Tây Sơn bi hùng truyện

[UyenNhi05]

Chương 67

Muốn cứu mẹ, Trần Quang Diệu ra hàng.
Quyết theo vua, Vũ Văn Dũng bị bắt.

   
Nói về Nguyễn vương ở Phú Xuân nghe tin tướng Tây Sơn là Diệu và Dũng bỏ thành Quy Nhơn theo đường Thượng đạo rút quân ra Bắc; lắp tức cho hội bá quan văn võ, Nguyễn vương nói:

- Một dải giang sơn của nhà Nguyễn ta từ sông Linh Giang trở vào đã được khôi phục như xưa. Nay ta muốn đắp lại luỹ Trường Dục, dùng sông Linh Giang làm ranh giới không ra Bắc đánh Tây Sơn nữa. Chẳng hay ý các khanh thế nào?

Đặng Đức Siêu thất kinh bước ra thưa:

- Nay quân ta khí thế đang hăng, giặc Tây Sơn nghe hơi khiếp đảm chưa đánh đã tan. Lúc này là lúc ta nên thừa thắng kéo quân ra Bắc diệt giặc, sao Thượng vương lại định dùng sông Linh Giang là ranh giới mà bộ mất thời cơ thống nhất sơn hà!

Nguyễn vương xua tay bảo:

- Ta kéo quân ra Bắc diệt giặc Tây Sơn rồi Hoàng tộc vua Lê lại đòi đất của họ từ sông Linh Giang ra thì có phải là ta tốn công vô ích hay chăng?

Đặng Đức Siêu mỉm cười thưa:

- Hạ thần xin hiến một kế khiến cho Hoàng tộc nhà Lê không thể đòi lại đất Bắc được.

Nguyễn vương miễn cưỡng hỏi:

- Kế thế nào?

Siêu đáp:

- Nguyễn vương hãy lên ngôi Hoàng đế rồi kéo quân ra Bắc đánh giặc Tây Sơn.

Vậy là ta đoạt nước trong tay nhà Tây Sơn, và Hoàng tộc nhà Lê thấy Thượng vương đã lên làm vua tất hiểu rằng là ta không có ý diệt Tây Sơn để phò Lê thì làm gì mà dám đòi lại nước.

Mỗi người đồng thanh khen:

- Đặng tiên sinh thật là cao kiến! Xin Thượng vương hãy lên ngôi Hoàng đế!

Nguyễn vương liền xua tay áo:

- Ta tại sớ đức kém sao dám lên ngôi. Việc này thật không nên.

Siêu lại tâu:

- Thượng vương quy tụ mưu thần, dùng tướng đi đến đâu giặc Tây Sơn tan đến đấy sao bảo là tại số? Hiện nay nhân dân khắp trong nước truyền từng ca hát rằng:

Lậy trời cho chóng gió Nồm.
Cho thuyền Chúa Nguyễn giong buồm thẳng ra.

chứng tỏ bá tánh đều trông về Thượng vương thì sao bảo là đức kém? Xin Thượng vương trước hay lên ngôi cho an lòng tướng sĩ rồi đem quân Bắc tiến diệt Tây Sơn.

Bá quan văn võ đều quỳ xuống đồng thanh tâu:

- Xin Thượng vương hay lên ngôi cho an lòng trăm họ!

Nguyễn vương nhíu mày suy nghĩ giây lâu rồi bảo:

- Vì sự nghiệp thống nhất giang sơn ta đánh phải lên ngôi chứ thật lòng không muốn.

Các quan mừng rỡ cùng cúi lậy tung hô vạn tuế.

Tháng năm, năm Nhâm Tuất (1802) Nguyễn vương Phúc Ánh lập đàn tế cáo trời đất, lên ngôi Hoàng đế lấy đế hiệu là Gia Long đất tên nước là Việt Nam 1.


________________________
1. Sau khi lên ngôi, Nguyễn Ánh cử sứ sang nhà Thanh xin phong vương và đổi tên nước là Nam Việt. Nhà Thanh cho rằng tên nước sẽ lẫn với nước của Triệu Đà (gồm cả Đông Việt, Tây Việt) nên đổi tên là Việt Nam.

[UyenNhi05]

Lên ngôi xong, vua Gia Long liền truyền lệnh xuất quân ra Bắc đánh Tây Sơn.
Đặng Bức Siêu hỏi:

- Xưa nay các bậc thánh nhân khi lên ngôi chí tôn đều mở hội ăn mừng, đại xá thiên hạ. Hoàng thượng mới lên ngôi chúa làm việc ấy sao đã vội xuất chinh?

Vua Gia Long đáp:

- Trần Quang Diệu và Vũ Văn Dũng đã bỏ thành Bình Định kéo quân ra Bắc hợp quân với Cảnh Thịnh. Nếu để vua tôi chúng gặp nhau thì thật là bất lợi cho ta. Nên ta phải lập tức xuất quân chặn đường ra Bắc và đón bắt Diệu, Dũng. Trừ được hai tên này thì giặc Tây Sơn chưa đánh mà tan vậy.

Siêu lại hỏi:

- Đường Thượng đạo là do Trần Quang Diệu theo lối mòn của ngươi Thượng đi lại vài nhau mãi mà ra. Đường này núi non hiểm trở, người Thượng lại hết lòng giúp giặc Tây Sơn. Sao ta có thể chặn đường đó bắt Diệu, Dũng được?

Vua Gia Long cười đáp:

- Chính vậy nên mới phải lập tức xuất quân. Nếu ta chiếm được nơi này trước thì Diệu, Dũng ắt cùng đường.

