Đường vào Béc-lin

[Giangtvx]

        Trong ống nghe vang lên giọng nói chậm rãi của thiếu tá Ph. I. Mi-sun, chỉ huy trung đoàn 1050 : "Sườn trái của Ê-pa-ne-snhi-cốp rẽ vào thị trấn Si-xcô-vô tạo nên một khoảng trống, thêm vào đó, bọn bộ binh Đức cùng với xe tăng đang xung phong, tôi đang điều thê đội 2 của trung đoàn vào chiến đấu. Yêu cầu pháo binh bắn chi viện ”. Sau khi tán thành sư nhận định tình hình và cách giải quyết của đồng chí ấy, tôi hứa rằng 30 phủt nữa, pháo của sư đoàn sẽ bắn chi viện cho trung đoàn.

        Trung tá N. p. Muốc-đin, chỉ huy trung đoàn bộ binh 1054, báo cáo nhanh gọn và quả quyết : " Chung tôi đang tiến. Bây giờ tôi sẽ điều thê đội 2 tham chiến. Tôi sẽ đè bẹp cạc cuộc phản xung phong của bộ binh và xe tăng địch, tiêu diệt chúng và sẽ tiếp tục tiến”. Tôi thấy rõ trung đoàn đang tiến công có kết quả, nhưng không đồng ý cho điều thê đội 2 tham chiến, bởi vì sườn trái của trung đoàn bị hở, mà đây lại là sườn của sư đoàn. Tôi báo cho Muốc-din biết rằng 15 phút nữa, khi trung đoàn pháo chuyền sang trận địa mới, tôi sẽ ra lệnh bắn chi viện cho trung đoàn.

        Lúc này điểm cao, nơi tôi bố trí sở chỉ huy tiền phương, bị một tốp máy bay ném bom phát xít bẳn phá. Những tiếng nổ mạnh mẽ nối tiếp nhau. Mặt đất rung lên. Hết trận ném bom, chúng tôi bắt đầu chui từ công sự lên và nhìn nhau. Không sao, mọi người đều còn nguyên vẹn, chỉ bị ù tai và lấm bê bết.

        Trận đánh ác liệt kéo dài suốt 3 tiếng đồng hồ ở tuyến này. Bọn địch định dùng một lực lượng bộ binh và xe tăng rất lớn đề phản xung phong 4 lần, nhưng chiến sĩ các tiểu đoàn của đại úy I-van Gô-lô-xnưi và thiếu tá Va-xi-li Tu-sép phối hợp với xe tăng đã chống giữ ngoan cường, gây cho đích những thiệt hại nặng nề. Bọn phát xít buộc phải rút lui, bỏ lại trên chiến trường hàng trăm xác chết và nhiều xe tăng. Trong khi truy kích địch, sư đoàn 301 đã giải phóng Si-xcô-vô củng như thi trấn Rê-ve-ti Cri-vô-chen-cô, khu mỏ "Ô-bu-sếch”, nông trường

        Gần chiều, các trung đoàn tiến đến tuyến chạy từ đường sắt qua    các thị trấn Ca-tức, Xéc-đi-tôi-e. Ở đây có một trận đia cắt ngang của bọn Hít-le. Đường sắt và các vùng dân cư bị địch chiếm và đã được chuẩn bị phòng ngự từ trước. Cần xác đỉnh rõ nhiệm vụ chiến đấu cho các trung đoàn. Và tôi đã hạ lệnh: trung đoàn bộ binh 1052 tập trung nỗ lực chủ yếu vào hướng Ca-tức, trung đoàn 1050 đánh vào hướng thị trấn A-lếch-xê-e-vô Oóc-lốp-ca, trung đoàn 1054 đánh về hướng nhà ga và thị trấn Xéc-đi-tôi-e. Cần phải có thời gian đề tổ chức lại đội hình chiến đấu, chuyển trận địa bắn của cụm pháo binh sư đoàn và chuẩn bi cho trận xung phong rnới.

        Tôi chọn một điểm cao cách Ca-tức 2 ki-lô-mét về phía nam để làm sở chỉ huy, từ đó có thể thấy rõ tuyến chạy từ đường sắt qua các thi trấn Ca-tức, Xéc-đi-tôi-e. Được cơ quan tham mưu quân đoàn cho phép, sở chỉ huy cơ bản đã chuyển về Si-xcô-vô.

        Về chiều, mây mù dày đặc, thấp là là mặt đất. Trời bắt đầu mưa. Không thể hy vọng gì vào sư chi viện của không quân nữa. Bùn lầy làm cho việc vận động của xe tăng, pháo binh trở nên khó khăn. Nhưng thơi gian không chờ đợi. Cần phải vượt qua tuyến này trước khi trời sập tối. Tôi quyết định xung phong. Đợt xung phong thứ nhất bị bọn Hít-le đẩy lùi, chúng tôi lại chuẩn bị cho đợt tiếp theo. Các cán bộ của phòng tham mưu và phòng chính trị được cử xuống các đơn vi chiến đấu để trực tiếp giúp đỡ trung đoàn. Pháo binh bắt đầu bắn, bộ binh và xe tăng lại lao lên xung phong. Thiếu tá Tu-sép và đại úy Gô- lô-xnôi đích thân tiến trong chuỗi tán binh, dẫn tiểu đoàn của mình xông lên. Và thế là các đại đội bộ binh và xe tăng đã lao vào chiến hào địch và thị trấn Ca-tức. Trời tối dần, nhưng trung đoàn bộ binh 1052 đã hoàn toàn làm chủ được Ca-tức và các lò mỏ số 14, 31. Trung đoàn bộ binh 1050 chiếm được thị trấn A-lếch-xê-e-vô Oóc-lốp-ca, còn trung đoàn bộ binh 1054 chiếm được nhà ga và thi trấn Xéc-đi-tôi-e².

-------------------
        1. Năm 1968 nhân kỷ niệm 25 năm ngày giải phóng Đôn-bát khỏi ách phát xít xâm lược, thanh niên Côm-xô-môn trường số 870 ở Mát-xcơ-va và thành đoàn Côm-xô-môn Đô-nét yêu cầu tôi dẫn đi tham lại nơi sư đoàn bộ binh 301 đã chiến đấu ở Đôn-bát. Tất nhiên là tôi đồng ý. Khi chúng tôi đến điểm cao này thì vẫn còn nhìn thấy nhiều hố bom từ nơi đó. Các em thiếu niên đã thu thập những mảnh vụn ở sở chỉ huy tiền phương về cho các phòng trưng bày của trường.

        2. Cục lưu trữ Bộ Quốc phòng Liên Xô, kho sư đoàn bộ binh 301, phiếu 484195, hồ sơ 1, từ 1 - 10. 

[Giangtvx]

        Cuộc chiến đấu đã lắng đi. Tôi và trung tá A.I. Cô-skin xuống sở chỉ huy của các trung đoàn. Chúng tôi cùng nhóm cán bộ tham mưu sư đoàn chăm chú nghiên cứu thiết bị công trình phòng ngự của bọn Đức. Các chiến hào được kèn gỗ và hầm thì có mái che 5 — 6 lớp. Các bãi pháo có hầm chứa đạn còn tươi màu đất mới đào. Trong lúc đó, công binh của chúng tôi đã đánh dấu lối đi ở các bãi mìn và gỡ các hàng rào dây thép gai. Khắp nơi ngổn ngang xác lính và sĩ quan Đức, súng ống cong queo, xác xe tăng cháy đen. Trên chiến trường vẫn chưa tan mùi thuốc súng nồng nặc.

        Khi chung tôi vào Ca-tức, những chiếc xe bọn Đức bỏ lại vẫn còn cháy dở. Nhưng ngôi nhà cháy trụi vẫn còn bốc khói. Dân chúng thị trấn mỏ này, trẻ con và người lớn từ các hầm hố chui ra, vui sướng chạy về phía chúng tôi. Chúng tôi hiểu tình cảm của họ, nhưng đề tránh những hy sinh vô ích, chúng tôi đề nghị họ quay về các hầm trú ấn, bởi vì cuộc chiến đấu còn tiếp diễn ngay gần đây.

        Tại sở chỉ huy tiểu đoàn của thiếu tá Tu-sép có mặt cả trung tá Ê-pa-ne-snhi-cốp, trung đoàn trưởng trung đoàn bộ binh 1052. Con người vai rộng, cao gần hai mét, mũi và má lốm đốm tàn hương này, lúc nào cũng gợi cho tôi nhớ đến một chàng hiệp sĩ kỳ diệu trong một truyện cổ tích trẻ thơ nào đó. Bộ mặt của đồng chí ấy bây giờ trở nên hốc hác, nghiêm nghị. Cuộc chiến đấu ác liệt làm cho cả những con người như đồng chí ấy cũng phải mệt mỏi. Tôi ôm đồng chí ấy và chúc mừng thắng lợi đầu tiên trên đất Đô-nét. tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn bộ binh số 1 tiến đến, báo cáo.

