó vừa rời về sát nách nhà ông.
Sở dĩ ông Tư Đờn còn được ở lại trong xóm là vi ông là bố đẻ của một viên thiếu tá đang « thực thi công vụ» trong dinh tướng Cao Văn Viên. Hồi địch dồn dân vô ấp chiến lược, đang cam go thì ông con thiếu tá về, đề làm gương cho lối xóm về tinh thần « bẩt hợp tác với giặc cộng)), thằng con ôn dịch đỏ đã tự tay cầm ngọn đuốc châm lên mái nhà của cha mẹ mình, ông Tư giận điên lên, chụp được một cây AR.15 của một chú dân vệ đang đứng lớ quớ ở đó, nhằm thằng vào ông con siết gọn một băng. Nhưng thằng con nhờ trời tránh thoát. Tuy nhà đã bị đốt nhưng không hiểu vì nể ngài thiếu tá, hay ớn cái máu khùng của ổng mà tụi nó không dám trói gổ ổng lại bỏ lên xe chở về quận như tất cả những người dân bướng bỉnh khác. Chúng đề ổng ở lại, nhưng quýết không cho ổng dựng lại nhà. Nhưng ông cần quái gì nhà. Đã có cái nhà xi măng côt thép đó rồi. Trên đất cũ ổng chỉ dựng một túp lều nhỏ, trong đó kê vừa đủ một chiếc bàn thờ. Vào những ngày tết nhất, giỗ kỵ ổng về đó hương khói, vào dịp tết ta, ổng Tư Đờn thường nấu thêm một nồi cháo rồi đặt lên nóc chiếc lô cốt nói là cúng bọn ma Tây, ma Mỹ (vì ờ cái lô côt ấy đã có cả Tây lẫn Mỹ bỏ xác). Không biết có phải do ma Tây, ma Mỹ phù trợ hay không mà từ hồi dọn ra ở cái lô cốt ấy tớỉ nay, ổng bỗng hết cả bệnh hen xuyễn (cái căn bệnh mà mỗi khi phát cơn, người ta lại thấy ông ngồi bỏ gối rên khò khừ như người kéo đờn và nhờ nó mà ông có cái tên Tư Đờn cho đến nay). Đứa con út của ổng, mấy năm trước còn ốm nhàch, gầy khẳng khiu, nay đã trở thành một cậu con trai mười sáu tuồi khỏe mạnh, vừa rồi đi xin chú Bảy bí thư quận cho đi theo phụ giúp việc chạy giấy tờ công văn, thỉnh thoảng mới về ngủ với ông một đêm. Ngoài thằng con thiếu tá kể trên và út Sần, ổng còn người con trai đâu là bộ đội đi tập kết, nghe đâu đã là trung tá quân đội nhân dân Việt Nam. Chính vì người con trai này mà ông Tư Đờn quyết sông chết trên đất vườn của cha ông chứ không chịu rời vồ ấp chiền lược. Bữa qua, ổng nhận được tin thằng thiếu tá chết trận ngoài Đà Nẵng. Ổng cũng sắp một mâm cúng nó khá tươm tất rồi gọi cánh du kích tới nhậu cho đỡ buồn. Tám Sương kéo cả Việt và Năm sang ngồi với ông một lát cho ổng vui. Lúc đó, ông đã ngà ngà say, cười nói rang rảng - «Thằng ấy nó chết là nhà tôi con có phước đấy - ông đặt cái ly đánh cạch xuông mâm rồi nhướng mày nói tiếp — Chớ sao nữa, mấy em! Nó mà sông tới ngày hòa bình thời anh em hắn nhứt định xả súng vô nhau. Sanh tụi nó ra, tôi hiều tụi nó lắm. Thằng nào dã chọn đường nào thời nó đi tới mút mùa. Đứa theo cách mạng thời tận thủy tận trung, Con cái thằng theo giặc thời cũng đi tới nấc chót của sự mù quángĩ». Nói xong câu ấy, tuy vẫn Cười nhưng nước mắt ông đã chảy thành từng giọt lớn, rồi cứ tròn vo như những giọt sương rơi thẳng xuống chòm râu đen bóng của ông. Cuộc đời đau độc Vậy đó, mấy em. Anh em bắn giết lẫn nhau. Con cái đưa rước quân ôn quân địch về đốt phá nơi thờ phụng tổ tiên. Thử hỏi, khắp năm châu bổn biển có con dân nơi nào cơ khổ hơn ở cái xứ sở này? Thằng Mỹ thua rồi thời nó xéo về nước nó. Tới hồi ấy người nước Nam mình làm sao đề có thể nhìn nhau cho đặng.
Thù hận nhiều quá rồi. Đất nước chia hai, làng xóm chia hai , đến gia đình, dòng   tộc   cũng   chia làm hai phe mà bắn giết nhau mấy chục năm trời nay rồi. Khó lắm mấy em! Kẻ thù độc ác quá; Bọn đế quốc độc ác quá... Phải chi còn Cụ Hồ thời Người sẽ biết cách thu phục nhân tâm qui về một mối.
Nghe ổng nói, mọi người đều im lặng, trầm ngâm suy nghĩ. Lúc ấy Việt cũng chợt hiếu rằng ông Tư Đờn vừa nói tới một vấn đề vô cùng hệ trọng mà dân tộc này sẽ phải giải quyết nay mai, khi tiếng súng chiến tranh vừa chấm dứt. Mai sau lịch sử sẽ phán xét như thế nào về thế hệ này, không những chỉ tùy thuộc vào sự toàn thằng của cuộc kháng chiến chống Mỹ, mà con tùy thuộc vào cách giải quyết vấn đề lớn lao, hệ trọng ấy nữa. Bởi vì đó là nguyện vọng của cả một dân tộc, của những người dân đã chịu bao đau khổ vì sự chia cắt, phân ly mấy chục năm trời nay như ổng gìa Củ Chi này. Một dân tộc chỉ thực sự có sức mạnh, có tiền đồ khi nó đượcc quy về một mối và không còn sự hận thù. Dân tộc ta, trong suốt tiến trình lịch sử của mình luôn phải vừa chống ngoại xâm vừa chống lại những bọn manh tâm cát cứ, mong xưng hùng xưng bá một phương để rồi gây ra cảnh nồi da xáo thịt., Bao nhiêu triều đại đã đổ nát vì không gánh vác được gánh nặng mà lịch sử đã đặt lên vai nó. Là một đảng viên cộng sản Việt đã thấu hiểu điều đó trước, khi đứng tuyên thệ dưới cờ đề trở thành người chién sĩ cộng sản. Nhưng, cho đến ngày hôm nay, khi nhìn những giọt nước mắt đục như sương của ông già Củ Chỉ khóc cho những nỗi đau của đất nước, của gia đình, Việt mới thấm thìa hết điều đó.
Con gà của ông Tư Đờn lại cất tiếng gáy. Một cậu trinh sát pháo bỗng bật cười khanh khách rồi hét
— Trúng rồi ! Cấp tập đi . Vừa la chân cậu ta vừa đạp thinh thich vào người Việt. — Cái ông tướng này! Nằ yên nào.
Cậu trinh sát pháo kêu lên vài tiếng nữa rồi lại ngáy đều. Hình như mày ngày mấy đêm nay. Khi đêm, trước khi lăn ra ngủ , Việt nghe họ nói loáng thoáng rằng đã tìm được đài quan sát để chỉnh pháo bắn vào Đồng Dù rfi. Nghĩa là trận đánh lớn đang gấp rút chuẩn bị, Việt chưa hình dung nổi một trận đánh hiệp đồng binh chủng sẽ diễn ra như thế nào. Vừa rồi, khi tiếng súng nổ ran lên, Việt những tưởng phen này thì mình sẽ phải nổ súng mà không có Năm hay Vĩnh ở bên cạnh Anh chưa biết sẽ xoay sở ra sao thì được lệnh nằm yên trong hầm. Súng nổ loạn lên một lúc rồi thấy Tám Sương chạy về diệt chừng hai chục tên thám báo. Rồi cô hỏi có nghe tiếng pháo nổ nhiều ở hướng căn cứ địch không? Việt đoán cô lo cho Năm nên đáp bừa rằng trên đó vẫn êm re. Rồi cô cho xin phép anh Tám để đi bám lộ. Cũng là một cách nhắn khéo cho anh chàng Năm biết cô an toàn sau cái vụ quần nhau với thám báo chứ gì? Họ bắt đầu quan tâm đến nhau rồi đấy, Kể cũng hay!

Chợt có tiếng chân bước thậm thịch trên mặt đất rồi tiếng người nói lao xao. Việt đẩy cái chân nặng trịch của cậu liên lạc nhưng chân anh đã
tê cứng lại, tưởng không còn nhấc lên nổi. Từ ngoài của hầm, Tiếng Năm bỗng vang lên:
-    Việt! Việt ơi !
— Đây! TÔI đây, anh Năm.
Việt vội trườn qua mấy cậu trinh sát pháo. Cái bóng to đậm của Năm đã trùm lên cửa hầm.
— Có sao không?
-   Không- Việt đáp và bật cười hỏi tiếp- Nhưng anh hỏi tôi hay hỏi về Tám Sương?
-   Cả hai. Địch nó mò vào đấy à?
-   Chưa tới đây. Chúng mới tới bìa xóm thì du kích họ xông ra đánh ngay. Tám Sương của anh cũng có tham gia.
-   Của giời chứ.. của gì tớ!
-   Năm nói, rồi ngồi bệt xuống bên cửa hầm, duỗi hai chân ra cho đỡ mỏi.
-   Có nước nôi gì không?
-   Có đây! Việt vội tụt xuống hầm loay hoay tìm bi đông nước rồi trao cho Năm – Nước lã, tôi vừa xin bên ông Tư Đờn lúc nửa đêm.
-   Năm đưa bi đông nước lên tu ừng ực một hơi dài rồi đưa trả cho Việt.
-   Nước...ngọt quá. Khu kiềng xê mình có dễ lấy nước ăn không?
-   Có một cái giếng. Nhưng du kích, họ nói là địch thường xuyên kích pháo vào.
-   Kệ mẹ nó! Miễn là có nước. Đạn đâu mà nó bắn suốt ngày đêm được.
-   Trên ấy...thế nào, anh Năm?
-   Rắn lắm. Mới chỉ nhìn cái vỏ ngoài đã thấy ớn rồi. Bên trong hẳn phải ra phết. À, thôi chết. Thằng Tiến, liên lạc của anh Vĩnh nó ngủ đâu nhỉ?
-   Việt chỉ vào hầm:
-   - trong đó, nó đang ngủ như chết ấy!
-   Bỏ mẹ! Năm bỗng nhỏm dậy- Gọi nó dậy đi, ông Vĩnh đang tìm nó đấy !
-   Việt chui vào hầm lay gọi một hồi, cậu liên lạc của tiểu đoàn trưởng mới tỉnh ngủ. Anh loay hoay một lúc mới dẹp nổi ba ông trinh sát nằm gọn lại rồi nhô len gọi NĂm:
-   Anh NĂm, vào đây mà ngủ một lúc
—   Ngủ gì — Năm ngáp dài — Đợi anh Giáp hội ý xong thi cánh mình chuồn thôi. Tiều đoàn và cánh xế một ở lại đêm mai họ còn phải bò lên hàng rào lần nữa.
*   Thế... là xong đấy hả? — Việt hỏi và hơi ngỡ ngàng vì không ngờ việc đi trinh sát lại đơn giản thế.
—   Xong rồi. Con ở dưới này, anh nhớ kỹ vị trí của trung đội chứ ?
—   Nhớ rồi. Tôi đánh dấu cẩn thận lắm.
—   Cẩn thận là đúng. Đến lúc bộ đội vào mà lôi xộn là dễ xơi pháo lắm. Tiến đấy hả ? Anh Vĩnh đang chờ cậu ở chỗ gốc cây to ấy. Nhớ không?
Cậu liênlạc ngoi lên khỏi hầm ngáp một hồi rồi hỏi Năm:
-   Sắp sáng chưa, anh Năm ?
—   Sắp sáng rồi — Năm bật cười.— Đi đánh giặc như cậu thì khoái thật đấy !
— Khoái gì ?— Tiến cằn nhằn — Khi đêm ông Côn, ông ấy vừa dọa kỷ luật đấy ?
—   Côn nào?   ;
—   Côn trợ lý “tác quá i” trung đoàn ấy ! Ông ấy bắt em đi tìm cánh xe tăng. Em thì biết xe tăng tàu bò ở chỗ giời rửa bát nào? Tìm khắp xóm chỉ thấy pháo bắn tối tăm mặt mũi... Thế mà lúc quay trở
Về ồng ấy dám bảo rằng thì l à em sợ chết, rúc vào cái hầm nào đó rồi về báo cáo láo. Em tức mình bảo: “ ừthi tôi sợ chết đấy, ông không sợ thì đi mà tìm. Thế là ông ta cáu, quát om lên rồi bảo rằng thì là sẽ thỉ hành kỷ luật em. Em mới điên tiết, bảo ông ta rằng thì là ông là cái thá gì mà thi hành kỷ luật tôi. Tôi là liên lạc cho thủ trưởng Vĩnh, chứ có là liên lạc của ông đâu mà ông sai vặt. Có lẽ ông ấy sẽ báo cáo với thủ trưởng Vĩnh. Em cóc sợ. Cách chức liên lạc của em thì em xuông làm chiến sĩ. Càng khoái!
Năm cười, vỗ vào vai cậu liên lạc;
—   Cậu cũng bướng đấy chứ nhi ? Nhưng không sao đâu cậu cứ báo cáo với thủ trưởng rằng thì là cái ông trợ lý Côn sợ chết cứ bẳt cậụ đi làm việc thay cho ông ấy và cậu đã làm hết sức mình rồi, vậy là ổn
cả. Thôi, đi đi kẻo anh Vĩnh đang đợi đấy.
Cậu liên lạc đi rồi, Năm mới quay lại rỉ tai Việt:
—   Ta sang chào bác Tư Đờn rồi chuẩn bị để về.
Việt vội xua tay :
—   Đừng. Đề bác ấy ngủ. Tận lúc bọn tôi sang xin nước, bác ẩy vẫn còn ngồi lỳ uống rượu với trái cóc. Lúc ấy trông ông già thật dễ sợ. Ông già buồn quá. Còn thằng út Sần thì lại vui như tết trước cái chết của thằng anh thiếu tá. Nó con dọa sớm mai sẽ bắt nốt con gà làm thịt ăn mừng. Cái con gà vừa gáy ngày mai có thể sẽ bị cắt tiết đấy!
Việt vừa nói xong thì chú gà sống lại đĩnh đạc cất tiếng gáy, như muốn nói với người vừa bàn tới số phận của mình rằng, chú ta cũng không phải là kẻ sợ chết.

VII
Chín giờ sáng Tám Sương mới về đến nhà. Thấy nhà vắng hoe, Tám Sương cảm thấy mừng vì còn có thời gian đề trút bộ đồ đã bê bết bùn đất và sửa sang lại chút đỉnh cái khuôn mặt, mái tóc đã bơ phờ sau một đêm mất ngủ trước khi gặp lại “mấy ảnh». Cô
lục cơm nguội, ăn dỡ vài chén rồi vội vã ôm quần áo ra sông tắm gội.
Đứng trước dòng sông mát rượi, cô tỉnh táo hẳn và lòng bỗng vui phơi phới, tưởng như từ dòng nước trong lành kia đang bốc lên một thứ men nồng ngây ngất, thứ men say ấy đã ngấm vào đường gân thớ thịt của cô khiến cho nhịp tim cô đập mạnh hơn máu trong người cô chuyển vận nhanh hơn Và cô như đắm trong một trạng thái phấn chấn, tràn trề niềm yêu cuộc sống. Con sông quê hương gần gũi với cô từ thuở lọt lòng vậy mà hôm nay, trước hôm nay, trước nó cô ngỡ ngàng như vừa gặp một người khách lạ. Nó sáng bừng trong nắng, trẻ trung và thanh thoát như một cô gái vừa đến tuổi dậy thì. Những cánh lá xum xòa ven đôi bờ, những bông hoa cỏ bập bềnh trôi trên mặt sóng để cho lũ cá mương nương theo đớp bì bõm cái ngấn phù sa của mùa lũ trước đọng trên thân cây dừa nước giông như cái dấu vết của một đứa trẻ muốn mình mau lớn nên cứ mỗi năm một lần đứng đó rồi vạch lên cột nhà... Tất cả đều hiện ra trước mắt cô với một dáng vẻ sinh động, ngỡ ngàng. Tất cả đều như muốn nói : “Ô! ĩ Ta đã gặp người con gái này ở đâu rồi nhỉ?”
Mái tóc đen mượt của cô trôi bồng bềnh trên mặt sóng, tấm thân rắn chắc của cô chìm sâu trong làn nước mát lạnh, lấp loáng ẩn hiện sau những đám dừa nước. Hơi thở của cô như hòa quyện với hơi thở của dòng sông. Trong những giây phút kỳ diệu ấy thiên nhiên như chợt bừng tỉnh khi nhận ra những tinh hoa của mình đã được gạn chắt, hun đúc thành da thịt, thành mái tóc, hơi thở của người con gái này. Nàng không có cái vẻ kiều diễm, kiêu sa, vì thiên nhiên vốn vậy. Người con gái ấy cho đến tận phút này vẫn trong trắng trinh nguyên, nhưng ai dám bảo rằng cô không biết yêu khi cô vui sướng nhường
kia khi biết dòng sông sẽ trả lại cho mình vẻ đẹp tươi trẻ và cả lòng can đảm nữa, để mình có thể đứng trước những người đàn ông vừa xa lạ vừa có cái gì thật gần gũi với mình. Hai mươi sáu tuồi đời trôi qua, đôi lúc giữa hai trận đánh, nằm trong lòng sâu đia đạo, cũng giật mình bởi một ý nghĩ sắc lạnh - mình sắp già rồi, tuồi trẻ sắp đi qua, cái thì của người con gái sắp đi qua mà chiến tranh thì chưa biết đến bao giờ mới chấm dứt? Chưa bao giờ cô nghĩ rằng mình sẽ lấy chồng sinh con trong khi bom đạn vẫn gầm réo bên tai. Đó là điều cô khác hẳn với lũ bạn bè vẫn điềm nhiên lấy chồng và cứ đẻ sòn sòn ngay trên vành đai diệt Mỹ. Là người có tình yêu mãnh liệt, cô tin rằng mình không chịu đựng nổi cảnh phân ly khi đã có chồng, có con. Một thân một mình, có chết cũng dễ dàng. Cô ham muốn được làm mẹ, nhưng lại không thể chịu đựng được cái cảnh một tay bồng con một tay cầm súng như mấy chị em trong đội. Có lẽ vậy nên niềm khao khát hạnh phúc trong lòng cô bao giờ cũng gắn liền với nỗi khát vọng hòa bình. Cô cam đoan với mọi người rằng cô chỉ lấy chồng khi chiến tranh chấm dứt. Nhiều người cho rằng cô chỉ nói làm phách, nhưng kỳ thực đã có ít nhất hai người yêu cô mà không thể chờ đợi được đến ngày ấy nên đã đi tìm người khác. Cô buồn,. nhưng không oán trách họ vì cô tin răng họ có lý. Và, cô lại vào cuộc chiến đấu với tất cả nỗi căm giận kẻ thù và lòng khát khao hạnh phúc để trả thù cho gia đình, làng xóm, trả thù cho tuổi xuân của mình đang đi qua và để cho ngày ấy mau đến.
“Bây giờ thì cái ngày ấy sâp đến rồi đây!». Cô du kích Củ Chi tự nhủ thầm như vậy khi ngồi trên bờ sông xõa mái tóc dày, đen mượt của mình ra hong trước gió. Nhưng hòa bình rồi liệu còn có ma nào hỏi chi đến mình nữa không? Tụi con gái mới lớn lên, trẻ hơn hớn mà còn lo ế, nữa là mình? Hết cả đàn ông rồi. Đội mình chỉ còn mỗi chú NĂm lụ khụ với thằng Tư rô ốm nhách mới khỏi thò lò mũi vài năm nay đã gán cho út Lụa rồi. Chú Bảy bí thơ quận hôm rồi nói đùa rằng, tới hồi hòa bình tao phải tìm đường trốn biệt đi xứ nào, chớ ở lại quận, tụi bây bu đến kiện đòi phải sắp xếp cái vụ chồng con cho cả trăm đứa tụi bây thì tao chết luôn! Chú nói đùa vậy mà nghe buồn thối gan thối ruột chớ bộ giỡn sao? Chiến tranh còn ở vậy được chớ hòa bình thời khó lắm đó
   Tám sương vừa ngồi ngó mông ra dòng sông vừa nghĩ lẩn thẩn vậy mà khẽ thở dài. Nhưng ...cô chưa kịp buồn thì bỗng giật mình khi nge như có tiếng chân ai bước về phía mình. Linh tính báo cho cô biết người chính là Năm. Cô ngồi yên, người cứng lại, hồi hộp chờ đợi.
-   Cô tám ngồi đây một mình à?- Năm hỏi
-   ủa! Anh Hai – Tám Sương làm ra vẻ ngạc nhiên – em vừa tắm xong, ngồi cho tóc khô một chút rồi mới về. Anh Hai cũng định tăm sao?
-   Không... Tôi – Năm bỗng cảm thấy lúng túng- tôi vừa ngủ dậy, ra đây ngồi một chút cho tỉnh táo. Trong này mùa hè đến sớm quá nhỉ? Mới tháng ba mà đã nóng bức thế này thì..
-   Coi bộ anh Hai hổng ăn chịu khí hậu trong này đâu nghen.
-   Khắc nghiệt lắm sao, cô Tám?
-   Khắc...mà không nghiệt đâu, anh Hai.
-   Nhìn cây cỏ thì thấy thiên nhiên ở đây có lẽ không đến nỗi nào – Năm nói rồi lặng lẽ ngồi xuống bên cạnh Tám Sương. Sau mấy câu về thời tiết, khí hậu, anh chẳng biết nên nói chuyện gì nữa và bỗng thấy ngượng. Nói có trời có đất, anh hoàn toàn không biết Tám Sương đã về và đang tắm giặt ngoài sông. Ngủ dậy, thấy trời nóng hầm hập , anh định gọi Việt dậy đi tắm nhưng thấy anh ta ngủ mê mệt nên Năm quyết định đi một mình ra sông. Ai ngời... Không chừng cô nàng lại tưởng mình theo ra để dòm ngó gì?
-   Khu đêm tụi thám báo mì vô xóm Bàu, phải không?
Năm hỏi cho có chuyện.
   Chừng một trung đội thôi mà anh. Vậy mà tụi em hốt gần hai chục đứa rồi đó. Còn mấy mống, Tám Nghĩa nói tha cho tụi nó để về báo với chỉ huy rằng chỉ đụng nữ du kích chớ quanh Dồng Dù không có chủ lực.
-   Năm khẽ cười:
-   Đụng các cô thì mệt thật. Hình như các cô vừa đánh vừa la làng phải không?
-   La thời có...nhưng đâu có la làng. Lên tiếng để cho nó biết mặt nhau chớ bộ. Tụi em, với tụi lính sư đoàn 25 giỡn nhau hoài mà. Có bữa tụi em với tụi nó cùng đi bám lộ. Nó bên này mình bên kia. Thấy tụi nó hút thuốc anh Tư Banh thèm nhểu nước miếng, nghẹt vì anh quên không mang hộp quẹt . Ngồi thẫn thời một hồi, ảnh rỉ tai tụi em: “để tau qua mồi nhờ tụi nó nó điếu thuốc nghen”. Tưởng nói đùa, ai dè ảnh làm thiệt. ảnh dợm giọng rồi gọi với qua bên kia – Nè, mấy chú lính! Đừng có bắn bậy nghe. Tôi qua mồi nhờ điếu thuốc”. Tụi nó bắn rùm lên một hồi rồi im im súng. Lát sau, một thằng lên tiếng hỏi: “NÈ mấy cha du kích còn muốn hút thuốc không hả?” – Thèm gắt nên mới hỏi tụi bay chớ”. Anh Tư trả lời. Túi nó cười rồi lại hỏi: “Có dám qua đây không?” – “Dám chớ bộ”. Anh Tư trả lời rồi xây lại rỉ tai tụi em: “Tau qua nghen”. Chưa kịp ngăn ảnh thì ảnh đã ôm trái mìn tự chế nhỏm dậy lùi lại một quãng luồn qua cái cống xi măng sang bên kia đường.Tụi ngụy đang mải nhìn qua đường coi thử anh Tư dám qua không thì ảnh đã lẻn ra phía sau lưng chúng và hắng giọng: * Chào mấy người anh em! Bị bất ngờ, tụi ngụy giật bắn người quay lại, chưa kịp làm chi thời anh Tư đã đặt huỵch trái mìn xuống trước mặt chúng “Cái thứ này dễ nổ lắm đó nghen”. là tụi nó êm re. Anh Tư ngồi lên trái mìn móc thuốc rê của mình ra đàng hoàng ngồi-vấn một điếu thuốc rồi hỏi: « Hộp quẹt đâu tụi bay?”. Một tên vội vàng móc hộp quẹt, quẹt lửa châm thuốc cho anh- qua ánh lửa anh Tư nhìn thấy thằng cha mang hàm thượng sĩ. Đoán nó là tên chỉ huy tụi lính đi phục kích, anh Tư điềm nhiên hút thuốc rồi hỏi nó « Bây giờ tính sao thượng sĩ?» — Ờ... Tính sao thời tính ? . Biết nó vẫn chưa hết choáng váng trước cú chơi ngang phè của mình anh Tư điềm nhiên đứng dậy. « Thôi, đã gặp mặt nhau rồi thời đánh nhau cũng khó. Tụi tôi về nghen. Nè chơi cho đàng hoàng nghe ông thượng sĩ !. Rồi anh gọi với về phía sau lưng làm như đã ém lực lượng quanh chúng cả: Mấy đứa coi chừng cho tau nghen. Tụi nó bắn bậy thì cứ bấm mìn đại đi. Tau có chết cũng bỏ luôn! Nói rồi ảnh nhấc trái mìn lên, đàng hoàng vượt qua lộ. Tụi lính không dám ho he. Hú hồn! Bọn em cũng sợ đứng tim chớ bộ. Khi về anh Tư Banh dặn tụi em phải giữ mồm giữ miệng kẻo đến tai chú Năm xã đội thời khốn với ổng. Nghe xong câu chuyện, Năm lắc đâu:
—   Chịu các ông thật. Liều đến thế thì có một. Tôi có kể chuyện này cho anh em nghe thì họ cũng chỉ cho là bịa. Anh Tư Banh con không cô Tám?
-    Ảnh mới hy sinh cách đây một tuần. Trúng pháo tụi Đồng Dù đó anh. Ảnh vào sanh ra tử mấy năm trời nay, có sao đâu, Tội nghiệp chị Tư một nách năm đứa con nhỏ hột gà hột vịt xoay sở cách sao mà sống cho đặng ?
- Năm đứa - Năm lè lưỡi — Bom đạn liên miên vậy- mà sao... đẻ khiếp thế ?
Tám Sương thoáng đỏ mặt:
—   - Chớ bộ anh tính sao? Vợ chồng gần nhau hàng ngày mà.
*   Đáng lẽ phải... — Năm bông lúng túng tìm lời — phải... Ư... sinh đẻ cho có kế hoạch. Ngoài tôi mà đẻ liên liền thể là bị kiềm điềm phê bình đấy.
*   Tụi em cũng phê bình anh Tư hoài hoài chớ bộ. Ngặt vì những cuộc họp như thế bao giờ cũng... bị mấy ảnh biến thảnh cuộc tán ba xạo hết trọi nên coi bộ ảnh khó thấm. Tuy vậy chị Tư cũng tính kế hoạch đấy chớ — Tám Sương lắc đầu cười — Cô lần chị Tư lặn lội vô tận Sài Gòn để lần mua một ít cái thử... í! Thôi, em hổng nói nữa đâu nghen — Tám Sương bỗng cười rũ ra khiến Năm cũng bật cười theo-Trời đất quỷ thần ! Mỗi lần anh Tư kể chuyện vợ minh đi Sài Gòn sắm đồ sanh đẻ có kế hoạch về vành đai mà cười muốn bể cả bụng. Ảnh con đặt thành cả sáu cầu đề ca nữa mới chết cười chớ. Bữa ảnh hy sinh tụi thằng Tư Rô nói rằng trong bịch thuốc rê của ánh vẫn con bọc lận ba cái của nợ ấy. Nghe rồi lại cười, nhưng cười rồi thấy thương, thấy tội, muốn rơi nước mắt đó anh Hai.
Nói tới đó Tám Sương im lặng, mắt chớp mau rồi vội quay đi ngó mông ra dòng sông nơi những bông hoa cỏ đang trôi vật vờ và đàn cá mương vẫn bu theo đớp bì bõm. Phía xa, nơi dòng sông chợt lộ mình ra sáng lóa giữa cánh đồng hoang vắng, ba chiếc trực thăng đang quần đảo, không nghe tiếng động cơ nên trông chúng có vẻ hiên lành như những con chuồn chuồn đang búng nước. Pháo địch trong căn cứ vẫn bắn về miệt Trảng Bàng hình như từ đêm qua tới giờ chúng bắn không ngớt nên nghe đã quen tai chẳng ai để ý đến nữa. Năm biết ở đó đơn vị trong quân đoàn đang tác chiến. Hướng thứ yếu của mặt trận đã nổ súng châm ngòi, có lẽ chỉ nay mai quân sẽ về và trận đánh quyết liệt thực sự bắt đâu. « Vậy mà mình lại ngồi đây để nói chuyện sinh đẻ có kế hoạch với một cô du kích Thật ., chẳng ra làm sao cả! Năm tự rủa thầm mình như vậy nhưng vẫn không thề đứng lên đề trở về nhà. Cái nhìn xa xăm, đượm buồn của cô gái như muốn găm chặt anh lại.
—   Tóc em khô rồi nè- anh Hai.
Tám Sương vừa nói vừa rất tự. nhiên đặt một lọn TÓC vào tay anh. Năm nhẹ nhàng vuốt ve những sợi tóc ấy, lòng anh bỗng dịu hẳn xuống. Tiếng đại bác nghe xa vời đâu đó. Những bông hoa cỏ vẫn vật vở trôi. Những xoáy nước hình vân gỗ. Đàn cá mương, bóng những tàu dừa nước nhập nhòa lấp loáng. Lọn tóc trên tay anh mỗi lúc một dày thêm. Dày và mượt Mùi dầu dừa ngày ngậy, say say. Anh Năm! Tiếng người con gái thì thầm. Mái tóc dày và mượt tựa hẳn vào ngực anh. Cái tiếng thì thầm kia từ đó vang lên nghe sâu thẳm như từ đáy sông dội tới. Đôi vai tròn lẳn, rắn chắc khẽ rung lên dưới bàn tay anh. Sự run rẩy ấy giống như một dòng điện truyền qua người anh, khiến toàn thần thể anh nóng bừng lên, tim anh mới đó còn thanh thản, giờ đây bỗng đập rộn lên, các mạch máu căng ra, miệng anh như có gì đắng chát. Anh nâng nhẹ mái tóc dày và mượt lên. Một gương mặt nóng rực. long lanh nước mắt. “Đừng khóc, em”. Anh nhắm mắt lại để khỏi nhìn thấy dòng nước mắt ấy. Nó mằn mặn trên môi anh.
Cái vị mặn diệu kỳ ấy đã khơi dậy thổi bùng trong anh niềm khao khát tình yêu. * Sương ơi! Anh khẽ gọi. Đôi môi run rẩy của cô gái khẽ mỉm cười, đáp lại Tấm thân rắn chắc của cô như mềm nhũn ra nóng rực trong vòng tay anh ghì siết. « Đừng... Anh NĂm!* Tiếng cô chìm dần rồi lịm đi. Ngày ấy sắp đến rồi! Một tiếng xa xôi nào đó vọng lại rồi tất cả như tan biến chỉ còn lại sự rung động cùa con tim, của thân thể và dường như của cả đất trời.
Rát lâu, Rất lâu sau đó họ mới nghe tiếng nước chảy róc rách. Tiếng lá dừa khua xào xạo. Tiếng những con cá mương đớp bì bõm và tiếng đại bác nổ mỗi lúc một dồn dập tựa hồ chúng vừa phát hiện ra một kẻ thù mới, đó là cái mầm cây hạnh phúc mà họ vừa mới ươm trồng.