Siêu lại hỏi:

- Ấy là nơi nào?

Vua Gia Long kề tai Siêu nói nhỏ. Nghe xong Siêu khen:

- Hoàng thượng liệu việc hơn người. Hạ thần xin bái phục!
Vua Gia Long liền hạ lệnh toàn quân theo hai đường thuỷ, bộ rầm rộ tiến quân ra Bắc.

Nói về tướng Tây Sơn là Trần Quang Diệu và Vũ Văn Dũng bỏ thành Quy Nhơn theo đường Thượng đạo định rút quân ra Bắc. Diệu thúc quân đi ngày đêm không nghỉ. Dũng bàn với Diệu rằng:

- Đường Thượng đạo núi non hiểm trở, quân ta lại mệt mỏi. Sao Trần huynh lại hôi quân đi gấp thế, ráng quân ta không chịu nói.

Diệu buồn bã than:

- Tôi vẫn biết vậy, những nếu quân ta đi chậm hơn Nguyễn Phúc Ánh là ta cùng đường đó.

Dũng lo lắng hỏi:

- Thế nào là chậm hơn Nguyễn Phúc Ánh?

Diệu thở dài đáp:

- Đường Thượng đạo chỉ ra đến Nghệ An là hết. Nếu Nguyễn Phúc Ánh tiến quân đánh lấy Nghệ an trước là ta không còn đường ra Bắc. Chính vì vậy mà ta phải hội quân đi mau lên mới được.

Dũng rầu rĩ bảo:

- Nhưng quân ta vừa mệt vừa đói, vả lại trời ở tối, ta nên dừng quân nghỉ ngơi mai hãy đi tiếp.

Diệu lại thở dài nói:

- E rằng ta đi chậm hơn Nguyễn Phúc Ánh mất. Nhưng đành phải thế mà thôi.
Nói xong Diệu, Dũng lệnh quân hạ trại nghỉ ngơi. Sáng hôm sau Diệu đến trại Dũng gọi:

- Vũ huynh mau dậy lên đường mau!

Diệu vừa dứt lời, quân vào báo:

- Thưa tướng quân, quân ta đói khát mệt mỏi, tinh thần rã rời, thừa đêm tối đã bỏ trốn hơn một nửa.

Dũng bảo quân:

- Ai bỏ trốn thì thôi không truy cứu làm gì. Còn lại lập tức lên đường.

Quân Tây Sơn lại trèo đèo lội suối mà đi, cực khổ trăm bề. Đi được một tháng đến vùng rừng núi thuộc đất Thuận Hoá, phía Tây kinh thành Phú Xuân, bỗng thấy hai viên nữ tướng từ hướng Bắc cưỡi voi đi đến. Vừa gặp nhau, hai người ấy liền nhảy khỏi bành voi, một người ôm lấy Diệu khóc kêu lên rằng:

- Phu quân ơi! Phu quân!

[UyenNhi05]

Diệu vội hỏi:

- Vua ta đâu, sao phu nhân lại đến nỗi này?

Bùi Thị Xuân gạt nước mắt đáp:

- Nguyễn Phúc Ánh đem binh tiến đánh kinh thành, thiếp có sức chống giữ.
Chẳng dè vua bỏ trận mà chạy, quân hốt hoảng chạy theo. Kinh thành thất thủ. Thiếp và Bùi Thị Cúc đoạn hậu cho vua chạy ra Động Hải với Đặng Xuân Phong. Chị em thiếp bị Lê Văn Duyệt vây may mà phá vây thoát được, định theo đường Thượng đạo vào Quy Nhơn cũng phu quân và Vũ tướng quân. Nào ngờ gặp hai người ở đây...

Ngắt lời Xuân, Diệu hỏi:

- Vậy còn mẹ và con ta thế nào?

Xuân khóc lên đáp:

- Thiếp vì theo hộ giá Hoàng thượng nên không kịp đem theo mẹ và con. Hiện mẹ và con còn trong thành Phú Xuân không biết sống chết thế nào.

Trần Quang Diệu buông đao ngửa mặt lên trời than:

- Không ngờ bọn ta phải đến lúc nước mất nhà tan thế này.

Vũ Văn Dũng thở dài hỏi:

- Việc đến nước này Trần huynh, Bùi tỷ liệu tính làm sao?

Bùi Thị Xuân đáp:

- Nay ta phải gấp ra Nghệ An. Nếu để Phúc Ánh chiếm mất là ta không còn đường ra Bắc. E đại cuộc hỏng mất.

Nói đoạn ba tướng lại hối quân vượt núi băng rừng lặn lội mà đi. Lần hồi đến vùng rừng núi phía Tây Hà Trung (tính Hà Tĩnh ngày nay) Trần Quang Diệu bảo:

- Chỉ còn hơn trăm dặm nữa là đến Nghệ An. Ba quân hay cố gắng lên.

Diệu vừa dứt lời, bỗng từ trong bụi rậm một tên quân Tây Sơn chạy ra gào khóc kêu lên rằng:

- Tướng quân ơi! Tướng quân!

Dũng ngạc nhiên hỏi:

- Ngươi là quân nào. Sao lại gạo khóc lên như thế?

Tên quân quỳ lạy đáp:

- Hạ thân là quân Hà Trung dưới trướng của tướng quân Đặng Xuân Bảo. Hà Trung thất thủ tướng quân Đặng Xuân Bảo vì đi đoạn hậu cho vua ta chạy thoát nên chẳng may bị quân Gia Miêu bắt. hạ thần phải chạy trốn lên rừng, may mà gặp các vị tướng quân ở đây.