        - Đồng chí thiếu tá quê ở đâu? - Tôi hỏi.

        - Xa-ra-tốp - Thiếu tá trả lời.

        Chủ nhiệm chính tri sư đoàn vui vẻ nổi:

        - Đồng chí sư đoàn trưởng, thế là đồng chí được gặp bạn đồng hương trên đất Đô-nét đấy nhé!

        Chúng tối im lặng nhìn nhau mỉm cười. Có một cái gì ấm áp trong lòng. Tôi bắt tay thiếu tá Tu-sép, biểu dương đồng chí và chúc đồng chí lập thành tích trong chiến đấu.

        - Từ trên sở chỉ huy của sư đoàn, chúng tôi thấy rất rõ cuộc xung phong anh dũng của đại đội bên sườn phải của các đồng chí. Ai chỉ huy đại đội đó? - Tôi hỏi.

        - Đó là đại đội bộ binh 3. Đại đội trưởng là thượng úy An-đrây Va-xi-li-e-vích Rô-xtốp-sin, đảng viên. Đại đội này đã được gọi là "đại đội của những người gan dạ”. Đây, "Bản tin chiến đấu” đã in xong. Chốc nữa cả trung đoàn sẽ biết về đại đội này, - Thiếu tá I-van Ia-cô- sơ-le-vích Gu-gíp, trung đoàn phó chính trị, trả lời.

        Sau khi ngừng một lúc, đồng chí tiếp tục nói:

        - Kia, đồng chí nhìn xem, thanh niên Côm-xô-rnôn của chúng tôi chiến đấu cũng xuất sắc đấy chứ! - Và đồng chí chỉ về phía 3 chiếc xe tăng đang cháy - Những chiếc xe tăng này bị trung đội hỏa lực thuộc đại đội pháo binh của trung đoàn bắn cháy. Trung đội trưởng là trung úy Pa-ven A-lếch-xê-e-vích Khác-chen-cô, thanh niên Côm-xô- môn vùng Đôn-bát. Đồng chí thấy không ? Ở đằng kia có hàng chục tên phát xít bi bắn gục. Đó là chiến công của xạ thủ đại liên Xa-ga-đát Nuốc-ma-gôm-bê-tốp, đoàn viên thanh niên. Chiếc xe tăng trước mặt chúng là kia là do thượng sĩ Đê-me-chép, đảng viên, bắn cháy bằng súng chống tăng ở khoảng cách 30 mét. Khi tiến công Ca-tức, đảng viên Mô-gô-svi-e-li đa xung phong từ phía sau và tiêu diệt một ổ đại liên địch ở ngã tư đường phố.

        Đó không phải là báo cáo, mà là một câu chuyện hân hoan và cảm động của đồng chí trung đoàn phó chính trị về lòng dũng cảm và chủ nghĩa anh hùng của bộ đội và cán bộ trung đoàn.

        Bọn tù binh được dẫn đến. Trung sĩ I-van Li-u-bi-vưi, phiên dịch, người giải tù binh đến, báo cáo: "Bọn chúng rất ngạc nhiên, không hiểu sao lực lượng của người Nga lại mạnh như vậy. Chúng cho rằng hệ thống phòng ngự của chúng bất khả xâm phạm. Chúng không hiểu được ta. Ở Mô-dơ-đốc và Oóc-đô-giô-ni-kít-de chúng ta có gặp khó khăn, nhưng ngay cả ở những nơi ấy chúng ta cũng đã đánh tan bọn phát xít. Sau đó chúng ta thắng cả ở Cu-ban, cả ở Đôn-bát ”.

        - Bộ đội Cu-ban thế nào? - Tôi hỏi đồng chí trung đoàn trưởng.

        - Những người Cô-dắc vùng Cu-ban rất dũng cảm. Như mọi chiến sĩ của sư đoàn, họ chiến đấu rất dũng mãnh, đúng kiểu quân cận vệ - Trung đoàn trưởng A-lếch-xan-đrơ Prô-cô-phi-e-vích trả lời.

        Sau đó chúng tôi đến sở chỉ huy của thiếu tá Phê-điô I-xa-e-vích Mi-sun. Đồng chí báo cáo một cách ngắn gọn và bình tĩnh về trận đánh vừa qua. Đồng chí vui vẻ kể lại trận chiến đấu anh dũng của đại đội bộ binh 7 do trung úy Va-len-tin I-va-nô-vích ổ-gô-ri-át-kin chỉ huy và của đại đội bộ binh 3 do đại úy A-lếch-xan-đrơ Pê-tơ-rô-vích Ca-địn-ni- cốp chỉ huy. Khi những đại đội này phải cản phá đợt bộ binh Đức phản xung phong ở mỏ "Ô-bu-sếch”, các chiến sĩ đã dũng cảm xông vào đánh giáp lá cà. Chính họ là những người đầu tiên tiến công vào tuyến đường sắt và vào thị trấn A-lếch-xê-e-vô Oóc-lốp-ca. Nhưng nổi bật nhất là trung đội của trung sĩ Pi-ốt Pê-tơ-rô-vích Cô-xtin. Đồng chí là người đầu tiên cùng trung đội xông vào thi trấn A-lếch-xê-e-vô Oóc- lốp-ca và bắn chết 50 tên phát xít.

[Giangtvx]

     
        Tôi lắng nghe đồng chí thiếu tá báo cáo và càng thấy việc đề nghị bổ nhiệm đồng chí làm trung đoàn trưởng cách đây ít lâu là đúng. Trước đây, khi còn là tham mưu trưởng lữ đoàn thủy quân lục chiến 34, đồng chí đã từng làm mọi người ngạc nhiên vì những ý kiến táo bạo và cách giải quyết nhanh chóng những vấn đề quân sự phức tạp. Bây giờ những phẩm chất đó lại càng bộc lộ rõ. Chúng tôi trao đổi ý kiến về tình hình và đi đến kết luận rằng, nguy hiểm chủ yếu trong những trận sắp tới là xe tăng Đức. Cũng ở đây, chúng tôi quyết định chuyển các tiểu đoàn pháo của trung đoàn pháo 833 sang thuộc quyền các trung đoàn bộ binh và tăng cường cho mỗi tiểu đoàn bộ binh một khẩu đội pháo.

        Tại sở chỉ huy của trung đoàn bộ binh 1054 ở thị trấn Xéc-đi- tô-e có đại úy tham mưu trưởng A-lếch-xan-đro Ghê-oóc-ghi-e-vích Su-ru-pốp. Người cán bộ trẻ tuổi này báo cáo tình hình một cách vững vàng và rành mạch. Tôi dùng điện thoại liên lạc với trung tá trung đoàn trưởng Ni-cô-lai Páp-lô-vích Muốc-din cùng với trung úy Pa-ven Mát-vê-e-vích Cô-xtô-ri-cốp, bí thư đảng của tiểu đoàn bộ binh 1, lúc đó đang ở đại đội bộ binh 2 của thượng úy An-tôn I-lích Pri-khô-gi. Đây là đại đội đầu tiên đột nhập ga xe hỏa và thị trấn Xéc-đi-tô-e. Tôi biểu dương thượng úv Pri-khô-gi và toàn thể chiến sĩ của đại đội, rồi trao đổi ý kiến với đồng chí Muốc-din về diễn biến trận đánh. Đồng chí báo cáo rằng mọi người đều phấn khởi sẵn sàng chiến đấu và đồng ý nên đưa các tiểu đoàn pháo về phổi thuộc các trung đoàn bộ binh.

        Sau khi về sở chỉ huy mới của sư đoàn đặt ở gần A-lếch-xê-e-vỏ Oóc-lốp-ca, tôi nghe đại tá tham mưu trưởng Xa-phô-nốp báo cáo. Đồng chí phác họa tình hình qua ban đồ, trên đó có đánh dấu rõ ràng vị trí của các trung đoàn bộ binh trong quá trình chiến đấu và hoạt động của địch. Trong cuộc trao đổi ý kiến ngắn này, chúng tôi thảo luận mọi vấn đề của trận đánh sắp tới và tôi hạ quyết tâm chuyến sang phòng ngự ở tuyến đã chiếm được. Báo cáo đầu tiên của Xa-phô-nốp về hoạt động của sư đoàn đã gây cho tôi một ấn tượng rất tốt. Tôi rất mến người cán bộ hăng hái, có thân hình chắc nịch và tính tình điềm đạm này. Đồng chí luôn luôn tỏ ra vững vàng, lãnh đạo các cán bộ tham mưu hết sức sâu sát. Về sau, giữa tôi và đồng chí đã nảy nở một tình bạn chiến đấu thắm thiết.