VIII
Có thật mọi điều vừa xảy ra như vậy không, hay [ chi là một giấc mơ ?
Năm băn khoăn tự hỏi lòng mình. Mọi điều xảy ra. nhanh quá. Lạ ỉùng quá. Như vậy có phải là tình yêu không? Hay chỉ là một sự lỡ trớn, sự buông thả của tình cảm trong giây phút ? Năm đã từng yêu, từng đau khổ quằn quại vì tình yêu. Nhưng... chưa bao giờ như vậy. Những lần trước sống với người ta hàng năm, thuộc tính thuộc nết nhau rồi mới đi đến tình yêu. Đằng này... chẳng lẽ còn có còn đường nhanh đến như vậy để đến với tình yêu? Có thật mình yêu cô ấy không hay chi ỉợl dụng những phút yếu đuối của một người còn gái? Ai cơ, chứ cái thằng Năm sao lại có thể như thế được? Vậy cái gì đã xảy ra?
Năm vừa tự vấn lòng mình vừa thẫn thờ bước I xuống căn nhà hầm. Việt đã thức dậy tự bao giờ và đang mải mê ghi chép. Nghe tiếng động, anh quay lại, khẽ hỏi:
Anh Năm đi đâu về thế?
Đi... Ờ, mình ra ngoài bờ sông một chút cho mát.
Trả lời Việt xong, anh ngồi tựa- lưng vào vách hầm và lạỉ đắm chìm trong suy nghĩ. Anh hỉều rẳng đã có một cái gì đó không bình thường xảy ra đối với cuộc đời mình. Nếu cái đó không phải là tình yêu thì anh thật đáng trách. Một người còn gái như Sương phải được tôn trọng phải tìm được những chàng trai xứng đáng hơn anh gấp nhìều lần. Vậy mà cô ấy đã đến với anh, yêu anh. gửi gắm cuộc đời mình cho anh mà không một chút băn khoăn, do dự. Có phải sức mạnh điệu kỳ của tình yêu khĩ chợt đến đã thúc đẩy cô ấy hay chi là một sự trỗi dậy của ngọn lửa ái tình đã bi dồn nên bao năm. Đôi mắt của Sương trong sáng thế, đằm thắm thế, không thể chứa đựng cái gì khác hơn là ngọn lửa của một tình yêu chân chỉnh. Không, anh không nhận thấy dù chỉ một thoáng bóng sương mù của thứ ái tình lửa rơm ăn xổỉ ở thì trong đôi mắt ấy. Ánh mắt ấy, trựớc khí chia tay anh vẫn ấm áp tình yêu, .không một thoáng băn khoăn hay ân hận. Ánh mắt ấy nói rằng rốt cụộc mình đã được chứ không phải đã mất đi một cái gì đó thật w thiêng liêng cao quí đối với một đời con gái. Anh mắt ấy nói rằng em hạnh phúc vì cuối cùng đã tìm được anh. Nếu quả đúng như vậy thì Sương ơi, anh cũng chỉnh lả kẻ được, là người hạnh phúc giữa
cuộc đời này. Anh chỉ mong có thế, chỉ mong không có sự lầm lẫn, ngộ nhận nào trong mối tình vừa vụt đến nhưng đã nảy nở xanh tươi, dạt dào sức sống của chúng ta.
-   Có chuyện gì thế, anh Năm?
Năm giật mình quay lại và biết ràng Việi đã nhận thấy -những nét không bình thường biểu lộ trên gương mặt mình. Anh bỗng lúng túng và không biết trả lời Việt ra sao nên đành lắc đầu:
Không! Chẳng có chuyện gì cả.
Thật rồi chứ... anh Năm?
Việt hỏi anh và nhìn thẳng vào mắt Năm như muốn nói: Anh Năm, tôi hiểu cái gì đã đến với anh. Nhưng, anh đừng lo, tôi ủng hộ điều tốt lành ấy. Năm hiểu ánh mắt ấy của Việt nên đành phải thú nhận bằng cách cười xòa và trả lời lấp lửng:
-   Mình cũng... không hiểu nổi cái gì đã xảy ra.
Có gì mà không hiểu — Việt xích lại gần Năm và vỗ nhẹ vào vai anh nói tiếp — Tình yêu nó vốn khó hiểu thế đấy. Và lại, tôi thấy cô ấy rất xứng đáng.
-Nhưng mình chỉ sợ mình không xứng đáng. Đời mình đã chẳng ra làm sao rồi, Việt ạ.
Và, không một chút băn khoăn, anh kể cho Việt nghe cuộc đời đầy vất và, gian truân của mình. Anh kể hết, không giấu một chút gì, kể cả những mối tình mà anh đã trải qua. Cũng thật khó giải thích vì sao hôm nay anh lại có thể tâm sự một cách dễ dàng như vậy. Có lẽ vì anh hy vọng Việt có thể hiểu, có thể lý giải đôi điều về cuộc đời anh chăng?
Nghe anh kể xong, Việt trầm ngâm suy nghĩ một lát rồi nói:
Cuộc đời của anh tuy có gian nan vất vả thật đây, nhưng nó đẹp và đáng sống, anh Năm ạ.
Tôi chưa bao giờ phàn nàn về số phận của mình cả - Năm bình thản nói - Suốt cuộc đời, có lẽ có một điều tôi phải ân hận, đó là những lời xốc nổi quá đáng tôi đã nói với Thơm khi cô ấy thành thật khuyên tôi phải học để có ích cho đời hơn. Và...có thể lần này nữa...
-   Chuyện này thì có gì mà anh phải băn khoăn - Việt nhẹ nhàng đặt bàn tay lên vai Năm và nói tiếp- Nếu anh thực sự yêu cô Sương thì theo tôi đó là điều tốt lành, có sao?
Năm khẽ thở dài:
" Tôi cũng không biết nữa.
Không, anh yêu cô ấy - Việt mỉm cười, nhấn mạnh thêm — Tôi dám tin ở điều ấy. Có lẽ anh băn khoăn là vì... anh không ngờ nó đến nhanh, đột ngột đến thế, phải không? Nhưng... tình yêu nó có trăm
đường nghìn ngả chứ. Đâu cứ nhất thiết theo một con đường g lửa gân rơm lâu ngày mới bén. Thôi, đừng nghĩ vớ vẩn nữa cho mệt. Nó thế là nó thế, các nhà thông thái đã viết cả núi sách mà vẫn chưa lý giải nổi tình yêu nữa là tôi với anh.
Việt vừa ngừng lời thi nghe có tiếng chân bước huỳnh huỵch trên mặt đất rồi tiếng đại đội trưởng Giáp vang lên:
-   Năm ơi ! Thức hay ngủ đấy ?
-   Thức. Có chuyện gì đấy, anh Giáp?
Năm hỏi và đ nh lên thì Giáp đã bước xuống cửa hầm.
Có chuyện gì đâu. Ngồi buồn quá, chạy mỗi nơi một chút. Thay đồi nhiệm vụ, cánh mình đâm nhàn Mang tiếng là đi chuẩn bị chiến trường mà ngủ lu bù từ sớm đến giờ.
-   Nhàn bây giờ nhưng vào trận thì ra trò đấy.
-   Đúng. Khó gặm chứ chẳng mềm như hỏi đánh
Thuần Mẫn đâu. Mình vừa ngồi bên ông Năm xã đội nghe ông ấy kể lai lịch cái căn cứ này thì thấy không đơn giản chút nào. Nhưng cóc sợ, Năm ạ. Trên cho khoảng vài ngàn quả pháo đánh đội hình sư đoàn thiếu lại có cả xe tăng    tham   gia   đột phá. Nghĩa là sẽ được dự một trận xôm nhất từ trước tới nay. Sư đoàn cũng quyết chơi một cú thật giòn trò đấy.
Năm tặc lưỡi:
-   Sợ thì .chẳng sợ. Nhưng... không khéo các cụ nhà mình chủ quan. Phơi áo keo này thì thật đẹp mặt !
-   Không chủ quan đâu " Giáp bỗng hạ giọng — đêm nay sư trưởng sẽ bò vào tận hàng rào cùng với tiểu đoàn trưởng Vĩnh và cánh xê một để kiềm tra lại điềm mở cửa đấy.
Nói rồi, anh quay sang Việt, mim cười, hỏi:
-Nhà giáo thấy mặt trận có dễ sống không?
Tôi còn... bỡ ngỡ lắm — Việt trả lời vậy vì anh hiểu Giáp muốn biết anh đã làm quen với bom đạn có dễ dàng không — Có gì, các anh chi bảo thêm.
Giáp bật cười lớn :
Anh Năm thấy ổng tân binh này nói năng có kín cạnh không? Khác với bọn tôi, hồi mới ra trận, cán bộ hỏi có sợ không thì cứ nói bừa là cóc có sợ gì cả. Nhưng khi nằm trước hàng rào mới nghe pháo nổ đã vãi đái cả ra quần. Nói cho đúng, sợ chứ, phải không anh Năm. Đến bây giờ, mỗi khi nằm dưới làn đạn đại liên rít xeo xéo trên đâu, tôi vẫn thấy ớn. Sợ, nhưng vẫn bĩnh tĩnh để tính toán mà chơi lại nó, thế thôi. CÓ lần cụ Bình Tâm hỏi tôi: Này Giáp, tớ hỏi thật, cậu có sợ chết không ? ». Mình trả lời: «Sợ chứ! Tôi chỉ có một cái đầu. Đã làm thằng người, ai mà không sợ chết, phải không ? Chỉ có những thằng chán đời, mà loại ấy thì hiếm lắm mới tìm đến cái chết. Còn tụi mình, những thằng yêu đời nhất, dĩ phiên phải ham sống chứ. Có điều như thế nào thì lại là chuyện khác.
Thấy Giáp cởi mở, Việt mạnh đạn bàn luận trao đối với anh về sự sông, cái chết, về tâm trạngngười chiến sĩ trước những thử thách, hiểm nguy hay sau một lần chết hụt. Rồi họ trở về chuyện quê hương của Giáp, nơi Việt đã gắn bó gần chục năm trời và những lớp học trò của cái trường cấp ba thân yêu ấy. Mải chuyện họ quên bẵng mất sự có mặt của Năm, khí nhìnn lại, Việt thấy anh chàng vẫn đang thờ thẫn, đắm chìm trong mơ mộng, trông mặt mũi Năm lúc đó thật buồn cười, đích thị là mặt mũi của một thằng đàn ông khi đang yêu.
— Này — Giáp bỗng, vỗ mạnh vào đùi Năm khiến anh ta giật nảy lên, ngơ ngác:
-   Hả?
-   ông được để bạt trung đội phó. Có quyết định rồi đấy!
-   Ờ... trung đội phó hay tiểu đội trưởng thì cùng thế cả.
-    Anh và thằng Thịnh nắm trung đội này thì tôi hoàn toàn yên tâm — Giáp gật gù - Một tay xông xáo, dũng cảm, vào trận nhanh như cắt, một tay luôn điềm tĩnh, tỉnh táo. Còn gì bằng nữa? Giao tiểu đội lại cho thằng Dĩnh, anh có yên tâm không hay lại phải kiêm luôn?
-   Anh hỏi như thế chứng tỏ rằng anh chẳng hiểu gì nó cả “ Năm phật ý nói tiếp luôn một mạch- Nếu có đề bạt thằng Dĩnh lên trung đội trưởng tôi cũng cho là được.
Anh nói thật đấy chứ?
-Sao không ? Đánh với nó nhiều trận rồi tôi lạ gì -Về tinh thần dũng cảm thì nó chẳng thua gì Thịnh. Nhưng vào trận, nó tình hơn cả ông Thịnh nữa kia Trận làng Siêu, nếu không có nó thì trung đội khó đột vào được. Trận ấy Thịnh được huân chương hạng hai mà Dĩnh chi được hạng ba là không công bang lắm.
Thế sao hôm họp hội đồng quân nhân anh không có ý kiến ?
Tôi chả nói là gì ? Nhưng tôi chi làm rõ hơn công lao của Dĩnh mà thôi. Còn để nghị xếp hạng thì đại đội và chi ủy đã làm rồi còn gì ? Cách làm việc như thế tôi cho là chỉ mới dân chủ có một nửa.
Đúng — Đại đội trưửng gật đầu xác nhận — Sau trận đánh này ta phải có cách bình công khác, sao cho thật dân chủ.
Anh Giáp này — Năm bỗng nhìn thằng vào mặt đại đội trưởng — Tôi nói thật, tôi không thích cái đoạn anh leo lên xe bọc thép đứng để chi huy bộ đội, trong khi địch nó đang bắn như mưa bữa ta đánh vào Tuy Hòa đâu nhé. Nom oai hùng thật đấy nhưng chẳng cần thiết chút nào đối với người chi huy cả. Anh vẫn có thể chi huy được đại đội mà chẳng căn phải leo lên cái xe M.113 ấy làm gì. Giơ ngực ra để hứng đạn đâu phải là dũng cảm.
-   Ha ha! — Đại đội trưởng Giáp bỗng bật cười lớn - Thế mà tay phóng viên báo Quân giải phóng cứ đòi mình diễn lại cái động tác oai hùng đó để hắn ta chụp ảnh đấy.
-   Đó là một tay-phóng viên hạng bét!
-   Năm kết luận bằng một câu cộc càn như vậy khiến đại đội trưởng Giáp lại bật cười rồi quay sang hỏi Việt :
Anh thấy tên trung đội phó của anh có khiếp không? Phê bình tuôt cả đại đội trưởng lẫn nhà báo .Nhưng anh ta có lý đấy. Lúc ây mình hăng quá, bốc lên, chứ đâu có múôn diên một “pha” cho ra Cái vẻ anh hùng. Ấy là mình thì mình nhận ra ngạy cái vụ “lố” của một hành động quá trớn. Nhưng còn còn taỵ phóng viên ấy mà, cậu mà động đến danh dự nghề nghiệp » của anh ta thì liệu hôn đấy Năm ạ. A Cái gì thế này ? — Đại đội trưởng bỗng reo lên – Một quả dưa !
Năm và Việt cùng quay ra cửa hầm và.. đúng là có một quả dưa treo lủng lẳng bằng một sợi dây điện thoại dòng từ nóc hầm xuống. Tiếp đó là tiếng chân chạy huỳnh huỵch rồi tiếng Tám Sương vừa cười rúc rích vừa nói vọng xuống:
Mấy anh ăn dưa đi nghen !
-   Đại đội trưởng ngơ ngác nhìn Năm rồi hỏi:
-   Ai thế?
— Nữ chủ nhân “ Năm trả lời lấp lửng.
Cô này có vẻ nghịch ngợm gớm nhỉ - Giáp nhận xét rồi kéo sợi dây treo quả dưa lại- Cứ như trong chuyện cổ tích ấy nhỉ. Nào, thì ta hưởng lộc đi. Đánh nhau ở đồng bằng có cái sướng thế này đây.
Vừa nói đại đội trưởng Giáp vừa quay lại rút con dao găm treo trên bao đồ của Năm và chỉ hai nhát , phanh xong quả dưa ra làm bốn phần rồi rất tự nhiên. cầm lấy một miếng dưa lên miệng ăn ngon lành.
Ăn đi.chứ, các vị . Nếu có ông Khang ở đây có lẽ chúng mình sẽ bị phê bình đấy. Các cậu cười gì thế? Mình ăn tham hả. Mẹ thằng cu Quyền cũng thường chê mình là thằng tham ăn. Nhưng không sao, mình tin rằng phụ nữ bao giờ họ cũng mê những
Thằng đàn ông hơi tham ăn một chút. Anh Việt thấy có đúng không?
Việt ngước nhìn đại đội trưởng, mỉm cười thay cho câu trả lời và tự nhủ thầm — cái cô y sĩ nào đã chết mê chết mệt vì anh đại đội trưởng này cũng là điều dễ hiểu.

IX
Quân về.
Đoàn quân, sau những đêm lặng lẽ hành quân tiến vào vùng bàn đạp, giờ đây như một con trăn gió nằm khoanh mình trong các xóm nhỏ đã xơ xác vì bom đạn của vùng vành đai. Khó mà có thề tưởng tượng được hàng vạn quân và toàn bộ sắt thép nó mang theo lại có thể giấu kín được trong một vùng đất hẹp đã bị tàn phá đến như thế. Vậy mà,sáng ra, khi sương vừa tan, trên các ngả đường đêm qua rậm rịch bước chân chiến sĩ, ríu rít ,tiếng cười tiếng nói của bộ đội và du kích, đã vắng ngắt. Thỉnh thoảng mới gặp một chiến sĩ thông tin luồn lách trong các khu vườn bờ ruộng sửa lại những đường dây diện thoại vừa rải gấp đêm qua. Một vài đứa trẻ trong xóm, theo thói quen, kéo nhau ra ngõ dùng những chiếc chổi tre thi nhau đi xóa dấu giầy dấu dép la liệt in trên mặt cát. Các cháu chưa hiểu vì sao lần này các bác các chú du kích địa phương lại chẳng ai quan tâm tới cái việc giữ bí mật hệ trọng này.
Một ngày mới lại bắt đâu,với bao nhiêu náo nức. Mọi người dân vành đai đều có công việc của nhưng tất cả đều để phục vụ cho trận đánh sắp tới. Trong các gia đình những người phụ nữ bận bịu hơn cả. Các má. các chị đều cố gắng trổ hết tài bếp nức. Người ta nhớ đến tất cả các loại bánh trái đã từng. Những con gà cuối cùng đã được nhốt từ hôm qua. Dăm bảy nhà bàn bạc với nhau xả chung một con heo. Trận đánh nay mai hẳn sẽ vô cùng quyết liệt, tụi nó không tiếc máu, mình còn tính toán gì nữa ?
Trung đội của Thịnh và Năm đào hầm xung khu vườn nhà má Bảy. Đêm qua má đã nấu sẵn hai nồi chè đậu và ngồi đợi. Khi bộ đội vô, má kêu cả lại cho ăn, rồi giục Thịnh và Năm: “Ăn uống xon grồi kêu tụi nó đi đào hầm hố đi nghen. Mệt cũng phải ráng chứ ở đất này mà sơ sểnh là hổng có được đâu !” Sớm nay Tám Sương về, hai má con bàn soạn một hồi rồi má quầy quả chạy đi. Chừng một giờ Sau má về, rinh theo một rổ thịt heo rồi gọi Năm tói và hỏi :
—   Nè, thằng Hai tính làm cách sao cho tụi nó ăn ngon miệng thì bày coi ?
Năm gãi đầu gãi tai:
—   Má làm thế này thì tụi... chúng con khõ nghĩ quá.
—   Ai bắt tụi bay nghĩ ngợi chi cho mệt óc. Tới đây với bà con có thời ăn, không có thời nhịn chứ bộ!
Không biết trả lời má ra sao, Nẵm lẻn đi tin chính tri viên Khang tới nơi, Năm chưa kịp nói gì thì đại đội trưởng Giáp đã cười phá lên:
—   Lại mời tụi này đi ăn cỗ hả ?
—   Gay go quá anh Giáp ạ... Bà già chỗ tôi...
Chỗ nào cũng thế cả. Các trung đội đều lần lượt lên xin chỉ thị khiến ông Khang cuống cả lên phải chạy đi hỏi tiều đoàn kia kìa. Chủ nhà này cũng đụng một nửa con chó. Rầy rà thế đấy !
-   Thế thì...tính sao chứ?
*   Còn tính sao ? — Đại đội trưởng tặc lưỡi — Bà con họ thương mình nên họ bày vẽ ra thế. Mình chối, họ lại không đào mả lên ấy à? Theo mình thì... Chậc ! Cứ chén cho đẫy. Có điều đã ăn cơm ăn gạo của dân thì phải đánh đấm cho ra trò. Đồng bào trong này tính khí thẳng thắn, mình khách khí họ không ưa đâu.
*   Nhưng... giá chỉ sơ sơ thôi ? Đằng này thì.. rậm rịch quá. Cứ như tết thế này thì rầy rà quá.
*    Thì thế đấy — Đại đội trưởng lại lắc đầu, cười — mình thì cố ra cái vẻ úp úp mở mở, ra cái vẻ bí mật quân sự. Còn dân ở đây thì, từ đứa bé còn cởi truồng cũng biết tụi mình về là đánh Đồng Dù. Thăng Út Phệ con chị Tư nhà này còn đòi theo mình đi “điều nghiên Sân Dù” kia! Không được đi nó khóc một hồi rồi dặn mình “Nè, chú Ba cần thận nghe. Sân Dù mìn nhiều như lá te đó. Nếu tụi nó chiếu đèn chú không được cục cựa chi nghen. Còn nếu gặp tụi đèn cù, chú tạt đại vài tái da láng chớ dừng bắn nghen, bắn là tụi nó biết hướng mình, phóng lựu chóc đùng theo bén gót ngay đó !. Anh thấy kỳ lạ không? Một đứa bé sáu tuồi mà biết từng ấy thủ đoạn của kẻ thù. Mỗi người dân ở đây đều rất hiểu bọn lính sư đoàn 25 và họ biết tụi mình sắp bước vào một trận quyết liệt. Mình đang lo có lẽ chính bộ đội mình lại chủ quan, chưa thấy hết tính chất quyết liệt của trận dánh này đâu.
-    “ Đúng " Năm gật đầu xác nhận điều đại đội trường vừa nói
-    • Có người còn cho rằng không khéo chưa kịp đánh trận này thì Sài Gòn đã đầu hàng rồi.
—   Đấy ! Thế mà ông chính trị viên nhà mình cứ sợ bộ đội phạm khuyết điềm vể chính sách dân vận trong khi, đáng lẽ phải tranh thủ giúp bộ đội nhận ra tinh chất quyết liệt của trận dánh sắp tới. Đã thế, sáng nay cấp trên lại gửi xuống một tập công văn dày cộm về vấn đề công tác dân địch vận trong chiến dịch. Toàn những điều tối quan trọng cả khiến ỏông Khang nhà mình nghe gà lợn kêu xung quanh mà toát mồ hôi hột.
Vừa lúc đó thì chính trị viên Khang lật đật bướcc vào. Nhìn thấy anh, Giáp mỉm cười hỏi ngay :
—   Cấp trên chỉ thị thế nào về cái món thịt cầy của chị Tư, anh Khang?
“ Cấm ! — Khang giơ nắm đấm lên dử dứ nhưng rồi lại lắc đâu “ Ở đâu cũng rôm rả thế cả. Tiểu đoàn đành phải ra lệnh tùy cơ ứng biến.
—   Đúng — Đại đội trưởng vỗ tay — Ai chứ tôi thì tôi thấy nếu bỏ ế món thịt cầy của chị Tư thì chị ấy buồn lắm. Mà chị Tư nhà này thì... thà chịu kỷ luật với câp trên chứ tôi không có can đảm từ chối sự quan tâm săn sóc của chị ấy. Tôi chưa từng thấy một người phụ nữ nào can đảm và nghị lực đến thể. Một nách nuôi năm con nhỏ, chồng hy sinh, xã định cho nghỉ việc nhưng chị ấy vẫn tiếp tục xin nhận công tác. Mấy đứa con nhỏ nhà chị cũng dược dạy dỗ thật chu đáo, vừa sạch sẽ lại vừa ngoan.
—   A... Anh Khang này, tôi đã nghĩ ra cách để trả nợ món thịt cầy cho chi Tư rồi đây.
-    Cách gì ?
Tôi còn một chiếc võng đôi ga-ba-din. Ta cắt cho hai thằng cu lớn nhà chị mỗi đứa một bộ quần áo là vừa vặn.
—   Được đấy “ Khang gật đầu tán thành — Nhưng.... tụ mình làm sao cắt được quần áo ?
—   Thế thì anh chưa biết hết tài cùa tôi rồi — Giáp vừa nỗi vừa bật dậy chạy lại góc nhà lôi từ ba lô r a một gói nhò- Đây, trong khi anh anh đi gặp cấp trên xin chi thị về công tác dân vận thi tôi đã hoàn thành tác phẩm này. Thấy chưa? Chỉ cần may nữa là xong.
Chi Tư có từ chối cũng không được nữa.
Chính trị viên Khang hết nhìn hai bộ quần áo mới căt lại trố mắt nhìn Giáp :
—   Lạ nhỉ! Tớ không ngờ cậu lại khéo tay đến thế đâu ?
—   Thế cho nên cô Thảo mới chết mê chết mệt chứ! Anh Khang không biết nhà tôi ba đời làm thợ may à ? Thôi, cất nhé! Cú này ta để đến phút chót, đến khi nhấc ba lô lên vai mới tung ra kẻo chị Tư lại tìm cách trả nợ thì phiền.
—   Đúng! Hay lắm.
Chính trị viên Khang thở phào như vừa trút được một gánh nặng. Năm đứng lên định ra về đại dội trưởng Giáp cũng đứng lên theo và dặn:
—   Anh về bảo Thịnh lên gặp tôi nhé. Tôi muốn trao đổi thật kỹ với Thịnh về phương án tác chiến của đại đội. Cấp trên đã chỉ định Thịnh là người sẵn sàng thay thế tôi khi cần thiết.
—   Sao cấp trên lại chọn Thịnh mà không chọn Viễn anh Giáp ? — Năm hỏi, nhưng lại tự trả lời luôn. Có lẽ vì tay Viễn chưa được nghiêm chỉnh cho lắm. Nói năng thì lại bạt mạng quá.
" Tôi không rõ. Có lẽ dưới con mắt của cấp trên thì Thịnh là người hoàn hảo hơn. Nhưng thôi, điều đó lúc này có gì hẹ trọng lắm đâu. Thôi, anh về đi giờ chiều nay cho người lên đây để đi nhận thuốc nổ về gói.   .
—   Mình lại mở cửa à? - Năm ngạc nhiên hỏi.
—   Không. Nhiệm vụ không có gì thay đổi. Nhưng, xê mình phải gói giúp bộc phá cho xê một.
—   Cấp trên không cho mìn à ?
—   Đến phút này vẫn chưa có mìn quét rào .Sư đoàn đang chạy. Vì thế vẫn phải chuẩn bị đánh bằng bộc phá.
—   Nếu không có mìn quét rào thì gay lắm — Năm trầm ngâm suy nghĩ giây lát rồi nói tiếp — Tốn máu đấy chứ không phải chuyện đùa đâu, anh Giáp ạ.
—   Vì thế đại đội ta vẫn phải sẵn sàng vào mở cửa. Hai đại đội chẳng lẽ lại không mở nổi một cửa mở hay sao?
—   Hai đại đội — Chính trị viên Khang lắc đầu- Không thể như thế được, phải tính cách nào chứ?
—   Lúc này không phải là lúc mặc cả nữa rồi. Cấp trên cũng đã tính nát nước. Chỉ còn cách duy nhất để giảm bớt hy sinh, đó là sự tỉnh táo, khôn ngoan khi vào trận của các cấp chỉ huy và hành động chiến đấu dũng cảm của bộ đội.
Đại dội trường Giáp kết luận rồi chợt mĩm cười, trỏ lại giọng bông lơn :
—   Anh Khang đã soạn xong bài “đít cua » để mai đọc trong lễ xuất quân chưa ? Có quay phim đấy, Anh phải để thời gian mà sửa sang lại bộ cánh một chút chứ. Cái màu bùn đất cao nguyên kia có lê không được “nghệ thuật” lắm đâu.
—   Yên trí! Yên trí — Chính trị viên Khang nháy mắt cười — Cậu Tuấn hứa sẽ cho mình mượn một bộ quân phục mới toanh rồi. Còn thư quyét tâm thì mình cũng vừa sửa xong sáng nay. Thay đổi nhiệm vụ, thành ra cũng phải xào xáo lại. Đây, có lẽ mình đọc các vị nghe thử một lượt xem...
Thôi thôi! Tôi hoàn toàn tin tưởng ở ông — Đại trưởng Giáp vội xua tay — Anh Năm có rỗi thì nghe qua một chút.
—   Ấy ấy... — Nẫm cũng vội vàng rút lui — Tôi cũng phải về cho trung đội biết phương hướng hành động chứ. Bà già bên tôi khó tính lắm, lừng khừng là bà ấy quát liền !
—   Thế... Còn cái cô gì ấy thì sao ? — Đại đội trưởng Giáp nháy mắt với Năm — Không giấu được mắt tớ đâu nhé!
-   Anh thì thánh rồi! " Chính tri viên Khang nói xen vào.-Đừng để rồi lại có thêm một ông “Quyền » trung đội trưởng nữa đấy nhé!

V
Gần chín giờ tối trung đội mới sinh hoạt xong, nhưng tiều đội của Dĩnh vẫn ngồi quây quần bên ấm trà chuyện vãn. Nẫm bòn chồn nhìn ra phía bờ sổng* nơi anh biết chắc có Tám Sương đang ngồi đợi. Mấy lần anh dợm đứng dậy, định đi nhưng Dĩnh vẫn đang nói rất say sưa. Cáỉ thằng đến là lắm lờỉ» — Năm rủa thầm trong bụng như vậy nhưng vẫn phảỉ làm ra vẻ chăm chú lắng nghe. Chỉ có Việt là dường như nhận ra vẻ thấp thỏm, bồn chồn của anh nên thỉnh thoảng lại ranh mãnh liếc xéo qua anh và khẽ mỉm cười.

