Lịch sử Quân sự Việt Nam

Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước toàn thắng là thiên anh hùng ca vĩ đại của chiến tranh nhân Việt Nam trong thế kỷ XX, đồng thời cũng là một trong những tranh chói lọi trong lịch sử của nhân dân cách mạng thế giới chống chủ nghĩa đế quốc thời đại ngày nay. Trong 21 năm chống Mỹ bền bỉ dẻo dai, kiên cường dũng cảm, mưu trí, sáng tạo của cả dân tộc, có thể nói những năm tháng nhân dân ta đánh thắng cuộc “chiến tranh cục bộ” của Mỹ là giai đoạn chiến lược then chốt mở ra một bước ngoặt lớn cho toàn bộ cuộc kháng chiến thần thánh đến toàn thắng.

Chiến tranh cục bộ là nấc thang của Mỹ ở Việt Nam. Họ đã có những nỗ lực quân sự lớn nhất mà đặc trưng nổi bật là ồ ạt đưa trên nửa triẹu quân chiến đấu Mỹ vào trực tiếp tham chiến. Đã kết hợp đẩy mạnh cuộc chiến tranh trên bộ ở miền Nam với phát động cuộc chiến tranh không quân và hải quân phá hoại miền Bắc Việt Nam, đánh phá quyết liệt tuyến đường vận tải chiến lược Trường sơn, bằng không quân và lục quân Mỹ. Chiến lược chiến tranh “chống nổi dậy” nhằm đè bẹp các lực lượng cách mạng ở Việt Nam, một nước được coi là ngọn cờ tiêu biểu của phong trào chống Mỹ, giải phóng dân tộc, đã được bộ máy chiến tranh của Nhà trắng và Lầu năm góc thực hiện bằng một cuộc chiến tranh huỷ diệt.

-   Huỷ diệt con người.
-   Huỷ diệt mùa màng, cây cỏ.
-   Huỷ diệt môi trường sinh thái.

Đối với nhân dân ta, đây là những năm tháng mà toàn Đảng, toàn dân trên cả nước ta đã ra quân đánh Mỹ với một quyết tâm sắt đá và khí thế cách mạng nóng bỏng: “ Thà hy sinh tất cả, chứ nhất định  không chịu mất nước, nhất không chịu làm nô lệ”, “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”. Để giành được thắng lợi, cả dân tộc ta đã phải trải qua những thử thách, gian truân có những lúc tưởng như khó vượt nổi, chịu những hy sinh, tổn thất lớn lao chưa từng thấy trong lịch sử chiến tranh chống ngoại xâm của dân tộc, hậu quả vẫn còn tác động sâu sắc đến sự nghiệp xây dựng đất nước ta trong giai đoạn hiện nay.

Đánh thắng “ chiến tranh cục bộ” là một bước ngoặt cơ bản, tạo tiền đề vững chắc cho thắng lợi chiến lược năm 1972 và thắng lợi cuối cùng mùa xuân năm 1975 lịch sử.
Đối với đế quốc Mỹ, thất bại cuộc chiến lược “chiến tranh cục bộ”, chiến lược chiến tranh quan trọng nhất  của cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, làm lung lại ý chí xâm lược của giới cầm quyền ở Mỹ. Nó đánh dấu một bước thụt lùi về chiến lược, một bước ngoặt đi xuống dẫn tới thất bại hoàn toàn của cuộc chiến tranh xâm lược thực dân mới, sự phá sản của chiến lược quân sự toàn cầu “phản ứng linh hoạt” của Mỹ ở Việt Nam.

Cuốn sách này góp phần luận giải nội dung và thực chất sự kiện  nhaâ dân ta đánh thắng chiến tranh cục bộ làm chuyển biến cục diện cuộc kháng  chống Mỹ, cứu nước.
Chúng ta đã đánh thắng một triệu hai mươi vạn quân định trong đó có trên nửa triệu quân chiến đấu Mỹ và 6 vạn quân chư hầu ra sao? Ta đã phá chiến lược chiến tranh cục bộ của Mỹ trên cả hai miền đất nước  như thế nào? Vì sao nhân dâ ta , một nước nghèo, đất không rrộng, người không đông đã thắng; đế quốc Mỹ, với lực lượng quân sự và kinh tế khổng lồ, đã thua trong cuộc đọ sức và đấu trí này?

Đối với chúng ta, đây là đề tài gây ấn tượng mạnh mẽ và đặt ra bao điều cần suy ngẫm để có thể rút ra những bài học bổ ích góp phần và công cuộc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc hiện nay và mai sau. Mãi đến thời gian gần đây, chúng tôi mới có điều kiện bắt tay vào việc biên soạn. Trong quá trình viết, tác giả nhận được sự cộng tác tích cực và giúp đỡ tận tình của nhiều cơ quan và cán bộ nghiên cứu trong và ngoài quân đội. Cho phép tôi được bày tỏ lời chân thành và trân trọng cảm ơn tới các cơ quan và đồng chí nói trên.

Với  một đề tài rộng lớn, cần có sự đầu tư thích đáng cả công sức, lực lượng và thời gian, tiến hành rât công phu mới có thể đạt chất lượng tốt. Trong lúc đó, điều kiện sưu tầm tài liệu và khả năng thể hiện trong khuôn khổ một cuốn sách chỉ có hạn, không thể nào phản ánh đầy đủ hết tầm cao sự kiện lịch sử trọng đại này như bạn đọc gần xa cần tìm hiểu và hằng mong mỏi.
Chắc chắn cuốn sách này có nhiều thiếu sót. rất mong bạn đọc cho ý kiến phê bình.
               

Bước vào năm 1965, nguy cơ thất bại của chiến lược “chiến tranh đặc biệt” đặt đế quốc Mỹ trước một tình thế khó khẳn cả ở Việt Nam và trong nước Mỹ. Giới cầm quyền Mỹ đề ra và thực hiện một số quyết định chiến lược mới.