        Chúng tôi ra khỏi hầm trú ẩn và kiểm tra cách bố trí của sở chỉ huy. Mọi bộ phận của sở chỉ huy đều được sắp xếp đúng quy đinh, các phương án chiến đấu đều được chuẩn bi. Hầm trú ẩn và hào giao thông được thiết bị hoàn hảo.

        Đại tá N.T. Pê-tren-cô, mặc bộ áo liền quần như mọi khi, tiến đến gần chúng tôi và nói:

        -  "Toán chiến đấu” bảo vệ ga Pốt-ni-cô-vô đã gặp được lữ đoàn, nhưng thiếu tá Gô-lu-bép và một số chiến sĩ xe tăng đã hy sinh.

        Đó là một tin buồn. Chúng tôi lặng lẽ nhìn nhau và cúi đầu. Tôi thường coi những chiến sĩ xe tăng của lữ đoàn và người lữ đoàn trưởng là các bạn chiến đấu của mình, về sau tôi được lệnh chuyển lữ đoàn xe tăng này sang tăng cường cho các quân đoàn bộ binh, nhưng được phép giữ lại một tiểu đoàn xe tăng cho sư đoàn. Theo đề nghị của tôi, đồng chí lữ đoàn trưởng được ở lại với tiểu đoàn. Điều đó làm cho cả hai chủng tôi đều phấn khởi. Tôi nói với đại tá N.T.Pê-tren-cô nhân danh bộ tư lệnh sư đoàn bộ binh 301 biểu dương toàn thể chiến sĩ lữ đoàn xe tăng 140 đã chiến đấu ngoan cường và dũng cảm.

        Trong nhật ký chiến đấu của sư đoàn bộ binh 301 xuất hiện những dòng chữ đầu tiên về các trận đánh trên đất Đô-nét: ”... Hồi 14 giờ ngày 1 tháng 9 năm 1943, trong một trận xung phong chớp nhoáng, các đơn vị của sư đoàn đã chọc thủng hàng phòng ngư địch và chiếm được các khu dân cư Ca-tức, A-lếch-xê-e-vô Oóc-lốp-ca, Xéc-đi-tôi-e.

------------------
       1. Cục lưu trữ Bộ Quốc phòng Liên Xô, kho sư đoàn bộ binh 301, phiếu 492514, hồ sơ 1, tờ 1.

[Giangtvx]

ĐÁNH TRẢ CÁC CUỘC PHẢN XUNG PHONG

        Tới khuya, tôi báo cáo vơi tướng I.P. Rô-xlưi rằng sư đoàn đã tiến đến tuyến A-lếch Xe-e-vô Oóc-lốp-ca, Xéc-đi-tôi-e và tôi đã hạ quyết tâm chuyền sang phòng ngự ở tuyến này. Đồng chí nói:

        -  Xin chức mừng thẳng lợi đầu tiên của sư đoàn trên đất Đô-nét. Tôi tán thành quyết tâm của đồng chí. Nhiệm vụ chính của ngày mai là: Không được để quân địch đột phá phía sườn và phía sau của quân đoàn. Tôi thông báo đề đồng chí nắm được tình hình chung ở hướng chúng ta: sư đoàn bộ binh 320 hiệp đồng với sư đoàn bộ binh 127 của quân đoàn bộ binh 31 bên cạnh đang tiến công Chi-xti-a-cô-vô (Tô-re-dơ). Sư đoàn bộ binh 230 bi tổn thất nhiều, sư đoàn trưởng không chỉ huy được các trung đoàn; sư đoàn bộ binh 96 đã chiếm được điểm cao Xa-ua - Mô-ghida, đang đẩy lùi những cuộc phản xung phong mãnh liệt của địch. Bên trái các đồng chí là sư đoàn bộ binh cận vệ 50 thuộc quân đoàn bộ binh cận vệ 3 đang tiến công ở hướng Du- gô-rết. Như thế, hai bên sườn của đồng chí bị hở, vì sư đoàn đã tiến quá xa. Sự vận động của các đồng chí đã tạo ra những điều kiện thuận lợi để bao vây cụm tập đoàn quân địch ở Xa-ua - Mô-ghi-la. Địch run sợ và hôm nay chúng đã vội vã bỏ thành phố Cra-xmri-lút. Các đồng chí hãy sẵn sàng đánh trả mọi cuộc phản xung phong của địch.

        Ngày 1 tháng 9 không chỉ có ý nghĩa đặc biệt đối với các binh đoàn của tập đoàn quân xung kích 5. Nó cũng là bước ngoặt trong giai đoạn tiến công của toàn thể phương diện quân Nam. Bộ đội của phương diện quân đã đánh bại sư ngoan cố của bọn Hít-le và đạt được những kết quả quan trọng về mặt chiến thuật - chiến dịch. Tập đoàn quân xung kích 5 đã đóng vai trò to lớn. Tập đoàn quân đã chiếm được tuyến phòng ngự cắt ngang với những điểm tựa mạnh của địch: Xa-ua - Mô-ghi-la, Chi-xti-a-cô-vô (Tô-re-dơ), Ca-tức (Sắc-cho-rơ-xca), Xéc-đi-tôi-e. Còn sư đoàn chúng tôi tiến đến tuyến A-lếch-xê-e-vô Oóc- lốp-ca, Xéc-đi-tôi-e đã tạo nên đoạn chính diện bên ngoài, bao vây cụm quân địch ở Xa-ua - Mô-ghi-la. Trong một trận đánh đêm, trung đoàn bộ binh 1052, sau khi đánh bật cuộc phản xung phong của địch vào thi trấn Ca-tức, đã chiếm được Đa-vư-đốp-ca và Péc-vô-ma-ca vào lúc tảng sáng.

        ... Sáng sớm. Trong trí nhớ tôi lại hiện lên rõ rệt cảnh chiến đấu tối qua. Một câu hỏi cứ xoáy vào tôi: Là sư đoàn trưởng, tôi chỉ huy chiến đấu đã đúng chưa? Không, không thể quên được những luận điểm rõ rệt mà tôi đã học ở Học viện về việc đánh giá tình hình, việc nghiên cứu và đề ra các cách giải quyết, việc hạ mệnh lệnh, chỉ thị và tổ chức hiệp đồng tác chiến. Đó là một sơ đồ lý thuyết cân đối, có cơ sở khoa học vững chắc. Còn đây là trận đánh thực tế, một sự thật khách quan. Phải đặt kẻ thù cụ thể vào một sơ đồ có sẵn, đây, vào vị trí này!

        - Cậu đang phản ánh đấy à? - Giọng nói của chính ủy Cô-skin vang lên bên công sư quan sát của tôi.

        - Này, Cô-skin ! - Tôi trả lời - Cậu vừa bắn trúng vào "điểm 10”, hay như dân pháo binh thường nói, bắn trung "sườn” xe tăng đấy !

        Cô-skin mỉm cười như moi khi:

        - Cậu hãy giải thích xem, sao mình lại bắn trúng đích như vậy?

        - Có gì đâu. Cậu đoán là mình đang "phản ánh” hiện thực khách quan trong cảm giác của mình chứ gì ?

        Không phải ngẫu nhiên mà đồng chí chính ủy dùng từ "phản ánh”. Một hôm, sau khi tôi kể rằng năm 1933 -1936 tôi học xong khóa ba năm trường Đại học cộng sản ban đêm của Cục chính trị bộ đội biên phòng U-cra-in, chúng tôi thường trò chuyện, kiểm tra kiến thức của mình về nhiều vấn đề thuộc lý luận mác-xít.

        - Tốt lắm! - Cô-skin nói tiếp - Trước đây chúng mình thường nói về khái niệm duy vật của các hiện tượng tư nhiên và phát triển xã hội, còn hôm nay thì chung mình đang thụ cảm các hiện tượng chiến tranh, chiến đấu. Người chỉ huy đánh giá đúng tình hình cũng chính là phản ánh được hiện thực khách quan. Mọi phạm trù của phép biện chứng đều áp dụng được vào hoàn cảnh của chúng ta.

        - Cậu hoàn toàn đúng. Nếu mình không biết phép biện chứng, mình đã không dám đứng ra chỉ huy sư đoàn. Hồi ở Học viện M. V. Phrun-de, mình được toàn điểm giỏi về môn chủ nghĩa Mác - Lê-nin.

        - Mà trời cũng phú cho cậu cái tài tổ chức đấy chứ ?

        - Chúng mình quen nhau đã lâu, mà bây giờ mình mơi biết là trời đã phú cho cậu cái tài tán đấy, Cô-skin ạ !