—   Mình đề nghị thế này các bạn ạ — Dĩnh ngừng lại nhìn mọi người một lát ròi nói tiếp - Khi nào chién tranh kết thúc, mỗi đứa về một nơi, chúng ta phải đặt một trung tâm liên lạc để thỉnh thoảng tìm gặp nhau hay trao đổi thư từ. Nghĩa là chúng ta chọn một chỗ có địa chỉ chắc chắn, như chỗ anh Việt chẳng hạn. Nếu không thì khó mà tìm được nhau
—   Chật “ Một cậu nào đó vừa ngáp vừa nòi ngạng - Lúc ấy thì mỗi thằng một việc, rồi vợ. Rồi con bù đầu lên, thời giờ đâu mà đàn đúm !
*   Mình thì cho rằng dù nay mai có hết chỉến tranh, cũng còn lâu chúng mình mới có thề rờì nhau được. Còn bao nhiêu là việc cần đến người lính chứ đùa đấy à. Cứ gỡ cho hết mìn trên khắp cả miền Nam này cũng hàng vài ba năm rồi.
*   Mà chắc đếch còn gì sống đến ngày áy — Thông đâm vào một câu ngang phè “ Các cha tưởng những trận sắp tới đơn giản đấy à ? Ngộ nhỡ cánh ta đều kềnh cả ở cửa đột phá nay mai thì sao?
*   Chỉ dược cái dại mồm dại miệng ! — Năm vội mắng át đi, nhưng Thông vẫn -cười, nói oang oang:
—   Tôi nói thật đấy. Ra trận, chứ có phải đi hội đâu. Riêng tôi. tôi đã viết một bức thư cho bà Cụ gọi là di chúc thì cùng được. Nếu tôi có hy sinh thì các bác cứ gửi về nhà giúp. Trong thư tôi nói rõ với bà cụ rang con đã nhìn thấy Sài Gòn rồi, nghĩa là con đã đi tới đích, nếu con không trở về được thì mẹ cứ yên trí rằng lúc hy sinh trong những trận đánh cuối cùng, lòng con hoàn toàn thanh thản.
—   Bỏ mẹ — Dĩnh vỗ đùi la lên • Chiều nay thằng Tánh B.41 nó cũng đọc cho mình nghe một bức thư như vậy nó viết gửi cho vợ con. Lời lẽ thì mộc mạc, nhưng cảm động lắm, yên để minh nhớ lại xem nhé! Chịu — Dĩnh bỗng lăc đău - Không nhớ được lời lẽ của nó nhưng đại để cũng là anh sắp tới Sài Gòn sâp bước vào một trận đánh quyết liệt, có thể sẽ hy sinh trước giờ chiến thắng, mai này các con lớn, nếu có dịp vào Sài Gòn cử hỏi thăm tới Củ Chi rồi hỏi nhân dân ở đó sẽ biết nơi cha con đã hy sinh và sẽ được nghe nhân dân địa phương kể về trận đánh quyết liệt này.
« Nghe kinh bỏ mẹ! Thôi, dẹp những chuyện đó sang một bên - Lý đứng dậy vươn vai ngáp một ai - Đi ngủ một giấc cho nó tỉnh quân, nghĩ ngợi lung tung đâm hỏng người ra đấy.
Thấy có cớ để rút lui, Năm cũng đứng dậy nói với các chiến sĩ:
- Mình cũng cho là lúc này không nên nói quá nhiều đến sự sống chết.
-Nói cũng được chứ sao - Dĩnh vẫn hăng hái cãi lại-Những thằng như   thằng Tánh thì   tôi tin rằng nó viết đúng như nó nghĩ.   Nó viết   như   vậy là sẵn sàng chấp nhận sự hy sinh. Phải không anh Việt.
Ở đây có thề rút ra một điều...
—   Lại < triết lý vặt » rồi !
-   Thì cứ đề nó thử « rút   ra »   xem là   cái   gì nào!
Không thề chờ đợi được nữa, Năm lặng lẽ đứng
dậy, lợi dụng lúc mọi người chăm chú nghe Dĩnh “triết lý” anh lỉnh vội ra ngoàỉ. Một làn gió ùa vào anh mát rượi. Triết lý gì thì triết lý cũng không thề phong phú bằng cuộc sổng được. Cuộc sống thật đáng yêu, đáng quý biết bao. Khi con người ta còn cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên, còn biết yêu con người, còn biết phấn đấu cho một cái gì đó thật tốt đẹp, thì con người vẫn có hạnh phúc. Chiến tranh thật tệ hại, điều đó thì rõ quá rồi, nhưng cũng vì chiến tranh mà mình biết được bao nhiêu điều, khôn ra và cuối cùng thì gặp được Sương. Trong quãng đời vừa qua, mình hạnh phúc. hay không hạnh phúc, thật khó mà trả lời. Cái đựơc cái mất cứ cài vào nhau, khôn cân nặng nhẹ. Mình mất Thơm, nhưng lại được một bài học về một tình yêu chân chính, mình bỏ cả phần đời đáng lẽ có thể vun đắp cho cuộc sống riêng tư, nhưng chính phần đời đó lại giúp mình hiều ra bao điều mới . giúp minh có thể tự làm chủ được mình chứ không còn vật vờ nước chày bèo trôi như những năm về trước. Nay mai vào trận mình cũng có thể chết, nếu điều đó xảy ra thì... dù sao mình vẫn còn nhẹ nhàng hơn những thằng như thằng Tánh đã một vợ ba con rồi. Có thật nó đã viết di chúc không nhỉ? Có lẽ nó viết thật, mà viết thì có sao? Điều đó chỉ có nghĩa rằng sau bao nhiêu đấu tranh dằn vặt trong lòng ,nó đã sẵn sàng chấp nhận sự hy sinh và để mình hoàn toàn thanh thản trước khi vào trận quyết lỉệt cuối cùng thi nhắn lại cho vợ con vài câu. Người lính ra trận có thể xem cái chết nhẹ như lông hồng, nhưng không thề thờ ơ với nỗi đau khổ của những người thân yêu khi phải sống tiếp quãng đời còn lạỉ vắng bóng mình. Vậy mình cũng phải nói gì với Sương đây. Nhưng có lẽ chẳng cần nói gì cả, vì Sương cũng là chiến sĩ, ngày mai ngày kia Sương cũng sẽ ra trận kia mà.
Bến sông đã hiện rà trước mật Năm. Dưới trăng dòng sông thầm lặng chảy. Những khóm dừa nước viền dọc đôi bờ dường như chẳng lúc nào thôi bồn chồn, thắc thỏm trước cái vẻ bình lặng, kiên nhẫn đến vô cùng của dòng sông. Không thấy bóng Sương. Chẳng lẽ cô ấy không chờ đợi được nên đã bỏ đi dâu rồi? Năm nghiêng ngó, sục tìm trong những khoảng tối của bóng cây nhưng vẫn không thấy cô gái đâu cả. Một lát, anh định quay về, nhưng nghĩ thế nào lại lặng lẽ ngồi xuống bên một gổc dừa. Đúng lúc ấy thì một tiếng cười trong trẻo, hồn nhiên chợt bật lên và Tám Sương từ một lùm cây ngav sát mép nước chạy vụt đến.
- Anh Năm!
- Sương !... Em trốn anh đấy à?
-Trốn! Em thử xem anh có thể kiên nhẫn ngồi đợi em được một tiếng không?
—   Nhưng... làm gì đã dược một tiếng!
—   Thế... “ Sương ôm lấy cổ anh cười ngất — em lại không đủ kiên nhẫn ngồi nhìn anh đuổi muỗi lấy mươi phút. Thấy anh ngó mông rồi ngồi bệt xuống đó, coi thương quá.
—   Em chờ anh lâu chưa ?
-   Hàng giờ rồi-đó nghen. Họp hành chi mà lòng thòng vòng vo dữ vậy ? Muỗi đốt sưng ù chân tay em rồi nẻ. Bắt thường anh đó !
Tám Sương nũng nịu ngả vào lòng anh. Năm nhẹ nhàng lùa những ngón tay thô nhám của mình vào mái tóc thơm ngát mùi dầu dừa của Sương. Lòng anh nhẹ bẫng, lâng lâng như vừa được gội rửa, những ý nghĩ nặng nề, dong dài về sự sống chết, về lẽ được mất đời như đã tan biến trọng anh. “Ta là một người hạnh phúc. Anh tự nhủ thầm như vậv và nhẹ nhàng nâng khuôn mặt. sáng ngời vì hạnh phúc, vì tình yêu của Sương lên áp vào mặt mình. Im lặng. Không nên nói gì nữa. Sao ta lại có ý định đến dây để nói với Sương rằng ngày mai anh có thề chết, em cũng biết rõ như vậy mà sao em yêu anh? Thật vớ vẩn cho những ai cứ định đặt câu hỏi về tình yêu. Bởi vì làm sao mà có thể tìm được một câu trả lời cho minh bạch. “Anh Năm ! Sao không hôn em ? ». Đấy lại đặt câu hỏi rồi. ừ, anh hôn em ffây. Nếu như anh khỏng còn biết yêu cm cho thật nồng nàn thì có lẽ một phần vỉ chính cuộc đời của anh, cuộc đời đã ít nhiều cắt gọt mất cái phần nhạy bén của tâm một người con trai cứ luôn mang trong mình ý nghĩ rằng mình là một người xoàng xĩnh nhất ờ đời rằng mình không đáng được yêu và được hạnh phúc nên đến khi tình yêu đến thì ngỡ ngàng như đứng trước một gian hàng sang trọng mà trong túi mình không có tiền. Bây giờ thì không! Anh biết mình có quyền yêu và phải biết yêu. Còn ngày mai, trước mặt anh là một trời bão lửa thì có ý nghĩa gì? Tình yêu không ngăn trở, tình yêu chỉ tiếp thêm cho anh sức mạnh để vượt qua những thử thách ấy. Bởi anh biết rằng anh cũng chỉ xứng đáng với em khi I bước vào những trận đánh quyết liệt cuối cùng của cuộc chiến đấu này với một tư thế mới, tư thế của những con người tha thiết yêu đời, yêu cuộc sống
—   Rồi chúng mình sẽ có một đứa con, anh Năm nhỉ - Tiếng Sương thoảng trong gió — Chiều chiều mẹ con em sẽ đưa nhau ra bến sông này tắm giặt Anh ở trong này với em nhé !
—   Với anh thì... ở đâu cũng được !
—   Em cũng vậv. Ở đây hay về quê anh cũng chẳng sao. Nhưng... em. thích được sống ở đây, sinh đứa con đâu lòng cho anh trên mảnh đất này. Chiều em nhé !
—   Anh sẽ chiều em !
—   Anh!
—   Trước khi yêu em anh vẫn thường tự hỏi, nểu sau này chiến tranh kết thúc thì mình sẽ về đâu, cái chỗ của mình là ở đâu ? Cuộc đời anh, em rõ rồi đó. Quê hương thì có nhưng cửa nhà thì không, những người ruột thịt cũng không còn nữa. Bây giờ có em rồi, anh đã biết rồi cuối cùng cải chỗ của mình là ở đâu. Đến ngày, hòa bình anh sẽ đưa em về thăm quê hương của gia đinh em. Và, thế là cuộc sống thực sự bắt đầu.
—   Em sé là người hạnh phúc nhứt đời.
—   Anh cũng vậy !
—   Không! Em mà. Anh chỉ là người thứ hai thôi
Tám Sương cười rúc rích rồi lại ôm ghì lấy Năm hồn dồn dập lên mặt, lên môi anh khiến anh như muốn ngợp thờ.
Trước mặt họ, dòng sông vẫn lặng lẽ trôi trong ánh trăng.

Phần Thứ BA

I
Toàn tiểu đoàn tập hợp trên một khu vườn rộng gần bờ sông để làm lễ xuất quân vào chiến dịch lịch sử mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh. Khác hẳn mọi ngày, hôm nay ai nấy đều ăn mặc thật gọn gàng, sạch sẽ. Tất cả những bộ quần áo còn mới nhất đã được móc từ đấy ba lô lên. Xuề xòa như anh chàng Viễn mà hôm nay cũng đỏm dáng ra trò. Bộ quần áo được phát từ hồi sắp đi chiến dịch Tây Nguyên để hôm nay Viễn mới mang ra xỏ tay, mùi hồ hãy còn thơm sực. Buồn một nỗi là nó quá rộng nên trông Viễn cứ như một cái bắp ngô chưa được bóc bẹ, chí nhô ra mỗi cái cổ cao ngẳng với bộ mặt đen sạm vừa được cạo nhẵn râu ria, với hàm răng ám khói thuốc với đôi còn mắt láo liên như sẵn sàng giễu cợt bất kỳ ai. Đại đội trưởng Giáp cũng điện ngất, bộ quân phục bằng vài xi-mi-li màu cà phê của anh được sửa sang lại rất đẹp, vừa khít, lại có thêm đôi cầu vai, trông sang hẳn lên. Năm cũng mặc một bộ quân phục xi-mi-li như vậy, chí có điều nó hơi rộng và thiếu đôi cầu vai nhưng mặc bộ quân phục mới vào trông Năm lạ hẳn, đỡ cái vẻ «lầm than » hơn. Nhìn thấy Năm trong bộ quân phục mới. Việt cũng phải ngạc nhiên la lên: - “Trời ơi! Không còn nhận ra anh Năm nữa, Tám Sương thì cứ cuống quít chạy quanh nhà cười tít. Còn Má Bảy, sau một hồi ngắm Năm liền cười mỏm mém hỏi mọi người :
-   Chú rề nhà này coi cũng được chớ, tụi bay ?
Trước khi trung đội tập hợp để ra bãi tập trung má kêu Thịnh và Năm vô nhà, kéo đến trước bàn thờ bày la liệt các loại bánh và trái cây, bắt haỉ người đứng nghiêm chính. Nhìn đôi bàn tay khô gầy của má run run cầm mấy nén hượng, Năm nghẹn ngào xúc động. Cắm hương lên bàn thờ xong, Mà lầm rầm khấn vái:
Khấu đầu kính vái ông bà tổ tiên và vong linh các liệt sĩ. Bữa nay mấy đứa chủ lực nó về xuất quân đi nhổ cái cứ Đồng Dù đặng gỉai phóng cho quê hương mình. Ông bà tổ tiên và vong linh các liệt sĩ có khôn thiêng thời phù trợ cho mấy đứa nó khỏe chân mạnh tay, mình tường nơi trận mạc, đặng đánh thắng lù giặc dữ dằn này và tránh được hòn tên mũi đạn...
Khấn xong, má quay, lại bảo Thịnh và Năm lần lượt vái ba vái. Hai anh cán bộ Quân giải phóng làm theo lời má như một cái máy rồi xin phép má đưa bộ đội đi tập trung. Khi ra tới đường, trung đội trưởng Thịnh rỉ tai Năm: Bà già làm tôi sợ hết hồn !
Năm cười:
—   Đúng là «làm lễ » xuất quân ! Bên ông Hai hôm nay cũng làm cơm cúng mấy anh con trai du kích hy sinh rồi bắt tụi thằng Viễn ngồi nhậu với ông già. Giữa bữa, ông già nói với tụi nó — Mấy đứa bay rủi có đứa nào hy sinh thời về đây với mây anh mày nghen. Ngày tết ngày giỗ tao cúng luôn một thề.!
Thịnh khe lắc đầu:
—   Nghe rợn cả người.
—   Dân ở đây họ nói tới cái chết là sự thường, có kiêng kị như ngoài mình đâu.
—   Bà cụ nhà tôi thì kiêng kỹ lắm — Thịnh nói tiếp - Tôi định đi đâu bà cũng lựa đúng ngày đúng giờ. Hễ sắp đi mà có ai bà cụ cho là dữ vía tới là giữ tịt tôi lại, không cho đi nữa. Con trai độc nhất mà.
Họ ra tới bãi tập trung thì tiểu đoàn đã có đông đủ, đội ngũ đã chính tề. Chính trị viên gắt ngậu lên vì sự trễ tràng của trung đội ba. Rồi anh kéo Thịnh và Năm ra một chỗ, rỉ tai.
—   Các cậu phải chuàn bị tinh thần để lên nhận chương trình thế này nhé - Anh hạ thấp giọng rất chí là quan trọng - Chính ủy sư đoàn trao cờ cho chính ủy trung đoàn. Rồi chính ủy trung đoàn lại trao cờ cho chính trị viên tiểu đoàn và tiểu đoàn trưởng. Sau đó tiểu đoàn lại trao cờ cho đại đội, Tôi sẽ đọc thư quyết tâm. Đọc xong tôi sẽ trao cho trung đội các anh, anh Thịnh chuẩn bị lên hứa quyết tâm, rồi thì các anh trao cờ tiếp cho tiểu đội cậu Dĩnh.
Năm lè lưỡi:
— Rắc rối nhiêu khê thế cơ à ?
- Chứ sao! Phải thật trịnh trọng, trang nghiêm, Thế băng đỏ của các cậu đâu cả rồi.
- Có lẽ anh em họ còn đút trong túi.
- Chết thật! Chét thật.* Các cậu chẳng quán triệt gì sất. Bảo anh em đeo lên ngay đi.
—   Tôi tưởng băng này chí dùng khi vào trận.
—   Không - Khang nhăn mặt, Đây là băng đỏ quyết tử. Hiểu không? Biểu tượng cho tinh thần quyết chiến quyết thắng của chiến dịch lịch sử này. Vào trận cố gắng giữ lấy để làm kỷ niệm, sau còn truyền lại cho con cháu chứ đùa đấy à ?
Vừa lúc đó đại đội trưởng Giáp đi tới, nghe chính trị viên nói vậy, anh mỉm cười chí vào chíếc băng đỏ trên tay mình, đế luôn một câu:
“ Nếu chẳng may tôi kềnh thì anh nhở gửi cái này thằng cu Quyền nhà tôi nhé.”
Cậu rõ thật không lúc nào nghiêm chính được,
-   ơ! Cái nhà anh này — Đại đội trưởng làm bộ nghiêm — Sao lại cứ nghĩ rằng mọi điều tôi nói ra không nghiêm chính là thế nào nhỉ ?
-   « Chịu. Mình đấu hót với ông thế nào được — Khang vội xua tay- “ Chính đốn lại bộ đội đi. Quan khách đã tới rồi kìa !
Dẫn dầu đoàn dại biều tới dự lễ xuất quân của tiểu đoàn là lá cờ truyền thống của sư đoàn do một chiến sĩ trẻ vác đi trước, tiếp sau là chính ủy sư đoàn, chính ủy trung đoàn, đại biều chính quyền địa phương rồi đến một số trợ lý các cơ quan sư đoàn, trung đoàn và ba anh phóng viên quay phim, lỉnh kỉnh máỵ móc đồ đạc. Khi đoàn người ấy đi tới phía trước hàng quân, tiểu đoàn trưởng Vĩnh liền thét lởn: “Nghiêm !» Rồi chạy tới trước mặt chính ủy sư đoàn, đưa tay lên vành mũ chào. Tiếng anh vang lên dõng dạc:
*   Báo cáo đồng chí chính ủy sư đoàn. Tiểu đoàn một đã tập hợp đầy đủ để dự lễ xuất quân. Xin chí thị của đồng chí.
Chính ủy sư đoàn nói một câu gì đó. Tiểu đoàn trưởng Vĩnh lại đưa tay lên mũ chào rồi lốc thốc chạy về vị trí cũ và thét: « Nghỉ ».
Đoàn đại biều dồn lên dứng thành một hàng trước hàng quân. Ba anh phóng viên quay phim lập tức triển khai công việc. Một người trong tổ không thấy mang máy, cứ hết chạy lên lai chạy xuống, nhìn nhìn xuôi như đề tìm một góc độ thích hợp rồi ra hiệu cho anh chiến sĩ cầm cờ bước lên phía đoàn đại biều. Chính ủy cũng tiến lên phía trước bước, anh phóng viên có vẻ hài lòng vẫy tày ra hiệu cho hai người mang máy bắt đầu quay, ống kính máy quay bắt đầu lia về phia hàng quân. Các chiến sĩ không ai bảo ai đều đứng nghiêm và cố tạo cho mình một bộ mặt thật nghiêm chính.
Tiểu đoàn trưởng Vĩnh lần lượt giới thiệu các đại biểu. Bộ đội vỗ tay. Hai chíếc máy quay phim đều làm việc hối hả. Các chiến sĩ chí lơ đãng nge loáng thoáng tên tuổi, chức vụ các quan khách, tân trí họ phần nhiều hướng về hai anh chàng phóng viên xem cung cách làm ăn của họ. Lễ lạt mà có quay phim kề cũng thích thật. Lại một tràng vỗ tay nữa nổi lên rồi chính ủy sư đoàn trịnh trọng bước lên đọc diễn văn.
Đứng dưới hàng quân, Việt chợt nhận thấy cái anh chàng phóng viên cứ xăng lăng chí trỏ kia có bộ mặt rất quen. Quái, mình đã gặp thằng cha này ở đâu nhỉ Việt tự hỏi và vừa cố ghé nhìn cho rỡ hơn một chút vừa lục lọi trí nhớ của mình:
... “Chiến dịch này được vinh dự mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ kính yêu của toàn dân tộc ta. Người tiêu biếu cho ý chí độc lập, thống nhât của dân tộc Việt Nam ta. Bằng chiến dịch lịch sử này, chúng ta tỏ lòng kính yêu vô hạn đối với Người. Với chiến dịch lịch sử này chúng ta quyết tâm đập tan bộ máy ngụy quân ngụy quyền tay sai bán nước ,đè bẹp ý chí xâm lược của đế quốc Mị thực hiện nguyện vọng thiêng liêng của Bác Hồ kính yêu và của toàn thể dân tộc ta là giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc...
—   Hoan hô!
Tiếng vỗ tay, tiếng reo hò vang dậy. Chính trị viên tiểu đoàn quay lại phía hàng quân vung tay hô lớn:
” Quyết tâm giành toàn thắng cho chiến dịch Hồ
Chí Minh.
*   Quyết tâm ! Quyết tâm ! Quyết... tâ., âm!
Tiếng đồng thanh đáp lại âm vang trong nắng
Chíều. Đám trẻ nhỏ trong xóm tụ tập quanh bờ tre xem các   chú chủ   lực làm lễ xuất quân cũng   hò   hét
rùm trời   và nhảy   cẫng cả lên, khiến các má   các cô
nhao nhao phản đối, đe nạt:
-    Tụi    bay làm   trời đó hả ?
*   Có   im đi cho   người ta nghe không nào ?
*   Tám Sương! Mi quất cho tụi nó vài roi coi.
Tám Sương phải bẻ một cành tre huơ lên đe nẹt
lũ trẻ chúng mới chịu im lặng. Ngoài bãi đã tới lúc trao cờ. Khi chính ủy sư đoàn bắt dầu trao lá cờ truyền thống của sư đoàn bộ binh Chiến Thắng cho chính ủy trung đoàn một thì từ trong hàng quân, tiếng hát bỗng trỗi lên trầm hùng, các chiến sĩ say sưa, xúc động hát vang bài hát truyền thống của sư đoàn mình:
... Năm xưa đánh giặc Tây sử vàng còn ghi.
Những chiến công oai hùng
Bàn chân ta ngập trong bùn đất quê hương
Đi khắp mọi nẻo đường
Ra quân là chiến thắng
Bao đòn thù vụn nát dưới chân ta
Lá cờ như ánh hào quang
Bay trong lửa khói
Máu của đồng đội ta keeu gọi
Đồng chí ơi !
Đứng dậy
Hãy giương cao ngọn cờ
Trận này quyết thắng
Hãy giương cao ngọn cờ
Đi tới đích cuối cung.,,
Khi bài hát vừa chấm dứt thì lá cờ đã truyền đến tay đại đội trưởng Giáp. Những đứa nhỏ con chị Tư ĩ nhảy chồm chồm, hét toáng lên :
-   Chú Giáp được cờ rồi nghen !
*   Hoan hô chú Giáp!
Chị Tư cũng ghé vào tai một người đứng gần, nói nhỏ:
-   BBa Giáp, đại đội trưởng đó!
*   Coi bảnh trai hè.
*   í! Người ta vợ con rồi đó nghen.
*   Xí xộ hà! Yên nghe nào. Ai đọc thơ quyết tâm đó. Chị Tư?
*   Hai Khang, chánh trị viên đó.
*   Lại quay phim nữa rồi! Tới hồi nào mình được coi phim thì ngon lành hè.
Ống kính máy quay lúc đó đang hướng về đại đội ba. Anh chàng «chí trỏ » đẫ hiện nguyên hình trước mắt Việt khi anh ta quay lại đội hình của đại đội để chí huy quay. « Thằng Tường ! ». Việt thăm reo lên khi nhận ra khuôn mặt trâng trẻo, hơi gầy cùng với chíếc răng khểnh rất nghịch ngợm của hân. Thằng này đi làm phóng viên quay phim từ hồi nào nhi? Trông hắn vẫn trẻ như xưa, chí mất đi một ít cái vẻ ẽo ợt, điệu đàng mà thôi. Làm sao mà gặp được hắn nhỉ? Hắn quan trọng thế kia, mình làm sao mà lại gần được.
*   ... Ban chí huy đại đội ba xin trao lá cờ vinh quang này cho trung đội một. Các đồng chí chiến sĩ của trung đội một.
—   CÓ ! Toàn trung đội thét vang.
Các đồng chí có trách nhiệm vinh quang, bằng mọi giá cắm được lá cờ này lên sở chỉ huy sư đoàn 25 ngụy căn cứ Đồng Dù trong trận đánh sắp tới.
-   Rõ - Trung đội một đồng thanh đáp lại.
*   Mời đồng chí trung đội trưởng trung đội một lên nhận cờ.
-   Trung đội một chú ý... Nghiêm!
Trung đội trưởng Thịnh đi đều bước tới trước mặt đại đội trưởng Giáp. Giáp trịnh trọng trao lá cờ cho anh. Thịnh đưa tay lên vành mũ chào rồi đón lấy lá cờ và quay gót đi đều bước trở về trước hàng quân của mình.
*   Trung đội một chú ý! Chúng ta có nhiệm vụ cắm là cờ này lên sở chỉ huy căn cứ địch. Tôi xin thay mặt trung đội trao lá cờ nàv cho tiểu đội một Đồng chí tiểu đội trưởng tiểu đội một!
*   Có! Dĩnh ưỡn ngực đáp rồi bước lên một bước.
*   Tiểu đội đồng chí có trách nhiệm mang lá cờ này khi vào trận. Nếu các chiến sĩ trong tiểu đội đồng chí hy sinh hết thì sẽ trao cờ cho tiểu đội hai!
*   Rõ !
Dĩnh đưa tay lên mũ chào ròi đón lấy lá cờ trên tay trung đội trưởng. Chính ủy sư đoàn và quan khách vỗ tay. Toàn đơn vị râm rầm vỗ taỵ theo. Chính tri viên tiểu đoàn lại vung tay lên thét lớn một câu khẩu hiệu. Tiếng đáp lại rền vang. Bài hát truyền thổng của sư đoàn lại trỗi lên hùng tráng. Việt chưa thuộc bài hát này nên cảm thấy mình lạc lõng lơ ngơ
như vừa bưởc vào một nơi trang nghiêm mà mình chưa chuần bị xong một bộ mặt cho thật thích hợp. Anh nghe rõ giọng nam cao lanh lảnh của Dĩnh giọng trầm đực như vừa vỡ tiếng của Thông giọng đùng đục thô mộc của Năm... Họ hát say sưa bài hát của sư đòan mình như người ta từng hát thánh ca trong các nhà thờ. Xúc động bái bài ca hùng tráng ấy. Việt quên mất anh bạn phóng viên mà mình vừa chợt nhận ra. Khi tiếng hát ngừng, ngẩng lên thì đã thấy anh ta lúc cúc chạy theo đoàn đại biểu ra về rồi. “Thế nào rồi cũng có dịp gặp lại hắn!”. Việt tự an ủi mình như vậy và cảm thấy yên lòng.
Lễ nghi đã kết thúc. Tiểu đoàn trưởng Vĩnh đứng ra trước hàng quân hạ mệnh lệnh chiến đấu. Đến lúc ấy Việt thực sự tin rằng trận chiến đấu quyết liệt sắp sửa bắt đầu.

II
Trời còn sớm nên bộ đội chưa được lệnh hành quân. Đại đội trưởng Giáp hội ý với các trung đội trưởng để nắm lại tình hình một lần nữa rồi quyết định cử Năm dẫn số anh em chiến sĩ đã đi trinh sát vào trước nắm lại tình hình vị trí tạm dừng ở khu vực xóm Bàu để đêm đưa bộ đội vào khỏi lộn xộn. Chính trị viên Khang đề nghị nên đưa cả hai đồng chí anh nuôi đi trước để triển khai bếp nước và nấu liền hai bữa cơm cho bộ đội một bữa ăn đêm lấy sức đào công sự, một bữa nắm lại giao cho các chiến sĩ để ăn vào sáng mai trước khi nổ súng.
—   Cũng được — Đại đội trưởng gật đầu đồng ý- Nhưng không càn phải nấu ăn đêm cho bộ đội đâu.
—   Không cho anh em ăn họ đói đào công sự sao nổi.
Đại đội trưởng cười:
—   Đêm nay lính ta có cái chén cả rồi mà toàn thứ sang cả. anh khỏi lo.
-   Gì thế nhỉ? - Khang ngơ ngác hỏi khĩến các trung đội trưởng đều phá lên cười.
*   Khổ lắm! Các má. các chị đã lèn chặt ga men, túi cóc của lính nhà ta đủ mọi thứ rồi, bố già ạ! — trung đội trưởng Viễn nói oang oang - Không chừng trong túi cóc ba lô của anh cũng có một thứ gì ra trò rồi đấy!
Khang vội kéo ba lô lại, mở túi cóc sau ra. Quả nhiên anh thấy một gói bọc lá chuối nằm gọn trong đó rồi.
*   Cái gì thế này? Chết thật! Cơm nếp lạc, các vị ạ, Giáp ơi! Mỗi thằng một gói to thế này, đại đội mình gần trăm quân. Nhân dân chiều chuộng thế này mà đánh dở thì không biết ăn nói thế nào nữa đâu các ông ạ!
Sợ lại sa vào những chuyện dông dài- Nãm xin phép về chuẩn bị hành quân trước. Thâm tâm, Năm biết mình vội vàng còn vì một lý do khác. Anh muốn được gặp Sương, được nhìn thấy Sương một lần nữa trước khi ra trận. Nhưng, thật không may cho anh, về tới nhà anh chỉ thấy mỗi mình Việt đang loay hoay buộc xẻng cuốc vào ba lô. Thấy anh về. Việt mỉm cười nói ngay:
-   Người ta vừa đi xong. Anh chậm chân quá đấy!
*   Ai? Năm giả bộ ngơ ngác hỏi.
Còn ai nữa - Việt khẽ mỉm cười ngước nhìn anh trung đội phó của mình bằng đôi mắt cảm thông ~ Người ta nhắc lại là người ta đi tập trung du kích toàn quận. Đâu như ngày mai khi anh em mình đánh Đồng Dù thì du kích và bộ đội địa phương sẽ nhào dô quận đánh bọn bảo an và tóm cổ lũ ngụy quyền.
—   Mặc xác người ta của cậu. Chuẩn bị đi đi mình hành quân ngay bây giờ đấy. Tớ với cậu lại đi trước chuẩn bị đề đêm đón bộ đội.
*   Thì đi! Tôi xong cả rồi dây. Tám Sương gói cho anh một gói xôi đậu phộng ăn đêm, tôi bỏ cả Vào ba lô rồi đấy. Còn má thì chạy qua bên chị Tư Thanh chị ấy vừa sinh con trai.
-   Trời đất! — Năm bỗng bật cười — Đẻ đái chí đúng vào cái lúc này nhỉ ?
—   ơ! Cái anh này buồn cười nhi? Chị áy đẻ thì cứ đẻ. ảnh hưởng gì đến hòa bình thế giới? Anh cứ tưởng chỉ mỗi cái việc đánh giặc của anh là quan trọng thôi à ?
Nẵm ngẩn người ra và hiểu rằng mình thật vô lý. ừ, có thêm một đứa trẻ ra đời trong những ngày náo nức này cũng vui chứ. Thằng nhỏ kề cũng may mắn là sớm mai còn được nghe một trận đấu pháo ra trò nữa. Rồi có thể chẳng bao giờ nó còn phải nghe tiếng bom đạn nữa.
Họ đã chuẩn bị xong ba lô đã khoác lên vai, Năm nhìn quanh ngôi nhà trống trải và bỗng cảm thấy buồn vì không gặp được má để nói vài lời cảm ơn. Nhưng may thay họ vừa ra tới ngõ thì bà già quầy quả chạy về.
*   Nè Tám Việt. Mi giỏi chữ. nghĩ dùm cho thằng nhỏ cái tên coi.
Không cần phải nghĩ gì lâu la, Việt đáp luôn:
— Đặt tên nó là Bình được không má ?
— Bình hả? Ờ... Coi bộ được đó. Mà hay, ý nghĩa nữa nghen. Hòa bình về tới ngõ rồi thì nó sinh ! Khéo thiệt! Nè, nhưng tụi bay đi luôn sao đó?
-    Dạ — Năm trả lời — Tụi con được cử đi trước. Còn anh Thịnh và anh em trong trung đội thì tối mới hành quân. Anh em con cảm ơn má đã...
-   Thôi ..khỏi nói..-má vỗ nhẹ lên vai NĂm – Cẩn trọng một chút nghe mấy đứa. Tới long này rồi, mất đứa nòa nào thời đứt gan đứt ruột đố.
- Việt ngập ngừng — Chúng con sẽ nhớ.
Rồi. Nhưng nè. thằng Hai còn mắc nợ đó nghen — má cười âu yếm nhìn Năm - Giặc giã xong về đây Tau hỏi chuyện sau. Thôi, tụi bay đi nghen. Má qua Tư Thanh nói cái tên cho nó mừng.