Tháng 2 năm 1965, Mỹ mở đầu cuộc chiến tranh phá hoại bằng khôngq uân và hải quân đối với miền Bắc Việt Nam. Tháng 3 năm 1965, tiểu đoàn lính thuỷ đánh bộ Mỹ đầu tiên đổ bộ lên Đà Nẵng và không quân Mỹ mở chiến dịch “sấm rền” (Rolling Thunder), đẩy mạnh, việc đánh phá miền Bắc nước ta. Tháng 6 năm 1965, Mỹ tung lữ đoàn du số 173 mới đưa vào miền Nam ra trực tiếp tác chiến ở Phước Vĩnh (Đông Nam Bộ)1, bắt đầu sử dụng máy bay ném bom chiến lược B.52 ở miền Nam (chi viện cho quân chiến đấu Mỹ tác chiến ở Bên Cát - Thủ Dầu Một). Tháng 7 năm 1965, bộ tư lệnh lục quân Mỹ được thành lập ở căn cứ Long Bình... Bị vong lục số 328 ngày 1 tháng 4 năm 1965 quyết định triển khai thêm 18.000 đến 20.000 quân Mỹ chỉ làm nhiệm vụ hỗ trợ. Nhưng ngày 27 tháng 7 năm 1965, tổng thống Mỹ Lin-đơn Giôn-xơn đã quyết định tăng ngay tức khắc quân Mỹ lên 125.000, triển khai tổng số 44 tiểu đoàn chiến đấu và chuyển quân Mỹ sang làm nhiệm vụ trực tiếp tác chiến. Cũng vào ngày đó, Giôn-xơn tuyên bố “ thế là chúng ta (Mỹ) đã tham gia một cuộc chiến tranh lớn ở miền Nam Việt Nam”.

Như vậy, từ giữa năm 1965 một, cuộc chiến tranh xâm lược thực dân mới của Mỹ ở miền nam Việt Nam đã leo lên thang mới. Đây không phải là một bước chuyển bình thường mà là sự thay đổi chiến lược chiến tranh: chuyển từ chiến lược “chiến tranh đặt biệt” sáng chiến lược “chiến tranh cục bộ”.

Đối với nhà cầm quyền Mỹ, quyết định chuyển chiến lược như trên không phải là đơn giản. Trong tập hồi ký của mình sau này, Giôn-xơn coi đó là một quyết định “ quyết liệt” nhưng “ day dứt nhất và đau đớn nhất” của một đời tổng thống.

Ba phương án do Bộ quốc phòng Mỹ đệ trình đều khó lựa chọn cả: “một là rút lui mà chắc chắn đó là điều  nhục  nhã đối với nước Mỹ, hai là tiếp tục chiến tranh như mức độ hiện có mà đây là đường lối sẽ làm cho
_____________
1. Lúc này, ở miền Nam Việt Nam đã có sư đoàn lính thuỷ đánh bộ số 3 và lữ đoàn dù số 173 của Mỹ.
nước Mỹ ngày càng yếu đi, ba là mở rộng nhanh chóng và đẩy mạnh sức ép quân sự của Mỹ cả ở miền Nam và miền Bắc Việt Nam mà từ đó sẽ tránh được thất bại nhưng sẽ phí tổn lớn lao và bất kỳ quyết định rút quân nào sau này sẽ rất khó khăn”.

Sau nhiều ngày đêm trăn trở, và trải qua nhiều cuộc họp với các cố vấn thân cận và với hội đồng an ninh quốc gia, ttổng thống Giôn-xơn đã lựa chọn phương án 3, cho đó là phương án khó khăn nhưng đúng nhất: “Quyết tâm không để Nam Việt Nam rơi vào tay cộng sản”.
   
Ngay trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954), chúng ta đã nhìn thấu dã tâm của đế quốc Mỹ đối với đất nước ta. Đối với đế quốc ôm mộng bá chủ hoàn cầu, Việt Nam và đông Dương cũng như toàn bộ khu vực Đông – Nam Châu á là một miếng mồi béo bở, với nguồn nguyên liệu chiến lược giàu có và nguồn nhân côcng rẻ tiền, đồng thời cũng là một địa bàn chiến lược quan trọng, án ngữn đường giao thông xung yếu trên biển giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Đặc biệt, đây lại là nơi đang diễn ra cuộc đấu tranh gay gắt giữa phong trào cách mạng với chủ nghĩa đế quốc thế giới, trong đó Việt Nam nổi bật lên như ngọn cờ tiêu biểu cho sự kết hợp các trào lưu cách mạng của thời đại.

   Vì vậy, sau khi chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, giới cầm quyền nước Mỹ rất chú ý đến khu vực này và sang đầu những năm 50, họ đã can thiệp ngày càng sâu vào cuộc chiến tranh xâm lược Đông Dương, tăng cường viện trợ cho thực dân Pháp, nhằm từng bước thực hiện âm mưu độc chiếm Đông Dương. Năm 1954, lợi dụng thời cơ thực dân Pháp bại trận, đế quốc Mỹ đã nhảy vào miền nam Việt Nam thay Pháp, dựng nên chính quyền Ngô Đình Diệm, với mục đích nhanh chóng biến miền nam thành thuộc địa kiểu mới  và căn cứ quân sự của Mỹ, lập phòng tuyến ngăn chặn chủ nghĩa xã hội lan xuống vùng Đông – Nam châu á, lấy miền nam làm căn cứ tiến lên thôn tính miền bắc, đẩy lùi chủ nghĩa xã hội ở vúng này.

   Thế chân thực dân Pháp ở miền nam Việt Nam, , đế quốc Mỹ không dụng bộ máy cai trị trực tiếp và quân đội chiếm đóng theo chính sách thực dân kiểu cũ mà thông qua hệ thống cố vấn Mỹ từ trên xuống bằng quyền lực của viện trợ quân sự và kinh tế. Mỹ sử dụng chính quyền và quân đội nguỵ để khống chế và nô dịch nhân dân miền Nam về mọi mặt. dựa và tập đoàn Ngô Đình Diệm, đại diện cho giai cấp địa chủ phong kiến và tư sản mại bản, bọn phục thù giai cấp khoác áo “ dân tôc, dân chủ”, Mỹ trực tiếp xây dựng và chỉ huy quân đội tay sai, đồng thời giúp nguỵ quyền tổ chức hệ thống kìm kẹp ở cơ sở để đán áp các đảng phái cùng lực lượng đối lập và ráo riết đánh phá phong trào cách mạng ở miền nam nước ta.