        Tiếng gầm ngày càng lớn từ phía địch bay tới chỗ chúng tôi, và ở chân trời đã xuất hiện bóng đen của những chiếc "Gioong ke”. Lúc sau, lớp sóng bộ binh Đức đầu tiên đã xuất hiện, có xe tăng yểm trợ. Rất nhiều xe tăng. May mà khi trời còn tối, chúng tôi đã điều các tiểu đoàn pháo và một tiểu đoàn chống tăng độc lập vào đội hình chiến đấu của các tiểu đoàn bộ binh. Những bóng đen lính và xe tăng Đức đã tiến gần tới đội hình chiến đấu của trung đoàn bộ binh 1052. Một trận đánh ác liệt bắt đầu.

        Tin tức từ các đoạn bay về tới tấp. Theo báo cáo của các trung đoàn trưởng, của các cán bộ tham mưu và của phòng chính trị, thì cuộc xung phong đầu tiên của bọn phát xít đã bị bẻ gãy. Mà chính tôi từ trên đài quan sát cũng trông thấy tiến trình trận đánh.

[Giangtvx]

         
        Ở tuyến Péc-vô-mai-ca và Đa-vư-đốp-ca, các phân đội thuộc trung đoàn bộ binh 1052 đã dũng cảm đánh bật những cuộc phản xung phong của địch, cũng như họ đã anh dũng chiến đấu trong trận xung phong hôm qua. Trung đội bộ binh của trung uy A-lếch-xan-đrơ A-ni-xi-mô-vích Xu-khôi hiệp đồng với trung đội pháo của trung úy A-pha-na-xi Xéc- ghê-e-vích Che-chơ-nép thuộc tiểu đoàn pháo binh của trung đoàn đã tiêu diệt hơn một trăm tên phát xít và bắn cháy hai xe tăng. Khi cụm bộ binh và xe tăng địch lọt vào đội hình chiến đấu của tiểu đoàn bộ binh 2, các chiến sĩ không hề nao núng. tiểu đoàn phó cùng với thượng úy Pa-ven I-van-nô-vích Bư-cốp, đại đội trưởng đại đội bộ binh 1, đã xốc toàn đại đội lao vào giáp lá cà, quật ngã bọn phát xít. Đại úy tiểu đoàn trưởng Gri-go-ri Đư-nni-tơ-ri-e-vích Ga-ga-rin-xki bị thương, nhưng không rời trận đia. Xạ thủ đại liên, binh nhất Gri-gô-ri I-va-nô- vích Xle-pu-kha, không mất bình tĩnh khi nhìn thấy một khối xanh xám đang di động trước trận đia bắn. Bằng loạt đạn chính xác, đồng chí đã tiêu diệt 20 tên phát xít. Cuộc chiến đấu ở đoạn của trung đoàn bộ binh 1050 rất ác liệt. Và ở đây các chiến sĩ pháo binh và đại liên đã là những anh hùng của trận đánh. Đại đội 1 của thượng úy A-lếch- xây Xtê-pa-nô-víeh ô-gie-ren-cốp, bằng những phát đạn trực tiếp, đã bắn cháy nhiều xe tăng địch đang xung phong. Vấp phải lưới lửa vũ bão của đại đội đại liên của thượng úy A-lếch-xan-đrơ I-va-nô-vích Da-pô-rô-giết thuộc tiểu đoàn bộ binh 3, bọn lính bộ binh Hít-le đã phải gục ngã hoặc bỏ chạy.

        Tiểu đoàn bộ binh 3 của thiếu tá Lê-ô-nít I-a-cốp-le-vích Mô-tô- vi-chép phải chịu đựng một đòn đột kích mãnh liệt. Quân địch ở đây đã lọt được vào trận địa của đại đội bộ binh 7. Trận đánh giáp lá cà bắt đầu. Bọn phát xít đã bị quật ngã. Chiến sĩ thuộc tiểu đoàn bộ binh của thượng úy Ni-cô-lai Cô-se-lép tỏ ra có sức chịu đựng to lớn và có bản lĩnh chiến đấu. Họ không cho xe tăng địch vượt qua được trận địa của mình, bằng súng bộ binh họ đã diệt 50 tên phát xít và bằng lựu đạn, họ đã đánh gục 2 xe tăng. Trong trận này, đại úy Va-len-tin I-va- nô-vích Ô-gơ-ri-a-đư-kiri đã dẫn đầu đại đội lao lên phản kích và đã anh dũng hy sinh.

        Trung đoàn bộ binh 1054 tiến hành một cuộc chiến đấu ác liệt nhất suốt từ sáng. Bầy máy bay ném bom của bọn phát xít gồm 25 - 30 chiếc, đột kích vào đội hình chiến đấu của trung đoàn cũng như vào ga xe lửa và thị trấn Xéc-đi-tôi-e. Rõ ràng ở đây, bọn Hít-le đã định giáng một đòn đột kích chính dọc theo tuyến đường sắt. Trong tình hình phức tạp này, trung đoàn trưởng luôn luôn phải yêu cầu tập trung toàn bộ hỏa lực của cụm pháo binh sư đoàn. Chiến sĩ súng cối ở các tiểu đoàn đã thể hiện đầy đủ khả năng của mình trong khi đánh trả những cuộc phản xung phong ngày 2 tháng 9 của địch. Đại đội súng cối của thượng úy Xéc-gây Phi-líp-pô-vích Te-re-sen-cô thuộc tiểu đoàn bộ binh số 1 đã tiêu diệt vài chục tên phát xít. Các chiến sĩ đã đánh rất khôn ngoan và dũng cảm. Thí dụ: tiểu đội bộ binh của trung sĩ Pi-ốt Mi-an-chư-ni-cốp đã tiêu diệt gần 50 tên phát xít và bắn cháy 3 xe tăng. Trung đội súng máy của tiểu đoàn 1 bộ binh do trung úy Gu-xê-in Mi-rốt-gia-ghi-rô-vích Gu-xây-nốp đã gây tổn thất lớn cho kẻ thù. Nhưng có lẽ chiến công đáng ghi nhớ nhất ngày hôm đó là của trung sĩ A-lếch- xan-đrơ Xốp-cô, khẩu đội trưởng thuộc tiểu đoàn súng chống tăng. Người chiến sĩ này đen nhẻm vì bùn và thuốc súng, mặc chiếc áo bộ đội rách bươm, để lộ chiếc may-ô lính thủy sọc xanh, đã trở thành mối đe dọa đối với những chiếc xe tăng địch đi qua trận địa bắn của anh.

        - Chúng ta đã thấy những chiếc xe tăng như thế này ở gần Oóc- đô-giô-ni-kít-de ! - Xốp-cô nhận xét và quay lại những người bạn chiến đấu ở khẩu đội mình, hỏi : - Các đồng chí này, chúng đã cháy trụi ở đó phải không ?

        - Đúng đấy! - Khầu đội đồng thanh trả lời.

        - Bắn ! - A-lếch-xan-drơ Xốp-cô hạ lệnh.

        Một phát đạn, một cột khói đen và lửa bốc trên xe tăng địch.

        - Cháy rồi ! - Mọi người kêu lên.

        - Bắn !

        Lại thêm một chiếc xe tăng to kềnh đứng sững ngập trong khói đen. Năm chiếc xe tăng phát xít đã bị khẩu đội của trung sĩ A-lếch- xan-đrơ Xốp-cô diệt trong trận này. Khẩu đội của trung sĩ I-van Xcô- cốp đã bắn cháy 3 xe tăng.


-----------------
       1. Cục lưu trử Bộ Quỗc phòng Liên Xô, kho 1052, phiếu 496490, hồ sơ 1 - 5 ; kho 1050, phiẽu 496439, hồ sơ 1, tờ 1- 10; kho 1054, phiếu 496442, hồ sơ' 1, tờ 1 - 5.

[Giangtvx]

        Tiểu đoàn pháo chống tăng có bổ sung học viên các trường trung cấp hải quân Xê-va-xtô-pôn và Ba-kin, dưới sự  chỉ huy của thiếu tá Mác-xim At-khi-pô-vích Prê-xtin-xki, đã được bộ đội chúng tôi gọi là pháo đài lửa ”. Một số báo đặc biệt của sư đoàn được dành riêng để viết về hành động anh hùng của các chiến sĩ pháo.

        Trong suốt một ngày, địch đã dùng những lực lượng bộ binh lớn có xe tăng chi viện, tiến công 4 lần. Trên trời, những chiếc "Gioong- ke” xuất hiện hết đợt này đến đợt khác, đổ hàng tấn chất giết người xuống trận địa của sư đoàn chúng tôi. Nhưng các chiến sĩ Xô-viết không hề nao núng. Sự ngoan cường của họ vững hơn cả những lớp thép bọc xe tăng địch.