*************
Năm dẫn tồ tiền trạm đi giữa ban ngày vượt qua
những bãi trống khá dễ dàng vì bữa nay tịnh không thấy bóng lũ máy bay trực thăng bay xăm xoi như mọi khi. Bọn địch cảnh giới trên các chòi gác ở Đồng Dù thì đã tụt xuống hầm đề tránh pháo của ta cả rồi. Nhưng đi giữa ban ngày giữa một vùng hoang tàn thế này dù sao cũng cứ thấy rờn rợn, nên mỗi lần vượt qua bãi trông- Năm lại phải giục anh em rảo bước và bản thân mình thì vừa đi vừa phải ngước nhìn trời, đê phòng bọn trực thăng địch bất thần xuất hiện.
Họ tới xóm Bàu trời mới chạng vạng. Bọn địch trong căn cứ đã bắt đầu bẳn pháo sáng và dọi đèn pha. Các loại súng cối pháo tầm gần và súng liên thanh thi nhau nồ, dường như muốn đầy lùi bỏng đêm hãi hùng đang ập tới. Xung quanh khu vực xóm Bàu bẳt đầu nhộn nhịp, một tiểu đội du kích vừa dụng địch ở dâu đó rút về lỉnh kinh súng đạn, chiến lợi phẩm. Một trung đội công binh đang hổi hả sửa đường để kéo pháo vào một khẩu đội cổi 160 ly đang triển khai trận dđịa. Các pháo thủ và chừng một tiểu đội du kích hối hả chuyển đạn tới. Một ông già cởi trần trùng trục, lặc lè vác mỗi vai một trái da vừa chạy vừa la rần rần:
—   Nè! Dẹp đường cho tau vô chứ! Nặng thấy ông cổ nội đây nè !
—   ủa! Bác Tư Đờn cũng đi vác đạn đó à?
—   Lão pháo thủ đó nghen — Ông già đặt uỵch h trải đạn cổi xuống, khoa tay nói oang oang – Tụi nó hứa tới hồi nồ súng sẽ cho tao giựt cò một trái chơi. Đạn cỡ ni mà nổ thời ngon hết sẩy đó tụi bay. Kém chi bom đâu hè ?
—   Ngôi nhà Tây của bác có chịu thấu một trái không bác Tư?
—   Sức mấy! Sức mấy. Qua nhường cái nhà tròn ấy cho tụi nó làm trạm cứu thương rồi nghen. – Ông già cười ha hả - Ngày mai hốt xong cái tụi Đồng Dù thời qua về nhà qua ở, chớ chui rúc hoài ở đó sao đặng ?
Thấy địch bắn dữ, pháo ta bắt đầu lên tiếng. Từng loạt pháo cỡ lớn rít ào ào trên đầu như một đàn ong lửa bay tới nồ trùm lên căn cứ địch. Những đám cháy lại bục lên, mỗi lúc một thêm dữ dội. Pháo địch câm bặt. Năm giục bộ phận của mình đi gấp đề tranh thủ lúc trời còn chạng vạng có thể nhận đạng lại địa hình, đường sá. Một cậu thông tin ngồi ngay bên đường ôm cái máy điện thoại trong lòng hét vang lên: «Nó bắn nát mất đoạn đường lên đài quan sát. Cho tăng cường lên đây một tồ với ba cuộn dây. Một tốp du kích đi ngược chiều dẫn theo một người mặc đồ trằng. Thằng cảnh sát ác ôn Trần Văn Thời đó mấy anh. Một anh du kích giải thích với bọn Năm như vậy rồi thúc báng súng vào lưng tên ác ôn quát: “bước lẹ lên!». Việt hỏi phóng một câu: «Có thấy Tám Sương trên đó không đồng chí ? - “ Tám Sương Tân Lập hay Tám Sương Phú Mỹ ?» Việt chưa kịp trả lời thì Năm đã giục đi. Nhưng giục xong, chính anh quay
lại quay gọi với mẩy anh du kích « Tám Sương phú Mỹ có không ? » .« Có đấy ! Bọn họ đột vô ấp rồi, Việt mỉm cười nghĩ thầm, anh chàng nhớ bỏ cha
còn điệu.
Vị tri tạm dừng của Đại đội không bị đánh phá gì đáng kề ngoài những hố đạn cối còn mới nguyên, khét mùi thuổc đạn. Theo hiệp đồng, đại đội thoc sâu sẽ dừng tại đây đến bốn giờ sáng mới lên bố trí đội hình phía sau đại đội mở cửa. Ở đây cũng sẽ la nơi bố tri trạm phẫu và sở chỉ huy trung đoàn nên ngoài bộ phận của Năm còn có một bộ phận công binh, đang đào hầm chỉ huy và một số cán bộ của đại đội quân y đã tới trước. Họ đứng ngồi xúm xít bên mội nồi cơm vừa ăn uống lao xao vừa nghe đài. Thấy bộ phận của Năm tới, một anh đứng dậy hỏi:
—   Cánh nào đẩy ?
—   Quân ông Vĩnh.
—   Sao vào sớm thế ?
—   Tiền trạm.
—   Cẩn thận đấy nhé. Pháo nó vừa giã vào đây đấy. Có một khu vườn nhỏ như cái váy mà sao các ông ấy nhét vào lắm người thế không biết?
Nẵm cười bảo anh ta :
—   Bọn tôi chí tạm dừng ở « cái váy» này khoảng một giờ thôi. Còn nhường lại cả cho các anh đấy.
—   Một giờ mà lộn xộn cũng ốm đòn — Anh ta vừa vục thêm một bát cơm vừa nói tiếp - Hồi chiều mấy ông trinh sát pháo đi lại lộn xộn bọn địch trong Đồng Dù nó nhòm thấy. Thế là tối tăm mặt mũi suốt mấy tiếng đồng hồ. Mả mẹ nó, sao mà lắm đạn thế không biết ?
—   Có ai việc gì không ? — Năm vừa hỏi vừa đặt ba lô xuống bên cạnh chiếc hầm họ mới đào.
—   Có. Cánh công binh bi một người bọn này mất một người. Thiệt nhất là cánh du kích, một lúc hai cô xinh như mộng ấy. Họ chửi cánh chủ lực chúng mình như chan tương đổ mẻ ấy. Mà cũng đáng đời. Chưa đánh đấm gì đã mất mấy mạng người rồi. Chẳng ra làm sao !
Nghe anh ta kề, Việt thoáng rùng mình. Anh chợt nhớ lại lời má Bảy dặn từ chiều, lúc này mà mất người nào là đau lắm. Vậy mà cái chết vẫn cứ đến dễ như trở bàn tay. Người ta có chửi rủa những kẻ vô ý vô tứ để lộ mục tiêu vài ba câu rồi đâu lại vào đó Pháo của ta đã thôi bắn. Im lặng chừng mươi phút liền. Không có một tiếng súng, tiếng pháo nào. Sự im lặng đột ngột như vậy ở mặt trận thường là báo hiệu những điều chẳng lành. Trong cái khoảng tạn gọi là yên lặng ấy, cả hai bên đều ráo riết chuẩn bị đạn pháo trong các hòm gỗ lại được chuyển đến, những khu vực mục tiêu mới được gấp rút xác định Và sau đó, bom đạn thường dữ đội gấp nhiều lần.
*   Việt có cái công sự ở bên trái ấy nhé!
Năm nhắc và chính anh cũng nhích về phía ấy. Anh dứt lời thì tiếng nồ đầu nòng của các loại pháo trong căn cứ địch lại đồng loạt rền lên. Đạn nổ trùm ngay lên khu vườn. Năm và Việt cùng lăn xuống hầm một lúc. Năm nhanh hơn một chút nên phải nằm dưới. Việt nằm chồng lên anh. Thuốc đạn xộc vào mũi, vào mắt cay xè. Một cục đất to như quả bưởi ném bịch vào lưng Việt đau ê ẩm. Năm vừa thở vừa lầu bầu chửi rủa. Việt im lặng. Toàn thân lạnh toát. Mô hôi rịn ra khắp mình, ,ướt nhớp nháp. Anh run. Đã máy lần nằm trong làn hỏa pháo của địch nhưng Việt vẫn chưa thể «làm quen» được với chúng. Nhất là anh vẫn không thể kìm được sự run rẩy của toàn cơ thể, của tưng bắp thịt. Anh cảm thấy bực bội với chính
mình nhất là khi anh lại đang nằm trên người Năm sẽ biết mình đang run. Anh định nhổm hẳn người lên nhưng Năm lại vội vàng kéo sập anh xuống và hét lên :
“nằm yên! Nó tiện phăng mất cái đầu bây giờ”.
    Một lát sau pháo địch chuuyển làn, chỉ còn vài khẩu cối vẫn nổ ập oàng đều đặn quanh khu vườn. Nghe đạn cối nổ dù sao vẫn đỡ sợ hơn. Việt thấy tim mình lấy lại nhịp đập bình thường. Anh ngồi dậy lựa chỗ cho Năm nhoi cái đầu lên.
-Quân mình có ai việc gì không? — Năm gọi váng lên.
- Không sao cả.
—   Hãy cứ ngồi yẽn dưới hầm đã nhé !
Môt lát sau pháo địch ngừng bắn. Năm và Việt uể oải nhảy lên khỏi hầm. Bây giờ, mới nhận ra đó là mốt cái hố hẹp và nông choèn do một tên thám báo lười biếng nào đó đào trong khi đi phục kích. Lúc bình thường không thể nghĩ ràng lại có thể nhét được hai người.      '   .
Năm ra lệnh thu quân. Hai cậu anh nuôi chạy cuống lên một lúc mới tìm thấy ba lô xoong nồi. Năm phổ biến nhiệm vụ, hẹn chỗ tập hợp rồi quay sang nói với hai cậu anh nuôi:
-Hai vị có nhìn thấy cái bụi tre kia không? Đấy đào bếp ở chỗ ấy nhé ! Hai vị cứ triển khai đi... Lát nữa bọn này trở lại giúp một tay. Phải che đậy cẩn thận rồi mới nồi lửa được.
Hai đồng chí anh nuôi, vừa đi khỏi thì lại thấy một tốp người huỳnh huỵch đi tới, khênh theo một cáng
—   Đây. Có lẽ chỗ này — Một người nói rồi cất tiếng hỏi
—   Có ai ở đây không?
—   CÓ đấy!- Năm lên tiếng.
—   Làm ơn chí giùm trạm phẫu của bộ đội - một cô du kich vang lên xen trong tiếng thở hổn hển.
—   Ai đấy? - Một anh trong số cán bộ của đại đội
quân y lên tiếng - Cần mồ xẻ gì thì đưa về ông Tư Đờn. Nhưng y bác sĩ họ chưa tới đâu.
—   Bọn em vừa ở đó qua - Cô du kích lên tiếng phân trần-Vì thấy không có ai nên tính khênh qua đây xem các anh có giúp gì được không.
—   Nam hay nữ ? — Một anh nào đó hỏi như có ý đùa.
—    Chính bác Tư bị thương đó, mấy anh.
-    Trời đất-Anh cán bộ đại đội quân y thảng thốt kêu lên-Nhưng bìết làm sao bây giờ. ở đây không có bác sĩ, thậm chí y tá cũng không. Tôi là chính trị viên nhưng có biết cái mù gì về mổ xẻ đâu.
Cải cáng vẫn được khênh tới. Năm và Việt vội vã
chạy lại giúp họ đặt bác Tư Đờn xuống đất.
—   Có anh nào. có đèn- pin không? — Năm hỏi.
—   Có đây.
Một anh trả lời rồi chạy đi lấy đèn. Lát sau anh ta trở lại. Năm và cô du kích cùng ngồi thụp xuống. Anh thận trọng che bớt ánh sáng rồi rọi đèn vào mặt bác Tư Đờn. Một khuôn mặt đẫm những máu đôi mắt ông Tư vẫn mở trừng trừng nhưng đôi con ngươi đã thôi không còn động đậy gì được nữa.
—   Hỏng rồi! - Năm khẽ thở dài và tắt đèn. Tất cả vụt im lặng trong giây lát rồi cô du kích bỗng òa lên khóc.
—   Đù mẹ ba cái thằng pháo thủ Đồng Dù - Một anh du kích chửi váng lên - Mai mót tóm được nó lôi về đây dăm đứa băm nhỏ ra mà tế ông già.
-Thôi mà tụi bay... - Một giọng đièm tĩnh han vang lên - Đứa nào chịu khó đi kiếm thằng Út về đề nó nhìn mặt ông già làn chót. Tới sáng vô cuộc rồi, đánh nhau tùm lum khắp nơi làm sao mà kiếm được nó
    Chậc! Khóc hoài vậy làm chi. Đù mẹ! Tới hồi Hai Tấn về biết ăn nói với ảnh sao cho lọt. Du kich còn cả đống, cớ chí để ông già đi vác đạn cho cực vậy nè.
-   Thì có ai cho ổng đi - Cô du kích tức tưởi cãi •Ổng cứ làm tới, ngăn sao đặng.
—   Thôi. Cãi lấy đổ thừa ở đây ích chí. Tụi mình đưa bác Tư về đã. Rồi phải kỉếm mấy nén hương. Để lạnh lẽo mãi vầy sao được.
Câu nói ấy đã có tác dụng. Cô du kich vội nín bặt. Chiếc cáng được nâng lên nhẹ nhàng. Năm và Việt lặng lẽ cúi đầu cho đến khi bóng những người du kích nhòe đi trong bóng đêm.

******
Kế hoạch tác chiến lại có sự thay đồi. Bộ đội chỉ được dừng ở xóm Bàu hơn một tiếng đồng hồ. ăn bữa đêm, đổ nước đầy bi đông, nhận mỗi người một nắm cơm rồi hành quân vào chíếm lĩnh trận địa ngay. Thật may mắn, trong suốt thời gian ấy bộ đội nằm ngồi dày dặc, đi đứng lộn xộn trong xóm mà địch không hề bắn một phát pháo. Chẳng hiều vì sao bỗng dưng chúng lại trễ nải như vậy suốt haj tiếng đồng hồ. Đến khi bộ đội bát dầu rời khu tạm dừng để vào chtém lĩnh vị trí xuất phát xung phong thì địch lại như những thằng mê ngủ chợt choàng tỉnh dậy, bắn vung lên đủ các thứ súng pháo. Các trận đia pháo kiềm chế lập tức lên tiếng. Chỉ trong vòng mươi phút căn cứ địch lại bốc cháy rừng rực. Ánh lửa nhập nhòa chíếu rõ cả bóng các chiến sĩ thông tin đang lom khom lần theo những đường dâý mới dải từ sở chỉ huy lên các tiểu đoàn. Đại đội làm nhiệm vụ đột phá và nhìn rõ cả hai hàng bẹ chuốí làm lộ tiêu đánh dấu tuyến đường được công binh dò mìn để cho xe tăng vào vị trị xuất phát xung phong. Ngôi nhà thờ lớn ở phía đông Căn cứ bỗng kéo chuông inh ỏi. Không hiều mấy ông cố đạo định giở trò gì hay đã phát hiện thấy du kich đột ấp nên kéo chuông báo động. Tiếng chuông lúc chìm lúc nổi trong tiếng rền của đại bác. Chúa Trời vẫn đang còn ngủ say nên không thể làm cho cái tiếng đại bác trần tục kia ngớt đi được. Lũ con chiên của ngài sau môt hồi mỏi tay gõ cửa nhà Chúa đành chịu bẩt lực phó mặc cho số mệnh, hoặc giả đành bỏ dây chuông mà vồ lấy một khẩu AR.15 sẵn sàng sống chết với bọn vô thần .
Lợi dụng lúc pháo ta bắn mạnh tiểu đoàn trưởng Vĩnh ra lệnh cho đại đội mở cửa vượt lên trước, vận động nhanh qua cánh đồng trống. Giáp cho đại đôi của mình nằm tại chỗ nhường cho đơn vị bạn vượt lên trước. Nhìn thấy lính đại đội mở cửa anh nào anh ấy mang lặc lè trên lưng nào mìn, nào bộc phá các loại Giáp quay lại, nói như quát vào tai chính trị viên Khang :
“ Quân ông Toàn hôm nay xuất trận khí thế ghê!
— Hừm! Chưa biết các cha ấy làm ăn ra sao. Bắt nhau nằm bẹp ở cửa đột phá thì khốn nạn.
— Họ sẽ làm ăn khá hơn cánh ta đẩy !
— Khá hơn xê mình thế quái nào được “ Khang vừa cãi lại vừa ho sùng sục -Khét quá ! Không biết nó cháy cái kho thổ tả gì mà mùi kinh thế không biết.
—   Kho lựu đạn cs - Giáp nói rồi cười lớn - Lạy Chúa che chở cho mấy cái khờ mì ăn liền!
Liên lạc tiểu đoàn chạy xuống truyền lệnh cho Đại đội thọc sâu tiếp tục tiến. Giáp bật dậy khoát mạnh tay về phía sau hô « Tiến ». Rồi chạy vọt lên trước. Toàn đại đội lần lượt bật dậy chạv thành hàng dọc dưới ánh lửa nhập nhoạng của đạn pháo và của những đám cháy mỗi lúc một bùng lên to hơn trong căn cứ địch. Bóng các chiến sĩ lúc dài nghêu lúc tròn vo, nom ngộ nghĩnh như những hình nhân chạy trong lồng đèn kéo quân. Một nắm cơm từ túi cóc của một anh hàng đểnh đoảng nào đó bật ra nằm lăn lóc trên đường tiến quân.
—   Thằng qủi nào chê cơm rồi chúng mày ạ !
Trung đội trưởng Viễn vừa nói vừa nhặt nắm cơm lên chùi qua quít vào áo rồi nhét đại vào túi cóc của cậu đi trước.
—   Đề đấy rồi tao ăn. ! Thấy cơm mà không ăn là độc lắm đấy.
—   Chỉ mê tín !
—   Cúi thấp xuống ! Nó trước mặt rồi kia kìa.
—   Leo ôi! Nom như cái da giời thế kia à?
—   Cóc sợ!
—   Anh Dĩnh! Giương cờ lên cho nó khiếp.
—   Tếu!
—   Pháo mình bắn giỏi nhi. Trúng bong bóc!
—   Thế nó mới nể !
—   Cứ gọi là ra cám.
-Truyền xuống- trung đội một ồn quá.
—   Ồn quá ! Trung đội một.
—   Có bớt mồm đi không ? — Trung đội trưởng Thịnh
quay lại quát — Đi chợ đấy à ?
Bộ đội vượt qua hết khu đồng trống thì pháo ta ngừng bấn. Im lặng một lát pháo địch bắt đầu lên tiếng. Một viên đạn bay véo qua đầu đội hình đại đội mở cửa, nổ một tiếng dậy đất. Bộ đội nằm lăn lóc trên thửa ruộng cuối cùng đầy gai mắc cỡ trước cửa đột phá. Giáp ra lệnh cho Đại đội dừng lại. Thông tin của tiểu đoàn đã kéo dây xuống. Giáp thử máy
liên lạc với tỉểu đoàn. Từ đầu đây bên kỉa tieensg Vĩnh vang
lên:
-   Giáp đấy phải không? Chú ý cảnh giới bên phải. Trung đoàn thông báo có một đại đội địch vừa vượt ra khỏi cổng phía tây. Đề phòng chúng thọc sườn.|
—   Tôi nghe rõ.
—   Triền khai đội hình xong, anh lên hàng rào xem Toàn nó chuẩn bị ra sao, có gì khó khăn, anh giúp nó giải quyết nhé !
—   Rõ.
—   Thôi nhé! Cho anh em triển khai hầm hố đi. Nó sẽ không vui vẻ lắm khi biết chúng mình đang đào tường khoét ngạch đâu.
Im lặng một lúc. Giáp đã định bỏ máy thì lại nghe tiếng Vĩnh vang lên :
—   Giáp đâu ! Nghe đây. Trung đoàn vừa thông báo chíều nay máy bay ta đã ném bom sân bay Tân Sơn Nhất. Đơn vị bạn đã tiến vào gần đến Biên Hòa. Cậu có hiểu như thế là nghĩa làm sao không?
—   Hay lắm! - Giáp khẽ reo lên — Nghĩa là họ sắp xông vào Sài Gòn rồỉ phải không anh Vĩnh?
—   Đúng đấy! Chúng mình phải nhanh chân mới kịp
—   Chỉ còn vài chục cây số nữa thôi.
—   Đúng bằng từ HàNội lên quê cậu. Cuối chầu rồi đừng đề anh em hy sinh vô ích.
— Tôi hiều.
—   Cả cậu nữa. Cũng phải cẩn thận một chút.
Câu cuối cùng Vĩnh hạ thấp giọng, Giáp hiểu Vĩnh nhắc mình không được liều lĩnh. Những đối với anh, sự thận trọng lúc này lại là ở hành động của người chỉ huy. Nghĩ vậy nên vừa bỏ máy xuống, anh vội bò đi kiểm tra lại đội hình của các trung đội. Tới đâu anh cũng thông háo cho các chiến sĩ biết cái tin vừa mới nhận được. Anh tin ở các chiến sĩ củamình. Khi nhìn thấy cái trước mắt, những người lính chân chính biết cách hành động đề giành lấy chiến thắng.
Họ thận trọng hơn. thông minh hơn, nhưng chắc họ sẽ không hèn nhát khi tình huống của trận đánh đòi hỏi họ phải dũng cảm chấp nhận hy sinh.
Giáp trườn về phía một chiến sĩ đang đứng phơi ra trước ánh lửa. Ai thế   này ? Lúa hả ? có nhìn thấy cái gì lù lù kia không ? Chòi canh của nó đấy ông giời non ạ.
—    Nằm xuống đi! Nằm mà đào. Có khó một chút không sao. Những thằng xạ thù của nó không đến nỗi tồi đâu. Ai thế này ? Viễn hả ? Ngủ đấy ư bố già? Người ta sắp giải phóng Sài Gòn đến nơi rồi kia kìa. Hố của ông đâu hả? Cái này mà gọi là công sự hả giời! Đào tiếp đi! Tôi ra lệnh cho anh đấy. Trung đội trưởng mà lăn kềnh ra ngủ thì liều thật. Khi nào vào Sài Gòn tôi sẽ cho ông ngủ liền một tuần.
Rời trung đội hai, Giáp tiếp tục bò sang trung đội một. Các loại súng cói của đich bắt đầu rút ngắn tầm bắn quanh hàng rào. Giáp không dám lom khom mà chạy nữa. Anh nằm bẹp xuống trườn từng đoạn một. Chết ở ngoài hàng rào thì thật là Vô duyên. Mà sao Annh lại nghĩ đến cái chết nhi? Đêm nay chằc gì mẹ, con nó ngủ được. Nghe tin chiến thắng cũng đủsốt ruột rồi. Cu Quyền chắc cũng bò giỏi bằng bố rồi còn gì. Sao người ta cứ phải bò trước rồi mới đi được nhỉ !Cucậu trườn đến là hay. Cứ như dang có một làn đạn Đại liên quét trên đầu vậy. Đầu thì chúi xuống nhưng cái mông thì lại vểnh lên. Ra trận mà bò như thế thỉ đạn nó xẻo ngay một miếng mông, con ạ. Sao bọn này bắn rát thế nhỉ ? Nó đánh hơi được cái gì rồi chăng? Thịnh đấy hà? Này, chíều nay mình ném bom vào Tân Sơn Nhất rồi đấy! Đơn vị bạn họ đã vào tới Biên Hòa. Biên Hòa vào Sài Gòn thì mấy nỗi hả ?»— Có lẽ sắp xong rồi- anh Giáp nhi ?»-« Xong
đến nơi rồi! Nhưng chắc sẻ quyết liệt đấy »— Quyết liệt.. Một trận này nữa thôi »—« Nhưng cậu luôn phải nhớ rằng cậu còn phải sẵn sàng thay thế mình đấy- Cấp trên lo xa chứ... anh thì chết thế quái nào được
—   Mọi đỉều đều có thể xảy -ra » “ Ừ... có thể...
    Giáp lại bò đi. Pháo địch tập trung bắn vào vực cửa mở. Thằng Toàn lại động đậy gì rồi. Giáp định bò lên hướng cửa đột phá nhưng vừa lúc đó đại đội một đưa xuống liền hai ca bị thương. Một anh bị mảnh đạn cối tiện phăng mất một bàn tay trong khi đang nằm đào công sự.
... Giáp lặng người đi khi nghe thấy tiếng anh ta nghiến răng ken két. Giá anh ta thét lên được một tiếng « Mẹ ơi !” hẳn sẽ vợi đau đi được đôi chút Có thể tặng huân chương cho anh ta vì đã ghìm được tiếng kêu ấy trong lúc này. Đó cũng là một hành động anh hùng như tất cả mọi hành động anh Hùng khác Sau này. khi chiến tranh kết thúc, trơ vể quệ hương với một bàn tay cụt. có thể anh ta sẽ không muốn nhắc đến. không muốn kể về trận đánh này vì nghĩ răng mình đã bị loại ngay từ khi còn nằm ngoài hàng rào. Sẽ chẳng có ai biết đến cái chuyện anh ta đã ghìm được tiếng kêu xé ruột khi bị tiện phăng đi một bàn tay chỉ vì nghĩ đến xương máu của đồng đội. Đến thắng lợi cuối cùng của trận đánh. Thế đấy! Mình phải nhớ lấy điều này.

III
Gần hai giờ sáng, bộ đội đã triển khai xong công sự chiến đấu. Còn lại một khoảng thời gian khá dài Ị mới tới giờ nổ súng. Những anh chàng hay ngủ nhất đã ngáy pho pho trong công sự, mặc cho pháo địch vẫn bắn lúc xa lúc gần và thỉnh thoảng từ bên trong hàng rào bọn địch lại bắn xả ra một vài băng đại liên.
Phân công cảnh giới xong, trung đội trưởng Thịnh về công sự của mình định ngủ một giấc. Nhưng lạ thay,mắt anh vẫn cứ mở chong chong, đầu óc ngổn ngang bao ý nghĩ, không làm sao mà xua đuồi chúng đi
được. Ở hầm bên, Tánh, xạ thủ B.41 ngáy rất to, tiếng ngáy của cậu ta nghe thật buồn cười, lúc bổng lúc trầm, lúc lại rít lên vo vo như một người nào đó hut phải cái điếu cày hở nõ. có lúc cậu ta còn nói mê, ú ớ gọi tên một người nào đó rồi cười khùng khụckhiến Thịnh tưởng rằng cậu ta đã thức, nhưng liền sau đó tiếng ngáy lại trỗi lên. Nghe tiếng nó ngáy mà phát thèm. Thịnh cũng nhắm mắt lại, cố ngủ, cố xua đuổi mọi ý nghĩ nhưng càng cố gắng bao nhiêu anh lại càng thấy mình tỉnh táo bấy nhiêu. Cái ngủ đã không đến được với anh. Đó là một điều khác thường. Khác thường như một sự vô lý. Đã bao nhiêu trận đánh đi qua. Đã bao đêm chờ nổ súng vào lúc bình minh, nhưng lần nào cũng vậy, chuẩn bị xong công sự là anh ngủ. Ngủ ngon lành, không mộng mi cho đến khi nghe tiếng đại bác bắn chuẩn bị nổ ran lên anh mới bừng tỉnh và hoàn toàn tỉnh tảo, thảnh thơi để lao vào trận đánh.
Vậy mà đêm nay anh không ngủ được. Một người lính từng trải như anh hẳn không còn cái bồn chồn phấp phỏng của người chiến sĩ lần đầu ra trận. Cái ấy họa chăng đang diễn ra với Việt, anh chàng tân binh bảnh bao của đơn vị anh. Chứ sao lại có thể xảy ra với anh ?
Lắng nghe, anh thấy nhịp tim mình vẫn đập bình thường. Nhưng nếu nghe thật tĩnh, anh sẽ nhận thấy có cái gì đó không bình thường, nó mong manh ẩn hiện tận đâu đó nhưng anh vẫn có thể cảm nhận được. Chỉ có điều không thể gọi tên nó ra được. Hình như cái ấy đã xảy ra khi anh nghe Đại đội trưởng Giáp báo tin máy bay ta đã ném bom Tân Sơn Nhất và đơn vị bạn đã vào tới Biên Hòa. Đỉều đó khiến anh hiểu rằng cuộc chiến tranh máu lửa diễn ra gần hai chục năm trời nay trên đất nước này đang hối hả đi nốt những bước cuối cùng để đến chỗ kết thúc. Lần này chắc sẽ không như hồi Mậu Thân. Kẻ thù không còn hơi sức nghĩ đến một cuộc phản công nữa. Bọn Mỹ đã buộc phải phủi tay, bỏ mặc những tên tay sai của chúng hè nhau dựng cột chống trời, hò hét tử thủ hết nơi này đến nơi khác và bây giờ đến lượt hò hét tử thủ Sài Gòn !
Sắp xong cả rồi -Giáp đã nói với mình như vậy. Những ý nghĩ tiếp tục bò ngổn ngang trong đầu Thịnh - Có lẽ chỉ còn một trận này. Một trận chắc chắn sẽ quyết liệt. Từ tối đến giờ chúng nó bắn mới khiếp chứ. Dường như chúng nỏ quyết bắn cho hết những kho đạn trong cái căn cứ này trước khi buộc phải chấp nhận thất bại. Ngày mai, ngày mai những gì sẽ diễn ra đây? Mình có thể lọt qua cơn sàng sảy cuối cùng này của bom đạn không nhỉ? Nếu còn sống thì biết đâu chỉ nửa tháng nữa mình sẽ có mặt ở nhà. Sẽ được nhìn thấy mái tóc bạc như mây của mẹ mình. Bà cụ sẽ lại khóc y hệt như hôm tiễn mình đi. Ôi ! Mẹ. Con sẽ trở về hoặc sẽ không bao giờ trở về nữa. Đoạn đường phía trước thật ngắn ngủi so với những chặng đường con đã đi trong cuộc chiến đấu này, nhưng sẽ là đoạn đường gay go quyết liệt, đầy bất trẳc. Quên sao được những giọt nước mắt lăn trên đôi gò má nhăn nheo của mẹ hôm tiễn con đi. Buổi sáng ấy, khi con còn nằm trong chăn thì mẹ đã trở dậy, sắp một mâm cơm cúng rồi đứng trước bàn thờ cha con thành tâm khấn vái:
— « ông ơi! Thế là tôi không giữ nổi nó nữa rồi. Hôm nay là ngày nó ra đi. Ông có khôn thiêng thì theo chân nó, phù trợ cho nó khi vào nơi
Trận mạc. Nó là đứa con trai độc nhất của Ông và tôi. nó có mệnh hệ nào thì dòng họ Kiều nhà này tuyệt tự mất. Hai thằng con trai nhà chú Tào cũng vừa báo tử xong. Sao họ nhà mình mấy năm nay bạc phúc thế? ông khôn thiêng thì che chở cho con. .Tôi tuồi già sức yếu rồi, như ngọn đèn trước gió.
Nhưng tôi gắng gượng leo lét sống cho đến ngày nó trở về để lấy vợ cho nó, xong xuôi mới yên lòng mà theo ông đi hầu hạ ông bà tồ tiên được... – Nằm trong chăn, nghe những lời khấn vái của mẹ, con đã không cầm nổi nước mắt. Từ đó con hiều rằng, con là Tất cả hy vọng của cuộc đời mệ. Cha con là một chiến sĩ du kích. Người đã hy sinh khi chỉ còn đúng hai
ngay nữa là cuộc kháng chiến chống Pháp kết thúc
thắng lợi. Mẹ thường xót xa mỗi khi nói đến hai cái
ngày cuối cùng mà cha con không vượt qua được để
trơ về với cuộc sống hòa bình hạnh phúc. Đến đợt
con... Biết đâu... Con cũng không thể vượt qua nổi
những ngày cuối cùng của cuộc chiến tranh này để
trở về với mẹ... ».
Nghĩ tới đó Thịnh khẽ thở dài và bẩt giác cúi rạp xuống, khi khẩu 12 ly 8 của địch từ chiếc chòi gác dựng trong bờ tường đất của căn cứ địch quét một tràng dài ra ngoài hàng rào. Những viên đạn lửa vun vút tuôn ra khỏi nòng súng, thuốn vào không gian trông như những tia máu phọt ra từ vết thương của một con quái vật. Vậy mà thằng Tánh nó vẫn ngáy! Con người thật vô tư lự. Nó mớỉ hai lăm, hai sáu tuổi đầu, nó còn kém mình hai tuồi mà đã kịp lấy vợ, đẻ ba thằng con trai trước khi đi giải phóng miền Nam. Giá mình đã có vợ, có một đứa con trai cho nó ởnhà
với bà cụ thì dù mình có hy sinh bà cụ cũng được an ủi phần nào. Sắp đến ngày mình ra đi, bà cụ vẫn giục mình cưới vợ. Một con lợn sáu chục cân đã nằm sẵn trong chuồng. Chỉ cần mình gật đầu một cái là xong ngay. Còn Vân, tuy không nói ra nhưng cô ấy cũng rất muốn tồ chức lễ cưới, dù chỉ được sống với nhau vài ngày rồi lại xa nhau. Mình hẹn kỳ phép đầu tiên Nhưng tới nay đã gần chín năm mà mình vẫn chưa có được một lần ghé qua nhà. Vậy màVân vẫn đợi. Lá thư gần đây nhất Vân viết hồi tháng mười năm ngoái, hy vọng nó sẽ tới tay mình vào địp Tết, nhưng mãi tới khi sắp đi chiến dịch Tây Nguyên mình mới nhận được. Trong lá thư ấy Vân kề ràng mẹ già yếu lắm rồi, và có thể ra Tết cô sẽ sang ở hẳn bên nhà để trông nom bà cụ VÌ hai chị gái của Thịnh bây giờ mỗi người đều có một nút con, bận tổi mắt tối mũi suốt ngày, không có nhiều điều kiện để qua lại chăm sóc mẹ già như trước nữa. Có thể mấy tháng nay Vân đã trở thành con dâu chưa cưới của mẹ và đang cùng mẹ khắc khoải trông tin anh. Mặt trận càng đánh to thắng lớn thì nỗi lo của những bà mẹ có con ngoài mặt trận cũng lớn theo. Đêm nay có thể mẹ cũng sẽ không ngủ được và mỗi chíều hẳn mẹ lại ra ngõ đón ông giao thông xã để hỏi thăm tin tức mặt trận. Hãy thử tượng tượng một buồi chíều nào đó sau khi tiếng súng ở mặt trận đã ngừng vài ba tháng, trong khi đang héo hắt ruột gan vì tròng ngóng tin con thì anh đột ngột xuất hiện trước ngõ vớí chíếc ba lô cũ nát trên vai. Mẹ anh có thể sẽ ngất đi vì vui mừng. Còn Vân, cô ấy sẽ trốn vào một góc nhà nào đó và đến tối sẽ lên mang toàn bộ đồ đạc quần áo về nhà mẹ để dứt khoát buộc anh phải tồ chức một cái lễ đón dâu. Lúc ấy nhất dịnh anh sẽ giữ Vân lại. Không, Vân đã đến dây thì cứ ở đây. Ngày một ngày hai, hai đứa sẽ ra ủy ban đăng ký kết hôn rồi tồ chức một buổi họp mặt hai họ và bạn bè của hai đứa lại, tuyên bỗ một lời, đốt vài băng pháo. Thể là đẹp nhất. Việc gì phải vẽ ra cái chuyện đón rước khi Vân đa làm dâu gân trọn một năm trời...
Thịnh khẽ nhắm mắt lại và như thăy hiện ra nụ cười rạng rỡ trên gương mặt khô héo vi lo âu chờ đợi của mẹ và những ánh mắt chứa chan hạnh phúc của Vân.
Nhưng— Tim anh bỗng thắt lại-Nếu như mọi việc xảy ra theo chíều ngược lại ? Cũng vào một buổi chíều nào đó, sau khi chiến tranh đã chấm đứt qua nhiều lần tìm cách báo tin gần tin xa để chuẩn bị tư tưởng cho những người thân của anh, những người đại diện cho chính quyền địa phương, trong do có cả những đồng chí của cha anh. sẽ ngập ngừng bước vào ngõ nhà anh với một vòng hoa, một tờ giấy báo tử và những cái gọi là di vật của anh từ chiến trường gửi về... Mẹ anh sẽ ra sao ? Sẽ ngất đi. Sẽ vật vã kêu trời. Sẽ phát điên phát cuồng và cuối cùng sẽ lịm đi trong nỗi đau ngấm từng chân tơ kẽ tóc. Và Vân cuối cùng cuộc đời của Vân sẽ ra sao? Thời gian sẽ làm dịu đi nỗi đau thương. .Có thể Vân vẫn lấy chồng vẫn sinh con đẻ cái, nhưng Vân sẽ không còn tìm được hạnh phúc thực sự của mình nữa. Nếu vì đau khổ quá, mẹ anh không chịu đựng nổi mà nhắm mắt xuôi taỵ ngay đi thì dù sao cũng còn đỡ khồ. Sống lay lắt thêm vài năm nữa mẹ còn khồ hơn biết bao nhiêu ? Ổi ! Không thể như thế được. Điều ấy sẽ không
xảy ra. Không thể xảy ra!
Thịnh đấm mạnh vào đâu minh cho    tan   biến những    ý nghĩ dcn tối ấy đi, nhưng mái tóc bạc của mẹ như vẫn vật vờ trước mắt anh, ám ảnh anh khiến anh không thể chịu dựng nổi và cuối cùng, không hiểu vì
sao, bật lên thành tiếng nấc. Mình làm sao thể này; Anh ngả đầu vào thành công sự ngầng mặt lên nhìn bầu trời vần vụ khói lửa. Một dòng nước mắt nóng hổi tứa ra chảy dài trên má, ngấm vào môi anh mằn mặn. Mình khóc ! Thế này là thế nào ? Bầu trời đầy khói đang rạng dần. Có lẽ trời sắp sáng rồi.
Lại một hồi chuông nhà thờ, Chuống gọi con chiên thức dậy cầu kinh buổi sớm. Cái tiếng chuông vang lên lúc này nghe sao u uất lạ thường.
Ở hâm bên cạnh, Tánh đã thức dậy tự bao giờ. Cậu ta lục sục bò lên khỏi hầm rồi Thịnh nghe tiếng nước đái của cậu ta xối vào một cái vỏ đồ hộp. Sau dó là một cái ngáp dài. Liên lạc của đại đội bò tới truyền lệnh đánh thức bộ đội dậy kiềm tra lại vũ khí ăn sáng và sẵn sàng chiến đấu. Thịnh uể oải bò lên khỏi hầm. Đầu anh nhức như búa bồ và tay chân mình mẩy đau ê ẩm vì ngồi bó gối dưới hâm quá lâu. Anh cố gắng mở căng lồng ngực, hít một hơi thật dài cho tỉnh táo. Không gian sặc mùi thuốc súng khét lẹt. Khi đã thấy mình hoàn toàn tỉnh táo, anh vội bò đi gặp Năm rồi lần lượt bò qua đánh thức các chiến sĩ của mình dậy. Hình như rất ít người ngủ ngon lành được như Tánh. Khi anh trở lại hầm của -mình đã thấy ở hầm bên, Tánh đang nhai tóp tép. Thằng cha chắc chắn sẽ nhai hết nắm cơm một cách ngon lành. Thịnh nghĩ vậy rồi cũng lục ba lô lây nắm cơm của mình ra. Nhưng anh chỉ gặm được một miếng rồi thôi. Miệng anh đắng chát như vừa uống ký ninh. Anh bỏ nắm cơm vào túi cóc rồi lấy bi dông nước ra tu một hơi. Nước mát làm cho anh tỉnh hẳn, đâu óc nhẹ nhõm hơn được đôi chút. Có tiếng ai bò sột soạt trên mặt đất. Thịnh vừa ngàng lên thì mái dầu bù xù của Tánh đã hiện ra.
-    Anh Thịnh! có cái này...
Tánh nói, rồi Thịnh thấy một vật tròn vo lăn bịch xuông hầm.
- A ! Quả dưa hả ?
- Vâng. Một quả đưa. Lạ quá ! Tôi vừa sờ được gay gần miệng hầm. có cả một gốc dưa rất tốt. Thằng quái nào mà lại trồng dưa tận đây nhi?
—   Không ai trồng đâu. Chím nó cắp hạt đưa về tới đây đánh rơi. Hạt mọc thành cây. Cây ra quả. Và rôi cậu Tánh vớ được, có thế thôi.
-   Hì hì!“Tánh cười đắc ý — Sổ tôi may thật đấy.có thể trận này tôi lại kiếm được một cái huân chương nữa.
—   Ba cái rồi. Cậu cần lẳm huân chương thế để làm gi ?
—   phải bổn cái mới đủ mỗi bổ con một cái. Hi hì...! Ngàv lễ ngày tết tôi sẽ cho mỗi đứa đeo một cái, con tôi đeo một cái. Bố con cùng oai chả hơn à!
—   Thế còn vợ cậu ? Cô ấy nuôi cho cậu ba thăng nhóc đề cậu đi đánh giặc chẳng đáng đeo huân chương sao?
—   Hì! Nếu được năm cái thì còn phải nói. Nhưng khó khăn lắm, sắp hết giặc đến nơi rồi còn gì. Tôi xuông hầm của trung đội có được không ? Nó lại bắn cổi đấy.
—   Được. Hai thằng ngồi chật một tí cũng không sao.
Tánh nhảy xuống hầm rồi vớ.Lấy quả dưa.
—   Bổ nhé! Dưa mọc gần tận hàng rào căn cứ địch. Ngọt phải biết!
—   ừ thì bồ đi. ăn một miếng cho tỉnh.
Tánh rút dao găm đeo bên sườn ra rồi lựa chiều
chém một nhát. Quả dưa vỡ toác ra làm hai. Tánh đứa con dao lên miệng khẽ liếm, khen ngọt, rồi đưa cho Thịnh một nửa trái dưa.
—   Anh ăn đi!
Thịnh đỡ lấy nửa quả dưa đưa lên miệng ngoạm một miếng. Nước ngọt tứa ra miệng chảy tràn cả xuống cổ. xuống ngực anh. Vị ngọt thanh khiết của trải dưa như ngấm ngay vào máu khiến anh-rạo rực cả người. Đây chính là cuộc sống với tất cả sự tươi xanh của nó. Cái chết thật vô lý khi cuộc sống ngọt ngào tươi sáng nhường này . Thịnh thầm nghĩ và tiếp tục gục mặt vào trái dưa ăn ngấu nghiến như muốn tin rằng đấy chính là vị thuốc trường sinh bất tử.
Tiếng Đại bác bỗng rền lên dữ đội. Mặt đất rùng rùng chuyền động như sắp sửa sụp xuống. Thịnh cúi gập hẳn người xuống chúi vào một góc công sự. Miếng vỏ dưa nát bấy trên tay anh. Tánh hét lên một tiếng gì đó rồi vọt lên khỏi công sự về vị trí của mình «Pháo bắn chuẩn bị! Sâắ sửa bắt đầu rồi. Khói. Khói. Chưa trận nào pháo ta bắn khiếp như thế này. Mình bi thương rồi hay sao mà lạnh thế nhĩ ? Ồ không phải miếng vỏ dưa.