   Ngay từ đầu, Mỹ - Diệm áp dụng một chính sách độc tài phát xít nhằm tiêu diệt tổ chức lãnh đạo, nhổ bật các cơ sở cách mạng, bẻ gãy tính thần phản kháng của nhân dân. từ năm 1954 đến năm 1959, chính quyền Ngô Đình Diệm điên cuông thực hiện chính sách “tố cộng, diệt cộng” trên toàn miền nam. Chúng ra sức dồn dân vào các trại tập trung vứi chiêu bài “khu trù mật” “khu dinh điền”, kết hợp với sử dụng  các lực lượng quân đội, cảnh sát, dùng những thủ đoạn khủng bố hết sứcdã man: “đốt sạch, giết sạch, phá sạch”, đàn áp khốc liệt phong trào đáu tranh chính trị của nhân dân. Ròng rã suốt 4,5 năm, với thủ đoạn tàn bạo, hiểm độc, kết hợp dùng bạo lực tối đa với lừa mị và lôi kéo chúng hy vọng sẽ đánh bật được gốc rễ của cách mạng là đảng cộng sản và nhanh chóng “bình định” được miền Nam. Thế nhưng, chúng vẫn không sao dập tắt nổi tinh thần yêu nước của  nhân dân ta, ngược lại, đã gây nên sự công phẫn cao độ của toàn thể dân tộc Việt Nam, nhất là trong mọi tầng lớp đồng bào ta ở miền nam.

   Tháng 9 năm 1954, Bộ chính trị trung ương đảng ta đã kịp thời ra nghị quyết xác định nhiệm vụ cách mạng miền nam lúc bấy giờ là: chuyển hướng từ đấu tranh vũ trang sang đấu tranh chính trị đòi thực hiện Giơ-ne-vơ, củng cố hoà bình, thực hiện tự do dân chủ, cải thiện dân sinh, thực hiện thống nhất và tranh thủ độc lập.

Tháng 6 năm 1956, Bộ chính trị Trung ương đảng ta lại ra nghị quyết nêu rõ: Tuy hình thức đấu tranh của ta trong toàn quốc hiện nay là đáu tranh chính trị, nhưng như thế không có nghĩa là không dùng vũ trang tự vệ trong những hoàn cảnh nhất định. đảng ta đã chỉ rõ rằng: đứng trước chính sách cực kỳ phản động và tàn bạo của Mỹ - Diệm, nhân dân miền Nam không có con đường nào kháng là đứng lên làm cách mạng để cứu nước, cứu mình. Do đó, mục đích cách mạng miền nam là phải đánh đổ chính quyền độc tài phát xít Ngô Đình Diệm và đánh đổ bằng con đường cách mạng.
   
Dưới ánh sáng đường lối, cách mạng đã được xác định, Đảng ta lãnh đạo đồng bào miền Nam nêu cao ngọn cờ độc lập, thống nhất, dân chủ, hoà bình, dựa vào chính nghĩa và pháp lý của hiệp định Giơ-ne-vơ, tiến hành một cuộc đấu tranh chính trị bền bỉ và vô cùng anh dũng chống lại kẻ thù, đồng thời ra sức bảo tồn cơ sở, tích luỹ lực lượng, đón đợi thời cơ. Khi Mỹ - Diệm trắng trợn phá hoại hiệp định Giơ-ne-vơ, khắp nơi đã nổ ra các cuộc mít tinh, biểu tình đòi hiệp thương tổng tuyển cử để thống nhất nước nhà, đòi chấm dứt khủng bố trả thù những người kháng chiến, chống “ tố cộng, diệt cộng”, chống cướp đất, đuổi nhà. Cuộc đấu tranh sôi động đã lôi cuốn hàng triệu người từ Quảng Trị đến Cà Mau, hình thành sự phối hợp giữa đồng bào thành thị và đồng bào nông thôn, với những hình thức đấu tranh rất phong phú và linh hoạt.
   
Trong 5 năm đấu tranh chính trị gay go và quyết liệt, đồng bào miền nam đã chịu đựng biết bao đau thương và tổn thất, hàng ngàn xóm làng bị địch đốt phá, hàng chục vạn cán bộ, đảng viên bị giam cầm, tra tấn và bắt giết1. Nhưng lòng yêu nước và ý chiến chiến đấu của đồng bào ta không hề bị giám sút, phong trào phát triển  ngày càng mạnh. Năm 1957, có hai triệu lượt người tham gia đấu tranh chính trị, đến năm 1958 có 3,7 triệu và sáng năm 1959, đã lên tới gần 5 triệu. Trong khi đó, cuộc đấu tranh vũ tranh tự vệ, trừ gian, diệt ác cũng được đảy mạnh và nhiều đơn vị vũ trang cách mạng đã ra đời. Trải quan đấu tranh, cácn cán bộ, đảng viên và đồng bào ta được tô luyện ngày càng già dặn, ngày càng thấy rỗ bản chất phản động cũng như những chỗ yếu cơ bản của đế quốc Mỹ và bọn tay sai để chĩa mũi nhọn đấu tranh, khiến chúng ngày càng bị cô lập về chính trị. Còn phong trào cách mạng, tuy phải trải qua những thử thách cực kỳ nghiêm trọng, vẫn giữ được và phát triển. Lúc này, chế độ thống trị của địch lâm vào một cuộc khủng hoảng sâu sắc. Đông đảo nhân dân ta ở miền nam ngày càng thấy rỗ không thể nào kéo dài cuộc sôngs dưới chế độ Mỹ - Diệm được nữa, đã quyết tâm vùng lên đấu tranh một còn, một mất với chúng. Điều kiện đã chín muồi để chuyển cách mạng từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công.
   