Bùi Thị Xuân xen vào hỏi:

- Vậy còn Đặng Xuân Phong trấn thủ đèo Hoành Sơn ở đâu mà quân Gia Miêu có thể tiến đánh Hà Trung được?

Tổn quân đáp:

- Tướng quân Đặng Xuân Phong trấn thủ đèo Hoành Sơn, hai tướng Gia Miêu là
Lê Văn Duyệt v Lê Chất không tiến lên được. Nào ngờ đêm ấy tướng quân Đặng Xuân Phong lâm bạo bệnh mà mất thình lình nên giặc mới chiếm được ải Hoành Sơn rồi thừa thắng tiến đánh Hà Trung.

Trần Quang Diệu và Vũ Văn Dũng nghe xong, đồng thanh thốt lên rằng:

- Thế là trời muốn tiệt nhà Tây Sơn ta rồi!

Đoạn Diệu hỏi:

- Hiện nay quân giặc đã tiến đến đâu rồi?

Tên quân đáp:

- Đã chiếm đất Nghệ An.

Diệu ngửa mặt than rằng:

- Thế là ta đã cùng đường rồi vậy!

Dũng nghiến răng bảo:

- Dù thế nào ta cũng phải tấn công chiếm là Nghệ An.

Diệu quay sang hỏi tả hữu:

- Quân ta hiện còn được bao nhiêu?

[UyenNhi05]

Tả hữu đáp:

- Thưa chỉ còn một vạn.

Diệu ngẫm nghĩ rồi bảo:

- Giặc đã chiếm Nghệ An thì ta không còn gì ở vội vàng nữa. Truyền quân hạ trại nghỉ ngơi rồi ngày mai tiến ra đánh Nghệ An.

Sang sớm hôm sau quân tin cẩn chạy vào báo cùng Diệu, Dũng:

- Quân ta nghe giặc chiếm đất Nghệ An hoảng sợ thừa đêm tối bỏ trốn gần hết, quân sĩ còn lại có hai ngàn người.

Trần Quang Diệu bảo:

- Truyền lệnh ta lập tức điểm binh.

Quân Tây Sơn tập hợp giữa một trảng cỏ tranh. Diệu, Dũng, Xuân thấy quân mình xanh xao gầy ốm, quần áo tả tơi, giáo gươm sứt mẻ thì lòng đau như cắt.

Diệu buồn rầu nói:

- Nay Nguyễn Phúc Ánh đã chiếm mất Nghệ An là ta không còn đường ra Bắc theo vua, nếu đánh chiếm lại Nghệ An là điều không thể làm được. Ta nỡ đâu đưa các ngươi vào chỗ chết. Vậy nay ta giải tán quân binh, các ngươi hãy tìm đường trốn tránh về quê quán làm ăn và xin các ngươi đứng trách ta là tướng mà không bảo toàn được cho quân sĩ.

Nói đến đây Diệu ôm mặt khóc. Bùi Thị Xuân và Vũ Văn Dũng cầm lòng không được nức nở khóc theo. Hai ngàn quân Tây Sơn cũng quỳ xuống khóc lậy nói:

- Xin ba vị tướng quân bảo trọng!

Bỗng một viên tiểu tướng già bước ra gạt nước mắt rồi cầm tay Diệu, Dũng nói:

- Hạ thần theo tướng quân tứ lúc hai Tiên đế dấy nghĩa ở Tây Sơn, trước lúc chia tay xin có vài lời. Nhị vị tướng quân đem mười vạn bình vào đánh Võ Tánh và Ngô Tùng Châu chiếm lại thành Quy Nhơn, đến này quân lính bỏ trốn chỉ còn có hai ngàn người, chẳng phải quân ta vì cùng đường sợ chết bỏ tướng quân đi mà bởi vua ta nhu nhược hôn muội, gần kẻ nịnh thần làm điều tàn bạo giết hại tôi trung, khiến lòng người ly tán. Nếu chúng thần liều chết đánh lấy Nghệ An thu hồi vì chính nghĩa nào đây? Ấy chính là cái cơ diệt vong của nhà Tây Sơn ta vậy! Nay tướng quân cho chúng tôi đi, con ba vị tướng quân liệu tính thế nào?

Diệu ngẫm nghĩ đáp:

- Bọn ta giả dạng dân thường trốn ra Bắc theo vua tìm kế khôi phục.

Viên tiểu tướng già nói:

- Đã đến nước này, hạ thần e dù vua em Quang Trung sống lại cũng phải bó tay. Sao ba vị tướng quân không tìm cách giữ thân.

Dũng trợn mặt quát:

- Bọn ta là đại tướng sống chết với vua với nước. Người mau đi ngay chờ buông lời gièm xiểm, kẻo ta cho một đao rụng đầu.

Viên tiểu tướng già không hề sợ hãi, một lần nữa khóc lậy rồi bịn rịn ra đi. Diệu, Dũng, Xuân còn lại mấy tên quân tin cẩn lại dắt dìu nhau lần hồi ra Bắc.

Ngày ấy ba người ra đến Nghệ An. Diệu sai một tên quân đi do thám địch tính.

Hồi lâu quân về hớt hải bảo:

- Trần tướng quân ơi. Nguy rồi!

Diệu hỏi:

.- Việc gì là nguy.

Quân đáp:

- Khắp thành Nghệ An đều dán cáo thị rằng: Vua Gia Long đã bắt được Trần mẫu và lệnh ái. Nếu Trần tướng quân và Bùi đô đốc ra hàng, vua Gia Long sẽ tha mạng cho mẹ và con, bằng không sẽ xử tội lăng trì.