IV
Việt cố bịt chặt hai tai lại, những tiếng đạn nổ vẫn như khoan vào tận óc. Pháo bắn vô hồi kỳ trận suốt một giờ liền. Không gian như bị xé vụn thành từng mảnh. Trời sáng rõ tự lúc nào không biết. Dường như chính những chớp đạn vô hồi kia đã xé toạc màn đêm . Mọi sinh vật dù là một con người cũng đều thật bé nhỏ. vô nghĩa dưới sức mạnh ghê gớm kia của sắt thép ((Chiến tranh thực sự là như thế. Chiến tranh
nhìn bằng “mắt thường” là phải thế này đây”. Việt tự nhủ thầm và theo lời dặn của Năm cố ngậm miệng lại cho khỏi bị sức ép và cho khói đạn khỏi xộc vào tận cuống họng. Mỗi thớ thịt trên người anh mỗi sợi tơ sợi tóc trên người anh hình như đều đang run rẩy.
“Mình sợ! Mình hoảng sợ thật rồi” - Việt muốn hét lên muốn véo vàò khắp người cho khỏi run mà không được. Anh không dám tin rằng khi pháo chuyển làn.
cửa đột phá được mở thông, có lệnh xung phong mà anh lại cỏn có đủ sức để đứng dậy, vọt lên khỏi công sự.
«Cuối cùng, mình vẫn chỉ là một thằng hèn nhát.
Một thằng bẻm mép. Một thằng vô tích sự. Việt vừa run vừa tự chửi rủa mình. Giá như có Năm ở bên cạnh... Hay là bò sang với anh ấy. Không được. Không thể được. Có thể sẽ bị trúng một mảnh đạn pháo khi mình chưa kịp nhảy vào hầm của Năm. Nhưng điều quan trọng là anh ta sẽ cười vào mũi mình. Không! Hãy cứ ngồi đây. Ngồi lỳ ở đây xem sao đã. Chết thì chết ! Chết là cái quái gì mà phải sợ nó nhỉ?
—   Có sao không anh Việt?
Việt giật mình ngẩng lên và suýt kêu lên vui sướng, khi nhìn thấy gương mặt rắn rỏi và bình thản, của Dĩnh.
—   Anh thấy pháo mình bắn cừ không? Chẳng phát nào trệch ra ngoài hàng rào cả.
—   ừ... Cừ thật...
Được Dĩnh khuyến khích* Việt mạnh dạn nhô đầu lên khỏi công sự: Một biển khói ỉửa hiện ra trước mặt anh. Những mái nhà, những cột điện cao thế những chòi canh trong căn cứ địch nhấp nhô trong khói lửa xộc xệch xiêu vẹo như sắp sửa bị nhấn chìm trong biền lửa. Không nhìn thấy hàng rào đâu nữa. Viền quanh mé ngoài căn cứ là một vành đai khói dày đặc.
—   Pháo sắp chuyền làn bắn vào tung thâm cho các hướng mở cửa đấy !
Dĩnh hét lên rồi nhảy xuống công sự của Việt. Sự có mặt của Dĩnh khiến Việt vững tâm hơn, anh đã bớt run và bắt đầu có thể phân biệt được từng loạt đạn pháo mà từ bấy đến giờ anh cứ nghĩ là bắn liên thanh liên hồi không ngừng nghỉ.
—   Khi nào xung phong anh bám sát tôi nhé — Dĩnh ghé vào tai Việt nói thật to rồi cười “ Cũng chẳngcó gì ghê gớm lắm đâu-.
—   Cửa đột phá ở chỗ nào ? — Việt hỏi và lấy tay che mắt quan sát.
—   Trước mặt ta đấy.
—   Chẳng thấy gì cả.
Pháo đã chuyền làn bấn sâu vảo tung thâm. Phía ngoài đã bớt khói. Những hàng rào kẽm gai hiện ra nhấp nhô. Một chíếc chòi canh bằng gỗ đang cháy đùng đùng bỗng đổ sập xuống.
—   Oành...! Oành...! Oành...
Một chuỗi tiếng nổ dậy đất ngay trước mặt. Không khí bị nén mạnh, thốc vào mặt Việt rát bỏng. Những cột khói đen dựng lên trước mắt. Đất, đá, dây kẽm gai bị băm vụn, tung lên trời lá tả.
—   Mìn DH10 quét rào nổ rồi đấy !
—   Cửa đột phá thông rồi chứ?
—   Cỏn mệt!
—   Tặc .. tặc... tặc.. tặc...   „
Đại liên và các cỡ súng bộ binh địch rít lên. Các ổ hỏa lực yểm trợ cho bộc phá viên lên mở cửa cũng nổ rộ lên theo. Thế là bắt đầu rồi. Khu vực cửa đột phá cồn lên như điểm xoáy của một cơn lốc. Đạn ta đạn địch quấn vào nhau. Chớp lửa nháng lên liên tiếp.
Tiếng các chiến sĩ la hét chìm trong tiếng đạn nổ. những vạt cỏ gianh bắt đầu bén lửa rẻo ù ù, tàn tro cuộn lên đen trời.
Tiểu đoàn trưởng Vĩnh chạy vọt qua trước mặt Việt và Dĩnh lên phía cửa đột phá. Theo sau anh là một tồ thông tin vừa chạy vừa thả dây điện thoại. Một khẩu đội ĐKZ lốc thốc khiêng pháo lên đặt ngay mé phải đội hình của đại đội thọc sâu. Việt thấỵ Năm vọt lên khỏi hầm, chí trỏ, quát gi đó với cánh DKZ. Họ nhích ra vài thước rồi hối hả lắp pháo chỉnh tầm lắp đạn, rồi bắn. Không phân biệt được tiếng pháo của họ nồ trộn vào trăm ngàn tiếng nổ của các loại súng pháo khác. Việt chỉ thấy khẩu pháo của họ giật nảy lên. chớp lửa xanh lè ở đâu nòng. Họ bắn được chừng dăm phát thì một quả cối 81 ly nổ bung ngay trước mắt. Hai pháo thủ ngã gục ngay tại chỗ. Khẩu pháo cũng bật nghiêng, giơ một cẳng lên trời. Một tốp pháo thủ khác từ phía sau lao lên. dựng pháo dậy, bắn tiếp.
Từ trên cửa mở. thương binh, liệt sĩ hắt đầu dươc đưa xuống ùn ùn. Những người bị nhẹ hơn cố gắng bò xuống, máu xối thành những vệt dài trên cỏ gianh. Những người nặng hơn lần lượt được đồng đội cõng xuống phía sau đại đội thọc sâu đề đội vận tải của tiểu đoàn chuyền tiếp về phẫu cấp cứu. Những người hy sinh mới được đưa lùi tạm xuống phía sau. Đại đội mở cửa, xếp thành một hàng trên vạt cỏ gianh ngay trước hầm trung đội trưởng Thịnh. Đưa thương binh liệt sĩ xuống xong, các chiến sĩ đại đội mở cửa lại lao lên, tiếp tục tham gia đột phá. Lưng áo họ ướt dẫm những máu. Nhìn những cái lưng áo của những ngườì chuyển thương xuống Việt khẽ rùng mình.
Cửa đột phá đã trở thành trung tâm của cơn lốc. Hình như tất cả các cỡ súng, pháo của địch đều tập trung vào đó cố dựng nên một bức thành lửa súng nổ rền. Không còn phân biệt được đâu là súng ta, súng địch. Tất cả loạn ù lên, quay cuồng như một cái máy gia tốc đang xoay với tốc độ cực nhanh. Bóng các chiến sĩ mở cửa lúc ẩn lúc hiện trong làn khói dầy đặc. Một giờ nữa trôi qua. Cửa đột phá vẫn chưa thông. Đại đội mở cửa được lệnh giãn quân ra cho pháo bắn. Tiểu đoàn trưởng Vĩnh mặt đen sạm vì khói đạn vừa lốc thốc chạy xuống, vừa thở hồng hộc.
—   Giáp đâu ! Giáp đâu! - Anh hét lên.
—   Có tôi!
*   Cho hai khẩu B41 lên chi viên cho xê một, phải hất tung cái ụ súng bến cánh trái đi thì bộc phá viên mới lên được.
*   Rõ..
* Tiên sư cha nó • Anh chửi tục một câu rồi khạc ra một cục đờm đen sì — Có cả một cái xe tăng nó chôn ngầm trong bờ đất. Đều quả ! Không làm sao mà cày tung nó lên được.Thằng xê một mất một nửa quân số rồi mà không sao' bật được ba láp rào cu ổi cùng.
— Cho tôi lên !
—   Không được! Nước. Đưa cho tở bi đông nứơc, Vĩnh vừa hét vừa chìa tay về phía Việt. Anh vội vã tháo bi đồng quẳng cho tiểu đoàn trưởng. Vĩnh ngồi bệt xuống đất mở bi đông nước, ngửa mặt tu liền một hơi dài, nước đổ túa cả ra cổ ra ngực anh.
—   — Khoái quả ! ** Anh quẳng cái bi đông nhẹ bỗng
cho Việt — Chầu này nữa là phải xong. Mẹ nó!Tối tăm cả mặt mũi.
Pháo của ta bẳt đầu bắn vào khu vực cửa đột phá. Đại đội trưởng Giáp kéo tiểu đoàn trưởng nằm xuống tránh đạn, nhưng cả hai vẫn phơi trên mặt dăt. Việt bỗng thấy ngượng khi mình ngồi dưới công sự, anh định nhỏm dậy nhường công sự cho tiểu đoàn trưởntg nhưng loay hoay mãi không biết nói thế nào nên lại thôi. Một cậu thương binh băng cuốn trắng xóa trên đầu đang cố gắng bò xuống bỗng ngã vật ra. Có lẽ anh ta ngất. Việt do dự giây lát rồi bật khỏi công sự lao về phía anh ta.
-   Việt! cẩn thận đấy
Nghe tiếng Đại đội trưởng gọi với theo Việt càng vững tâm hơn. Thoáng một cái anh đã lao tới bên người chiến sĩ bị thương và nằm bẹp xuỗng bên cạnh anh ta.
*   Đồng chí! Đồng chí !
Việt lay gọi. Không thấy anh thương binh động đậy gì nữa. Việt mạnh dạn lật ngửa anh ta lên. Bỗng như một luồng điện cực mạnh truyền tởi, anh giật naỷ người, thét lên:
-   Linh ! Linh còi !
Đúng Linh còi , cậu học trò của anh rồi. Việt rối rít lay gọi. Nhưng đôi mắt Linh đã dại hẳn đi rồi" Cậu ấy đã hy sinh. Việt đau đớn xốc Linh ngồi dậy. tưởng như có thể dùng hơi ấm của mình mà lay thức Linh. Chợt nhớ hôm nào khi được biết hai thầy trò cùng được bồ sung về một tiểu đoàn, Linh mừng rỗi rít, hy vọng thầy trò có thể giúp đỡ bảo ban nhau thêm. Vậy mà... lúc Linh cần đến sự giúp đỡ thì anh đã tới quá muộn. Anh bỗng xót xa nghĩ rằng nếu mình nhận ra Linh sớm hơn một chút mà lao lên đón, dừng để Linh gục ngã thì có lẽ may ra... Nhưng bây giờ thì làm sao đây ? Vừa lúc dó Dĩnh từ hầm cua mình chạy vụt lên. Anh biết Việt đang cần giúp đỡ.
—   Nhanh lên, anh Việt!
—   Cậu ấy hy sinh rồi.
—   Không sao ! Đề tôi vác cho.
—   Nhưng... cậu ấy...
Việt lắp bắp định nói cậu ấy là học trò của mình nhưng lại thôi. Bằng một động tác chính xác, Dĩnh xốc Linh lên lưng rồi nhỏm ngay dậy chạy vụt xuống. Việt vội vã chạy theo Dĩnh. Đến trước công sự của trung đội trưởng Thịnh, nơi người ta để các chiến sĩ đã hy sinh- Dĩnh đặt Linh nằm xuống, vuốt lại quần áo cho Linh rồi quay lại ra lệnh cho Việt:
—   Về vị trí ngay!
Biết lúc này không thể nấn ná được, Việt ngước nhìn Linh một lần nữa rồi vội vã chạy về hầm. Nhảy xuống công sự, Việt mới có thời gian lau vội dòng nướcc mắt đang chảy chan hòa trên má mình. Ở ngay phía trước công sự của anh, tiểu đoàn trưởng Vĩnh vẫn đang nằm xoài trên mặt đất và hét oang oang vào máy điện thoại :
—   Không thể được! Các anh điên hav sao mà định cho xe tăng lên bây giờ. Lừng khừng ngoài cửa đột phá nó «xịt}) cho vài chíếc nữa thì dở lắm. Tôi đang tồ chức lạỉ hỏa lực. Sẽ cho đột tiếp ngay khi pháo chuyển làn. Đề nghị các anh giữ liên lạc với pháo binh cho tốt. Họ bắn khá đấy. Nhưng chưa thật tập trung. Xin cho cấp tập dăm bảy phút nữa. Vâng, tôi lên cửa đột phá ngay bây giờ đây.
Buông máy điện thoại, tiểu đoàn trưởng quay lạỉ hét vào tai đại đội trưởng Giáp:
Chuẩn bị một trung đội sẵn sàng chi viện cho xê một.
—   Rõ.
—   Trung đội nào?
—   Trung đội đồng chí Thịnh.
*   Được.
Trao nhiệm vụ cho Giáp xong, tiểu đoàn trưởng bật dậy chạy lên cửa đột phá. Các chiến sĩ thông tin lập tức kẻo dây theo anh. Chỉ một loáng anh đã hút trong làn khỏi dày đặc phía cửa đột phá.
—   Trung đội một... Chuẩn bị !
Đại đội trưởng Giáp đứng thẳng dậy, hét lớn. Dĩnh quay sang phía công sự của Lý, khoát mạnh tay một cái. Lá cờ như từ lòng đất nhô lên, nở xòe trước hàng công sự của trung đội một, phần phật bay giữa những luồng khỏi đang tuôn ra từ phía cửa đột phá. Việt thắt lại bao đạn, chống súng lên thành công sự, mắt hướng về phía tiểu đội trưởng Dĩnh hồi hộp chờ đợi. Phải chăng những giờ phút quyết liệt nhất đã đến?

V
Trước mặt họ là hàng rào cuối cùng.
Đại đội trưởng đại đội mở cửa vừa hy sinh. Đại đội chỉ cỏn non một phần ba quân số. Tiểu đoàn ra lệnh cho Đại đội thọc sâu của Giáp tiếp tục lên đột phá.
Đội hình của Đại đội thọc sâu đã được đưa lên sát cửa đột phá. Đại đội trưởng Giáp khần trương tổ chức lại hỏa lực rồi trở về vị trí chỉ huy của mình bên một gò mối trước cửa đột phá. Khói, bụi đã kịp bám đầy người anh. Lúc bình thường, đại đội trưởng Giáp lúc nào cũng bảnh bao, đi đứng chững chạc. Nhưng khi xung trận anh như biến thành' một. con người khác hẳn. Anh đi chuyền thoăn thoắt, mắt đỏ vân lên bởi khói đạn xộc vào và có lẽ bởi luôn bực tức hằn học vì những thằng địch đang cản bước tiến của mình. Anh ra những mệnh lệnh ngắn gọn nhưng bao gìờ cũng chính xác. Lúc ấy kẻ nào nhu nho thì coi chừng.
Lúc này, ngồi chồm hỗm bên gò mốì nhìn găm găm vào chíếc ụ súng bên trong hàng rào cuối cùng, trông anh như mật con sư tử đang rình mồi. Một tay cầm ống nghe, mắt vẫn không rờì mục tiêu, Giáp quát vào máy:
—   Hỏng một khẩu DKZ rồi! Vâng- Nhưng không sao. Tôi sẽ điều khẩu đại liên lên bắn kiềm nó. Anh cho thêm hai khẩu 12 ly 7 của tiểu đoàn lên phía sau tôì đi. Dập xong cáì ụ súng mất dạy ấy là tôi cho bật nốt hàng rào cuốì cùng ngay. Nhắc pháo bình bắn lùi vào phiá trong đi. Họ choảng vào đầu bon tôi bây giờ đây này. Sao lúc này mắt mũi họ lại kèm nhem thế không biết! Khói hả ? ừ thì khói. Nhưng cùng đừng có đấm vào lưng anh em đấy !
Buông máy điện thoại, đại đội trưởng quay lại khoát tay ra hiệu cho trung độì trưởng Thịnh bò lên. Vừa lúc đó thì pháo ta ngừng bắn. Thịnh chưa kịp trườn tới bên đống mốì thì đại liên địch lại rít lên, đạn ken thành từng luồng dọc cửa mở, Thịnh cố nhoài tới gò mối, mồ hôi vã ra, mặt tái nhợt:
*   Cho B.41 lên chưa ?
*   Tánh! Tành đâu — Thịnh gào lên trong tiếng đạn ! Không hiểu phía sau có ai nghe tiếng anh không nhưng một lát sau đi thấy Tánh thập thò phía sau khẩu DKZ vừa bị bắn hỏng. Một quả cối 160ly lừ phía trận địa pháo của sư đoàn vọt tới. Nổ rầm trên bờ tường đất như một trái bom. Lợi dụng khoảnh khắc ngắn ngùi ấy* Tánh vọt lên, lao tới ngã xoài ngay bên cạnh Giáp và Thịnh, Tưởng Tánh bị thương, đại đội trưởng đạp nhẹ vào vai cậu ta một cái để kiểm tra, Tánh ngẩng lên, nhe răng cười.
«• Bố trẻ! Đã nhìn thấy chìếc xe tăng chôn ngầm sau cái ụ đất kia chưa ?
—   Thấy ! • Tánh gật dầu.
—   Thịt được nó không ?
—   Để xem! Đất bắn vào đầy mồm tôi rồi.
—   Mặc xác cái mồm ông. Nhưng khẩn trương lẽn! Trùng trình ở đây là chết cả nút!
—   Một huân chương nhé ! Tánh nói và lại toét miệng cười
—   Thiếu cha gì huân chương. Đấnh dì!
Anh xạ thủ xaoay ngang xoay dọc lựa thế rồi đột ngột nhảy phốc một cái qua một hố đại bác phía trái cửa đột phá. Đại liên địch gầm lên tức tói. Đạn phóng lựu tớì tấp bay tớì nổ đoang đóac xung quanh Tánh.'
—   Trời crì! Nhanh lèn. Nỏ cả cái bây gìờ • Đại độì trưởng lo lắng gào lên, Nhưng đạỉ liên đích vẫn găm sát miệng hố. Tánh vẫn không ngóc đầu lên được. Đại đội trưởng quay lại thấy một khẩu 12 ly 7 vừa được điều lên đang gía súng, anh khoát tay ra lệnh bắn chi viện cho Tánh. Khẩu 12 ly 7 lập tức lên tiếng. Bắn từng tràng dài. Đạn cao găm tận mép bờ tường đất. Tuy vậy cũng tạm ngăn được bọn bộ binh ở phía sau tường không còn dám nhô lên bắn phóng lựu về phía Tánh nữa. Trong lúc ấy Tành vẫn ngọ ngoạy dưới lòng hố. Nhưng, vụt một cái anh ta bật dậy như lò xo và bắn liền một phát.
—   Cao rồi !
Gìẩp quát lên rồi lợi dụng lúc bọn địch chưa kịp hoàn hồn vì phát B.41 phóng hụt, anh nhảy vọt sang với Tánh:
—   Mặc tôi! Anh sang đây làm gì ?
*   Đưa tớ bắn!
*   Không được! Anh là đại đội trưởng.
*   Thì sao ?
*   Lắp đạn cho tôi !
*   ơ!
Giảp kêu lên, ngạc nhiên trước mệnh lệnh của người xạ thủ. Tuy vậy anh cũng rút một quả đạn sau lưng Tánh rồi nằm ngửa ra lằp vào đầu súng và chuyển cho Tánh. Liếc nhìn về phía sau anh thấy Năm và các bộc phá viên đã sẵn sàng anh liền đập mạnh vào vai Tánh:
*   Chờ nó thay băng đã.
Tánh không đáp mắt vẫn mở căng nhìn xoáy về phía trước một chân co lên ngực* sẵn sàng bật dậy* Cái phút hiếm hoi ấy đã đến khẩu đại liên địch vừa ngừng bắn, Tánh liền đạp mạnh một chân về phía sau bật dậy. đứng sừng sững trước cửa đột phá. Giáp chưa kịp phản ứng gì trước hành động liều lĩnh đó của Tánh thì quả B.41 đã lao vụt đi.
— Ầm!
*   Trúng rồi.
Lập tức Năm ôm một trái mìn quét lao vụt lên. Người bộc phá viên thứ hai bám theo Năm bỗng ngã vật trước mặt Đại đội trưởng.
-    Cầm súng cho tôi!
Tánh ném khẩu B.41 sang cho đại đội trương rồi trườn tới gỡ quả mìn trong tay đồng chí vừa hy sinh và bật dậy lao lên cửa dột phá theo Năm.
-   Hai quả mìn lớn nổ nối tiếp nhau. Cửa đột phá mù mịt khói. Đại đội trưởng Giáp liền bật dậy - hét vang:
— Trung đội một! Xung phong chíếm đầu cầu - Lá cờ vụt qua trước mặt Đại đội trưởng như một tia chớp*. Khói mù vừa tan* Giáp đã thấy các chiến sĩ trung đội một tràn hết lên bờ tường đất. Anh nhảy vội sang bên gò mối quát vào tai anh chiến sĩ đeo máy thông tin vô tuyến.
*   Báo cáo về trung đoàn và tiểu đoàn. Cửa đột phá đã thông. Chúng tôi đang đánh chíếm đầu cầu.
Chợt anh nhìn thấy trung đội trưởng Thịnh vẫn nằm bẹp bên gò mối. Tưởng Thịnh bị thương, Đại đội trưởng vội bò tới, lay gọi:
*   Thịnh! Thịnh... Saothế này? Bị thương vào đâu
*   Tôi... tôi... Thịnh ngước nhìn Đại đội trưởng mặt tái nhợt, đôi môi run rẩy...-Tôi... Không sao cả.
*   Sao còn ở đây ? — Giáp ngạc nhiên hỏi.
*   Tôi... tôi... tôi không sao...
*   Thế là thế nào ?
*   Tôi... Thịnh bỗng mếu máo - Tôi không... không chỉ huy được nữa.
-   Sao ! — Giáp gầm lên — Cậu điên rồi đấy à ?
*   Tôi sợ — Thịnh lắp bắp trả lời và vội cúi mặt xuống tránh ánh mắt của Đại đội trưởng. Giáp vẫn chưa hiều đầu đuôi ra sao. Nghĩ rằng có thể Thịnh bị chấn thương anh vội cúi xuống hỏi một lần nữa.
*   Cậu làm sao thế ?
*   Tôi... sợ! — Thịnh bỗng hét lên và đột ngột ôm lấy mặt khóc òa lên.
*   Cái gì ? • Đại đội trưởng trườn tới nắm lấy cổ áo Thịnh như muốn dựng anh ta dậy — Cậu vừa nói cái gì thế Thịnh ? Sợ chết à ?
*   Tôi sợ!... Khổ lắm... Tôi... sợ...
*   Đồ tồi!
Đại đội trưởng Giáp buông Thịnh ra vung tay lên định giảng một cái tát vào mặt Thịnh nhưng anh ghìm lại được. Thực ra, anh vẫn chưa kịp hiều cái gì đã xảy ra. Có thè là Thịnh bị chán thương mà phát rồ lên chăng?
Trên bờ tường dát các chiến sĩ đang la hét ầm ầm. Nghe thấy có tiếng kêu « xe tăng * Giáp vội quay lại khoát tay ra lệnh cho các chiến sĩ thông tin liên lạc theo mình rồi bỏ mặc Thịnh đang nằm rũ bên gò mối lao vụt lên cửa đột phá.
Trên bờ thành trung đội một nằm dàn thành một hàng ngang. Họ không thể vượt qua nổi mặt thành để đánh vào bên trong. Từ cánh trái trên con đường rải đá chạy vòng theo bờ thành hai chíếc tăng M.41 của địch vừa ầm ầm lao tới vừa bắn như trút đạn lên mặt thành. Chúng định bịt cửa đột phá », Giáp nghĩ vậy rồi vồ lấy máy,
—   Anh Vĩnh đâu ! Giáp đây. Xe tăng địch ra bít cửa đột phá.
—   Giãn đội hỉnh ra. Tỉm cách diệt bằng được xe tăng địch. Giữ cho vững cửa đột phá. Tôi cho DKZ lên ngay
Vừa buông máy* Đại đội trưởng đã thấy Năm bò tới, thở hổn hển.
*   Báo cáo... Không thấy anh Thịnh đâu cả.
*• Nó chết rồi! — Giáp đáp gọn lỏn- Bâv giở anh chí huy trung đội.   .   >
Nãm nhăn mặr, ngơ ngác tưởng minh nghe lầm,
Anh Thịnh... hy sính rồi ả ?
—   Nó chết chứ không phải hy sinh — Giáp giận dữ hét lên ~ Hãy lo diệt hai cái tăng kia đi đã.
Một phát B.41 phóng về phía chíếc xe đi đầu. Đạn đuối tầm. Hai chíếc xe vội lùi cả lại không vào nữa nhưng tiếp tục bắn dữ dội lên mặt thành. Thêm ba chiến sĩ nữa hy sinh vỉ đạn pháo và đạn súng máy của nó. Bộ binh địch từ các ngách hào rậm rịch ùa ra định phản kích bít lại cửa đột phá. Giáp cho tập trung hỏa lực ghìm chân bọn bộ binh lại không cho chúng tới gần bờ thảnh. Một khầu DKZ được điều lên kip thời. Đại đội trưởng chỉ mục tiêu cho các xạ thủ rồi ra lệnh:
—   Phải hạ nó ngay phát đạn đầu. Nếu không thì rầy rà với nó đấy.
—   Được ! - Đồng chí khẩu đội trưởng vừa nhổ nước bọt vào lòng bàn tay vừa trả lởi - Bọn tôi xin “trình diễn” ngay.
Khẩu đội ĐKZ khẩn trương triển khai pháo rồi bắn luôn. Phát đạn đầu trúng ngay chíếc xe thứ nhất. Nó nổ bùng một tiếng rồi bốc cháy dữ dội. Chíệc thư hai vội vã quay đầu chạy. Nhưng phát DKZ thứ hai \đã bay vút tới ngay lập tức.
—   Cừ lắm ! - Giáp reo lên khi thấy cả hai chíếc xe đã bi điệt. Trung đội phó Năm lập tức cho bộ đội xung phong. Lá cờ trên tay Lý phất mạnh. Bộ đội ào qua bờ tường, tung lựu đạn tới tấp vào các ngách hào giao thông. Khi trung đội một đẫ chíếm được tuyến hào giao thông đầu tiên, Giáp báo cáo về tiểu đoàn rồi cho cả đại đội xông vào đánh phá khu đầu cầu và bắt đầu thực hiện nhiệm vụ thọc sâu
Bộ đội càng đánh càng hăng, Từ hai bên, địch dồn cả về phía đầu câu để đối phó. Đạn réo đinh tai nhức óc. Lý trúng đạn loạng choạng rồi ngã vật xuống. Thông lao lên đỡ lấy cờ, rồi vọt theo tiểu đội trưởng, Việt đã xả hết một băng đạn, nhưng không biết có chết tên địch nào không vì khói quá. Anh bám sát Dĩnh làm theo mọi động tác của Dĩnh như một cái máy.
Đại đội thọc sâu đã vọt qua được khu đầu cầu, phía sau họ vẫn ran tiếng súng, hình như địch lại tràn ra bít lại. Mặc !Giáp tiếp tục hạ lệnh tiến. Anh ngước mắt nhìn lên tìm vật chuẩn định hướng. Kia rồi, cây cột ăng-ten của đài viễn * thông cao nghệu vượt lên
trên biển khỏi lửa. Giáp bấm công tắc máy và hét vang lên :
—   Chúng tôi đã vượt qua khu đầu cầu. Xin chỉ thị
—   Tiếp tục thọc sâu ! — Tiếng Vĩnh vang lên — Các cậu cứ việc lướt qua những nơi có thể lưót được - Thọc thật nhanh, mạnh. Đại đội hai sẽ cùng với xe tăng lên giải quyết căn bản. Giữ liên lạc vô tuyến với tôi và trung đoàn.
—   Rõ!   *
Giáp định báo cáo với tiểu đoàn về trường hợp Thịnh, nhưng nghĩ thế nào anh lại thôi. Thâm tâm anh vẫn chưa hiều vì sao đột nhiên Thịnh lại đồ đốn ra như thế? Hay là nó bị chấn thương thật? Giáp bỗng đâm ra nghi ngờ cả mình. Thằng Thịnh mà bỗng dưng lại sợ chết thì không thể nào hiểu nồi. Mà lại nói xưng xưng ra miệng. Rồi khóc. Thế là nghĩa làm sao? Có lẽ nó bị chấn thương, đâm ra tâm thần thật rồi. Nghĩ vậy đại đội trưởng Giáp bỗng thở phào, nhẹ nhõm hẳn. Thà rằng nó bị thương vấn còn hơn là...
Lại có tiếng động cơ rền lên ngoài cửa đột phá. Giáp quay ại che mắt nhìn và bỗng reo lên “xe tăng la vào kia rồi” Những khầu pháo cỡ lớn trên xe bắn liền mấy phát. Đáp lại' Giáp rút khầu pháo hiệu đeo bên mình ra bắn vọt một phát pháo hiệu đỏ về phía trung tâm căn cứ địch.
Nhận được tín hiệu của Giáp, ba chíếc xe tăng vừa bắn vừa àm àm lao tới. Bọn địch vừa tràn ra định bịt cửa đột phá một lần nữa, thấy xe tăng ta vào vội vã chạy giạt sang hai bên.đạn chống tăng M.72 của bọn bộ binh vun vút lao tới, nhưng ba chíếc xe tăng vẫn tiếp tục tiến tới. Được sự chí viên đắc lực của xe tăng Giáp xốc lại đội hình rồi ra lệnh nhằm thẳng trung tâm căn cứ địch tiếp tục đột phá.