        Tới khuya, tướng I.P. Rô-xlưi goi điện thoại tới. Đồng chí nói, giọng mệt mỏi, nhưng phấn khởi :

        - Thế là ta đã thắng. Sư đoàn 320 bộ binh hiệp đồng với các sư đoàn của quân đoàn 31 bộ binh đã làm chủ thành phố Chi-xti-a-cô- vơ (Tô-rê-dơ) và đang phát triển tiến công tới E-na-ki-e-vô. 

        Tôi báo cáo tình hình và kể về những trận đánh ác liệt trong ngày. Tư lệnh quân đoàn thông báo là đã báo cáo với tướng V.Đ. Svê-ta-ép, tư lệnh tập đoàn quân, về cuộc chiến đấu này của sư đoàn. Tư lệnh tập đoàn quân rất hài lòng về hoạt động tác chiến của sư đoàn 301.

        - Các đồng chí bảo bọn phát xít ngoan cố lắm phải không? Thế là chúng muốn bóp nát đồng chí và đánh vào sườn, rồi vào cả phía sau quân đoàn. Không được để cho chúng làm việc ấy.

        - Tôi cũng hiểu tình thế đó. Nhưng sư đoàn vẫn bị hở sườn như cũ. Việc này đòi hỏi tôi phải có lực lượng dự bị mạnh. Ở vùng thị trấn Ca-tức, tôi đã dự bi sẵn một tiểu đoàn bộ binh cơ giới độc lập, một tiểu đoàn xe tăng độc lập, hai đại đội pháo binh thuộc trung đoàn chống tăng 507 của tập đoàn quân.

        - Đúng, -Tướng Rô-xlưi tán thành-đồng chí cứ dự bị sẵn đấy. Chúc thắng lợi! Còn chúng tôi sẽ xúc tiến việc đánh tan cụm Xa-ua - Mô-ghi-la. Việc đó sẽ giảm bớt gánh nặng cho đồng chí.

        Tôi hiểu rõ rằng quân đoàn trưởng có nhiều việc phải lo ở những đoạn khác và những nỗ lực chủ yếu của quân đoàn vẫn phải tập trung ở Xa-ua - Mô-ghi-la. Còn ở đây, tôi phải dựa hoàn toàn vào lực lượng sư đoàn mình, tự lực chọn những phương thức tác chiến tiếp tục. Phân tích tính chất trận đánh hôm nay và nắm được thói quen của bọn phát xít, tôi quyết định: tốt nhất bây giờ là tiến công địch bất ngờ vào ban đêm, khi bọn chúng còn kinh hoàng vì những đòn đột kích ban ngày, chưa kịp hoàn hồn và chưa điều kịp quân dự bị. Ban ngày, khi trận đánh đang diễn ra, phòng tham mưu đã thu thập được nhiều số liệu về địch, về hệ thống phòng ngư của chúng. Cuộc công kích ban đêm có thề đánh bật chúng ra khỏi tuyến chúng đang giữ và chiếm được những điểm có lợi về mặt chiến thuật. Theo báo cáo của các trung đoàn trưởng, của tham mưu trưởng và của chủ nhiệm chính trị thì qua một ngày chiến đấu, tổn thất của sư đoàn không đáng kề, tinh thần của bộ đội vẫn hăng hái và phấn chấn. Việc đánh bật được những cuộc phản xung phong của địch đã động viên mọi người. "Thành tích này có thể và cần phải phát huy” - Đó là ý kiến thống nhất của mọi cán bộ cấp dưới tôi.

        Nửa đêm, không có pháo bắn chuẩn bi, các trung đoàn đã chớp nhoáng ập vào trận đia địch. Gần sáng ngày 3 tháng 9, họ đã tiến đến tuyển Chéc-nốp-xki, điềm cao 211,8, Bét-xa-rát-xki. Các trung đoàn 1050 và 1052 đã phát triển tiến công về hướng O-xi-nô On-khốp-ca, thị trấn Ni-giơ-na-nai-a Cơ-rưn-ca, còn trung đoàn 1054 - đã nhanh chóng tiến về phía thị trấn Mô-rô-đô-vô, Du-ép-ki, đánh vu hồi hồ chứa nước và Du-gơ-rét từ phía bắc.

        Trong quá trình tiến công, một số cuộc phản xung phong của địch đã bị bẻ gãy. Ở tuyến các thị trấn Ô-xi-nô ôn-khốp-ca, Mô-rô-đô-vô, bộ chỉ huy Đức đã ném nhiều lực lượng dự bị mới vào những cuộc phản xung phong. Chung tôi đã dự kiến tình huống này và điều trước những tiểu đoàn pháo và súng chống tăng vào đội hình chiến đấu của các tiểu đoàn bộ binh. Bộ binh và xe tăng địch đã vấp phải hỏa lực dày đặc của những tiểu đoàn này. Cuộc phản kích của địch bị chặn đứng. Lúc đó, trên bầu trời một bầy "Gíoong-ke” rất đông xuất hiện. Tiếng bom nổ rung chuyền mặt đất. Những cột cát và bụi xám bay vứt lên trời xanh trên đội hình chiến đấu của sư đoàn. Có đến 2 tiểu đoàn bộ binh Hít- le, được 20 xe tăng chi viện, đánh vào trung đoàn 1050 bộ binh, còn từ phía Ô-xi-nô Ôn-khốp-ca, một cụm địch khác phản xung phong đánh vào sườn trung đoàn bộ binh 1052.

[Giangtvx]

          
        Và một trận đánh gần lại nổ ra. Bộ binh ta tiêu diệt sinh lưc địch, còn pháo binh đánh vào xe tăng. Đại đội pháo 1 của thượng úy A-lếch-xây Ô-gie-ren-cốp tiếp cận và tiến đánh một nhóm xe tăng, còn trung đội pháo của trung úy Xéc-gây I-a-cốp-le-vích Chéc-ni-chen-cô thì đánh một nhóm khác. Một, hai, rồi ba ngọn đuốc lửa bùng lên ở những chiếc hòm thép màu nâu mang chữ thập ngoặc bên sườn. Bộ binh địch bắt đầu hỗn loạn. Thế là đại đội đại liên của thượng ủy A-ỉếclì-xan-đrơ I-va-nô-vích Da-pô-rô-giét trút bão lửa vào đội hình của bọn phát xít. Trung úy Lê-ô-nít Ni-khaidô-vích Ma-lưi, trung đội trưởng trung đội đại liên, bị thương. Đại đội trưởng lập tức xuất hiện ở vị trí của trung đội này. Rồi đại đội trưởng cũng bị thương luôn. Nhưng cả hai cán bộ là đảng viên đã không rời trận đia, tiếp tục chỉ huy các chiến sĩ đại liên.

        Ở nhiều đoạn đã diễn ra những trận đánh giáp lá cà. Kìa, các chiến sĩ thuộc trung đội của thượng sĩ Pi-ốt Pê-tơ-rô-vích Cô-xiin đang quần nhau với địch. Người thượng sĩ anh hùng đang ở phía trước, tả xung hữu đột, quật ngã một số tên phát xít, buộc một số tên khác phải bỏ chạy. Bị thương nhưng người trung đội trưởng anh dũng vẫn không rời trận địa, tiếp tục chỉ huy trung đội một cách vững vàng. Binh nhì Mi-kha-in Ma-ca-rốp thuộc đại đội tiểu liên của đại úy Ap-đu- xa-lin Đơ-gium-ba-ép, một mình diệt 15 tên phát xít trong một trận tiếp cận.

        Sườn phải của tiểu đoàn 1 bộ binh do đại úy I-van Ti-mô-phê-e- vích Síp-lép chỉ huy, thuộc trung đoàn bộ binh 1054, đã phải chịu đòn phản xung phong chủ yếu. Các chiến sĩ Xô-viết đã dũng cảm đón đánh kẻ thù. Khi đội ngũ địch xuất hiện dày đặc trước công sự của binh nhì Xéc-gây Véc-na-xki, người đoàn viên thanh niên Côm-xô-môn này bình tĩnh lia một tràng tiểu liên dài, quật ngã 15 tên phát xít. Nhưng bỗng một chiếc xe tăng địch đã đến ngay trước mặt; lúc đó trái tim người chiến sĩ trẻ không hề run sợ. Để xe tăng tiến hẳn tới thật gần, đồng chí mới vung lựu đạn ra.

        Khắp sư đoàn nhanh chóng loan tin về chiến công của hai chiến sĩ tiểu liên Ép-đa-nốp và Xtê-pa-nốp. Trông thẩy chiếc xe bọc thép đang đi tới, họ bí mật tiến ra sát đường, chiếm lĩnh một vị trí thuận tiện, chờ chiếc xe tới gần hơn và bằng một loạt đạn trúng đích, họ đã bắn chết tên lái xe và một tên sĩ quan. Lợi dụng lúc địch hỗn loạn, họ đã tước vũ khí và bắt sống 15 tên phát xít¹.