Bùi Thị Xuân giật mình nói:

- Không ngờ Nguyễn Phúc Ánh bắt mẹ và con ta để gọi ta ra hàng. Phu quân ơi! Giờ phải liệu thế nào?

Diệu điềm nhiên đáp:

- Vợ chồng ta chỉ còn một cách ra hàng để cứu mẹ và con mà thôi.

[UyenNhi05]

Dũng trợn mắt hỏi:

- Trần huynh mong vẹn chứ hiểu, con chữ trung thì sao?

Diệu buồn rầu đáp:

- Diệu tôi đâu phải kẻ bất trung, dù có theo vua cũng đã sức cùng lực kiệt còn mộng gì xoay chuyển đại cuộc, nên chỉ còn cách ấy mà thôi. Vậy Vũ huynh liệu thế nào.

Dũng tức tối đáp:

- Tôi phải ra Bắc gặp vua mưu việc khôi phục. Dù chết cũng không hàng thằng tiểu nhân Phúc Ánh!

Nói xong Diệu, Dũng ôm nhau mà khóc rồi vĩnh biệt nhau đường ai nấy đi! Vũ Văn Dũng đi rồi, tuy tướng Bùi Thị Cúc nói với Diệu, Xuân rằng:

- Nhị vị chủ tướng vì chữ hiếu phải ra hàng giặc. Còn tôi chỉ chết vì chủ, cớ gì phải chịu nhục.

Nói xong Bùi Thị Cúc rút dao đâm cổ tự vẫn. Bùi Thị Xuân hết lên hai tiếng: "Em ơi", rồi ôm thây Cúc khóc thảm thiết.

Chôn Bùi Thị Cúc xong, Xuân bước đến vỗ vào vòi voi một ngà khóc rằng:

- Và chồng ta ra hàng giặc, nhận lấy cái chết để cứu mẹ giá, vậy ngươi hãy về với rừng sâu núi thẳm đừng quyến luyến làm gì. Tiên đế mất đi nên nghĩa cả bất thành, ấy là do lòng trời vậy. Công của ngươi giúp vua dựng nước hãy còn sử xanh ở đó.

Voi một ngã quỳ xuống chạy hai hàng nước mắt, dập đầu lậy Thị Xuân ba lậy rồi rống lên một tiếng vang dội núi rừng. Đoạn voi đứng lên lao đầu vào vách núi mà chết.

Vợ chồng Diệu, Xuân thương tiếc ôm xác voi một ngà mà khóc sướt mướt. Khóc đến cạn khô nước mắt, vợ chồng dắt nhau đi trên lá khô xào xạc nơi núi rừng quạnh quẻ, đến thành Nghệ An hàng quân Nguyễn Gia Miêu.

Nói về tướng Gia Miêu giữ thành Nghệ An là Đặng Trần Thường, bắt được Diệu, Xuân rồi, Thường cả mừng bảo quân:

- Mau đem giảm vào đại lao chờ bắt được Vũ Văn Dũng rồi cùng giải về kinh cho vua ta trị tội.

Phần Vũ Văn Dũng giả dạng dân thường tìm đường ra Bắc. Ngày kia Dũng ghé vào một quán nước bên đường nghe dân chúng trong quán bàn với nhau rằng:

- Tướng Nguyễn Gia Miêu là Lê Văn Duyệt và Lê Chất đem bộ quân, còn Nguyễn Văn Trương đem quân thuỷ tiến đánh Thanh Hoá. Gặp tướng Đặng Xuân Phong giữ mặt bộ, Nguyễn Văn Lộc giữ mật thuỷ nên quân Gia Miêu đánh mãi không được. May thay Nguyễn Văn Lộc bỗng dưng lâm bạo bệnh mà mất đột ngột, vậy mặt thuỷ không còn tướng tài trấn giữ, tất sớm muộn gì quân ta cũng chiếm được Thanh Hoá.

Nghe đến đây Vũ Văn Dũng vùng ngửa mặt lên trời hét rằng:

- Ấy thật là trời muốn diệt nhà Tây Sơn ta rồi đó!

Trong đám khách ở quán có hai người bàn nhỏ với nhau:

- Ngươi nổi cáu vừa rồi ắt phải là tướng Tây Sơn. Ta liền bảo quan quân đến bắt mà lãnh thưởng.

Người kia hỏi:

- Vậy nên vào Nghệ An báo cùng quan trấn thủ Đặng Trần Thường chăng.

Người nọ đáp:

- Nơi này giáp Thanh Hoá, tướng Lê Chất và Lê Văn Duyệt đang đóng đại bản doanh đánh nhau với giặc Tây Sơn. Ta đến đấy phi báo sẽ gần hơn.

Nói đoạn chia nhau, người theo dõi Văn Dũng người vội vàng đi báo quan quân. Nhận được tin bảo, Lê Chất hỏi tên dân:

- Người ấy hình dáng thế nào.

[UyenNhi05]

Tên dân đáp:

- Người này thân hình cao lớn, mắt xếch, râu quai nón, trong bộ dạng rất hùng dũng.

Lê Chất giật mình nói:

- Nhận dạng người này giống như Vũ Văn Dũng. Nhưng Vũ Văn Dũng sao lại lưu lạc một mình giả dạng dân thường như thế. Thật là vô lý?