VI
Anh Việt! Lựu đạn!
Dĩnh hét lên lao tới đá phóc quả lựu đạn địch vừa ném tới xuông một đoạn hào giao thông, rồi đẩy Việt ngã sấp xuống bên một ụ bao cát vừa bị đạn B40 bắn sập. Ba thằng địch nằm trong cái ụ súng ấy đều bị quả B.40 thiêu cháy đen thui. Một thằng cát phủ ngập tới cổ chí cờn trơ ra mỗi cái đầu đen sì và bộ răng trắng nhởn nhe ra hệt như bộ răng của cái thằng da đen vẽ trên hộp thuốc đánh răng Hyot.
Việt vẫn không sao cắm được băng đạn mới. Tay anh run quá. Rõ ràng anh nhìn thấy một thằng địch gục trước mũi súng của mình. Thằng đầu tiên. Anh thông kịp nhìn mặt nó, vì Dĩnh đã kéo anh vượt nhanh qua mặt đường. Chíếc xe tăng T.54 bám theo Đại đội thọc sâu vừa bị trúng một quả M.72, băng xích đứt tung, xe không chạy được nữa. Các pháo thù bật nắp xe ra, dùng Đại liên và pháo trên xe tiếp tục bắn yểm hộ cho bộ binh vượt đường.
Trung đội của Năm tràn vào khu vực của một công binh xưởng. Khắp nơi ngổn ngang các loại súng pháo của địch bị hỏng hóc từ các nơi đưa về sửa. Một thẳng trung úy ngụy đứng gục đầu vào một chíếc xe công trình, chết cứng tự bao giờ. Dưới chân hắn là một mụ đàn bà trạc bốn mươi tuồi son phấn lòe loẹt, tay ôm khư khư một chú chó Nhật. Người đàn bà đã ‘chết cứng* nhưng con chó bé bỏng vẫn không làm sao thoát ra khỏi vòng tay to lớn của mụ, dành nằm nép vào giữa đôi bầu vú to xề xệ của mụ mà run. Nhìn thấy vậy Vĩệt thương tình lấy nòng súng cố cạy vòng tay của người đàn bà ra. Con chó được giải thoát, thoắt một cái nó nhảy vút vào gầm chíếc xe công trình' sủa nhấm nhách.
Cho đến tận lúc này Việt mới hoàn toàn binh tĩnh tỉnh táo. Trước đó anh như bị cơn lốc của cuộc xung phong lôi đi. Anh cũng hét, cũng bắn cũng lăn. cũng bò... nhưng dường như chỉ làm theo mọi động tác của Dĩnh và Năm. Anh tiểu đội trưởng trẻ tuổi ấy không lúc nào rời anh. Mỗi lúc anh gặp nguy hiềm, đang loay hoay chưa biết nên xử trí ra sao thì lập tức Dĩnh xuất hiện và mọi khó khăn lập tức được san bằng. Khi vượt qua tuyến phòng thủ đầu tiên một chút nữa thì Việt phải đánh giáp lá cà với một tên địch cao to và đen trũi như một thằng lính âu Phi. Nó từ trong một khu nhà lao ra và đâm sâm vào ngay trước mặt Việt. Anh siết cò. Nhưng khầu AK của anh chết lặng. Đạn trong băng hết lúc nào không rõ. Thằng địch sấn tới. Việt phóng mạnh khẩu súng có gắn lê về phía trước. Thằng địch né thoát và chộp được đầu súng của anh. Bỗng nghe một tiếng: « rắc » ! Thằng địch kêu «ơ» một tiếng rồi đổ sập xuống. Dĩnh từ trong làn khói lao ra nện bồì cho nó một báng súng nữa rồi hét « Ra nhanh”!Hai người vừa kíp nhảy vọt ra thì một mảng lửa đổ sụp ngay sau lưng. Thì ra anh và thằng địch gặp nhau bên cạnh một ngôi nhà đang rừng rực bốc cháy.
Đại đội bị chặn lạỉ trước một tuyến công sự và ụ súng dựng toàn bằng thùng phuy. Cây cột ăng-ten đài viễn thông sừng sững ngay trước mặt họ. Sở chỉ huy căn cứ địch có lẽ cũng ở gần đâu đây thôi. Địch kháng cự ngày một quyết liệt. Đại đội phải tạm dừng điều hỏa lực tập trung lên đột phá. Ba khầu Đại liên và tất cả các khầu B.40, B.41 cùng một lúc phát hỏa theo lệnh của đại đội trưởng.
Tặc... tặc... tặc... oành... tặc... lặc... oành!... Năm vẫy tay ra lệnh cho bộ đội sẵn sàng vọt tiến. Anh rất quen thuộc với lối sử dụng hỏa lực này của Đại đội trưởng. Lối đánh mà cậu Dĩnh thường gọi là « hòa tấu»* Trong trung đoàn ít có Đại đội trưởng nào giỏi sử dụng hỏa lực như Đại đội trưởng Giáp. Vì thế mỗi lần đột phá gặp cản trở mà thấy Đại đội trưởng cho tập trung « dàn nhạc” của mình lên phía trước là các chiến sĩ rất yên tâm, rắn mấy rồi ông ấy đột cũng phải thủng.
Hỏa lực bấn phá chừng vài phút- Đại đội trưởng liền quay lại khoát mạnh lay một cái. Lập tức Năm bật dậy thét lớn :
—   Xung phong !
Dĩnh vọt lên trước tiên. Tiếp sau anh là Mộc, chiến sĩ cầm cở rồi đến Việt. Việt thoáng thấy lá cờ đã thủng lỗ chỗ loang lồ những máu. Mộc là người thử ba đón nhận lá cờ vinh quang ấy. Tiểu đội chí cỏn ba người. Tuy vậy Dĩnh vẫn không chịu rời vị trí mũi nhọn của trung đội, đại đội.
—   Lựu đạn !
Năm vừa hét vừa tới tấp tung liền ba trái lựu đạn mỏ vịt vào bên trong d0ãy thùng phuy nhồi đất làm thành một bức tường ngăn chặn. Các chiến sĩ cũng làm theo anh. Lựu đạn nồ rền một chập. Khói* chưa tan, Nãm đã dẫn trung đội áp sát dãy thùng phuy. Phốc ! Anh vọt nhanh qua mảng tường bị B.41 bắn sạt. Dĩnh bám theo sát gót* rồi quay lại kéo Mộc lên. Mộc đứng trên bờ tường vung cao lá cờ quay một vòng và hét toáng lên:
—   Xung phong! Sở chỉ huy địch kia rồi !
Đại đội tràn lên chíếm lĩnh tuyến phòng thủ CUỐI cùng trước sở chỉ huy địch. Bọn Lính sư đoàn 25 vừa hò hét vừa chạy giạt vào bên trong, liếp tục chống cự.
Có lẽ ở các hưởng bộ đội ta vẫn chưa đột sâu vào tung thâm được nên địch dồn hỏa lực về phía nàv rất dữ đội. Đạn cối nồ dày trước mặt. Hai chíếc M.113 từ khu trung tâm căn cứ lao thẳng ra. Những khẩu 12 ly 8 trên xe bắn như vãi đạn. Bộ phận đầu tiên . của đại đội gồm toàn bộ trung đội của Năm lúc đó đang vượt qua một khoảng sân bê tông rộng mênh mông để tiếp cận con đường vào sở chỉ huy địch liền bị chặn lại. Mộc trúng đạn ngã vật giữa sân, máu xối ra đỏ bàm cả một mảng sân xi măng. Lá cờ văng ra cách đó vài mét. Dĩnh lập tức trườn tới. Đạn cày trước mặt Dĩnh. Mặc! Dĩnh vẫn trườn như một con thằn lằn. Cuối cùng anh tới được lá cờ. Hai chíếc xe bọc thép của địch bắt đầu lao tới đầu sân. Nguy đến nơi rồi! Việt lạnh gáy khi tiếng băng xích của hai chíếc xe siết trên nền xi măng. Nó sẽ nghiến tất cả ra cám! Anh quay lạỉ nhìn về phía sau và định nhỏm dậy chạy lộn trở lại. Nhưng đại liên địch vẫn veo véo trên đầu, cày tóe lửa xung quanh, Mình chết đến nơi rồi !Nó sẽ nghiến nát...». Một nỗi xót xa chợt dội lên trong anh. Hình ảnh Nguyệt và đứa con trai kháu khỉnh thoáng hiện trong tâm trí anh. Anh muốn kêu lên một tiếng gì đó thật thống thiết nhưng không thể mở nổi miệng. Nhưng... Một loạt tiếng nổ dậy đất ! -Ba bốn phát B.40 B.41 cùng lao tới nổ trùm trước mặt. Khói đùn lên mù mịt. Có tiếng reo cháy rồi. Tiếng-băng xích nghiến trên nền xi măng câm bặt.
-    Xung phong !
Bộ đội lại thét vang. Tiếng thét của đồng đội đã dựng Việt dậy. Sống rồi ! ». Anh thét lên một tiếng rồi bật dậy lao. theo lá cờ Dĩnh dang huơ lên phía trước.
Trung đội cửa Năm đã vượt qua chíếc sân xi măng rộng mênh mông và chíếm lĩnh con đường chạy vào sở chỉ huy địch. Trước mặt họ lại một dãy thùng phuy nhồi đất nữa. Nhìn qua thấy chí còn láo nháo vài tên địch đang tìm đường chạy- Năm cho bộ đội vượt -đường đánh chíếm luôn mục tiêu mới này. Đại đôi trưởng Giáp hạ lệnh tạm dừng và lập tức liên lạc vớỉ tiểu đoàn. Tiếng anh như reo lên:
—   Vĩnh đâu ! Giáp đây. Giáp đã tới khu trung tâm.
—   Nghe rõ! Cho bộ đội tìm nơi ần nấp. Pháo sẽ bắn cấp tập mười phút vào khu trung tâm rồi xung phong. Các mũi cũng đang vào cả rồi đấy.
—   Tôi nghe rõ. Yêu cầu pháo bắn nhanh để bọn tôi xung phong kẻo mất thời cơ.
—   Cậu ở cach cột ăng-ten chừng bao nhiêu mét?
—   Khoảng ba trăm mét
—   Sở chỉ huy địch ờ khoảng giữa cột ăng-ten và nhà thở. Thấy chưa ?
—   Thấy rồi! Tôi vừa hỏi cung tù binh.
—   Tốt. Cỏn bao nhiêu quân?
—   Không đây ba chục.
—   Được ! Đánh tới đi. Đại đội hai còn đang kẹt ở khu trường hạ sĩ quan. Xe tăng đang lên chỗ các ông đấy.
—   Rõ. Xin chào. Hẹn gặp lại.
—   Cậu nói gì thế.?
—   Hẹn gặp lại ! Giáp nhắc lại và cười vang — Không đúng điều lệnh phải không?
—   Thôi -tào lao. Xốc lại đội hình đi. Pháo sắp bắn rồi đấy.
Rời máy- Giáp quay lại lệnh cho đồng chí liên lạc gọi Khang và các cán bộ trung đội tới hội ý. Anh vốn rất ghét họp hành ở giữa trận. Nhưng lúc này anh thấy cần phải được tiếp thêm sức lực tinh thần để đưa Đại đội vượt nốt chặng đường cuối cùng. Một
lát sau các cán bộ đã đủ mặt. Giáp trịnh trọng nói với mọi người:
—   Trước mặt chúng ta là sở chỉ huy địch. Chúng ta tạm dừng chờ pháo bắn chi viên rồi xung phong ngay. Tôi phân công nhiệm vụ như sau: trung đội đồng chí Viễn phát triển bên cánh phải chiếm khu thông tin; trung đội đồng chí Toản phát triển sang phía nhà thờ. Trung đội đồng chí Năm và hỏa lực do tôi chí huy trực tiếp đột vào hướng chính diện. Phút quyết định đã đến ! Các đồng chí phải hành động nhanh gọn. Động viên anh em cố dấn lên để giành vinh quang cho đại đội ta cắm được lá cờ lên sở chỉ huy địch. Tôi nói hết. Đề nghị anh Khang phát biều thêm.
—   Tôi đề nghị... — Chính tri viền Khang xúc động nói — Ở đây có đủ mặt cấp ủy, trừ đồng chí Năm. Chúng ta có thể tuyên bố kết nạp đồng chí Tánh và truy nạp cho đồng chí Thông.
—   Đồng ý ! — Đại đội trưởng Giáp giơ một nắm tay lên. Toản. Viễn cùng lập tức giơ tay biểu quyết.
—   Được rồi! Chúng ta sẽ tuyên bố với toàn đại đội
ngay sự kiện này.   5
—   Thôi. Các đồng chí về nắm ngay bộ đội đi — Giáp nói như hét vì pháo bắt đầu bắn cấp tập vào khu trung tâm — Anh Khang ở lại đây giữ liên lạc với tiểu đoàn và thê đội dự bị. Khói thế kia, họ có thể nện lầm vào ta đấy. Nhanh lên ! Pháo ngừng là xung phong luôn!
Cán bộ các trung đội vội vã trợ về đội hình. Năm lập tức cùng với chính trị viên Khang đến gặp Tánh. Anh xạ thủ B.41 mặt đen sạm khói đạn, hai tai đã ù đặc. Chính trị viên Khang phải ghé sát tận tai mà hét lên anh ta mới hiểu ra vấn để và lập tức đứng dậy nắm chặt tay đưa lên ngang đầu miệng lắp bắp mấy tiếng gì đó không ai nghe được vì pháo đã nổ
Rền trời. Có lẽ anh ta định đọc lời tuyên thệ, nhưng chính tri viên vội ngắt lời, siết chặt tay anh thay cho bài diễn văn chúc mừng, rồi vội vã chạy về vị trí của mình. Dường như đến tận lúc ấy Tánh mới hiểu ra tính chất cực kỳ hệ trọng của sự kiện này đối với cuộc đời mình. Anh ngồi tựa lưng vào một chíếc thùng phuy vừa nghe pháo vừa thở để nén bớt nỗi xúc động đang cồn lên trong lòng mình. Một lát sau, không dừng được, Tánh vội bò sang phía Dĩnh, ôm chầm lấy cả Dĩnh và lá cở vừa cười vừa khóc» miệng lắp bắp: *
—   Thằng Thông ! Thương thằng Thông quá Dĩnh ạ. Giá như
—   Nó thật xứng đáng...
—   Giá lúc ấy mình bắn nhanh hơn một chút!
—   Thôi! Đừng nhắc đến nó nữa.
—   Phải nhắc- chứ. Nhắc mãi! Mình thế là được kết nạp rồi. Mấy đứa con mình sau này...
—   Về vị trí đi! Pháo sắp ngừng bắn rồi.
....

..........
Tánh ôm chặt lấy Dĩnh và Việt một lần nữa rồi lom khom chạy về vị trí của mình. Dĩnh vừa quay lại dịnh nói với Việt điều gì đó thì pháo ngừng băn. Hai khẩu đại liên của Đại đội lập tức nổ rền. Năm bật dậy khoát mạnh tay chỉ về phía khu sở chí huy địch. Cả trung đội lập tức lao theo anh. Vượt qua một dãy nhà mái vòm. họ thấy hiện ra trước mặt một khu nhà sơn trằng toát. “Có lẽ nó đây rồi!” Năm nghĩ vậy rồi cho bộ đội triển khai sang hai bên vệ đường để tìm cách vượt qua dãy hàng rào chống B.40 cao chừng bốn mét. Bên trong hàng rào cờn một dày nhà vòm nữa phải vượt qua mới có thể tiến vào khu nhà lớn kia được. Nếu đây đúng là khu nhà của Bộ tư lệnh sư đoàn 25 ngụy'thì chắc chắn bên trong chúng phái bố trí nhiều ụ súng, lô cốt nữa chứ không giản đơn thế này. Năm nhầm tính lại số đạn B.40. B.41 có trong tay và thầm lo lắng. Phải dành số đạn ấy cho cái đầu con rắn độc này. Anh nghĩ vậy rồi quay lại ra hiệu cho Dĩnh đưa lựu đạn lên. Hiều ý anh. Dĩnh trao lá cờ cho Việt rồi trườn đi. Một lát sau anh kéo về đặt trưóc mặt Năm một túi bao cát đầy lựu đạn- Năm đỡ lấy túi lựu đạn rồi ra lệnh cho Dĩnh bám theo mình. Bò đến cự ly thuận lợi nhất, Năm dừng lại rồi mò túi lựu đạn ra. Hai người tới tấp nện lựu đạn vào chiếc cột sắt nối giữa hai mảng hàng rào chống B.40. Chừng sáu bảy quả nổ thì chíếc cột sắt gãy tung ra. Lớp rào sụp một mảng lớn. Dĩnh và Năm lợi dụng lúc địch chưa kịp phản ứng vọt ngay vào bên trong chíểm đầu hồi căn nhà vòm, bắn kiềm bọn địch bền trong cho bộ đội vượt qua.
Trước mặt họ đã hiện ra ngôi nhà lớn bằng xi măng cốt thép trông như một chíéc lô cốt khổng lồ chí chít những cửa sò. Hai bên là hai dãy nhà mái vòm xếp theo hình gọng bừa. ở giữa là một sân xi măng rộng thênh thang, trên sàn có vẽ một hình tia chớp bằng sơn đỏ trông gớm chết! ở chính giữa cái tia chớp ấy chúng dựng một cột cờ trắng toát. phia trước cột cờ là bốn cái lư hương bằng xi măng lớn như bốn cái lô cốt.
Chính nó đây rồi! " Nãm ghé vào tai Dĩnh nói khẽ — Trưởc cửa có hai cái lô cốt xi măng. Gay đấy !
Như để minh họa cho lời của Năm - bổn khẩu Đại liên từ trong hai chíéc lô cốt ấy cùng rít lên một lúc. Đạn quét thành hình rẻ quạt từ dãy nhà vòm bên này tới dãy nhà vòm bên kia. khống chế toàn bộ khoảng sân xi măng trước cửa tòa nhà lớn. Muốn tiếp cận để đánh vào khu nhà chỉ huy của địch thì ít nhâst cũng phải diệt được một trong hai cái lô cốt tai ác ấy. Nhưng sân xi măng trông trơn, hai bên dãy nhà mái
vòm đều còn địch, không thể đưa B.40, B.41 vào bắn được, Biết làm sao bây giờ?
-   Bỗng Dĩnh chỉ lên nóc nhà mái vòm và reo lên
—   Đây rồi! Đưa B.40 đây cho tôi. Lên trên này bắn găm xuống.
*   Nguy hiềm lắm! — Năm vội lắc đầu.
—   Không cỏn cách nào khác. Co rúm cả ở đây còn nguy hon nhiều. Nó cho một quả M.72 là bi chết!
Vừa nóì Dĩnh vừa gỉằng lấy khẩu B.40 trên tay đồng chí xạ thủ vừa bị thương.
*   Yểm hộ cho tôi! Chú ý bọn ờ dãy nhà bên kia.
Trước khi leo lên mái nhà- Dĩnh quay lại đưa mắt
tìm Việt rồi chỉ vào lá cờ. Hiểu ý anh. Việt nâng lá cờ lên chí về phía trước. Dĩnh gật đầu rồi lựa thế bám lấy mái nhà đu người leo phát lên- Năm ra lệnh cho Bình dùng trung liên bắn mãnh liệtt thu hút sự chú ý của địch về phía mình để Dĩnh hành động. Mọi người hồi hộp theo dõi từng động tác của Dĩnh. Năm như nín thở, mất mở căng nhìn đăm đăm sang dãy nhà đối điện, mồ hôi vã ra chảy thành từng dòng trên mặt. Một phút. Hai phút. Ba phút Vẫn chưa thấy Dĩnh bắn. Một tốp địch nhô ra đầu hiên dãy nhà vòm đối điện. Năm vội giằng lấy trung liên, nhằm thắng vào đó siết một băng dài. Đạn cày vàobờ tường, vôi cát tung lên trắng xóa. Mấy tên địch hốt hoảng thụt vội vào.
—   ình... oàng!
Dĩnh nồ súng. Chíếc lô cốt bén trải ngôi nhà lớn tung lên. Từ hai lỗ châu mai khói phì ra đen dặc.
Dĩnh đã lộ mục tiêu. Bọn địch phía sau dãy nhà vòm bắt đầu châu súng bắn như mưa về phía anh.
*   Ình... oàng!
Phát đạn thứ hai của Dĩnh dập nốt ụ đại liên bên cánh phải
- Xung phong !
Năm dẫn trung đội vọt nhanh qua dẫy tường bao men theo dãy nhà vòm, đánh thẳng vào ngôi nhà lớn. Tánh giội liền một phát B.41 vào dãy nhà vòm dối điện, tạo màn khói che mắt bọn địch ở phía sau dãy nhà đó để trung đội nhanh chóng vượt qua khoảng Sân xi măng. Đại đội trưởng Giáp dẫn trung đội của Toàn vừa từ phía nha thờ đánh vượt sang chiếm dãy nhà vòm đối điện. Tiếng lựu đạn nồ rền trong từng căn phòng. Giấy tờ, tài liệu của địch bay lả tả. Khói. Không hiểu khói từ ngõ ngách nào tuôn ra, chỉ một lát đã mù mịt cả ba dãy nhà.
-   Cắm cờ ở đâu, anh Năm!
Việt gào rát cổ mà không thấy Năm đâu. Anh dành đứng dưới hành lang ngôi nhà lớn mà phất cờ lia lịa. Một lát sau. từ một khuôn cửa dày khói Năm lao vụt ra, một chút thì đâm sâm vào Việt.
—   Lên sân thượng !
Năm quát rồi ôm ngực ho sặc sụa. Việt dò dẫm trong khói một lúc mới tìm ra lối lên sân thượng. Dưới chân, thang gác, xác ba bốn tên địch nằm đè lên nhau, quần áo chúng đều đang cháy lemm lém, tiếng mỡ sôi lèo xèo. Việt buộc phải đạp qua ba cái xác ấy mới bám được cầu thang. Đứng lên trên sân thượng, nhìn sang phải, sang trái Vỉệt đều thấy bộ đội ta đang xung phong đuổi địch. Sáu chíếc xe tăng của ta chia làm hai mũi đang tiến về khu sân bay. Với một niềm hứng khởi dâng lên tràn đầy, Việt dương cao lá cờ, phất mạnh về bốn phía và hét vang lên.
-   Chiếm được sở chỉ huy rồi ! Cờ đây ! Các đồng chí ơi!
Loay hoay một lát, Việt mới hạ được lá quân kỳ của sư đoàn 25 ngụy có hình tia chớp xuống để kéo lá cờ của mình lên. Gặp gió, lá cờ nở bung ra, reo phần phật. Bất giác, Việt nhìn sang mái nhà vòm và chợt sững người lại khi nhận ra Dĩnh nằm vắt ngang trên mái nhà, một dòng máu đỏ xối theo hình vòm của mái nhà, lấp lánh dưới ánh mặt trời.
-   Dĩnh!
Việt thét lên một tiếng rồi vội vã leo trở xuống. chân tay anh bỗng run lẩy bảy. nhanh lên! Nhưng làm sao mà có thể cứu được?...biết đâu, cậu ấy chỉ bị thương, máu, máu chảy nhiều quá, thành từng dòng trên mái nhà..
-   Việt! chạy đi đâu thế?
Nhận ra người vừa giữ mình lại là chính trị viên Khang,Việt vội chỉ lên nóc nhà.
-   Dĩnh còn trên đó!
-   Sao?
-   Dĩnh còn trên đố- việt hét lên rồi giằng khỏi tay chính trị viên, chạy vụt đi. Khang cũng vội vã theo anh lên với Dĩnh.
Dĩnh nằm dưới ánh nắng chói chang, mắt nhắm nghiền như đang ngủ say. Khẩu B.40 vẫn ôm chặt trong lòng cũng loang loáng máu đỉ. Nóc nhà quét sơn trắng, vì thế mà những dòng máu của Dĩnh như càng đỏ hơn, như bốc lửa dưới ánh mặt trời
-   Dĩnh! Dĩnh ơi!
-   Cậu ấy hy sinh rồi!
Việt xót xa nhìn gương mặt và vầng trán thông minh của Dĩnh. Anh chợt nhớ lại những điều Dĩnh đã nói với mình hôm mới về tiểu đội, nhớ lại những lời Dĩnh say sưa kể về ông giáo già dạy lịch sử, về thói quen suy nghĩ của mình. Chắc hẳn lúc này Dĩnh không còn phải băn khoăn về điều gì nữa. cuộc đời này vẫn còn nhiều cái phải suy nghĩ, phải rút ra cái này, cái kia… nhưng Dĩnh đã nhắm mắt rồi. Dĩnh ơi! Lá cờ cậu trao cho mình đang bay trên sở chỉ huy căn cứ địch. Chúng ta đã tới đích rồi. Chỉ tiếc rằng...
—   Bọn mình đưa cậu ấy xuống thôi, Việt ạ.
Việt lặng lẽ ngồi xuống để chính trị viên Khang nâng Dĩnh lên đặt vào lưng mình. Thân thể Dĩnh vẫn còn mềm và ấm, Việt tưởng như nếu lắng nghe, lắng nghe thật tinh tưởng vẫn có thể nghe thấy nhịp tim của Dĩnh đập sau lưng mình.

VII
Trận đánh gân như đã kết thúc. Tiếng súng chỉ thỉnh thoảng mới nổ rộ lên một chập rồi lắng xuống. Từ khắp các ngõ ngách, từng chuỗi tù binh địch đang được các phân đội gom lại, giải về nơi tập trung. Thỉnh thoảng các chiến sĩ lại phát hiện ra vài tên địch đang lẩn lút đâu đó, tiếng hò hét vang dậy, một vài phát súng nổ thị uy rồi thì tất cả những tên địch đó đều chịu trói, một vài tên ngoan cố liều lĩnh chống cự liền bị trừng trị ngay .
Tiếng súng đã lắng xuống nhưng những đám cháy thì vẫn ngày một lan rộng, khói lửa vẫn ngút trời. Không ai nghĩ đến chuvện dập lửa vào lúc này. Xung kích từng tốp nằm ngồi ngồn ngang bên các ụ súng bằng bao cát hay ngay bên những ngôi nhà vừa cháy trụi chỉ cỏn trơ lại bổn bức tường đen sì. Một vài anh láu cá nhất đã kiếm được ở đâu đó vài ba lon bia hay hoa quả vừa chia nhau ăn uống vừa chuyện ran.
Phía đông căn cứ, nơi vừa diễn ra trận đánh địch phản kích khá dữ dội của một bộ phận trong sư đoàn đã dông nghịt xe pháo của sư đoàn bạn. Họ là đơn vị có nhiệm vụ thọc sâu chiến dịch, sẽ đánh thẳng vào sân bay Tân Sơn Nhất ngay chíều nay hoặc sáng sớm ngày mai. Lính sư đoàn Chiến Thắng vừa hoàn thành nhiệm vụ mở toang « cánh cửa thép Đồng Dù)} nhìn theo họ mà phát ghen. Thế là họ sẽ vào Sài Gòn trước mình rồi. Nhưng dù sao mình cũng đã hoàn thành nhiệm vụ. Cả sư đoàn thở phào như vừa cất được gánh nặng.
Mệt. Đói. Khái. Rã rời vì vừa qua một trận quyết chiến, tưởng như không ai có thể đứng dậy làm bất cứ một việc gì nữa. Ước gỉ được lăn ra đây mà ngủ một giấc ! Nhưng còn bao nhiêu việc phải làm. Thương binh liệt sĩ cỏn nằm cả đó. Tù binh còn hàng xốc. Rồi tài liệu, giấy tở, cờ biển của địch. Chưa kề gì đến xé pháo, máy móc, súng đạn, kho tàng còn ngổn ngang trong cái căn cứ mênh mông này.
Ban chí huy Đại đội ba đã tề tựu đông đủ trước cửa nhà tên tư lệnh sư đoàn 25. Đại đội được lệnh chốt giữ khu vực này và tiếp tục giải quyết nốt hậu quả của trận đánh. Chính ủy trung đoàn vừa gọi điện thoại báo cho Giáp và Khang biết chính ủy sư đoàn sắp lên đề kiểm tra khu vực Bộ tư lệnh sư đoàn địch. Lại cỏn tên sư đoàn trưởng chưa thấy tăm hơi đâu ? Giáp ra lệnh cho các trung đội triển khai chíếm giữ các dãy nhà xung quanh sở chí huy địch và tiếp tục truy quét để tìm cho ra tên tướng chỉ huy cái sư đoàn ngụy sừng sỏ này.
Nhưng... Đúng lúc ẩy thì một tình huống bất ngờ xảy ra.
Từ cửa nách của ngôi nhà lớn, nơi khói vẫn đang tuôn ra mù mịt, một tên địch dột ngột ỉao ra. Nó lao vụt tới dứng sững trước mặt Giáp và Khang, cười ré lên một tiếng như điên dại rồi cáp ngang
khầu AR.15 lia rẹt một băng. Sự việc chí diễn ra trong chớp mắt. Nắm đang đứng gần đó đã nhìn thấy tên địch. Nhưng anh chậm hơn nó chừng một giây đồng hồ. Khầu tiểu liên trên tay nồ liền ngay sau băng AR.15 của tên địch. Muộn rồi ! Đại độí trưởng Giáp và tên địch cùng ngã gục xuống trên sân xi măng. Sau chừng vài giây bàng hoàng, chính trị viên Khang thét lên một tiếng rợn người rồi lao tớỉ. Anh vội bế thốc Giáp lên, máu từ ngực anh phun ra như xối.
—   Giáp! Giáp! “Khang thảng thốt gọi, mặt anh tái mét, miệng líu ríu lại — Gọi... gọi. . y tá mau !
“ Băng ngay cho anh ấy đi !
Năm vội chạy tới, quì mọp xuống dùng dao găm rạch áo của đại đội trường ra rồi lấy băng cá nhân định băng cho đại đội trưởng. Bỗng Giáp mở mắt nhìn mọi người trừng trừng rồi mấp máy môi :
—   Nó... nó... đâu rồi...
—   Ai ? “ Khang hỏi khẽ như sợ làm cho Giáp kinh động lại ngất đi.
—   Cái thằng... bân... bắn tôi...
—   Nó đấy ! Năm bắn nó chết rồi.
Mọi người tự nhiên giãn ra để Giáp nhìn thấy thằng địch nằm ngay đơ trên vũng máu. Nhưng Giáp không nhìn nó, đôi mát của anh nặng nhọc lướt qua từng gương mặt các đồng chí thân yêu. Rồi, như thu hết tàn lực, tiếng anh bỗng vang lên gãy gọn : :
—   Kẻ thù... của chúng ta ỉà như vậy đấy. Dừng... đừng... ảo tưởng... Nói với Thảo giùm tôi sau này.„ nhớ... nhở kể cho... thằng Quyền...
Cố sức nói xong câu ẩy. người đại đội trưởng'quả cảm thở dốc một tiếng, rướn người lên rồi trút hơi thở cuối cùng.
—   Giáp !
Chính trị viên Khang thét lên một tiếng rồi ôm ghì lấy đại đội trưởng Giáp khóc nức lên. Cậu liê lac của Giáp cũng òa lên khóc theo. Năm bỗng đứng bât dậy, chẳng nói chẳng rằng chĩa tiểu liên vào cái xác thằng địch vừa bắn Giáp nghiến răng siếl cò. SỐ đạn còn lại trong băng găm khắp người tên địch khiến cái xác cứ nhảy lên thon thót. Khi khói đạn đã tan, mọi người nhìn thấy hai bông mai màu đen trên ve áo của thằng địch.
—   Một thằng trung tá ! Tiên sư nó ! “ Năm chửi toáng lên rồi quay sang chính trị viên Khang — Lỗi tại tôi- anh Khang ạ. Nếu tôi nhanh hơn một tý* Trời ơi! Sao lúc ấy tôi phản ứng chậm thế?
Nó xông ra liều chết đòi mạng — Trung đội trưởng Toàn cay cú kết luận — Chúng mình mất cảnh giác quá.
Tin đại đội trưởng hy sinh lan đi rất nhanh. Các chiến sĩ lập tức chạy xô dến. Năm bực mình vung tay hét toáng lên :
—   Thôi! Giãn cả ra. Khồ lắm! Có giãn cả ra không? Hở? Đi xem có cỏn thằng nào lẩn lút quanh đây không. Nó lại táng cho một quả lựu đạn thì trơ mắt ếch ra bấy giờ!
Các chiến sĩ vội tản đi. Năm và Khang tiến lại, nhẹ nhàng nâng Giáp lên, khiêng ra đặt anh nằm dưới chân cột cờ nơi Việt vừa đưa Dĩnh về và cỏn đặt tạm ở đó. Họ đặt đại đội trường xuống và vừa kịp đắp lên người anh một tấm ri-dô bằng nhung xanh lấy từ nhà tên tư lệnh sư đoàn 25 thì chính ùy sư đoàn cùng với chính ủy trung đoàn và tiểu đoàn trường Vĩnh đi tới. Mọi người vội đứng nghiêm chào các thù trường. Tất cả im lặng. Một sư im lặng đến ngợp thở. Một lát sau, như sực tĩnh, chính trị viên Khang mới vội vã bước ra mấy bước giơ tay lên vành mũ :
—   Báo cáo đồng chí chính ủy sư đòàn. Tôi. Nguyễn Xuân Khang, chính trị viền đạì đội ba, báo cáo...
—   Thôi — Chính ủy vội xua tay “ Đại đội trưởng của các đồng chí dâu.
-   Năm- Khang. Toản lần lượt nhìn nhau rồi lăng, lẽ cúi đầu.
“■Kìa! Đồng chí Giáp đâu? — Tiồu doản trưởng Vĩnh như cảm thấy có điều gì chẳng lành nên vội hỏi dòn:
—   Báo cáo... Giọng Khang nhưư nghẹn lại — Đồng, chí Giáp vừa... vừa... hy sính.
*   Sao? Anh vừa nói cái gì thế ? • Chính ủy trung đoàn giật nảy người ngỡ như mình vừa nghe lầm.
Báo cáo... đồng chí Giáp... ** Khang không thể nói tiếp được nữa. anh vội bước tớỉ lật tấm nhung xanh lên.
“ Trời ơi ! Thằng Giáp... — Tiểu đoàn trường, Vĩnh chồm tới. Quỳ mọp ngay xuống bên cạnh đại đội trưởng Giáp — Sao lại thế này? Cậu ấy vừa nói chuyện điện thoại với tôi kia mà.
““ Vâng !... Vừa... vừa mới đây thôi. Khi tất cả đã... đã xong xuôi rồi — Chính trị viên Khang vừa nói vừa chỉ tên trung tá ngụy nằm trong vũng máu — Nó... thằng ấy từ trong kia lao ra bắn anh ấy bằng một băng tiểu liên.
Chính ủy sư đoàn? chính ủy trung đoàn và tiểu đoàn trưởng Vĩnh ngơ ngác nhìn nhau. Dường như họ vẫn chưa tin những điều Khang vừa kể là sự thực. Im lặng bao trùm lên tất cả. Một lát, dường như không nén được nữa. cậu liên lạc của Giáp lại òa lên khóc.
Chính ủy sư đoàn lặng lẽ bước lới. Ông qui xuống gắm nhìn gương mặt người Đại đội trưởng đã từng nôi tiếng trong sư đoàn về lòng dũng cảm và tài chỉ huy chiến đấu. Người mà vừa mới đây ở sở chí huy người ta luôn miệng nhắc tới. “Giáp chíếm được khu đầu cầu rồi. « Tay ấy mả đã vào được đến đó thì yên tâm, “Giáp vừa báo cáo gặp xe tăng địch. “Yên trí! Cậu ấy sẽ biết cách hất phăng tụi nó đi». “Giáp đã tới gần sở chí huy rồi-!» «Đấy! Đã bảo mà* Thôi* yên trí rồi đấy »... Chỉ có tình huống cuối cùng này là không ai có thể ngờ tới, không ai tiên đoán nổi.
Ngồi bên Giáp một lát, chính ủy sư đoàn dứng dậy đi vê phía ngôi nhà lớn của sở chí huy địch. Đến bên cái xác tên trung tá, ông dừng lại nhìn nó rất chăm chú rồi quay lại nói với mọi người:
—   Kẻ thù của chúng ta là như vậy đấy. Hãy nhớ lấy bài học đau xót này.