        Trong một cuộc đánh phản xung phong, thượng úy An-tôn I-lích Pri-khô-gi, đại đội trưởng đại đội 1 bộ binh, đã hy sinh anh dũng. Lập tức, đại úy Va-xi-li A-pa-na-xi-e-vích Gôn-cha-rúc, tiểu đoàn phó tiểu đoàn 1 bộ binh, tiến lên chỉ huy đại đội. Đại đội đã chiến đấu với bọn phát xít dưới làn mưa đạn pháo và giữa tiếng mìn nổ khắp nơi. Đại úy Gôn-cha-ruc bị thương nặng, nhiều hạ sĩ quan và chiến sĩ cũng bị thương, nhưng không ai chịu rời trận đia. Đại đội đã đẩy lùi cuộc phản xung phong của địch và giữ vững trận địa của mình.

        Các chiến sĩ tiểu đoàn pháo chống tăng đã thể hiện bản lĩnh tuyệt vời trong cuộc chiến đấu với xe tăng địch. Các khẩu đội hoạt động chính xác, nhưng xuất sắc nhất là các thượng sĩ khẩu đội trưởng Ghê- oóc-ghi A-ba-cu-mốp và Đơ-mi-tơ-ri Chéc-nô-dúp. Trong trận đánh, tiểu đoàn đã hạ tất cả 9 xe tăng.

        Những cuộc phản xung phong ác liệt và ngoan cố của địch đã bị đánh bật, và chúng phải chịu những thiệt hại to lớn. Nhưng thắng lợi đến với chúng ta cũng chẳng dễ dàng gì. Chúng ta đã mất một số đồng đội. Trong lúc đánh trả một cuộc phản xung phong, G.M. Gu-xây-nốp, trung đội trưởng trung đội đại liên, người con anh hùng của dân tộc A-đéc-bai-gian, đã hy sinh.        

        Đại tá Ê-mê-li-an I-va-nô-víeh Si-kin, tham mưu trưởng quân đoàn gọi điện tới. Qua cuộc nói chuyện với đồng chí, tôi được biết như sau:

        Do tập đoàn quân xung kích 5 đột phá được tuyến phòng ngự thứ nhất của "Mặt trận - Mi-út” và do những đòn đột kích tiếp đó ở hướng Nam - đánh vào Ta-gan-rốc, và ở hướng Bắc - đánh vào tây Xa-ua - Mô-ghi-la, Chi-xti-a-cô-vô, bộ đội phương diện quân Nam đã gây ra những thiệt hại nghiêm trọng cho chủ lực của tập đoàn quân 6 của Đức, và hiện nay đang bố trí lại lực lượng nhằm phát huy thắng lợi². Tình hình lúc đó làm cho hướng tiến công tiếp theo của tập đoàn quân xung kích 5 phải thay đối: lẽ ra phải đánh vu hồi vào thành phố Xta-li-nô từ phía nam như ý đồ chung của chiến dịch đã dự định, nhưng tập đoàn quân sẽ dùng bộ phận trung tâm trong đội hình chiến dịch của mình đề tiến công vào Xta-li-nô.

---------------------
       1. Cực lưu trữ Bộ Quốc phòng Liên Xô, kho trung đoàn bộ binh 1054, phiếu 496442. hồ sơ 1, tờ 5.

        2. Ngày 2 tháng 9, trong cuộc nói chuyện điện thoai với Nguyên soái Liên Xô A.M. Va-xi-lép-xki, đại diện Đại bản doanh ở phương diện quân Nam, Tổng tư lệnh tối cao đã coi thất bại của tập đoàn quân 6 Đức ở sông Mi-út là "thành tích to lớn của bộ đội phương diện quân Nam" (A.M. Va-xi-lép-xki, Sự nghiệp cả cuộc đời, Mát-xcơ-va, 1974, tr.342).

[Giangtvx]

        Đại tá E.I. Si-kin nói:

        -  Sư đoàn 301 của đồng chí nằm ở hướng chính và sẽ tiến công vào Ma-kê-ép-ca và Xta-li-nô. Mệnh lệnh cho sư đoàn đã được soạn thảo và tướng Rô-xlưi đã ký. Xin chúc mừng đồng chí¹.

    Nhân dịp kỷ niêm 30 năm giải phóng Đôn-bát, báo Công nhân (cơ quan ngôn luận của Ban chấp hành trung ương Đảng công sản U-cra-in) số ra ngày 8 tháng 9 năm 1973, đã viết trong bài Lần chào mừng thứ bảy của Tồ quốc: "Trên các bản đồ chiến dịch năm 1943, hoạt động tác chiến của phương diện quân Nam được biều thị bằng mũi tên từ mặt trận Mi-út qua Ma-kê-ép-ca, Đô-nét rồi đi tiếp về phía tây. Đầu mũi tên này lúc đó là sư đoàn bộ binh 301"

        Sư đoàn được ở mũi nhọn đột kích chủ yếu của tập đoàn quân... Tất nhiên, đó là một nhiệm vụ vinh dư, Chúng tôi có cơ sở để được tin cậy như vậy. Sư đoàn đã tiến được khá xa, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, tinh thần bộ đội hẵng hái và sư đoàn có nhiều phương tiện tăng cường mạnh mẽ chi viện. Tôi cấp tốc triệu tập họp và thông báo cho các đồng chí sư đoàn phó và tham mưu trưởng về nhiệm vụ quan trọng mới này. Cuộc họp quyết đinh sử dụng mọi hình thức công tác chính tri, công tác đảng đề truyền đạt tin này đến toàn thể cán bộ và chiến sĩ của sư đoàn.

        Đêm hôm ấv, ở chỗ chung tôi xảy ra một chuyện như sau. Có một thanh niên cao và rất gầy từ phía địch chạy sang vị trí của trung đoàn bộ binh 1054. Trung đoàn trưởng gọi điện báo cáo với tôi về việc đó. Người chạy trốn xưng tên là I-van Tu-khô-nô-vích I-va-nốp và cho biết nhiều tin tức lý thú về bọn lính Hít-le ở đoạn chủng tôi. Anh ta nói rằng ở Ô-xi-nô - Ôn-khốp-ca có rất nhiều sĩ quan, ban ngày chứng nấp trong hầm trú ẩn, còn ban đêm thì ra ngủ ở các nhà dân. Ở Mô- rô-đô-vô cũng vậy, nhưng sĩ quan ít hơn.

        - Đồng chí có tin anh chàng I-van này không?

        - Có. Anh ta nói rằng chính mắt mình trông thấy và báo cáo trung thực. Anh ta còn lấy danh dự Côm-xô-môn ra thề.

        - Thế thì việc này rất quan trọng.

        Anh thanh niên đã không nói sai. Đúng là ở Ô-xi-nô - Ôn-khốp-ca có một cụm chủ lực của bọn Đức. Nếu ban đêm, ở trận đia tiền tiêu không có bọn sĩ quan trong các hầm trú ẩn thì đó chính là lúc ta phải đánh vào đấy. Tôi hạ lệnh cho trung đoàn bộ binh 1052 tiến đánh Ô-xi- nô - Ôn-khốp-ca và phát triền tiến công sang hướng bắc thị trấn Ni-gicr- nai-a Crưn-ca, trung đoàn 1050 phải đột phá tuyến phòng ngự địch và tiến công Ni-giơ-nai-a Crưn-ca, trung đoàn 1054 phải chiếm thị trấn Mô-rô-dô-vô rồi tiếp tục phát triển tiến công sang Du-ép-ca.

        Sau một thời gian chuẩn bị ngắn, không có pháo bắn chuẩn bị, trong bóng đêm tối như bưng và im lặng hoàn toàn, cả ba trung đoàn theo ám hiệu tiến lên và chớp nhoáng ập vào các thị trấn. Thế là mọi việc bắt đầu... Trong trận đánh đêm này, đại đội 4 bộ binh của thượng úy Pa-ven I-va-nô-vích Bư-cốp đã chiến đấu xuất sắc. Tiểu đội của I-van Li-u-bi-vưi thuộc đại đội này là tiểu đội đầu tiên xông vào chiến hào địch và cũng là tiểu đội đầu tiên xông vào thị trấn. Trong đội hình tiến công, bí thư chi bộ đại đội Pi-ốt Cô-va-len-cô luôn luôn sát cánh bên đại đội trưởng, đại đội đã dũng cảm xung phong vào ban tham mưu sư đoàn bộ binh 306 của địch đóng ở thi trấn. Trong trận giáp lá cà, chính tay Pi-ốt Cô-va-len-cô đã diệt 5 tên sĩ quan phát xít. Binh nhì N.Va-xin-chen-cô đã đột nhập một ngôi nhà có sĩ quan tham mưu ngủ : đầu tiên anh tung một quả lựu đạn vào buồng, rồi bắn một tràng tiểu liên, diệt 7 tên lính và sĩ quan. Gần sáng, một tiểu đoàn của trung đoàn 1052 đã hoàn toàn tiêu diệt sở chỉ huy sư đoàn bộ binh 306 và làm chủ thị trấn Ô-xi-nô - Ôn-khốp-ca².