Bắt mạnh được tình hình đó, tháng 1 năm 1959, Ban chấp hành Trung ương đảng ta họp Hội nghị lần thứ 15 (khoá II) dưới sự chủ toạ của chủ tịch Hồ Chí Minh, để xác định đường lối cách mạng miền nam trong
_____________
1.Theo tài liệu tổng kết của quân khu 5, tính đến cuối năm 1957, lực lượng của đảng ở các tỉnh đồng bằng khu 5 bị tổn thất nặng nề, 70% đảng uỷ viên xã , 60% huyện uỷ viên, 40% tỉnh uỷ viên bị bắt và giết . Tỉnh có phong trào khá nhất, chỉ còn 10 chi bộ, mỗi chi bộ 3 đảng viên, tỉnh yếu còn 2,3 chi bộ, 12 huyện đồng đồng bằng mất hết cơ sở đảng.(Quân khu 5: Thắng lợi và những bài học trong kháng chiến chống Mỹ, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1981, tr.30).

giai đoạn mới. Hội nghị vạch rõ: Nhiệm vụ cơ bản của cách mạng miền nam là giải phóng miền nam khỏi ách thống trị của đế quốc, phong kiến, thực hiện dân tộc độc lập, và người cày có ruộng, hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền nam, xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh. Nhiệm vụ trước mắt là : đánh đổ tập đoàn thống trị Ngô Đình Diệm, tay sai đế quốc Mỹ, thành lập một chính phủ liện hợp dân tộc, dân chủ ở miền nam.

Muốn vậy, con đường phát triển cơ bản của cách mạng Việt Nam ở miền nam là con đường cách mạng bạo lực. Căn cứ vào tình hình cụ thể  lúc này, ta chủ chương lấy sức mạnh của quần chúng, dựa và lực lượng chính trị của quần chúng là chủ yếu, kết hợp với lực lượng để đánh đổ ách thống trị của đế quốc và phong kiến, dựng lên chính quyền cách mạng nhân dân. Hội nghị còn dự kiến: đế quốc Mỹ là nước đế quốc hiếu chiến nhất, cho nên trong những điều kiện nào đó, cuộc khởi nghĩa của nhân dân miền nam cũng có khả năng chuyển thành cuộc chiến tranh cách mạng lâu dài, nhưng thắng lợi cuối  cùng nhất định về ta.
   
Các đồng chí và đồng bào ở miền nam đã gọi Nghị quyết 15 là bố đuốc soi đường giữa đêm đen tối.
   
Được nghị quyết chỉ đạo, ngọn lửa cách mạng âm ỉ suốt nhiều năm đã bùng lên thành cuộc đồng khởi trên quy mô rộng, tạo nên một bước chuyển mới có tính chất nhảy vọt của cách mạng miền nam. Từ cuối năm 1959 đến đầu năm 1960, đồng bào ta đã dùng bạo lực cách mạng bất ngờ tiến công dồn dập và mãnh liệt vào khâu yếu nhất của địch là chính quyền cơ sở ở nông thôn. Một số cuộc nổi dậy nổ ra ở vùng rừng núi miền trung Trung Bộ. Đặc biệt, làn sóng nổi dậy đồng loạt nhanh chóng lan rộng  và dâng cao ở các tỉnh Nam Bộ. Nhân dân vùng lên diệt ác ôn, đánh đồn bốt, cướp súng địch, làm tan rã từng mảng nguỵ quyền cùng bộ máy kìm kẹp ở thôn, xã, làm chủ được nhiều khu vực ở rừng núi và nông thôn nằm sâu phía sau lưng địch. Đồng bào ở những nơi đó nô nức thành lập chính quyền cách mạng, xây dựng và phát triển lực lượng vũ trang chống lại các cuộc phản kích của địch, tạo nên một hình thức căn cứ địa, có nơi hình thành thế liên hoàn bao gồm các vùng giải phóng và vùng du kích. Phong trào đấu tranh chính trị bền bỉ từ những năm trước được đấu tranh phối hợp càng trở nên mạnh mẽ: năm 1960, có hơn 10 triệu lượt người và năm 1961 đã lên tới 33 triệu lượt người tham gia các cuộc đấu tranh.
   
Trong cao trào cách mạng đồng bào miền nam, ngày 20 tháng 12 năm 1960, Mặt trận dân tộc giải phóng miền nam ra đời, đánh dấu một thời kỳ mới - thời kỳ cách mạng miền nam chuyển hẳn sáng thế tiến công mạnh mẽ, rộng khắc và liên tục. Phong trào đồng khởi, thực chất là những cuộc khởi nghĩa từng phần của nhân dân để giành quyền làm chủ ở từng địa phương thuộc vùng nông thôn miền núi và đồng bằng đã giáng cho Mỹ - Diệm một đòn nặng, đẩy chúng vào một thời kỳ khủng hoảng nghiêm trọng và triền miên.
   
Đến đây, âm mưu của đế quốc Mỹ muốn nhanh chóng “bình định” miền nam bằng quốc sách “tố cộng, diệt cộng” đã bị thất bại. Tuy nhiên, đế quốc Mỹ vẫn theo đuổi mục tiêu lâu dài. Tháng 11 năm 1961, ở nước Mỹ, Giôn Ken-nơ-đi lên thay Đoai-tơ Ai-xen-hao làm tổng thống đã tuyên bố: “...sẽ trả bất cứ giá nào, đương đầu với bất cứ khó khăn nào để giữ bằng được miền nam Việt Nam”. Và ỷ vào sức mạnh quân sự của mình, đế quốc Mỹ đã ngang nghiên tăng cường can thiệp vũ trang, lấy miền nam làm nơi thí đỉêm cho cái gọi là “chiến tranh đặc biệt”, một bộ phận quan trọng của chiến lược “ phản ứng linh hoạt”, chiến lược quân sự toàn cầu của Mỹ trong những năm 1960.
   
Có thể nói, cuộc chiến tranh xâm lược mà Mỹ đã phát động ở miền nam nước ta là cuộc phản công lớn nhất của đế quốc chĩa vào các lực lượng cách mạng kể từ sau chiến tranh thế giới thứ hai.
   