VIII
Thịnh thất thểu bước dọc theo con đường lớn rải nhựa đi thẳng về phía trung tâm căn cứ. Quần áo anh ngầu bụi và máu. mặt mày anh sạm khói, đen si. Từng dòng mồ hôi chảy dài, vẽ trên mặt anh những đường ngoằn nghoèo kỳ dị. Đôi mắt anh ngơ ngác, mệt mỏi như vừa qua một cơn sốt ác tính. Khẩu súng trên vai anh nặng trĩu. Anh bước đi từng bước nặng nhọc và dau đớn.
Ôi ! Nhục nhã ! Nhục nhã quá. Thà chết đi còn hơn — Thịnh bỏng nhếch mép cười gằn — Mày mà lại dám chết? Không, mày là một thằng hèn nhát. Chính mày đã buộc phải thú nhận trước đồng đội như vậy. Thì ra, từ trước tới nay người ta vẫn lầm lẫn. Cả mày nữa chính mày cũng lầm lẫn. Chính mày cũng chưa bao giờ hiểu đúng mày là một thằng người như thế nào ?
Nàm lại ở cửa đột phá khi đồng đội xung phong* mày những tưởng mày có thể yên ổn nằm đó như một cái xác chết, để chuồn về phía sau và gắng sống nhục nhã nốt những ngày còn ở quân ngũ cho đến khi chiến tranh kết thúc, rồi trở về với mái nhà yên ấm. với những người thân yêu đang nóng lòng chờ mày trờ về. Ở đó sẽ chẳng có ai biết gì đến hành động nhục nhã này của mày. Phải thế không? Nhưng dù sao thì vẫn cỏn một người luôn nhớ điều đó, người ấy là mày. Dù trốn đi dâu thì mày cũng không thể thoát khỏi sự phán xét của người ấy. Đấy là con người đã từng được đồng đội tin yêu. Con người ấy sẽ suốt đời nguyền rủa mày. Sẽ bắt mày cúi mặt mỗi khi nói đến những đồng đội đã hy sinh nói đến những chiến công hiền hách của dân tộc này.
Nhưng rốt cuộc mày cũng không thể nằm ì ở đó được. Đại đội vượt qua địch lại tràn ra bịt lại cửa đột phá. Và cái chỗ mày nằm. oái oăm thay lại trở thành điểm nóng. Đạn Đại liên gào thét trên đầu mày như tiếng reo mừng của những tên quĩ sứ khi đã bắt được mày phải cúi dâu. Rồi Đại đội hai tiếp lục tràn lên. Cuộc chiến đấu một lần nữa lại diễn ra quyết liệt trước mắt mày. Đồng đội lại thay nhau gục ngã. Người ta dựng mày dậy, ngờ rằng mày chết toi rồi .Khỉ biết mày cỏn sống'. người ía ngạc nhiên không hièu sao một trung đội trưởng “dũng cảm” của đại đội thọc sâu mà còn nằm ở đây. Mày buộc phải nói dối rằng mày bị sức ép ngất đi, bây giờ mới tinh lại. Đúng thế không? Người ta tin. Sao lại không tin một người có thể sánh ngang với đại đội trưởng Giáp về lòng dũng cảm? Thế rồi mày định bụng sẽ bò về phẫu của tiểu đoàn. Nhưng rồi thàng Giang một trung đội trưởng của đại đội hai bạn thân của mày gục ngã ngay trước mặt mày. Trước khi tắt thở, nó nhờ mày nếu có thể thì hãy thay nó chỉ huy trung đội. Hình như cai chết của nó đã khiến mày tỉnh hẳn. Mày đã bắt đầu hiểu được thế nào là sự nhục nhã của một tên đào ngũ. Mày xin được tiếp tục chiến đấu với đại đội hai. Người ta vui vẻ nhận mày vào đội ngũ và giao cho mày thay Giang tiếp tục chỉ huy trung đội. Rồi trận đánh tiếp tục diễn ra. Cửa đột phá lại thông. Đại đội hai cùng với xe tăng vượt qua cửa đột phá. Sau đó thì mọi việc tốt đẹp cả. Mày đánh cũng không đến nồi tồi để mong chuộc lại lỗi lầm, đề mong rửa nhục cho cái thằng Thịnh, cái thằng đã từng phài thú nhận với đồng đội rằng minh sợ chết. Và bây giờ thì nó đang dẫn xác về gặp lại đông đội đề nhận sự phán xét. Mày sẽ ăn nói ra sao với đại đội trưởng Gĩáp và cả anh chàng Việt - Lính mới mà mày cứ ngỡ là tạng ấy thì trói gà không chặt chứ đánh đấm gì ? Lần này thì anh ta sẽ nhổ vào mặt mày cho mà xem.
Thịnh vừa bước bập bỗng như người say vừa tự xỉ vả mình. Tiếng súng đã ngừng hẳn. Các đơn vị hổì hả lo giải quyết hậu quả trận đánh. Thương binh đang được cáng về trạm phẫu, máu nhỏ thành một vệt dàỉ dọc theo con đường chuyển thương. Trước mặt Thịnh đã là khu sở chỉ huy của địch. Ngẩng lên, Thịnh nhận ra ngay lá cờ phấp phới bay trên ngôi nhà lớn ở khu sở chí huy địch. Đó chính là lá cờ Đại đội đã trao cho anh và anh đã trao lại cho Dĩnh. Đồng đội anh đã hoàn thành nhiệm vụ. Còn anh ?...
`Thịnh vội dừng lại, đôi chân trĩu nặng như không thể nhấc lên để bước tiếp về phía ấy. Anh choáng váng ngồi bệt xuống vệ đường hai tay ôm lấy đầu Những dòng nước mắt cay đắng lại trào ra.
Từ trong khu sở chỉ huy địch, các chiến sĩ tải thương lần lượt khiêng ra hai cáng. Khi họ đi ngang qua Thịnh vội ngầng lên hỏi:
—   Ai đấy ?
—   Đại đội trưởng đại đội ba.
—   Anh Giáp! — Thịnh thét lên một tiếng rồi chồm phắt dậy chạy đến bên chíếc cáng thứ nhất. Mở tấm đắp trên người ra, Thịnh bỗng rùng mình khi thấy Giáp nằm lạnh cứng trên cáng. Đôi mắt anh đã khép lại, nhưng gương mặt anh vẫn bình thản như đang trong giấc ngủ say, đó là sự bình thản để đi vào cõi vĩnh hằng của môt con người đã làm xong bổn phận với cuộc đời.
—   Thôi, để bọn tôi đưa anh ấy về nơi tập trung các liệt sĩ của trung đoàn.
—   Khoan đã.
Thịnh níu chíếc cáng lại rồi cúi xuống nhìn trân trân vào gương mặt Đại đội trưởng, môi anh mấp máy như định nói điều gì. Nước mắt anh lại trào ra. Không, Giáp không còn nghe được những lời thú tội của anh nữa. Giáp không thể biết được rằng cuối cùng đồng đội cũng đã dựng dậy được cái thằng mà anh đã mắng vào mặt là đồ hèn- Giáp đã ra đi mang theo cả những điều day dứt vì trong đội ngũ của mình cỏn có những kẻ hèn nhát đã rời bỏ đồng đội vào lúc gian nguy nhất. Anh Giáp ơi! Vĩnh biệt. Tôi có tội với anh, với tất cả. Nhưng tôi đã biết từ nay mình phải sống ra sao. Anh cứ yên lòng.
—   Cỏn ai kia? - Thịnh ngàng lên nhìn chíếc cáng thứ hai cũng được phủ bâng một tấm nhung xanh
—   Thằng Dĩnh đấy —Một cậu vận tải trả lời.
Thịnh choáng người. Những muốn thét lên một tiếng mà không sao thốt ra được. Anh gắng bước tới. tay run ỉên khi lật tấm đắp trên người Dĩnh.
—   Cậu ấy leo lên tận mái nhà kia bắn B.40 đây - Anh chiến sĩ vận tải vừa nói vừa chỉ lên mái nhà- Thằng liều đến thế là cùng! Thôi, anh để bọn tôi đưa cậu ấy đi. Đừng buồn nữa, anh bạn ạ. Anh cũng là bạn của Dĩnh phải không? Tôi cũng vậy, tôi chơi với nó hơn một năm nay rồi. Chậc ! Đến tận đây rồi mà cỏn mất nó, đau quá. Mà nước mắt anh nhỏ vào mặt nó kia kìa, như thế không hay đâu.
Như một cái máy, Thịnh vội đưa tay lên lau những giọt nước mắt vừa nhỏ xuống mặt Dĩnh rồi thận trọng đắp tấm nhung lên người anh. Hai chiến sĩ vận tải vội khiêng Dĩnh đi. Thịnh đứng lặng bên đường nhìn theo hai chíếc cáng lòng đau như xé. Nhưng cuối cùng những giọt nước mắt trên má anh cũng khô đi. Anh biết không còn con đường nào khác hơn là nhìn thẳng vào sự thật vào chính mình và tin ở đồng đội. Như được tiếp thêm sức lực, hay vì những giọt nước mắt vừa qua đã gạn lọc đi những ý nghĩ u ám trong tâm hồn, Thịnh bỗng thấy lòng mình dịu đi được đôi chút. Trong anh, mọi điều lại trở lên minh bạch rõ ràng. « Tất cả vẫn cỏn chưa muộn nếu ta vẫn cỏn giữ được cái cốt lõi nhất của nhân cách đó là sự trung thực. Điều xảy ra. ở cửa đột phá thật đáng tiếc, đáng hồ thẹn nhưng cũng có thể hiểu được. Đồng đội ta sẽ hiểu và tha thứ cho ta. Miễn là sau đó ta biết phải tiếp tục sống như thế nào. Tát cả vẫn còn chưa muộn ».
Ý nghĩ ấy vang lên trong tâm trí anh kiến anh có đủ nghi lực đề một lần nữa ngước nhìn lên lá cờ thấm máu đồng độì đang tung bay trên sở chỉ huy căn cứ địch. Và không đắn đo, do dự gì nữa, anh vội bước những bước quả quyết về phía đồng đội mình. Ở đó chắc chắn mọi người vẫn đang chờ anh.

IX
Ngày 30-4-1975.
Buổi sớm.
Có lệnh chuẩn bị tiến vào Sài Gòn. Việt vội vàng cuốn võng nhét vào ba lô của mình, Ba lô của anh bây giở chật căng vì đồ đạc quần áo, giấy tở sổ sách và các di vật của tất cả các liệt sĩ trong tiểu đội. Mới biết gia tài của người Lính thật giản dị đơn sơ. Bây giở tiểu đội chỉ còn một mình Việt- anh vừa là chiến sĩ vừa là tiểu đội trưởng (!). Tuy vậy Năm vẫn không rởi anh phút nào mặc dù anh ấy bây giở phụ trách trung đội thay Thịnh. Tiểu đoàn chưa kịp có ý kiến gì về thưởng hợp của Thịnh. Đơn vị còn bao nhiêu việc phải làm để xốc lại đội hình sẵn sàng đón nhận nhiệm vụ mới.
Sài Gòn đang ở trước mặt. Một trung đoàn trong đội hình của sư đoàn bộ binh Chiến Thắng đã được lệnh cùng sư đoàn bạn tiến vào Sài Gòn từ đêm qua. Sáng nay tiếng súng của họ vẫn nổ rền ở hướng Tân Sơn Nhất. Bộ tư lệnh quân đoàn vẫn chưa có mệnh lệnh về những hành động tiếp theo cho sư đoàn. ở sở chỉ huy của sư đoàn, người ta đang hồi hộp chờ đợi một mệnh lệnh thật ngắn gọn: “Tiến vào Sài Gòn!” Nhưng mệnh lệnh ấy chưa tới.
Bộ đội được lệnh bàn giao căn cứ địch cho ủy ban quân quản của quận rồi kéo tất cả ra khu rừng cao su phía đông căn cứ chờ lệnh hành quân. Các đơn vị pháo binh, xe tăng và một vài phân đội phối thuộc cũng kéo cả về đây. Thành ra khu rừng cao su đen nghịt những bộ. Không còn pháo địch bắn. Không nghe một tiếng động cơ máy bay. Bộ đội tha hồ cười nói ồn ào, đi lại lộn xộn, đài mở to oang oang, các bếp lửa cháy đùng đùng, khói lên nghi ngút mà không ai hò hét quát nạt gì nữa. Các pháo thủ của một khẩu đội pháo 130 ly nòng dài túm tụm bên bếp lửa, quần áo đã giặt giũ tinh tươm dăng mắc khắp giàn ngụy trang dăng cả lên nòng pháo. Nóng bức là thế mà cánh línn pháo dường như cố tình đốt cho to đông lửa, củi khô chất vào tới tấp nổ lép bép, lửa cháy rừng rực, cánh Lính pháo vừa ăn uống xì xụp vừa nói cười ồn ã. Nói cho đã, đốt cho đã. Pháo địch hết rồi. Máy bay cũng hết rồi. Cứ việc đốt cho to. cho khói um lên để bõ những ngày một thằng nhen lửa. ba thằng đứng quạt khói, che che chúm chúm đến là khổ thân khổ đời. Hết những ngày gian khồ ấy rồi. Chúng mình sắp vào Sài Gòn rồi!
Một giờ. Hai giờ trôi qua. Vẫn không có lệnh gì cả. Cán bộ các phân đội liên tục nhìn đồng hồ. Ai nấy đều sốt ruột ra mặt. Kiểu này có lẽ Bộ tư lệnh chiến dịch quên béng anh em rồi. Cóc cần đến cánh này nữa phải không? Hay Sài Gòn đã được giải phóng rồi? Thì cũng phải thông báo cho nhau biết chứ. Bắt anh em ngồi ì ở đây mà đợi đến bao giờ nhi?
Việt và Năm trải tấm ni lông ra giữa hai lô cao su ngả lưng một chút cho đỡ mỏi. Từ sớm tới giờ chưa có cái gì nhét vào bụng nhưng không ai thấy đói. Năm bỗng hút thuốc lá nhiều hơn mọi ngày và thỉnh thoảng lại thở dài, buông ra một câu lấp lửng.
—   Đáng lẽ chúng mình không nên để thằng Dĩnh lên mái nhà. Có thể tìm cách khác. Hoặc giá chờ xe tăng lên. Chiến thắng có thể đến chậm một chút nhưng không mất cậu ấy.
—   Anh đừng nghĩ quẩn - Việt vội gạt đi - Nếu Dĩnh không hành động như vậy để nhanh chóng dập tắt hai hỏa điềm lợi hại ấy thì biết đâu chẳng vì sự chậm trễ ấy mà lại thêm vài đồng chí nữa hy sinh và đơn vị có thể vì thế mà không hoàn thành nhiệm vụ dứt điểm căn cứ địch đúng giờ hiệp đồng.
—   Cũng có thể... Đành rằng là như thế đấy--Năm vẫn băn khoăn tư lự —Nhưng... có lẽ chúng ta mải đánh quá, Dĩnh bắn xong là tất cả ào lên không ai chú ý đến cậu ấy nữa. có thể, Dĩnh chỉ bị thương, vật vã một lúc mới chết. Thế mà tụi mình thì...
—   Anh không xem lại vết thương của Dĩnh à?- Việt vội cãi lại — Nó bắn cậu ấy nát bấy cả ngực. Với vết thương ấy Dĩnh đã hy sinh ngay sau khi bắn xong phát B.40 thứ hai.
—   ừ... Đúng thế. Nhưng... nếu có.ai ở đó thì vẫn hơn. “ Một người leo lên đó đã là quá nguy hiềm rồi, thêm một người nữa lên thì làm gì. Thôi... - Việt khẽ vỗ nhẹ vào vai Năm như muốn an ủi anh...-Tại sao anh cử nhắc mãi đến chuyện ấy nhỉ? im lặng một hồi lâu rồi lần này thì chính Việt lại nêu ra vấn đề khác :
—   Anh Thịnh anh ấy buồn quá, anh Năm nhỉ?
—   Phải nói anh ấy đang đau khổ mới đúng. Chúng mình không nên lạnh nhạt với anh ấy, Việt ạ. Vốn dĩ anh ấy đâu có phải là một kẻ sợ chết. Bấy nay bọn mình vẫn tự hào về anh ấy đấy thôi. Có lẽ... mà không hiểu sao nhĩ? Nói thế thì nói mình vẫn chẳng làm sao cắt nghĩa được sự việc quái qủi ấy. Sợ chết, bỏ đội hình... Nhưng rồi lại thay thằng Giang chỉ huy trung đội và đánh rất tốt. Đại đội hai đang đề nghị tặng huân chương cho anh ấy kia mà. Thế là nghĩa làm sao ?
—   Con người... kể cũng lạ !
—   Lạ. Nhưng rồi có lẽ... cuối cùng chúng ta cũng có thể hiểu được anh ấy. miễn là chúng ta thực sự íhương yêu nhau, phải không?
—   Đúng thế đấy.
Họ lại im lặng nằm bên nhau mỗi người theo đuổi một ý nghĩ riêng. Một lát sau. ,Việt bỗng nhỏm dậy nhìn thằng vào mặt Nắm khẽ hỏi:
—   Anh thấy tôi đánh đấm thế nào?
—   Được ! Có thể nói là khá — Năm bỗng hào hứng nói tiếp — Tôi không ngờ ra trận lần đầu mà anh vững vàng được đến thế.
Mặt Việt thoắt nóng bừng lên trước lời khen của Năm. Đối với anh, lời khen ấy thật đáng quý. Những người từng trải dày đạn trong chiến đấu như Năm không quen khen ai quá lời bao giở. Lời khen ấy biểu lộ sự tin cậy hoàn toàn sự thừa nhận tư cách chiến sĩ của Việt. Từ chiều qua tới nay anh đã cảm thấy mọi người trong đại đội nhìn anh khác hơn họ tin cậy gần gũi* cởi mở chan hòa với anh hơn. Họ đã chấp nhận anh, đã coi anh như một người lính từng trải. Ho say sưa bàn bạc tranh luận với anh về những tình huống của trận đánh và quên rằng anh thực ra chưa đủ kinh nghiệm để có thể hiểu, có thể đánh giá từng sự kiện tình huống đã diễn ra trong trận chiến đấu quyết liệt vừa qua. Đối với anh đó là một điều hạnh phúc. Tiếc rằng không cỏn Dĩnh để xem thử cậu ấy sẽ rút ra điều gì về sự trưởng thành ấy của anh.
Riêng anh. anh biết mình không dễ dàng gì vượt qua được sự sợ hãi ghê gớm của những phút đầu giáp trận. Cái chết như một bóng đen nặng nề luồn lởn vởn trên đầu anh. Nó có thể ập xuống bất cứ lúc nào. Anh đã nghĩ đến Nguyệt, đến đứa con trai thân yêu của mình đến bao dự định lớn lao cho cuộc đời mà anh chưa làm được. Có lúc anh tưởng như mình không thể ngóc đầu lên được. Cái gì đã dựng anh dậy? Cái gì đã giúp anh thắng được những cơn run sợ bản năng để theo kịp đồng đội? Có lẽ những gươnghy sinh của đồng đội đã thức tỉnh anh nhiều hơn cả. Máu của họ đã dọn đường cho anh đi. buộc anh không được phép chỉ nghĩ tới riêng mình nếu Không muốn trở thành một kẻ hèn nhát. Lòng tự trọng của người trí thức cũng giúp anh một phần. Nó buộc anh không được phép cúi đầu. Anh muốn sống, nhưng phải sống ra sao để rồi cỏn trở về bước lên bục giảng, tiếp tục ca ngợi những chiến công hiền hách của cha ông mà không hể hổ thẹn, để có thể nói với học trò của mình rằng: Các em ạ. người ta ai cũng muốn sống, trước cái chết, lòng ham sống càng mãnh liệt hơn. Thầy ngẩng đầu lên được, chiến thắng được sự run sợ là vì luôn nghĩ tới các em, nghĩ tới sự phán xét của những thế hệ kế tục và muốn khi trở về gặp lại các em thầy không phải hổ thẹn không ngượng mồm mỗi khi nhắc tới những tháng ngày sôi sục này. Ngoài ra cỏn có những lý do lớn lao khác về lý tưởng của người cộng sản chẳng hạn, nhưng nghĩ cho cùng, những người cộng sản chiến đấu và hy sinh ngày hôm nay cũng chính là vì hướng tới các em. tới tương lai của tổ quốc.
Việt đắm chìm trong những suy tư triền miên như vậy khá lâu. Khi sực tỉnh, nhìn sang thì thấy Năm đã tựa lưng vào ba lô ngủ thiếp đi tự bao giở. Trên gương mặt anh vẫn cỏn đọng lại những nét ưu tư những băn khoăn về sự hy sỉnh của những người đồng đội mà anh vẫn tự cho rằng mình có phần phải chịu trách nhiệm. Từ chiều qua tới nay, Việt đã cố gắng an ủi, phân tích để anh thấỷ rằng đó là những điều không thể tránh khỏi những sự hy sinh cần thiết. Nhưng cũng chính vì những băn khoăn, dằn vặt ấy mà Việt càng thêm yêu quý anh, thấy tầm vóc của anh lớn hơn cái tầm vóc mà anh hiện có. Đó là tầm vóc của những người anh hùng tầm vóc của một con người chân chính.

***
Buổi trưa
Việt đang thiêm thiếp ngủ bỗng choàng tỉnh bởi tiếng súng bỗng nổ ran lên cùng với tiếng reo hò dậy đất. Năm cũng bật dậy và theo bản năng của người lính anh vồ ngay lấy súng, lật úp người lại trở vể tư thế sẵn sàng nổ súng.
—   Cái gì thế ? Địch hả ?
Tánh, xạ thủ B.41 đang nhảy choi choi bên cạnh, liền quay lại hét váng lên
-   Đầu hàng rồi ! Chúng nó đầu hàng rồi !
—   Cái gì ? — Năm vừa giụi mắt, vừa ngơ ngác hỏi lại.
—    Sài Gòn! Đài của nó vừa   tuyên   bố   đầu   hàng Quân Giải phóng và kêu gọi binh lính   của   chúng hạ vũ khí !
—   Hoan hô !
Hiểu ra vấn đề, Năm và Việt cùng bật dậỵ hét váng lên như tất cả mọi người. Cạnh đó, trôn chíếc xe bọc thép M.1I3 chiến lợi phẩm của tiểu đoàn xe tăng, mấy cậu lính trẻ cũng vừa nhảy thình thình trên thành xe vừa hét váng cả lên. Đột ngột, một cậu nhảy vào thùng xe xoay nòng khầu 12 ly 7 chỉa thẳng lên trời, nghiến răng kéo một loạt dài. Tán lá cao su bị đạn xẻ nát vụn ra, bay lá tả như một đàn bướm xanh. Anh tiểu đoàn trưởng xe tăng đứng cạnh đó vung tay quát một câu ngăn lại nhưng rõ ràng không có ý giận trước hành động quá trớn ấy của người chiến sĩ dưới quyền mình. Vui quá ! Sung sướng quá ! Nếu có hơi quá trớn một chút cũng không sao ! Chúng nó đầu hàng rồi. Mà đầu hàng không điểu kiện đấy nhớ. Thế thì hãy cho chúng tôi bắn thêm vài loạt nữa. mừng cho dân ta, nước ta, mừng cho sự chấm dứt của những ngày lội suối, trèo non, ngủ hầm cơm vắt. Cái gì phải đến sẽ đến. Biết vậy mà sao vẫn bất ngờ, vẫn ngỡ ngàng như trong chiêm bao.
Hò hét một hồi, Việt bỗng quay lại ôm chầm lấy Năm.
—   Anh Năm ! Thế là xong xuôi cả rồi, phải không ?
Xong xuôi cả rồi. Xong thật rồi Việt ạ ! thương -chúng nó quá — Giọng Năm bỗng trầm hẳn xuống “ Ước gì chúng nó còn cả đến ngày hôm nay ?
Tiếng reo hò vẫn nổi lên từng đợt, từng đợt lan khắp khu rừng cao su. Chen giữa những đợt sóng hò reo ấy là những loạt súng bắn chỉ thiên rất giòn giã. Cả đất trời dường như cũng sáng bừng lên để chứng kiến sự chuyển mình của lịch sử.
Ở cuối khu rừng cao su, nơi người ta đang bàn giao tù binh cho chính quyền địa phương lúc ấy cũng đang diễn ra những cảnh tượng thật cảm động. Những người lính của đội quân vừa thua trận, trước cái giây phút lạ kỳ kia, người nào người nấy mặt buồn xo, dẫu cúi gắm xuống mỗi khi nghe người ta gọi đến tên mình thì bây giờ cũng như phát điên phát cuồng, họ ôm lấy nhau reo hò. la hét đến khản cả giọng. Những người chiến sĩ Giải phóng đứng gác họ đành bất lực, không sao lập lại được trật tự. Vả lại> chính họ cũng dang vui, đang muốn được nhảy lên và reo hò nhưng vì đang làm nhiệm vụ nên họ đành phải nén lòng mình lại. Lúc đầu có lẽ họ hơi ngạc nhiên trước sự vui mừng hơi thái quá của đám tù binh. Theo sự suy diễn thông thường đáng lẽ họ phải buồn khi vị tổng thống của họ buộc phải tuyên bố đầu hàng đối phương. Nhưng họ lại vui! Cuộc chiến tranh mắc dịch này thế là đã chấm dứt. Cái chính quyền không phải là của họ đã sụp đổ, thì cứ để cho nó sụp đồ tan tành. Họ vui vì đã nhìn thấy ngày trở về đoàn tụ vởi gia đình mà không còn nơm nớp lo sợ xe quân cảnh có thể ập tới bất cứ lúc nào bắt họ trở lại quân trường rồi đày họ ra trận. Ở góc độ ấy. họ không phải là người bại trận, vì họ cũng là người Việt Nam.
Nửa giở sau, đoàn tù binh ấy được giải qua trước mặt Việt và Năm. Họ vừa đi vừa nói cười rang rảng, vài người còn vui vẻ vẫy chào các chiến sĩ Giải phóng. Việt cũng mỉm cưởi giở tay lên vẫy họ. Anh chợt nhớ dến những lởi u uất của ông Tư Đờn về sự tan nát của đất nước sự chia lìa của dân tộc, của từng gia đình, dòng họ. Có thật sự chia rẽ ấy sâu sắc đến thế không? Có thật những người Việt Nam đã từng đứng ở hai bên trận tuyến khó có thể nhìn mặt nhau khi ngọn lửa chiến tranh đã tắt trên quê hương xứ sở mình không? Nụ cười, ánh mắt của những-người lính kia đã trả lởi một phần câu hỏi ấy. Hãy tin ở dòng máu Việt Nam đang chảy trong trái tim tất cả nhữngngười Việt Nam bác Tư Đờn ạ !