Chất vừa dứt lời, xảy quân vào báo:

- Trấn thủ Nghệ An là Đặng Trần Thường báo rằng tướng Tây Sơn là Trần Quang Diệu và Bùi Thị Xuân đã ra hàng, xin tướng quân đón đường bắt Vũ Văn Dũng.
Nghe xong Lê Văn Duyệt vỗ đùi bảo:

- Vậy người này chính là Vũ Văn Dũng.

Đoạn Duyệt lại giật mình nói:

- Ta nghe Văn Dũng rất giỏi đánh đại đao đến nỗi thiên hạ thương báo rằng: Thắng hổ trên rừng đễ, thắng đao Văn Dũng khó. Vậy ta nên dùng súng mà bắn nó cho xong.

Nghe vậy Lê Chất liền hỏi tên dân:

- Ngươi có thấy người ấy đem theo vũ khí gì chăng?

Tên dân đáp:

- Không mang theo binh khí gì cả.

Chất quay sang bàn cũng Lê Văn Duyệt:

- Vũ Văn Dũng có đại đao trong tay là vô địch thiên hạ. Nhưng nay Dũng không mang theo vũ khí thì có đáng ngại gì, tướng quân chỉ cần mang theo vài mươi võ sĩ là bắt được Văn Dũng mà thôi.

Lê Văn Duyệt khen phải liền đích thân đem trăm quân tin cẩn đến quán trọ bắt Vũ Văn Dũng.

Đêm ấy Dũng mệt mỏi ngủ vùi trong quán trọ. Lê Văn Duyệt bí mật dẫn võ sĩ đến tận giường kề gươm vào cổ rồi hô quân trói lại giải đi. Về đền đại bản doanh Lê Văn Duyệt bảo quân tin cẩn:

- Mau áp giải tên tướng giặc này đến Nghệ An, rồi bắt luôn vợ chồng Diệu, Xuân đưa vào Phú Xuân cho vua ta trị tội. Đồng thời bảo Đặng Trần Thường hội quân Bắc tiến.

Quân vâng lệnh đi ngay. Duyệt lại sai bày yến tiệc cũng Lê Chất uống rượu ăn mừng. Rượu ngà ngà Duyệt hỏi Chất:

- Nếu tôi sai ông đi bắt Vũ Văn Dũng thì ông sẽ làm thế nào?

Chất đáp:

- Tôi sẽ xin tướng quân để được không đi.

Duyệt cười bảo:

- Biết ý ông thế nên tôi mới đích thân đi bắt Vũ Văn Dũng đó. Ông cũng là một bậc đại trượng phu vậy!

Đoạn Duyệt lại hỏi:

- Hiện ta còn bao nhiêu tên tù binh Tây Sơn.

Chất thẹn thùng đáp:

- Còn năm trăm tên.

Duyệt bảo:

- Bọn ta mau đến nơi nhốt tù.

Đến trại tù, Duyệt vờ say rượu lớn tiếng với bọn tù bình rằng:

- Ta vừa bắt được Bùi Thị Xuân, Trần Quang Diệu và Vũ Văn Dũng giải về kinh cho vua ta trị tội. Diệu, Xuân, Dũng chết rồi thì nhà Tây Sơn hết người, vì vậy ta cho bọn bay muốn đi đâu thì đi.

Nơi xong Duyệt liền bảo quân thả hết tù binh Tây Sơn. Về trại Lê Chất khen Lê Văn Duyệt:

- Tướng quân liệu việc hơn người. Năm trăm tù binh được thả này sẽ đánh tan quân Nguyễn Văn Tuyết ở Thanh Hoá vậy.

Duyệt cười bảo:

- Thật là hiểu tôi không ai bằng ông Chất đó!

Nói rồi vui vẻ nâng cốc cũng Lê Chất.

[UyenNhi05]

Chương 68

Bởi vua hèn nhà Tây Sơn sụp đổ.
Cứu bạn xưa Đặng Văn Long cướp tù.

   

Nói về vua Tây Sơn là Cảnh Thịnh thua trận liên tiếp, nhờ các trung thần xả thân đoạn hậu nên chạy về được tới Thanh Hoá cùng quan trấn thủ Nguyễn Văn Tuyết. Ngày ấy Tuyết tâu với vua Cảnh Thịnh rằng:

- Nay Trần Quang Diệu và Vũ Văn Dũng còn đang có thủ Quy Nhơn, nên Nguyễn Phúc Ánh chưa thể do toàn lực đánh ta ở Thanh Hoá. Nhờ vậy thần và Nguyễn Văn Lộc mới cầm cự được...

Tuyết vừa dứt lời xảy quân hớt hải chạy vào báo:

- Tâu Bệ hạ, tướng quân Nguyễn Văn Lộc đang giữ mặt bể bỗng lâm bạo bệnh qua đời rồi.

Cảnh Thịnh nghe qua khóc rống lên:

- Bởi tại ta ngu muội nghe lời gian nịnh, hãm hại trung thần khiến trời cao oán hận muốn diệt nhà Tây Sơn ta rồi vậy!

Nguyễn Văn Tuyết thất kinh nói:

- Nguyễn Văn Lộc mất rồi, mặt biển không người trấn giữ thì Thanh Hoá sao giữ được. Ta mau bỏ Thanh Hoá đem quân về trấn ải Tam Điệp mới xong.

Tuyết vừa dứt lời quân lại vào báo:

- Thưa tướng quân, tướng giặc là Lê Văn Duyệt đã thả mấy trăm quân của ta bị bắt làm tù binh ra về. Hiện họ đã đến đây xin vào gặp tướng quân.