Vào thời điểm nói trên, so sánh lực lượng trên thế giới giữa cách mạng và phản cách mạng đã không còn như đầu những năm 50 trở về trước, mà đã nghiên về phía ngày càng có lợi cho các lực lượng cách mạng và tiến bộ trên thế giới. Về mặt quân sự, Mỹ đã mất độc quyền vũ khí hạt nhân, rồi mất luân cả ưu thế về tên lửa chiến lược mang đầu đạn hạt nhân.

Trước sự phát triển nhanh chóng của các nước trong hệ thống xã hội chủ nghĩa trên mọi lĩnh vực, trước những thất bại liên tếp của Mỹ trong việc ngăn chặn phong trào giải phóng dân tộc, đặc biệt là tại miền nam Việt Nam, giới cấm quyền Mỹ ngày càng nhận thấy họ không thể đua con chủ bài vũ khí hạt nhân ra để răn đe, ngăng chặn, đẩy lùi và tiêu diệt đối pưhơng được nữa. Vì nếu Mỹ định “ chặn đứng cộng sản tại chỗ”, chống lại các cuộc chiến tranh cách mạng bằng cách “ trả đũa ồ ạt”, dùng vũ khí hạt nhân đánh thẳng vào “nguồn gốc” của các cuộc chiến tranh ấy, nghĩa là đánh vào Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa khác, thì chắc chắn đó sẽ là hành động tự sát đối với Mỹ và chủ nghĩa đé quốc trên thế giới.Cho nên, ngay từ đầu năm 1957, ngoại trưởng Mỹ Phô-xtơ Đa-lét đã phải xác nhận rằng “trả đũa ồ ạt” là một chiến lược không hiện thực và thấy đế quốc Mỹ cùng các nước đồng minh với Mỹ phải có những biện pháp cần thiết trong trường hợp xảy ra các cuộc xung đột cục bộ1 , nhằm tránh cho Mỹ một cuộc chiến tranh hạt nhân tổng lực. và vấn đề trước mắt đặt cho Ken-nơ-đi ngày khi lên làm tổng thống Mỹ là phải thay thế đường lối “chặn đứng cộng sản tại chỗ”, với chính sách “trên miệng hố chiến tranh” và chiến lược quân sự “trả đũa ồ ạt” của chính quyền Ai-xen-hao, bằng một chính sách và một chiến lược quan sự mới.
_____________
1. Tức là các cuộc vũ trang can thiệp vào các nước đang đấu tranh giành quyền độc lập dân tộc, hoặc có thể tiến lên chủ nghĩa xã hội.

Về chính trị, tổng thống Mỹ Ken-nơ-đi đề ra cái gọi là “chiến lược hoà bình”, hay là “ chính sách diễn biến hoà bình”. Thực hiện chiến lược này, giới cầm quyền Mỹ một mặt tỏ ra “hoà hoãn” với Liên Xô, đồng thời vẫn không ngững tăng cường bộ máy chiến tranh. Mặt khác, lại ráo riết dùng các thủ đoạn chính trị, ngoại giao, kinh tế, gián điệp để chia rẽ, phá hoại các nước xã hội chủ nghĩa, phá hoại mặt trận thế giới đoàn kết lực lượng xã hội chủ nghĩa và lực lượng độc lập dân tộc.
   
Về quân sự , Ken-nơ-đi chấp nhận chiến lược “phản ứng linh hoạt” do tướng Mỹ Mắc-xoen Tay-lơ đề xuất, được áp dụng thánh chính sách quốc phòng của nước Mỹ từ năm 1961. Cái tên “phản ứng linh hoạt” nói lên rằng Mỹ cần có khả năng phản ứng lại bất kỳ một thách thức nào và Mỹ phải hành động “thành công” trong bất kỳ tình huống nào. Nếu trong chiến lược “trả đũa ồ ạt”, vũ khí hạt nhân là thanh kiểm dùng vào những đòn công kích huỷ diệt, còn lục quân Mỹ ở châu Âu và Viễn Đông chỉ là chiếc lá chắn, thì ngược lại, trong chiến lược “phản ứng linh hoạt”, vũ khí hạt nhân đã trở thành chiếc lá chắn phòng ngự, còn quân đội tiến hành chiến tranh hạn chế bằng vũ khí thông thường mới là thanh kiểm linh hoạt dùng để thực hiện đòn tiến công hiệu lực.
   
Theo giới thân cận của tổng thống Ken-nơ-đi, “phản ứng linh hoạt” là chiến lược quân sự thích hợp nhất đối với Mỹ hồi đó, dụng để đàn áp phong trào giải phóng dân tộc và áp đặt chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ ở các nước trong thế giới thứ ba, nơi có những nguyên liệu chiến lược “ hấp dân” và hết sức cần thiết đối với nền kinh tế Mỹ. Họ cho rằng, với “ chiến lược hoà bình”, “ hoà hoãn” về chính trị, cộng với sức mạnh quân sự của mình, đế quốc Mỹ có thể giành được thắng lợi trong bất cứ cuộc chiến tranh hạn chế nào, mà vẫn tránh được một cuộc “chiến tranh hạt nhân tổng lực” với Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa khác.

Cho nên, chấp nhận chiến lược “phản ứng linh hoạt” có nghĩa là ttổng thống Mỹ Ken-nơ-đi đã khẳng định nhiệm vụ trung tâm cấp bách của Mỹ trong những năm 60 là ngăn chặn, đẩy lùi và đánh phá phong trào giải phóng dân tộc trên thế giứoi, bằng chiến tranh hạn chế với lực lượng thông thường, có cái lá chắn hạt nhân che chở. Và chính Ken-nơ-đi đã đem thử nghiệm ở miền nam Việt Nam, một “điểm nóng” đối với Mỹ lúc bấy giờ. cái gọi là “ chiến tranh đặc biệt” là loại hình chiến tranh được Mỹ xếp thứ ba trong chiến lược quân sự toàn cầu “ phản ứng linh hoạt” sau loại hình “chiến tranh cục bộ” và “ chiến tranh hạt nhân thế giới”.