****
Buổi chiều.
Sư đoàn Chiến Thẳng nhận được lệnh dừng lại tại Củ Ghi giúp đỡ chính quyền nhân dân ổn định lại trật tự truy quét nốt những tên ngụy quân ngụy quyền ngoan cố không chịu ra trình diện. Đại bộ phận sư đoàn rút quận về đứng chận tại căn cứ Đồng Đù, sau đó sẽ. chia thành từng bộ phận tổ chức các đội công tác xuống ngay các xã ấp để làm nhiệm vụ. Riêng Đại đội ba được lệnh hành quân ra đứng chân tại khu vực quân ủy cùng với các lực lượng vũ trang địa phương bảo vệ chính quyền nhân dân quận Củ Chí vừa vào tiếp quản.
Nhận lệnh xong đại đội lập tức hành quân ngay.
Khu vực quân lỵ đông nghịt người, xe. Khắp nơi đỏ rực mầu cờ. Nhân dân đổ ra đường đông nghịt gương mặt nào cũng rạng rỡ niềm vui. Các chiến sĩ du kích nai nịt gọn gàng súng khoác trên vai, băng đỏ trên cánh tay hối hả chạy tới chạy lui. Từng hàng dài binh lính địch gồm đủ các sắc Lính, các binh chủng, các đơn vị chủ lực. địa phương người mặc thường phục, người ở trần, người vẫn mang quân phục tác chiến; súng bó thành từng bó vác lên vai đi về trung tâm quân ly trình diện chính quyền nhân dân. Khuôn mặt họ đều hớn hở nở nang, những kẻ buồn đau về cuộc thất trận này thì không có ở đây, chúng đang chúi vào một xó nào đó mà than khóc mà xì xầm bàn mưu tính kế. Mặc xác chúng ! Cánh ta chỉ biết rằng thế là hết những ngày máu lửa. Hết cảnh quân trường. Hết những cuộc vây ráp bắt bớ dộng trời động đất. Hết những đêm ngồi trong những ụ bao cát luôn giật mình thon thốt vì sợ du kích thụt B. 40... Hết tất cả rồi! Vứt mẹ nó súng đi, tới ghi tên trình diện rồi về nhà làm ăn, trở thành một chú Ba, một cậu Tư, một thằng Út nào đó trong mỗi gia đình yên ấm!
Đi kèm bên những người lính đến trình diện là thân nhân của họ. Nhiều người mang theo cả đồ dạc để trình diện xong là đưa vợ con về quê luôn. Vì thế, ở những nơi trình diện đều đông nghịt những người. Súng đạn chất đầy từng đống. Lon ngù, giấy tờ các loại của binh Lính sĩ quan lèn chặt những chíếc thùng phuy đằng sau các bàn trình diện. Các nhân viên chính quyền cách mạng hối hả làm việc suốt cả buổi chiều nhưng vẫn chưa ghi tên hết những người lính đến trình diện. Trời tối. điện trong khu vực quân lỵ sáng bừng lên. Đường phố lại đông nghịt những người.
Trung đội của Năm bố trí ở khu vực trung tâm quận lỵ, chốt giữ khu vực trụ sở ngụy quyền và đồn cảnh sát bảo vệ cho cuộc trình diện của binh lính sĩ quan địch. Bố trí đội hình dự kiến các phương án để sẵn sàng đối phó với mọi tinh huống xảy ra xong, Năm nháy Việt ra một góc và nói nhỏ:
-   Đi với mình một chút.
-   Hiểu ý anh, Việt gật đầu cười rồi VỘI vã khoác súng đi theo trung đội trưởng.
-   Họ đi tìm Tám Sương.
Gặp bất cứ đồng chí du kích nào. Năm và Việt cũng túm lại, hỏi:
—   Có thấy Tám Sương đâu không?
—   Tám Sương nào?
—   Tám Sương Phú Mỹ,
—   Bữa qua tôi có gặp cổ, nhưng từ sáng tới giờ thì không.
Hai anh Giải phóng tưng hửng nhìn nhau rồi lại tiếp tục đi tiếp tục hỏi. Chẳng ai thấy Tám Sương đâu cả. Có lúc người ta kêu đến trước mặt họ một Tám Sương mập thù lù như một chíếc thùng phuy Trời sắp tối, Việt thấy trung đội trưởng của mình bồn chồn, phấp phỏng ra mặt.
—   Yên trí. Thế nào rồi chúng ta cũng tìm thấy Cô ấy ! Việt an ủi Năm rồi túm lấy một anh du kích đang len vào cổng trụ sở.
—   Đồng chí... tôi hỏi thăm một chút.
—   Người du kích quay lại. Năm bỗng bật reo to :
—   Chú Năm!
—   ủa, Hai Năm ! - Ông xã đội trưởng Phú Mỹ bước tới siết chặt tay Năm - Mạnh giỏi hà ?
-    Vâng, tôi mạnh.
—   Anh em xê ba mình đâu cả rồi?
—   Đại đội đóng trong trường trung học. Riêng, trung đội tôi bảo vệ khu vực này.
—   Vậy ha ! Để tới hồi nào rỗi tôi qua, tụi mình kiếm chút gì nhậu chơi mừng chiến thắng. Thế còn Hai Giáp, Tư Khang vẫn mạnh cả chứ ?
—   Dạ... -Năm ngập ngừng —Anh Giáp... hy sinh rồi.
-Trởi đất! chú Năm xã đội giật thót —Thiệt hay đùa đó bay?
—   Dạ... thật chứ ạ !
. — Chậc! Tụi bay đánh đấm sao tới nỗi mất tướng vậy ? Quyết liệt quá hả ?
—   Quyết liệt lắm, chú Năm ạ.
—   Nó đánh tới mút mùa với mình chớ bộ ngon lành đâu. Tụi này cũng mất luôn mấy đứa đó.
—   Những ai ? - Năm bỗng hốt hoảng hỏi luôn. Bắt trúng mạch Năm, chú Năm cười vang:
—   Riêng con nhỏ đó thì vẫn nguyên xi nghen! Nó đi tháp tùng ông phó bí thơ thành ủy vô Sài Gòn rồi. Nay mai là về tới thôi mà! Coi bộ sót ruột hả?
- Dạ... không sao...
- Nè, đừng cố qua mắt tau đó nghen! Rỗi rãi rồi liệu mà qua Phú Mỹ trình diện. Rồi tau mách đường, chỉ lối cho nghe hông ?
—   Dạ.... — Năm cười, đáp lúng búng - Còn để xem sao đã !
—   Sao với trăng cái chi nữa hẹ? Làm tới đi. Hòa bình rồi. Nay mai thống nhất một cú nữa là gọn hà? Nam Bắc đâu cũng vậy cả. Rồi bay về Phú Mỹ lo giúp tụi tau cái vụ hợp tác xã. Thôi nghen! Tau đang bận quá mà. Bản doanh của tụi bay chỗ nào chỉ coi. Tối tau qua chơi. Rồi khi nào Tám Sương về tau chỉ điểm cho.
Năm vội chỉ cho chú Năm ngôi nhà trung đội đang ở tạm. Ông xã đội Phú Mỹ, chào hai người rồi vội vã đi ngay. Khi chỉ còn hai người với nhau, Việt ghé vào tai Năm bắt chước giọng Nam Bộ:
—   Coi bộ bể bai rồi nghen anh Hai. Liệu mà báo cáo với tổ chức đi kẻo rày rà to đó!
Năm mỉm cưởi, nhưng lại khẽ thở dài:
—   Giá như còn anh Giáp thì vui quá nhỉ!

PHẦN KẾT
Vào một ngày đầy nắng, giưa tháng năm, sao ba ngày cả nước tổ chức lễ mừng chiến thắng, tổ phóng vỉên quay phim đã từng đi với sư đoàn trong suốt chiến dịch lại trở về căn cứ Đồng Dù. Họ còn một số công việc phải làm đề hoàn thành việc ghi lại bằng hình ảnh trận đánh nôi tiếng này. Khi trận đánh diễn ra, các cấp chỉ huy vì thận trọng đã không cho phép họ được lên cửa mở và theo bộ đội xung phong. Họ phải bù đắp lại sự thiếu hụt ấy bằng cách trở về xin phép dựng lại một vài hình ảnh cho bộ phim được trọn vẹn.
Sau khi làm việc với đại đội một tổ chức dựng lại cảnh mở cửa khá thành công họ xin phép trong đoàn và tiểu đoàn xuống Đại đội thọc sâu. Chính trị viên Khang đã nhận được thông báo âsy và đã chuẩn bị tiếp khách rất chu đáo và thận trọng. Bây giờ phòng khách của đại đội có đủ mọi thứ để có thể chiều lòng các vị khách từ Hà Nội vào. Những chíếc giường có đệm mút trải ga trắng muốt. Bộ xa lông lịch sự và kiểu cách. Chiếc tủ lạnh một trăm năm mươi lít lúc nào cũng sẵn đá lạnh và trái cây mua rất rẻ ngoài chợ Củ Chi về tích sẵn. Bộ đồ pha trà bằng sứ Giang Tây choáng lộn... Tóm lại, tất cả đều rất sang trọng, rất trưởng giả. Chí có con người ở đây là vẫn giữ nguyên phong cách Lính chiến. Chăn màn. quần áo của họ vẫn được xếp gọn gàng trong ba lô. Những cái ga men đen nhẻm đã từng luộc sắn,đun thịt thú rừng, nấu cơm nấu nước, dọc đưởng tuy đã được hát cậu liên lạc cua Đại đội đánh sạch bóng, nhưng vẫn ở tư thế sẵn sàng trong túi cóc ba lô để nểu cần sẽ trở lại làm nhiệm vụ “ca cóng” đã quá quen thuộc của nó. Những khẩu súng đã lau dầubóng loáng nhưng các băng đạn vẫn đầy ắp. Những chiếc ruột tượng đúc đầy gạo vẫn nầm vát ngang trẽn dốt giưởng của mỗi người... Dó là gạo sẵn sàng chiến đấu Bộ đội vẫn có thể hành quân đi làm nhiệm vụ bất kì lúc nào.
Chính tri viên Khang đêm qua đã thức đến tận mười một giờ đêm để chuẩn bị những điều sẽ báo cáo với các phóng viên. Anh nắm lại thành tích diệt địch của từng trung đôi, tiểu đội nắm lại danh sách đề nghị khen thưởng huân chương vả danh hiệu dũng sĩ. Rồi phải nhẩm lại cả những điều sẽ noi sẽ kể với các phóng viên. Gay lắm! Gay lắm! Người ta sẽ quay tất cả lên phim rồi cả nước sẽ xem, chứ đâu có phải chuyện giỡn ! Phải nhắc các trung đội cho anh em dọn vệ sinh, lau vũ khí và sáng mai phải ăn mặc thật gạn gàng sạch sẽ để sẵn sàng quay phim. Nhắc các cán bộ trung đội gặp riêng các đồng chí có thành tích « bồi dưỡng” cho họ cách nói năng, để đến lúc « người ta » hỏi đến khỏi thất thố. Gay lắm ! Gay lắm ! Có thành tích cũng khổ mà không có thành tích cũng khổ. Từ hôm ngừng bắn đến giở. bao nhiêu đợt nhà văn, nhà báo tới phỏng vấn, rồi ghi ghi chép chép, không hiểu có anh nào lỡ mồm lỡ miệng nói điều nọ xọ ra điều kia không? Danh dự của đại đội là trọng. Phải cẩn thận, cần thận.
Sáng nay anh dậy rất sớm và lại chạy đáo lên một lượt. Khi thấy doanh trại đều được quét dọn tươm tất phòng ngủ của các trung đội đều gọn gàng anh mơi yên tâm chạy về thì khách đă xịch vào đến nhà. Cuốỉ cùng, hóa ra chính anh lại là người luộm thuộm nhất, quần áo chưa kịp thay, râu ria chưa kịp cạo... Thật chẳng ra làm sao!
Khách vẫn là những phóng viên đã đến quay phim buồi lễ xuất quân của tiểu đoàn. Họ nhận ra Khang ngay và lập tức bắt tay vào việc. Anh tổ trưởng là một người có dáng vóc thon thả, da trắng, mặt hơi gãy một chút nói năng rất hoạt bát. Anh ta tự giới thiệu tên mình là Nguyễn Minh Tường biên kịch kiêm đạo diễn, rồi lần lượt giới thiệu tên các phông viên đi cùng.
—   Hôm qua bọn tôi đẫ làm việc với đại đội mở cửa - Anh ta kể - Đến chết cưởi! Đánh nhau thì các ông hăng thế mà đến khi đứng trước ông kính thì ông nào ông nấy cứ lóng nga lóng ngóng. Tôi đẫ nhắc anh chàng Đại đội trưởng “Các anh cứ tự nhiên và làm y như thật». Thì anh ta lại ngớ ra hỏi lại mình « Như thật nghĩa là thế nào ? ». Tôi bật cưởi: “Như thật là thế nào thì các anh phải rõ hơn tôi chứ. Nghĩa là như lúc các anh xông lên đánh mìn mở cửa ấy. Thế là anh ta dàn quân ra. hò hét oang oang, bên tả, bên hữu y như là diễn tập ấy. Cuối cùng tôi phải quyết định cứ cho đánh bộc phá lên và nổ vài băng Đại liên. Đạn và thuốc nổ thì thiếu quái gì trong cái căn cứ này. Nghe tiếng súng ngửi thấy mùi thuốc đạn» thế là các cha hăng lên. Tất cả lao vào cửa đột phá cứ y như đánh thật. Ầm ĩ một hồi rồi anh ta quay lặi hỏi tôi: Như thế có được không?. Tôi gật đầu : “ Được ! Tốt rồi” « Thế thì ta bắt đâu nhé !» Anh ta tường rằng lần vừa rồi mới làm thử » cho chúng tôi xem. Tôi phá lên cưởi và vỗ vai anh:
“Xong cả rồi, anh bạn ạ”. Lúc ấy anh ta mới ngở người ra nhăn nhó: “Thế mà anh chẳng bảo một tiếng để tôi sửa lại cái mặt. Mồ hổi mồ kê nhễ nhại thế này... » Tôi cười bảo “Nếu để các ông chải chuốt thì phim của tôi còn ra cái quái gì nữa !» Thế đáy anh ạ. Hôm nay chúng ta phải rút kinh nghiệm làm thế nào cho thật nhanh để đỡ mất thì giờ và đỡ mệt bộ đội.
Nghe xong, chính trị viên Khang toát mồ hôi. “Thì ra lại còn phải thế nữa. Nghĩa là phải diễn kịch chứ còn quái gì nữa. Mình cứ tường Đại đội sẽ tập họp lại như hôm xuất quân quay vù một cái, rồi thì gọi từng người có thành tích ra, vừa hỏi đáp vừa quay phim như kiều người ta phóng vấn các đại biều Quốc hội vậy. Ai ngờ ! Thế nảy thì gay quá. Gay thật! Hóa ra mình chưa chuẩn bị được gì cả.
Thấy anh chính tri viên ngẩn mặt ra. Tường biết là lại gặp phải một ông cù lần nữa về diện ảnh. Thôi được, mình phải tự xoay xở lấy thôi. Nghĩ vậy, anh rút một điếu thuốc lá hút chậm rãi rồi bắt đầu gợi chuyện:
—   Đại đội ta làm nhiệm vụ thọc sâu lần này kể cũng vất vả nhi ?
—   Vất vả. Vất vả lắm anh ạ- Chính trị viên Khang vội bắt chuyện-" Chả là đáng lý thì đại đội tôi làm nhiệm vụ mở cửa kia. Sở trường của bọn tôi mà. Nhưng trận này cấp trên xét thấy... xét thế nào đó mà lại tính giao cho Đại đội tôi thọc sâu ở hướng chủ yếu. Xoay phương án nên vất vả, anh ạ. Chà... Giá như còn đồng chí Đại đội trưởng, đồng chí ấy sẽ biết cách kể cho anh thấy rõ mọi sự vất vả gian nan của bọn tôi. Phải kể từ cái đận đi trinh sát kể đi kia. Mà được rồi lúc nữa tôi sẽ gọi anh Năm lên. Đồng chí này cũng được chứng kiến từ đầu đến cuối.
—   Thôi được— Tường tiếp tục gợi chuyện-Tòi sẽ gặp anh em sau. Sáng nay anh em mình nói chuyện cho vui thôi mà. Bọn tôi tiếng thế cũng rỗi rãi. Rồỉ đến chíều bọn ta sẽ bắt tay vào làm việc.
Ồ thế thì hay quá, hay quá ! Mình sẽ có. thởi gian để gỡ bí. Chính trị viên Khang reo thầm trong bụng rồi vội vã rót trà mời khách:
—   Các anh uống nước đi rồi ta nói chuyện. Mà bọn tôi thì có chuyện quái gì mà nói.
—   Chậc! Anh cứ kể cho chúng tôi nghe về trận đánh vừa rồi. Nhớ gì kể nấy ấy mà. Bọn tôi là lính phía sau, háo chuyện ấy lắm.
Thế là Khang kề. Anh nói mỗi lúc một say. sưa, hùng hồn. có lúc hăng qúa anh còn chồm cả dậy làm động tác nữa. Toàn bộ diễn biến chiến đấu của mũi thọc sâu như hiện ra trước mât Tường. Anh sung sướng cảm động đến không nói được. Cứ theo lởi kề của anh chính trị viên này, anh sẽ có một cái sườn chắc chắn cho kịch bản, chỉ phải xếp sắp lại đôi chút nữa thôi. Nhưng tiếc quá ! Một bộ phim phóng sự làm sao có thể nói hết từng ấy điều. Phải chi mình có điều kiện đề làm một bộ phim truyện? Không, phải làm. Sẽ làm. Miễn sao mình cứ giữ mãi được trong lòng ấn tượng này, những xúc động sâu xa này. Xúc động chân thực là điểm khởi đầu của mọi tuyệt tác. Mình đang có cái điểm khởi đầu ấy. Nhưng làm sao, làm sao mà nuôi nó sống mãi, xanh tươi mãi trong lòng? Đó mới là điều khó. Cuộc sống với bao nhiêu điều ngổn ngang, phức tạp có thể sẽ làm cho nó mòn mỏi đi, thui chột đi và tới một lúc nào đó chí còn là một nắm tro tàn nguội lạnh trong tâm hôn. Không ! Không thể như thế. Mình sẽ kể lại câu chuyện này. Kể thật trung thực. Bởi vì sự trung thực chính là con đường ngắn nhất để đến với tấm lòng người đọc, người xem. Phải làm sao để mọi thế hệ đều hiền rằng chúng ta yêu quí hòa bình đến mức nào nên đã dùng toàn bộ ý chí nghị lực của cả một dân tộc, dùng đến cả suối máu để kiên quyết dập tắt ngọn lửa chiến tranh. Phải nhắc lại với mọi người bài học về kẻ thù mà cái chết của người Đại đội trưởng dũng cảm của đại đội này đã đưa lại. Rằng, hãy cảnh giác ngay cả khi kẻ thù đã tàn hơi kiệt sức. Hãy cảnh giác ngay cả khi kẻ thù không còn nơi để đặt nhà tù, máy chém trên đất nước này. Bởi vì chúng ghét chúng ta, chúng thù ghét hòa bình đến thâm căn cố đế.
Những ý nghĩ tuôn chảy trong đầu óc Tường như một dòng suối, như những tia chớp. Anh không dám ghi chép. Anh chí sợ sẽ làm cho anh chính trị viên đang say sưa kể chuyện kia mất tự nhiên. Khi mất tự nhiên, anh ta sẽ lập tức khô cứng lại, sẽ tuôn ra một lô những khái niệm, những câu sách vở không đầu không cuối và con người thực của anh ta cũng sẽ biến mất, vẻ đẹp kỳ vĩ của câu chuyện anh ta kể cũng sẽ biến mất. Ôi! Cải vẻ tự nhiên xanh tươi của mọi con người thật đáng qúi, đáng yêu mà sao mong manh đến vậy.
Trong khi kể chuyện, anh chính trị viên nhiều lần nhắc tới một đồng chí tân binh tên la Việt. Một cái tên thì có gì đáng chú ý đâu. Nhưng khi anh ta nhắc đến nhiều lần thì không phải là không có vấn đề. Tường bắt đầu chú ý đến người chiến sĩ mới ấy. Cái hay là ở chỗ lại chính là anh tân binh này, chứ không phải một anh chiến sĩ dày dạn nào đã hoàn thành cái phần cuối cùng của một nhiệm vụ quang vinh: cắm cờ lên sở chỉ huy căn cứ địch, ở đây chứa đựng một cái gì đó không bình thưởng. Phải gặp anh ta. Phải làm sao gặp được tất cả những con người đã làm nên chiến công này. Muốn vậy phải có nhiều thời gian. Ước gì có thởi gian mà hằng tối nằm kề đùi kề vế với họ, uống chung một chẻn trà với họ, buồn vui với họ thì ta sẽ biết thêm được bao nhiêu điều hay, đủ để viết cả hàng chục pho sách, hay làm những bộ phim hay nhất về cuộc chiến tranh này.
Hơn một tiếng đồng hồ trôi qua lúc nào chẳng rõ. Chính trị viên Khang đã kể xong trận đánh của Đại đội anh. Khi ngừng lởi, anh trở lại cương vị chủ nhà và cảm thấy hơi ngượng ngùng vì sự ba hoa của mình. Lúc đó anh cũng mới chợt nhớ ra ràng mình đã kề hết, nói hết tất cả những điều đêm qua đã nghiền ngẫm. Thế là hết! Chẳng còn gì đề dành đến chíều làm việc với họ nữa.
Dường như hiều tâm trạng anh, Tường mỉm cưởi chìa tay qua bàn siết chặt bàn tay thô nháp của anh:
—   Cám ơn anh! Thế là tôi đã rút ngắn được bao nhiêu thởi gian rồi. Anh đã giúp tôi nắm được toàn bộ diễn biến của trận đánh. Bây giở chúng ta chí còn việc đi gặp các nhân vật và chuẩn bị chiều nay ra dựng lại vài cảnh để chúng tôi quay nữã thôi.
-   Ấy chết!-"Chính trị viên Khang hơi hoảng hốt — Có gì các anh phải hỏi thêm anh Toản, anh Năm, anh Viễn và các anh trên tiểu đoàn nữa chứ! Làm việc tập thể nó dễ dàng hơn, một mình tôi e rằng... không được khách quan lắm.
—   Không nhất thiết việc gì cũng phải tập thể bàn bạc đâu, anh ạ - Tường khẽ mỉm cưởi đề anh chính trị viên an tâm — Đã đến lúc chúng ta mỗi người phải tự chịu trách nhiệm về những công việc của mình phải không anh? Bọn tôi cũng phải tự chịu trách nhiệm về những gì mình sẽ viết. Do đó chúng tôi phải tìm mọi cách để cho việc phản ánh lịch sử thật chân thực.
Thấy đã đến lúc phải « chuyển làn” vì nếu cứ ngồi bên bàn trà mà luận bàn về « trách nhiệm » mãi thì vẻ tự nhiên cởi mở ban đầu của anh chính trị viên này sẽ biến mất, Tường vội đứng dậy đề nghị:
-   Có lẽ chúng ta nên xuống gặp anh em một chút.
......

........
Chính trị viên Khang vội vã đứng dậy quay vào nhà rỉ tai cậu liên lạc, cậu ta lập tức phóng đi ngay.
Xong xuôi, anh mới bước ra, hỏi anh tồ trưởng tổ quay phim
—   Chúng ta bắt đầu từ đâu, anh nhi?
—   Tường nghĩ một lát rồi trà lởi:
—   Có lẽ chúng ta bắt đầu từ lá   cờ. Từ đồng chí Việt tân binh, được không?
Khang gật đầu chăp thuận ngay. Anh mừng thầm    vì đã kịp thởi cho liên lạc chạy qua báo cho trung đội một của Năm chuẩn bị đón khảch Vả lại, tay Việt cũng biết cách ăn nói cho ra trò, có thể yên tâm được.
Họ xuống dãy nhà của trung đội một.
Từ hôm qua, khi được biết ngày mai sẽ có đoàn quay phim xuông, Việt đoán rằng phen này có thể sẽ được gặp Tường. Tuy vậy, anh cũng không ngở rằng cái thằng Tường tán gái như khướu ấy bây giờ bỗng trở thành một nhân vật quan trọng để đến nỗi suốt từ chíều qua tới giở, lúc nào đại đội cũng nháo lên về những chuyện dọn vệ sinh, sâp xếp nơi ăn ở và đến bây giở thì cậu liên lạc đại đội hồng hộc chạy xuống, đứng ngay đơ trước mặt Năm, nói không ra hơi:
*   —   Họ...   họ...   sắp   xuống   đấy!
—   Thì cứ để họ xuống — Năm gắt- Việc gì mà cử cuống cả lên thế ?
—   Anh Khang dặn...
—   Biết rồi! Cậu cứ về đi !
Cậu liên lạc tưng hửng một lát rồi lại vội vã chạy bể đến các trung đội khác. Cậu ta vừa đi khỏi thì « phái đoàn » đến. Tưởng chạm chán vởi Việt ngay ở cửa ra vào.
—   Ơ! — Anh ta há hốc miệng, đửng ngay như trồng trước cửa khiến Việt phì cười:
—   Có gì mà phải tròn mắt ra thế kia !
—   Thế... hóa ra là cậu à ?
—   Chứ sao ?
—   Thế... có đúng cậu là... Việt không?
—   Mình chẳng là Việt thì cỏn là thằng chết toi nào nữa!
Việt trả lời vả toan giơ tay đấm vào lưng bạn một cái, nhưng thấy chính trị viên liếc xéo qua nên lại thôi. Anh bước tới siết chặt lấy tay Tường:
—   Mình trông thấy ông từ hôm làm lễ xuất quân. Nhưng ông quan trọng quá mình không làm sao mà lại gần được.
—   Thế ra là hai anh ... ?
—   Bạn học của tôi đấy — Tường hể hả trả lởi chính trị viên Khang — Chúng tôi cùng học với nhau ở trường Đại học Tổng hợp. Học xong, anh ấy đi gõ đầu trẻ, cỏn tôi trở thành anh cán bộ khảo cổ. rồi chuyển sang làm cái nghề này. Lúc nãy nghe anh kể hoài về một cái cậu Việt tân binh nào đó. Nhưng dù có đầu óc tường tượng vĩ đại như ông Tôn-xtôi, tôi cũng không thể ngờ người đó lại chính là anh đâu- anh Việt ạ.
Cuộc đón tiếp được chuẩn bị đã diễn ra thật trịnh trọng, nghiêm túc, bỗng chuyển sang không khí vui vẻ, thân mật kiểu gia đình. Chính trị viên Khang cũng bỏ chíếc áo khoác « khổ chủ” từ lúc nào chẳng rõ. Anh trở lại vẻ tự nhiên,, mộc mạc rất đáng yêu của mình. Chuyện trò một lúc lâu, chính tri viên Khang ngỏ lời mời hai đồng chí cùng tổ với Tường về nhà khách của Đại đội nghỉ ngơi để Tường được tự nhiên trò chuyện với bạn. Tường thống nhất với Khang chương trình làm việc buồi chiều, rồi anh khoác tay Việt bước ra khỏi khu trú quân của đại đội tản bộ dọc theo con đường chạy thẳng vào khu trung tâm căn cứ.
—   Cậu bỏ cái nghề lụ khụ ấy từ bao giở ? — Việt hỏi và bỗng mỉm cưởi nhớ lại những kỷ niệm khi còn học ở trường đại học.
—   Từ dạo B.52 nó choảng thẳng vào Hà Nội. mình bỗng thấy cái nghề của mình thật rị mọ - Tường tâm sự — Trong khi cơn lốc của chiến tranh đang thổi ào ào trên đầu thì mình lại đi đào bới hết hang này hốc nọ để tự hỏi: ngày xưa họ sống ra sao ? ăn bằng gì ? Bắt thú rừng như thế nào? Và tại sao lại từ tôn sùng phụ nữ trong thị tộc mẫu hệ sang tôn sùng đàn ông trong thị tộc phụ quyền? Thế là mình bỏ nghề xin đi học một lớp phóng viên báo chí ngắn hạn. Học xong lớp ấy mình xin vào quân đội nhận bừa rằng có thể viết được cả kịch bản phim. Họ bắt mình viết thử một cái. Nhưng mình viết thật viết hẳn một kịch bản về dân quân tự vệ các làng hoa Hà Nội. Kịch bản của mình đạt. Nhưng không được quay riêng, mà sau đó được dùng làm tư liệu cho một kịch bản phóng sự viết chung về dân quân tự vệ Thủ đô đánh trả B.52 Mỹ, mình cũng có được ghé một cái tên lên màn ảnh. Nhưng thế cũng tốt rồỉ. Người ta nhận mình. Mình trở thành nhà biên kịch điện ảnh quân đội và đôi khi kiêm cả đạo diễn phim tài liệu, phóng sự nhì nhằng. Rồi mình theo quân đoàn của cậu đi chiến dịch Tây Nguyên. Rồi tiếp tục bám đuổi các cậu vào đây. Rồi xuống công tác ở đại đội ba và được nghe cái ông chính trị viên của cậu say sưa kể về một cái cậù tân binh nào đó tên là Việt đã cắm được lá cờ lên sở chỉ huy địch. Mình thấy có cái gì ngồ ngộ trong chuyện này nên mò xuống đây tìm cái cậu tân binh tốt số ấy. Cuối cùng thì té ra là cậu, một thằng bạn hết sức vớ vẩn hồi ở Đại Học. có vậy thôi.. Và bây giờ thì xin được chiêm ngưỡng người anh hùng.
*   Đúng là giọng kịch bản phóng sự! Nhưng thôi mình hỏi thật nhé. Vớ được một cái «gương” như mình, cậu khoái lắm hả?
"" Khoái ! — Tường bỗng bật cười ha hả. Nhưng nếu cậu ngã gục dưới cột cờ thì khoái hơn nhiều. Phim của mình sẽ có một pha thật mùi!
—   Ăn với nói! — Việt đấm vào lưng bạn rồi cũng lên giọng đùa giỡn - Nhưng muốn gì thì gì, bây giở cậu cũng bắt buộc phải bốc thơm tớ, ca ngợi tớ như một anh hùng, một nhân vật lịch sử rồi chứ còn gì nữa.
—   Cậu thì là cái thá gì mà đã lên mặt — Tường tiếp lời Việt, cũng vẫn bằng cái giọng bông lơn hơi ác khẩu ấy “ Chẳng qua lịch sử nó chỉ tình cờ đặt lá cờ lên tay cậu và cậu chí còn phải làm mỗi một việc là phất nó lên. Thế thôi! Hãy khiêm tốn, con giời ạ !
—   Cậu nói đúng đấy, Tường ạ — Việt bỗng trở lại giọng nghiêm trang - Đó chỉ là một sự tình cờ lịch sử, Vì vậy, dĩ nhiên mình sẽ ủng hộ cậu trong cái .việc cậu định « quay mình cắm cờ. Có điều nhiệm vụ. của cậu là làm sao cho mọi người, nhất là những thế hệ mai sau xen phim của cậu sẽ thấy được rằng để lá cờ ấy đến tay mình đã phải có bao nhiêu đồng đội của chúng mình ngã xuống dọc con đường đi tới chiến thắng. Rất tiếc rằng chúng ta không thể dựng dậy tất cả những người đã hy sinh dọc con đường máu lửa ấy trở về đây để cùng đứng dưới cở, chụp chung một bức ảnh lưu lại cho hậu thế. Nếu cậu là một trong những người tự cho rằng mình có sứ mạng ghi nhận lịch sử thì đừng có quên điều đó.
—   Đúng ! Phải nhớ. Phải làm được như vậy — Tường bỗng trở nên tư lự — Có điều không chí một người mà hàng ngàn, hàng vạn người, nói cách khác là cả thế hệ chúig ta phải làm để cho những thế hệ mai sau hiều đúng thực chất của lịch sử.
Vừa đi vừa say sưa tâm sự, họ đã tới trước khu sở chỉ huy của căn cứ địch từ lúc nào chẳng rõ. Bây giờ trụ sở sư đoàn bộ binh Chiến Thắng về đóng ở đây.
Một lá cờ lớn phấp phới tung bay trên đỉnh cây cột cờ lớn trước sân. Lá cờ mà Việt đã kéo lên trên nóc nhà chí huy căn cứ địch đã được sư đoàn cất đi để lưu giữ- Lá cờ ấy Tường cũng đã được nhìn thấy và anh còn gìữ nguyên vẹn những ấn tượng, những rung động sâu xa khi run run nâng nó trên tay, nhìn thấy những vệt máu loang đã khô cứng và những vết đạn xuyên lỗ chỗ trên nền cờ còn sậm đen khói đạn. Ấn tượng ấy, cảm xúc ấy lúc này như được nhân lên gấp bội khỉ anh biết ràng chính người bạn thân của mình đã cùng đồng đội đưa lá cờ ấy băng qua lửa khói để tới đích. Xúc cảm ấy khiến anh tin ở mình hơn. Có thể anh chưa có được một tác phầm thiên tài, nhưng những điều anh sẽ viết, những thước phim anh sẽ quay chắc chắn phải là những điều chân thực.
—   Kia là nóc nhà mái vòm, nơi cậu Dĩnh đứng bắn B.40. Còn trước cửa ngôi nhà lớn kia là nơi đại đội trưởng Giáp đã hy sinh — Việt vừa nói vừa chí từng vị trí một — Nhưng thôi, chúng mình không nên vào đấy. Để lúc nào cậu bắt đầu quay mình sẽ chí thật chính xác. Tiếc rằng không còn cậu Dĩnh. Cận làm thế nào đề diễn tả lại được hành động anh hùng ấy ?
—   Đấy — Tường bỗng vỗ mạnh vào vai Việt “Ông cũng hiều cái khó của mình rồi. Phim phóng sự, tàỉ liệu, thì không thể thay nhân vật có thực bẳng một diễn viên điện ảnh được. Mình sẽ cố tìm cách nào đó- để thể hiện. Nhưng... Tường bỗng ngập ngừng ” Có lẽ mình sẽ dựng một bộ phim truyện. Phải một bộ phim truyện, một tác phầm nghệ thuật thực sự thì mới có đất để nói hết mọi điều mình muốn nói vể hiện thực anh hùng này.
—   Mình ủng hộ dự định đó của cậu đáy.
—   Nhưng... lực bất tòng tâm — Tường bỗng lắc đầu — Sau này nếu là không có cái bộ phim ấy thì cậu cũng đừng chửi mình là thằng khoác lác nhé.
*   Dạo này cậu cũng biết nói năng thận trọng gớm nhỉ ?
-   “Nếu như tất cả đáng hoài nghi, thì ít ra còn một cái không thể hoài nghi, đó là cái tôi hoài nghi”. Đề- các(1) đã nói như vậy. Vì vậỵ hãy cho phép mình hoài nghi chính cả những dự định ghê gớm đó của mình.
Tường nói rồi bật cưởi ha hả, tự lấy làm thú vị về câu triết lý uyên thâm mình vừa dẫn. Việt mỉm cưởi chỉ lên lá cờ lớn đang tung bay phần phật trong gió nắng.
-    Nhưng có một cái không thể hoài nghi. Đó là cuối cùng chúng ta đã chiến thắng.

Viết xong tại Sơn Tây
ngày 20-3-1982.
1. Descartes : nhà triết học và bác học nổi tiếng người Pháp (1596- 1650)

[/right]

Lịch sử Quân sự Việt Nam

Thư viện Lịch sử Quân sự Việt Nam => Văn học chiến tranh => Tác giả chủ đề:: danhthanh trong 24 Tháng Giêng, 2015, 08:48:20 pm