Cho bọn ấy vào rồi, Nguyễn Văn Tuyết vểnh râu hỏi:

- Vì sao Lê Văn Duyệt lại tha cho các ngươi?

Mấy tên quỳ lạy thưa:

- Lê Văn Duyệt bảo Trần Quang Diệu, Vũ Văn Dũng và Bùi Thị Xuân đều đã bị bắt thì chẳng cần giữ bọn tù binh như bọn thần làm gì nên mới tha cho về

Vua Cảnh Thịnh nghe vậy khóc rống lên rằng:

- Anh Diệu, chỉ Xuân ơi! Tướng quân Vũ Văn Dũng ơi! Chính vì ta mà các ngươi phải chết! Ôi! Tây Sơn thập hổ giờ chỉ còn lại Nguyễn Văn Tuyết và Võ Đình Tú mà thôi!

Nguyễn Văn Tuyết liền bảo quân:

- Truyền lệnh ta lập tức lui về giữ ải Tam Điệp.

Lúc lên đường, Tuyết dắt ngựa trao cho vua Cảnh Thịnh rồi nói:

- Đây là ngựa Xích kỳ ngày chạy ngàn dặm không biết mệt. Bệ hạ hay cưỡi nó chạy trước về Thăng Long bảo Võ Đình Tú lấy quân mười một trấn ở Bắc Hà đem vào giữ mặt biển Biện Sơn. Nếu chậm thì thần không thể nào giữ được ải Tam Điệp. Nếu mất Tam Điệp là đại cuộc ắt hỏng.

Cảnh Thịnh nghe lời liền lên ngựa ra roi. Quân Tây Sơn. đóng ở dọc đường ra Thăng Long thấy vua mình có trăm quan hộ vệ tất tả chạy về xầm xì bàn với
nhau rằng:

- Con ngựa Xích kỳ này là của tướng quân Nguyễn Văn Tuyết, sao vua ta lại cưỡi chạy về? Hay tướng quân Nguyễn Văn Tuyết đã tử trận rồi. Nếu vậy quân ta sao chống được giặc?

Quân Tây Sơn hoang mang lo lắng truyền nhau như thế!

Vua Cảnh Thịnh vừa đến cổng Nam thành, bỗng cổng thành mở, Võ Đình Tú dẫn
quân ra khói thành. Thấy vua, Tú xuống ngựa thi lễ. Cảnh Thịnh hỏi:

- Đình Tú đi đâu đó.

Từ đáp:

- Hạ thần ra thành duyệt binh định đem quân vào tiếp viện cho Nguyễn Văn Tuyết giữ Thanh Hoá.

Cảnh Thịnh vùng khóc rống lên rằng:

- Trần Quang Diệu, Vũ Văn Dũng, Bùi Thị Xuân thua binh đều bị bắt. Nguyễn Văn Lộc lại lâm bạo bệnh qua đời. Nguyễn Văn Tuyết bỏ thành Thanh Hoá lui quân về giữ ải Tam Điệp. Võ Đình Tú hãy mau vào giữ cửa biển Biện Sơn. Nếu chận trễ mất Tam Điệp, Biện Sơn thì vùng đồng bằng Bắc Hà ta không thể đương đầu cùng giặc được.

Quân Tây Sơn đi theo Võ Đình Tú nghe vua Cảnh Thịnh nói xong hoảng sợ đưa mắt nhìn nhau. Võ Đình Tú vội bước đến gần Cảnh Thịnh nói nhỏ rằng:

- Việc không nên sợ mà sợ thì thiệt thân, việc không nên nói mà nói thì hại
mạng. Bệ hạ nói ra điều ấy là quân ta rụng rời kinh sợ thì sao chống giặc được.

[UyenNhi05]

Cảnh Thịnh tỉnh ngộ nói:

- Ta thật là khờ khạo, xin tướng quân bỏ quá. Giờ tướng quân liệu thế nào?

Tú đáp:

- Bệ hạ hãy vào thành Thăng Long nghỉ ngơi. Thần phải vào tiếp viện cho Nguyễn Văn Tuyết.

Đoạn Tú quay lại bảo quân:

- Truyền lệnh ta đội ngũ chỉnh tề lập tức xuất quân.

Tả hữu khuyên Tú:

- Trời đã tối tướng quân nên hạ trại nghỉ ngơi ngày mai hãy tiến binh.

Tú bảo:

- Cứu quân như cứu hoả phải đi mau!

Nói xong Tú dẫn đầu quân Tây Sơn thẳng tiến Tam Điệp. Sáng sớm hôm sau hậu
quân hớt hải chạy theo Đình Tú báo rằng:

- Quân ta nghe ba tướng Diệu, Dũng, Xuân bị bắt thì hoảng sợ thừa đêm tối trốn gần hết. Quân còn là chỉ có ngàn người. Xin tướng quân định liệu.

Võ Đình Tú ngửa mặt than:

- Tiên đế năm hai mươi tuổi đã tự lập dựng sự nghiệp, thân làm đại tướng biển nguy thành an. Nay con của Tiên đế cũng hai mươi tuổi được trao cho cả cơ đồ lại biển bình thành loạn vậy. Ta đi phen này thành bại đã rõ, những phải liều mình đền ơn Tiên đế.

Nói xong Tú vẫn cứ tiến quân.