        Đại đội 2 bộ binh của thượng úy An-tôn I-lích Pri-khô-gi là đại đội đầu tiên xung phong vào thị trấn Mô-rô-dô-vô. Sau khi đại đội trưởng hy sinh, đại úy Va-xi-li A-pha-na-xi-e-vích Gôn-cha-ruc, tiểu đoàn phó tiểu đoàn bộ binh, tuy bi thương, vẫn chỉ huy đại đội xông lên xung phong. Ở Mô-rô-dô-vô có ban tham mưu của trung đoàn bộ binh 189 địch. Tiến nhanh nhất là bộ đội thuộc trung đội của thiếu úy Mi-khai-in Tim-chen-cô. Trong lủc đánh giáp lá cà, trung đội trưởng bi thương nặng, nhưng các chiến sĩ Xô-viết vẫn bình tĩnh, dùng lựu đạn và tiểu liên tiêu diệt bọn sĩ quan tham mưu sư đoàn. Sau đó, như kế hoạch đã định, trung đoàn 1054 tiến công chớp nhoáng, làm chủ Du-ép-ca.

        Các sĩ quan Đức của sư đoàn bộ binh 306 bị chúng tôi bắt làm tù binh đã thú nhận rằng chúng không hề ngờ có cuộc xung phong đêm nay, rằng chúng được tin là hình như trước mặt sư đoàn của chúng chỉ có những nhóm trinh sát riêng lẻ của Nga hoạt động. Chủng đã được lệnh giữ vững thế phòng ngự.

-------------------------
        1, 2. Cục lưu trữ Bộ Ọuốc phòng Liên Xô, kho sư đoàn bộ binh 301, phiẽu 484195, hồ sơ 2, từ 1 - 3.
     

[Giangtvx]

        Ngày 4 tháng 9, bọn Hít-le kháng cự ngoan cố ở khu vưc thành phố Du-grét. Vì thế sư đoàn bộ binh 50 tiến khá chậm. Trung đoàn bộ binh 1054 của chung tôi, sau khi hành động quyết liệt chiếm các thị trấn Xéc-bi-tô-e và Du-ép-ca, đã tiến quân chớp nhoáng, hiệp đồng với các trung đoàn của sư đoàn 50 này để giải phóng thành phố Du-gret khỏi ách phát xít xâm lược. Sợ bị sư đoàn chung tôi đột kích vào sườn, bọn địch ở Du-grét vội vã rút lui. Trong hoàn cảnh đó, tình bạn và quan hệ hiệp đồng tác chiến giữa chúng tôi và các chiến sĩ cận vệ của sư đoàn này, một sư đoàn thuộc quân đoàn bộ binh cận vệ 3, đơn vị bạn của chúng tôi trong thời kỳ chiến đấu giải phóng Đôn-bát, đã được xây dựng.

        Sau khi mất tuyến phòng ngự thứ nhất ở "Mặt trận - Mi-út”, bộ chỉ huy phát xít Đức định ngăn chặn cuộc tiến công của bộ đội Xô-viết ở dải phòng ngự thứ hai trên tuyến Ni-ki-tốp-ca, Goóc-lốp-ca, Ni-gia- Iiai-a, Crưn-ca, sông Crưn-ca Khát-xứt, Mô-xpi-nô và tiến về phía nam. Dải phòng ngự này chạy qua một địa hình đồi núi có nhiều hầm mỏ và đầm lầy của sông Crưn-ca. Ở đây, bọn Hít-le đã chuẩn bị trước một hệ thống phòng thủ mạnh, do các lực lượng dự bị từ, hậu phương đến chốt giữ. Tàn qnân của các sư đoàn bị đánh tan cũng rút về đây. Bộ đội phương diện quân Nam được lệnh tiến công dải phòng ngự thứ hai của "Mặt trận - Mi-út”.

        Các trung đoàn của sư đoàn 301 chuẩn bị đột phá.

        Tôi đặt sở chỉ huy ở một hầm mỏ nồi cách thi trấn Ni-giư-nai-a Crưn-ca 2 ki-lô-mét về phía đông. Thị trấn nằm ở bên kia sông, trên các ngọn đồi với những dãy nhà chạy dốc về phía bờ sông. Thị trấn đã biến thành một điểm tựa quan trọng trong hệ thống phòng thủ của địch. Suốt đêm sư đoàn chúng tôi ngụy trang cẩn thận, giữ im lặng, chuẩn bị xung phong có vượt sông bằng sức mạnh. Sông không lớn, nhưng nhiều chỗ đã biến thành đầm lầy. Hơn nữa, phía chung tôi địa hình thấp và trống, còn bọn địch lại làm chủ các điểm cao.

        Trời hây còn hoàn toàn tối khi tiểu đoàn 2 bộ binh thuộc trung đoàn 1050 do đại úy Pê-đô Lác-xi-mô-vích Rê-vin, Anh hùng của các trận đánh ở Oóc-đô-giô-ni-kít-de và Cu-ban, chi huy, đã bí mật vừa lội vừa bơi Vượt qua những quãng lầy ngập nước của sông. Trời vừa hửng sáng, các đại đội của đồng chí đã nhất loạt tiến công kẻ thù ở thị trấn Ni-giư-nai-a Crưn-ca. Thiếu úy Va-xi-li A-lếch-xê-e-vích Xrai-rơ- nốp chỉ huy đại đội 5 của mình xung phong dũng cảm và gan dạ; đại đội của đồng chí đã đột nhập đường phố của thị trấn trước tiên. Trong trận giáp lá cà khốc liệt, một mình đồng chí diệt 15 tên phát xít. Trong lúc xung phong ở đâv, người chỉ huy ấy đã hy sinh anh dũng¹.

        Trận đánh kéo dài 5 tiếng đồng hồ với sự yểm trợ của hỏa lực pháo binh mạnh mẽ. Các đội hình bộ binh của trung đoàn đã liên tiếp chiếm được các chiến hào địch ở     phía bắc và nam thị trấn. Mặc dù đã chống cự đến tuyệt vọng, bọn Hít-le vẫn bị đánh bại và rút khỏi trận địa thứ hai.

        Chiếm được thị trấn Ni-giư-nai-a Crưn-ca là việc quan trọng, nhưng đó mới chỉ là thành công bước đầu của sư đoàn. Cần phải giữ vững được thị trấn. Tôi quyết định chuyển sở chỉ huy phía trước của mình lên điểm cao phía bắc thị trấn Ni-giơ-nai-a Crưn-ca, còn lực lượng dự bị của sư đoàn gồm có 1 tiểu đoàn bộ binh và xe tăng thì được điều về vùng phía nam thị trấn. Ở đây chỉ đạo trận đánh thuận tiện hơn, và cũng phải có sẵn lực lượng dự bị trong tay đề phòng địch phản xung phong.

        Những tiểu đoàn thuộc các thê đội một của các trung đoàn bộ binh vẫn tiếp tục tiến quân. Hồi 17 giờ, địch sử dụng một lực lượng bộ binh lớn đề phản xung phong ở thị trấn Xkê-lê-va-tưi ; riêng ở tuyến đầu, chúng tôi đã đếm được 20 xe tăng. Từ sở chỉ huy, tôi thấy rất rõ bộ binh và xe tăng địch đang triền khai thành đội hình chiến đấu. Tôi nghĩ, có lẽ bọn Hít-le đã phải ném lực lượng dự bị của sư đoàn vào chiến đấu hòng khôi phục lại tình thế đã mất. Mà nếu thế thì trân đánh này sẽ rất ác liệt.

        Cuộc phản xung phong của những lưc lượng địch mạnh hơn hẳn nhằm vào trung đoàn bộ binh 1050. Trong trận này, thiếu tá Phê-đô I-xa-e-vích Mi-sun, trung đoàn trưởng, đã biều lộ rõ những phẩrn chất chiến đấu xuất sắc. Đồng chí đã tỏ ra bình tĩnh và có bản lĩnh chỉ huy khi đánh trả cuộc phản xung phong của địch. Thấy bọn phát xít tập trung phụ nữ, trẻ em Liên Xô và lùa họ đi trước bọn lính bộ binh, đồng chí hạ lệnh cho bộ đội không được bắn khi chưa có lệnh. Các chiến sĩ để cho bọn Hít-le tiến sát tới mới xông vào giáp lá cà, quật ngã và đánh tan tác kẻ địch. Hàng trăm phụ nữ và trẻ em bị đẩy vào chỗ chết đã được cứu sống.