Chính quyền Ken-nơ-đi coi “ chiến tranh đặc biệt” là một sáng tạo của Mỹ. Đố là loại hình chiến tranh xâm lược bằng quân đội tay sai trong đó có Mỹ đóng vai trò ông chủ và “ cố vấn”. Theo cách tính của những bộ óc thực dụng Mỹ, đố là cách tiến hành chiến tranh “rẻ” nhất, tiết kiệm được tốt đa tiền của và máu thanh niên Mỹ.Quan trọng hơn nữa là che dấu được bộ mặt xâm lược trước nhân dân Mỹ và nhân dân thế giới. Nếu thử nghiệm thành công ở miền nam Việt Nam, đế quốc Mỹ có thể từ đó rút ra những kinh nghiệm đàn áp phong trào giải phóng dân tôc, đe doạ và ép buộc các nước mới giành được độc lập phải chấp nhận chính sách thực dân mới của họ.
   
Để tiến hành “ chiến tranh đặc biệt” ở miền nam nước ta, đế quốc Mỹ đưa ra “ kế hoạch Xt-lây-Tay-lo”1  với ba biện pháp chiến lược:   
   
Một là, tăng cường quân nguỵ về số lượng, trang bị và tính cơ động, mở nhiều cuộc hành quân, dùng nhiều máy bay lên thẳng và xe thiết giáp để nhanh chóng tiêu diệt các lực lượng vũ trang cách mạng mới thành lập chưa được bao lâu.
__________
1.Ngày 19 tháng 6 năm 1961, Ken-nơ-đi cử một phá đoàn do tiến sữ Xta lây cầm đầu cùng tướng Tay-lơ đến miền nam Việt Nam một tháng để nghiên cứu tại chỗ và soạn thảo kế hoạch “bình định miền nam trong 18 tháng”. Kế hoạch này được Ken-nơ-đ chấp nhận, lấy tên là “Kế hoạch Xta-lây-lay-lơ”.
Hai là, xây dựng nguỵ quyền mạnh và ngăn chặn đấu tranh chính trị ở thành thị, ra sức “ bình định” lập “ấp chiến lược” để dập tắt phòng trào cách mạng ở nông thôn.
Ba là, ra sức ngăn chặn biên giới, kiểm soát ven biển cắt đứt nguồn chi viện từ miền bắc vào để cô lập cách mạng miền nam.

Chấp nhận “kế hoạch Xta-lây- Tay-lo”, tổng thống Mỹ Ken-nơ-đi hy vọng rằng: tới cuối năm 1962, lực lượng của chế độ tay sai được tăng cường vượt bậc chắc chắn sẽ giành lại thế chủ động và tiêuu diệt được các lực lượng chính trị và vũ trang cách mạng. Trong khi đó đồng bào ta ở nông thông miền nam bị tập trung vào các “ấp chiến lược”, bị kiểm soát chặt chẽ, và mối quan hệ giữa cách mạng với nhân dân sẽ bị cắt đứt. Như thế là miền Nam Việt nam sẽ được củng cố trong vòng 18 tháng, như các tác giả của bản kế hoạch đã xác định.

Thế nhưng, sau 18 tháng, dù đã  bỏ ra không ít tiền bạc và công sức, đế quốc Mỹ vẫn không đạt được mục tiêu cơ bản trong kế hoạch. Ngược lại, phong trào cách mạng miền nam đã phát triển lên một bước mới. Chiến tranh đặc biệt của Mỹ không ngăn nổ làn sóng cách mạng miền nam, không bịt nổi con đe đã vỡ. Cuộc Đồng khởi vĩ đại của đồng bào miền nam phát triển thành chiến tranh cách mạng. Quân và dân ta đẩy mạnh chiến tranh chính trị, đồng tời đẩy mạnh đấu tranh vũ trang lên sông sông với đấu tranh chính trị, tiến công đẩy mạnh mẽ bằng cả hai mặt chính trị và quân sự với phạm vi ngày càng rộng lớn trên cả ba vùng chiến lược. Chiến tranh nhân dân miền nam đã đánh thắng kế hoạch chiến lược Xta-lây-Tay-lơ của Mỹ - Diệm.

Đầu tháng 11 năm 1963, Ngô Đình Diệm bị lật đổ và giết chết. Cuối tháng 12 năm 1963, tổng thống Mỹ Ken-nơ-đi bị ám sát. Ỷ vào sức mạnh quân sự và kinh tế, đế quốc Mỹ vẫn tỏ ra rất hung hăng. Nhưng dưới con mắt người Mỹ, giới cầm quyền ở Nhà trắng vẫn ngày càng lún sâu vào “ con đường hầm không lối tháo” ở miền nam Việt Nam.

Nhân cơ hội Diệm bị đổ, địch thêm rối ren, lúng túng, Bộ chính trị Trung ương Đảng chỉ thị phải có những cố gắng mới “đẩy mạnh hơn nữa cuộc đấu tranh chống bình định”. Cao trào cách mạng ở miền nam tiếp tục dâng lên. Phong trào đánh phá “ấp chiến lược” càng thêm quyết liệt, sự vùng dậy của đồng bào ven biển khu 5, phá vỡ từng mảng lớn “ấp chiến lược”, mở rộng them vùng giải phóng, tạo thế và lực  phát triển chiến tranh cách mạng lên một bước mới. Nhìn chung toàn miền Nam, đến cuối năm 1964, “quốc sách ấp chiến lược” của Mỹ - nguỵ đã thất bại về cơ bản. Ở thành thị, các tầng lớp nhân dân đứng lên đấu tranh quyết liệt với những hình thức rất phong phú, tiêu biểu là Sài Gòn, Đà Nẵng, Huế... Ở Sài Gòn, ngày 28 tháng 1 năm 1964, 20 vạn người bao vây dinh Độc lập đòi Nguyễn Khánh từ chức, đòi Mỹ cút khỏi miền nam Việt Nam. Ngày 21 tháng 9 năm 1964, hơn 10 vạn công nhân bãi công, biểu tình tuần hành phản đối chế độ độc tài quân sự Mỹ - Khánh... Ở Đà Nẵng, ngày 21 tháng 8 năm 1964, ba vạn người bãi chợ, bãi khóa, tuần hành phản đối nguỵ quyền Nguyễn Khánh, đến ngày 25 tháng 8 năm 1964, nhân dân thành phố đã chiếm toà thị chính, làm rối loạn thành phố liền chín ngày. Ở Huế, sinh viên, học sinh cũng rầm rộ xuống đường biểu tình.