Nhắc lại tướng Gia Miêu là Lê Văn Duyệt và Lê Chất, ngày ấy nghe quân thám mã về báo thành Thanh Hoá bỏ trống. Lê Văn Duyệt bên bảo Lê Chất và Đặng Trần Thường rằng:

- Nguyễn Văn Lộc chết, giặc Tây Sơn hết tướng nên Nguyễn Văn Tuyết mới bỏ Thanh Hoá về giữ ở Tam Điệp. Đặng Trần Thường mau đem quân hợp cùng Nguyễn Văn Trương rồi dùng thuỷ binh vào cửa Biện Sơn chặn phía sau ải Tam Điệp. Nguyễn Văn Tuyết cũng đường tất phải xin hàng.

Đặng Trần Thường khen là diệu kế rồi dẫn quân đi ngay. Nguyễn Văn Tuyết giữ ải Tam Điệp nghe quân thám mã về báo:

- Quân Gia Miêu đem thuỷ binh chiếm cửa Biện Sơn rồi đổ quân vây phía Bắc ải Tam Điệp. Xin tướng quân định liệu.

Nguyễn Văn Tuyết giật mình than:

- Vua ta đã chậm mất rồi. Truyền quân căn phòng cẩn mật chờ quân cầu viện.
Phần Võ Đình Tú đem ngàn quân đến núi Lính Sơn cách ải Tam Điệp năm mười dặm, bỗng nghe một phát pháo lệnh nổ vang, quân Gia Miêu từ hai bên sườn núi bắn tên xuống như mưa. Ngàn quân Tây Sơn bị tên chết hết cả. Đình Tú cầm lá đại kỳ có thêu bốn chữ vùng lên đỡ gạt liên hồi, không một mũi tên nào phạm được vào người Tú. Đặng Trần Thường trông thấy hỏi tả hữu:

- Võ Đình Tú cầm lá cờ có thêu chữ gì vậy.

Tả hữu đáp:

- Võ Đình Tú giỏi đánh côn đồng. Ngày trước lũ Nguyễn Huệ lên ngôi có tặng Võ Đình Tú lá cờ thêu bốn chữ "Thiết côn vô địch". Ấy chính là lá cờ Đình Tú đang dùng để gạt tên đó!

Đặng Trần Thường cười bảo quân:

- Mau tập trung súng mà bắn xem thử "Thiệt côn vô địch" có đỡ gạt được không.

Quân Gia Miêu theo lệnh Thường mà làm. Trúng đạn bị thương, Tú hét lên rằng:

- Tiên đế đi! Đình Tú tội đi vào chỗ chết để đền ơn Tiên đế!

Hét lên rồi lấy côn đồng đập vào đầu mà chết.

Phần Nguyễn Văn Tuyết chờ mãi không thấy quân cầu viện, Tuyết ngửa mặt than:

- Tiên đế ơi! Tuyết tôi nào tiếc thân mình, chỉ lo cho công lao dựng nghiệp của

Tiên đế mà thôi!

Than rồi rút song đao cắt cổ tự vẫn!

[UyenNhi05]

Võ Đình Tú và Nguyễn Văn Tuyết chết rồi, các tướng Gia Miêu là Lê Văn Duyệt, Lê Chất lãnh bộ quân, Nguyễn Văn Trương, Đặng Tràn Thường đem thuỷ binh ồ ạt tiến ra Thăng Long. Quân Tây Sơn nghe tin kinh hoàng vứt gươm giáo bỏ trốn. Vua Cảnh Thịnh đem gia quyến và mấy người hầu giả lâm dân thường chạy trốn. Chạy đến bờ sông Như Nguyệt thì trời đã tối, thuyền bè lại không có để qua sông, em của Cảnh Thịnh là Quang Bàn mới mười ba tuổi bảo vua rằng:

- Ta nên vào nhà dân nghỉ tạm, mai hãy tìm đường sang kinh Bắc. Nhưng trong bất kỳ tình huống nào cũng không được để lộ tông tích.

Vua Cảnh Thịnh nghe lời liền men theo bờ sông tìm đến một ngôi nhà nhỏ. Vừa gõ cửa nhà ấy. Cửa mở, một người đàn ông thò đầu ra hỏi:

- Các ngươi là ai. Đang đêm gõ cửa có việc gì?

Cảnh Thịnh đáp:

- Chúng tôi là dân thường chạy loạn đến đây, xin ngủ nhờ một đêm ngày mai sẽ đi.

Người ấy bảo:

- Nhà vua có lệnh dân trong nước phải có thẻ bài "Thiên hạ đại tín", còn không có là kẻ gian. Nếu quý khách không có thẻ bài, thật tình tôi không dám chứa.

Cảnh Thịnh nghe vậy vui vẻ bảo:

- Nhà người thật là một công dân gương mẫu. Ta tuy không có thẻ bài những cổ vật này làm tin không phải là kẻ gian.

Nói xong Cảnh Thịnh mốc trong ngực áo ra một vật giở cho chủ nhà xem. Chủ
nhà ngạc nhiên hỏi:

- Vật này là vật gì?

Cảnh Thịnh đáp:

- Ta là vua Cảnh Thịnh nhà Tây Sơn. Đây là ngọc tỷ ấn.

Chủ nhà cười ha hả nói:

- Ta thấy bộ dạng của ngươi cao sang nghĩ là quân Tây Sơn chạy loạn nên mới mượn chuyện thẻ bài cho ngươi lộ tông tích, không ngờ lại là vua Tây Sơn. Anh em mau ra bắt nộp Chúa Nguyễn ắt là lãnh thưởng lớn.

Tên này vừa dứt lời, từ phía sau nhà mười người đàn ông lực lưỡng xông ra bắt anh em vua Cảnh Thịnh trói lại. Quang Bàn ngửa mặt khóc nói:

- Lúc nãy em đã dặn Hoàng huynh rồi. Sao Hoàng huynh lại nhẹ dạ cả tin thế.