----------------------
        1. Cục lưu trử Bộ Quoc phòng Liên Xô, kho trung đoàn hô binh 1050, phiếu 496439, hồ so* Ị, tò* 1 - 10.

[Giangtvx]

        Bọn Hít-le tiếp tục phản xung phong. Chúng chiến đấu đặc biệt ngoan cố trên đoạn của tiểu đoàn 1 bộ binh do đại úy An-đrây Phê-đô- rô-vích Chu-gu-nốp chỉ huy. Một nhóm phát xít đột nhập trận địa trung đội bộ binh của thiếu úy A-lếch-xan-đrơ Ni-ki-phô-rô-vích Lô- ma-khin, nhưng các chiến sĩ vẫn bình tĩnh, chuyển sang giáp lá cà và giữ vững trận đia. Ở đoạn thuộc trung đội của thiếu úy c. A-va- ne-xốp, bọn phát xít nhiều lần lao lên xung phong, nhưng lần nào cũng bị thiệt hại nặng và lại phải nằm ép xuống đất. Thiếu úy A-va-ne-xốp bị thương, nhưng không bỏ đồng đội, vẫn tiếp tục chỉ huy. Khi bọn phát xít đột nhập được vào vị trí của trung đội, trung đội trưởng đã xốc mọi người lao vào giáp lá cà và một mình diệt hơn 10 tên phát xít. Gặp chiến sĩ Ác-gia-nốp, một tên phát xít thét lên : "Thằng Nga đầu hàng đi !”. Để trả lời, Ac-gia-nốp đã diệt 7 tên và bắt sống 3 tên khác.

        Tình hình trở nên rất phức tạp khi một cụm quân lớn của địch gồm bọn xạ thủ tiểu liên và xe tăng đột nhập được vào chỗ tiếp giáp giữa hai tiểu đoàn, phát triền vào tung thâm đội hình chiến đấu của trung đoàn và tiến tới vùng phía tây thị trấn Ni-giơ-nai-a Crưn-ca. Ở dây vừa mới bố trí trạm xá của trung đoàn. Theo lệnh của bác sĩ trưởng, đại úy I-a-cốp I-xa-e-vích Ki-xe-lép, các bác sĩ và y tá cầm tiểu liên chiếm lĩnh trận đia bắn và bắt đầu chiến đấu. Một số thương binh nằm ở trạm xá cũng tham gia chiến đấu. Trong số đó có xạ thủ đại liên, trung sĩ Ni-cô-lai Cô-le-xnhi-cốp cắn răng chiu đựng vết đau, trút bão lửa xuống đầu địch. Sau khi mất chừng 50 tên, địch phải rút lui. Trong trận này, nữ đoàn viên thanh niên Côm-xô-môn, người làng Xla-vi-an-xcai-a, chiến sĩ cứu thương đại đội, y tá Na-đê-giơ-đa Gri- gô-ri-ép-na Ca-da-cô-va đã chiến đấu xuất sắc. Dùng súng tiểu liên, cô đã quật ngã nhiều tèn phát xít. Cùng với Na-đê-giơ-đa, nữ đoàn viên thanh niên Côm-xô-môn, y tá Vê-ra Xe-líp-xcai-a cũng chiến đấu bằng tiểu liên, bảo vệ các thương binh.

        Các chiến sĩ pháo binh đã hoạt động dũng cảm. Đại đội trưởng pháo binh, thiếu úy Lè-ô-nít Xtê-pa-nô-vích Phê-men-cô đã nhanh chóng điều các trung đội pháo tới đoạn bị xe tăng Bức đột phá, triền khai các trung đội trên một tuyến thuận lợi và bắt đầu chiếu đấu. Một loạt pháo gầm lên. Ba xe tăng bốc khói, đứng sựng. Những chiếc khác tiếp tục vừa tiến vừa bắn vào đại đội. Một khẩu đội trưởng bi thương nặng. Đại đội trưởng cũng bị thương, nhưng đồng chí vẫn chạy lại chỉ huy khẩu đội của người khẩu đội trưởng bị thương nặng: " Bắn ! Bắn ! ” - Từ hai chiếc xe tăng, hai ngọn lửa bùng lên cao.

        Ở một đoạn khác, đại đội súng chống tăng của đại úy A-lếch-xan- đrơ Ni-cô-lai-e-vích Cô-lô-xốp phải mặt đối mặt với những con quái vật khống lồ bọc thép. Người đại đội trưởng bị thương đã không rời vị trí. Xe tăng đã phải dừng bước trước trận địa của đại đội can trường.

        Tình hình mỗi lúc một căng. Tôi báo cáo điều đó với tư lệnh quân đoàn, yêu cầu cho không quân chi viện. Lát sau, đồng chí cho biết là tướng V.B. Svê-ta-ép đã chấp nhận yêu cầu của tôi. Sau đó, một thiếu tá đại diện ban tham mưu không quân đến đài chỉ huy sư đoàn. Hóa ra đó là N.V. Xéc-ghê-ép cùng học với tôi ở Học viện M.v. Phrun-de : tôi học ở lớp bộ đội binh chủng hợp thành, còn đồng chí ấy ở lớp không quân. Lập tức chúng tôi đi đến nhất trí ngay. Sau đó, đồng chí cho biết là một trung đoàn máy bay cường kích đã được điều đến cho sư đoàn. Chúng tôi nhanh chóng vạch kế hoạch bay cho các phân đội và Xéc-ghê-ép cho lệnh gọi máy bay. Nửa giờ sau, trên đầu chúng tôi, máy bay xuất hiện, bắn phá các mục tiêu đã định. Đòn đột kích của không quân đã buộc cuộc phản xung phong của địch phải tạm ngừng.

        Nhưng cũng chẳng được bao lâu. Mặc dù toàn bộ cụm pháo binh sư đoàn tung ra một hỏa hỏa mạnh mẽ và không quân ta bắn phá ác liệt, bọn Hít-le lại bắt đầu tiến đánh. Từ sở chỉ huy, tôi thấy rõ đội hình chiến đấu của chúng triển khai thành mũi tam giác, còn không trông thấy các đội hình dọc tiến từ tung thâm ra. Đã đến lúc phải tung lực lượng dự bị của sư đoàn vào chiến đấu để các trung đoàn bộ binh 1052 và 1054 đồng thời xung phong từ nhiều hướng bao vây và tiêu diệt kẻ địch đang phải đánh gần với trung đoàn bộ binh 1050. Tôi ra những chỉ lệnh cần thiết cho sư đoàn thực hiện.

        Giữa lúc các lực lượng phản xung phong chủ chốt của địch bị cầm chân trong cuộc chiến đấu với trung đoàn bộ binh 1050, thì tiểu đoàn 2 bộ binh thuộc trung đoàn bộ binh 1052 (là lực lượng dự bị của tôi), được hai đại đội xe tăng trong biên chế tiểu đoàn tăng của thiếu tá Ka-đư-cốp tăng cường, bắt đầu vận động về phía bắc thị trấn Ni-giơ- nai-a Crưn-ca theo hướng bố trí của trung đoàn này. Kẻ địch không biết được sự cơ động đó vì bị địa hình cao che khuất. Với các chiến sĩ bộ binh ngồi trên, có nhiều phân đội khác của trung đoàn theo sau, xe tăng ta nhanh chóng tiến vào phía sườn và phía sau cụm địch đang phản xung phong. Chỉ huy bộ đội bằng xe tăng, đại úy I-van Gô-lô-xnưi, đích thân dẫn tiểu đoàn mình lao vào xung phong. Trong trận này, đạn thù đã cướp mất cuộc sống của người con quang vinh của vùng mỏ Đôn-bát, nhưng các chiến sĩ đã tiêu diệt hàng trăm tên phát xít, trả thù cho người chỉ huy của mình.

        Đồng thời, cuộc đổ bộ bằng xe tăng của trung đoàn bộ binh 1054 do đại úy Vla-đi-mia Ê-mê-li-a-nô-vích Dứp dẫn đầu, bất ngờ ập vào phía sườn khác của bọn địch đang phản xung phong. Đại úy Dúp bị thương, nhưng vẫn tiếp tục chỉ huy tiểu đoàn. Phát hiện ra xe tăng của ta ở hai bên sườn và phía sau mình, bọn lính Đức của sư đoàn 3 bộ binh sơn chiến quẳng vũ khí, bỏ chạy. Nhưng đã muộn rồi, chúng không còn lối thoát nữa : khắp nơi là bộ đội và xe tăng Xô-viết. Không một tên nào thoát. Hàng trăm tên phát xít và toàn bộ binh khí, kỹ thuật nằm lại trên trận địa phía tây thị trấn Ni-giơ-nai-a Crưn-ca.