Hậu phương địch bị xáo động, lung lay. Nội bộ chúng mâu thuẫn với nhau gay gắt. Đế quốc mỹ buộc phải liên tiếp thay ngựa giữa dòng. từ lúc Ngô Đình Diệm chết vào đầu tháng 11 năm 1963 đến tháng 6 năm 1965, đã diễn ra 14 lần đảo chính và phản đảo chính giữa bọn tay sai Mỹ cấu xé nhau. Tinh thần nguỵ quân, nguỵ quyền rệu rã. Theo hãng tin Mỹ UPI, riêng tong 2 năm 1963-1964 đac có tới 16 vạn quân nguỵ đào ngũ, riêng 6 tháng đầu năm 1965, thêm 87 ngàn tên nữa bỏ hàng ngũ.

Trong lúc đó, lực lượng vũ trang miền nam ta lớn mạnh vượt bậc, đã đánh những trận quy mô nhiều tiểu đồan, trung đoàn, đẩy mạnh tiến công liên tục, vừa đánh bại những cuộc hành quân càn quét của địch với hiệu suất ngày càng cao, vừa xây dựng, phát triển mạnh mẽ lực lượng, nhất là bộ đội chủ lực.

Trên chiến trường, sau Ấp Bắc (Cai Lậy-Mỹ Tho), ngày 2 tháng 1 năm 1963) đánh dấu sự phá sản của chiến thuật “ trực thăng vận”, “ thiết xa vận”, đã có những trận đánh tốt tiếp theo như chiến thanứg An lão ở bắc Bình Định1 . Đáng chú ý là chiến dịch Bình Giã ở Bà Rịa (từ ngày 5 tháng 12 năm 1964 đến ngày 8 tháng 1 năm 1965) liên tục đánh địch, tiến tới bao vây thị xã bà Rịa, giúp quần chúng nổ dậy, giành thắng lợi lớn2.

Thắng lợi của chiến dịch Bình Giã nói lên sự thay ssổi cục diện có ý nghĩa chiến lược trên chiến trường, đánh dấu sự trưởng thành về tác chiến tập trung của quân chủ lực ta ở miền nam trong những chiến dịch tiến công quy mô nhỏ và vừa. Sau thất bại ở Ấp Bắc, địch thấy khó thắng ta, đến sau trận Bìng Giã, Mỹ thấy là nguỵ sẽ thua. Tài liệu mật Bộ quốc phòng Mỹ xác nhận “ Nỗi thất vọng của Oa-sinh-tơn đối với tình hình quân sự ngày càng tăng lên khi quân đội Sài Gòn bị một cú thất bại trông thấy trong trận ác liệt Bình Giã ở đông-nam Sài Gòn”.
_____________
1. Tiêu diệt gần 700 tên địch, thu 300 súng các loại, phá 18 ấp chiến lược, giải phóng quận lỵ An Lão và vùng chung quanh với 15.000 dân.
2. Quân ta đã tiêu diệt 1.731 tên địch, bắt 300 tên (có 3 Mỹ), diệt và tiêu hao nặng 4 tiểu đoàn bộ binh, 2 chi đoàn thiết giáp, 12 đại hội bảo an, bắn rơi 35 máy bay, phá hỏng 29 xe tăng, xe bọc thép... Địch phải bỏ 3 quận lỵ.

Miền nam thắng lớn, miền bắc cũng phối hợp giáng trả không quân và hải quân Mỹ những đòn đích đáng,. Ngày 5 tháng 8 năm 1964, 8 máy bay Mỹ bị hạ và tên lái máy bay Mỹ đầu tiên bước vào trại giam. Bốn tháng đầu năm 1965, hơn 440 máy bay Mỹ bị hạ, trong đó có 12 chiếc bị hạ bằng súng trường của dân quân tự vệ.

Cuộc chiến tranh của nhân dân ta chống chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân của đế quốc Mỹ được đẩy mạnh, miền Bắc tiếp tục những bước tiến lên. Con đường vận tải chiến lược Trường Sơn vẫn được mở rộng và kéo dài vào khu 5 và Tây Nguyên. ý chí và quyết tâm chống Mỹ cứu nước, giải phóng miền nam của nhân dân ta chẳng những không hề bị giảm sút mà càng được củng cố vững chắc.

Ở Lào, đế quốc Mỹ và tay sai phá hội nghị ba phái (ngày 17 tháng 4 năm 1964), dùng bọn Cu Pra-xít và Xi-hổ làm đảo chính ở Viêng Chăn, buộc chính phủ Phu-ma giao quyền cho phái hữu. Chúng mở nhiều cuộc hành quân lấn chiếm đường số 9, đường số 12, Cánh Đồng Chum, đặc biệt chúng sử dụng không quân Mỹ ném bom vùng giải phóng Lào. Nhưng chúng đã bị lực lượng vũ trang cách mạng Lào và quân tình nguyện Việt Nam đánh bại, phải chạy khỏi Cánh Đồng Chum, Tha Thơm.

Tháng 3 năm 1965, sau khi cho tiểu đoàn lính thuỷ đánh bộ Mỹ đầu tiên đổ bộ lên Đà Nẵng, chính phủ tiếp tục gửi nhiều tiểu đoàn chiến đấu khác vào trực tiếp tham chiến ở miền nam Việt Nam, đồng thời đẩy mạnh cuộc chiến tranh không quân đánh phá miền bắc và dọc đường hành lang chiến lược Trường Sơn của ta hòng ngăn sự chi viện của hậu phương lớn đối với tiền tuyến lớn.