Cảnh Thịnh điềm nhiên đáp:

- Anh em ta đã cũng đường mặt lộ, không bị bắt trước cũng bị bắt sau. Sống chết nào có kể chi, chỉ tiếc cho sự nghiệp của Phụ hoàng vì ta mà phải sụp đổ đấy thôi!

Nói xong Cảnh Thịnh tự chui vào cũi chỏ bọn người ấy khiêng giải đi.

Lê Văn Duyệt vào thành Thăng Long lại bắt được vua tôi Cảnh Thịnh. Duyệt bảo các tướng:

- Các võ tướng Tây Sơn đều đã bị diệt. Bọn quan văn trước lại là tôi thần của nhà Lê sau phò Nguyễn Huệ mà đứng đầu là Ngô Thì Nhậm và Phan Huy Ích. Vậy ta nên giải Cảnh Thịnh và gia quyến về Phú Xuân cho vua ta trị tội, rồi xin lệnh người xem phải xử bọn ấy thế nào.

Đặng Trần Thường bước ra nói lớn:

- Việc cỏn con này mà phải xin lệnh ấy là làm nhọc lòng vua ta vậy. Theo tôi, ta cứ đem bọn ấy ra chém quách rồi báo với Hoàng thượng sau nào có can hệ gì.

Lê Văn Duyệt bàn:

- Không nên! Ngô Thì Nhậm và Phan Huy Ích đều là danh sĩ Bắc Hà. Việc đối xử với họ đều có ảnh hưởng đến lòng dân xứ Bắc, ta không được từ tiện.

Đặng Trần Thường cố nài:

[UyenNhi05]

- Ta cứ chém bọn tôi thần nhà Lê theo về Tây Sơn. Nếu có gì tôi xin chịu tội trước vua.

Duyệt gạt đi bảo:

- Ta nghe nói lúc trước ông có hiếm với Ngô Thì Nhậm, nay muốn mượn việc nước báo tư thù nên mới một mực đòi chém chăng.

Nghe Duyệt nói đúng thâm ý mình, Đặng Trần Thường hổ thẹn nín thinh. Duyệt quay sang hỏi Lê Chất:

- Vậy ông Chất lãnh binh áp giải vua Tây Sơn về Phú Xuân được chăng?

Chất chối từ rằng:

- Việc này Chất tôi không đảm đương nổi.

Duyệt ngạc nhiên hỏi:

- Cảnh Thịnh bất tài lại ngồi trong tù xa, còn ông lãnh binh mà áp giải, sao bảo là không làm nổi.

Chất cúi đầu đáp:

- Tôi gần đây trong người không khỏe, e đi xa không tiện. Xin tướng quân cứ người khác thay cho.

Duyệt cười bảo:

- Vua ta vốn căm thù vua Tây Sơn đến tận xương tuỷ. Ông trước là tướng Tây Sơn về đầu, nên tôi mới bảo ông áp giải vua Tây Sơn về nộp để lập công trước là cho vua ta tin tưởng, sau là trả được thù cha. Cơ hội này dù không được khỏe ông cũng cố mà đi mới phải chứ.

Chất đến gần Duyệt nói nhỏ:

- Cám ơn tướng quân thương tình giúp đỡ. Nhưng bắt chúa cũ nộp cho Chúa mới thật lòng tôi không nỡ.

Duyệt liền quay sang bảo Nguyễn Văn Trương:

- Ông mau lãnh binh áp giải Cảnh Thịnh về Phú Xuân và xin lệnh vua xem nên xử Ngô Thì Nhậm và Phan Huy Ích thế nào?

Nguyễn Văn Trương lãnh lệnh đi ngay.

Lúc ấp giải tù, vua Cảnh Thịnh ngồi trong tù xa nói vọng ra với Lê Văn Duyệt và Nguyễn Văn Trương:

- Ngựa Xích kỳ không có tội gì, lại là tuấn mã hiện có trên đồi. Các ngươi giữ để dùng, đừng giết đi mà uống.

Lê Văn Duyệt bảo Nguyễn Văn Trương:

- Ngựa Xích kỳ xưa là của Chúa Võ vương về sau bị Nguyễn Văn Tuyết cướp đi. Nay ông nên cưỡi nó về trả cho vua ta, tuỳ người xử sự.

Nguyễn Văn Trương nhảy lện lưng ngựa Xích kỳ toan cưỡi, chẳng dè ngựa lồng lên hất Trương té nhào xuống đất. Ai đến gần ngựa cũng lông lên tung võ đã túi bụi. Cảnh Thịnh ngồi trong tù xa nói vòng ra:

- Ai muốn cưỡi nó cứ gọi nó là Phí Mã đại tướng quân nó khắc sẽ cho lên lưng.
Trường đến gần ngựa nói lớn:

- Phí Mã đại tướng quân! Phí Mã đại tướng quân!

Ngựa Xích kỳ liền cúi đầu ngoan ngoãn cho Trương cưỡi đi. Đi đến ải Tam Điệp,


Trương hỏi Cảnh Thịnh:

- Vì sao gọi Phí Mã đại tướng quân, nó lại cho cưỡi.

Cảnh Thịnh đáp:

- Ngày trước đánh thành Quy Nhơn, bác ta là vua Thái Đức đã phong nó chức Phí Mã đại tướng quân.

Trương cười bảo:

- Nay ta gọi nó là phí mã đại tướng quân nó lại cho ta cưỡi, còn chủ nó ngồi trong tù xa.