Trên chiến trường miền nam, quân và dân ta tiếp tcj mớ cuộc tiến công mùa hè  thanứg lợi giòn giã. Ở ba Gia (Quảng Ngãi) một trung đoàn tăng cường của ta tiêu diệt gọn một chiến đoàn quân nguỵ (gồm 3 tiểu đoàn) sau 14 giờ liên tục chiến đấu. Đấy là một trận đánh tiêu diệt, đạt hiệu suất cao, đánh dấu một bước tiến mới về trình độ đánh tiêu diệt của chủ lực ta đối với chủ lực quân đội nguỵ ở chiến trường đồng bằng khu 5. Ở miền đông Nam Bộ, bộ đội chủ lực miền mở  chiến dịch tiến công Đồng Xoài thắng lớn1 . Chiến thắng Đồng Xoài của quân và dân miền đông Nam Bộ có ý nghĩa chiến thuật, chiến dịch và chính trị to lớn, đẩy địch vào thế bị động hơn nữa, tạo điều kiện cho quân và dân ta phát triển thế chủ động tiến công, đua cuộc chiến tranh cách mạng miền nam lên một quy mô lớn hơn.

“ Quốc sách ấp chiến lược” của Mỹ - nguỵ đã bị phá sản. Chính quyền nguỵ suy yếu. Quân đội nguỵ đang bị tiêu diệt từng tiểu đoàn, chiến đoàn, trung đoàn, kể cả lực lượng tổng dự bị, đã đứng trước sự sụp đổ không thể tránh khỏi.

Cuộc “ chiến tranh đặc biệt” của Mỹ ở miền nam Việt Nam được đẩy đến mức cao nhất bị thất bại.
Trong bối cảnh trên, đế quốc Mỹ bị động leo thang, thi hành chiến lược “chiến tranh cụ bộ”.
Nhà trắng đắn đo trên nhiều mặt, rốt cuộc , phải đi đến một quyết định mạng nhiều hậu quả.
Họ cũng tính toán rằng quân nguỵ tay sai vẫn tồn tại, chương trình bình định bị đình đốn, nhưng chính quyền vẫn còn kiểm soát được nhiều khu vực đông dân và các thành phố, thị trấn, còn khống chế được các đường giao thông chiến lược..... các nước đồng minh và chư hầu của Mỹ như Nhật Bản, Thái Lan, Nam Triều Tiên... bị mỹ thao túng, tiếp tục ủng hộ chính sách xâm lược của Mỹ. Những phản ứng của các nước xã hội chủ nghĩa lúc bấy giờ được Mỹ đánh giá là có “mức độ”, chưa có gì đáng lo ngại đối với chiến lược của Mỹ ở Việt Nam. Vả lại, Mỹ cho rằng có thể lợi dụng sự bất hoà trong hệ thống xã hội chủ nghĩa, không sợ gây ra xung đột quốc tế mở rộng.
___________
1. Chiến dịch diễn ra  từ ngày 11 tháng 5 đến ngày 22 tháng 7 năm 1965, tiêu diệt hơn 4.000 tên địch, gồm 4 tiểu đoàn, 24 đại đội, 6 chi đội xe bọc thép, 4 phân đội công binh, pháo binh, bắn rơi 34 máy bay, thu hơn 1.000 súng các loại.

Đế quốc Mỹ chắc mẩm một cường quốc quân sự được xếp hàng đầu trên thế giới, có trong tay một đội quân chiến đấu to lớn và hiện đại, sẽ có khả năng xoay chuyển tình thế.

Lý thuyết về “chiến tranh cục bộ” của Mỹ xác định rằng khi các “hoạt đổng lật đổ” ở nước đối phương phát  triển đến mức độ cao và “ lực lượng lật đổ” đã có những đơn vị chủ lực mạnh thì phải dùng đến sức mạnh quân sự của Mỹ (dùng quân chiến đấu Mỹ trực tiếp xâm lược) ở mức độ hạn chế. Họ cho rằng, như thế là có thể đè bẹp và tiêu diệt được khối chủ lực của cách mạng trong thời gian ngắn nhất. tiến hành chiến tranh cục bộ, rõ rằng đế quốc Mỹ hy vọng xuất con bài quân viễn chinh Mỹ sẽ ngăn chặn được thế thua, từng bước phản công giành lại quyền chủ động, sẽ mau chóng chuyển bại thành thắng. Như vậy, đưa quân viễn chinh vào tham chiến trên quy mô lớn, tính toán của Mỹ không chỉ giới hạn ở việc gỡ thế thua, cứu nguy sự sụp đổ của nguỵ quân, nguỵ quyền mà chủ yếu là giành thắng lợi quyết định về chiến lược, nhanh chóng đảo lộn thế cờ.

Chính quyền Mỹ đánh giá rất cao chiến lược trực tiếp dùng quân viễn chinh, đội quân đã từng làm xoay chuyển tình hình ở Triều Tiên (năm 1950) và ở Đô-mi-ni-ca (năm 1965). Họ đánh giá cao chiến lược “chiến tranh cục bộ”, chiến lược then chốt và quan trọng nhất trong chiến lược quân sự toàn cầu “ phản ứng linh hoạt”. Các nhà chiến lược Mỹ tin chắc rằng giáng một đòn mạnh bằng quân chiến đấu mỹ ở miền nam và không lực Mỹ ở miền Bắc, sẽ có thể đè bẹp cuộc chiến tranh của dân tộc Việt Nam, kết thúc chiến tranh và rút quân Mỹ về nước.

Mục tiêu bao trùm của chiến lược “chiến tranh cục bộ” vì vậy là triển khai lực lượng lớn từ Mỹ sang, dùng “phản công” tiêu diệt bộ đội chủ lực ta ở miền nam, kết hợp đẩy mạnh chiến tranh phá hoại chủ yếu bằng không quân ở miền bắc, buộc nhân dân ta phải thương lượng theo điều kiện của Mỹ. Tổng thống mỹ Giôn-xơn cho rằng “đánh bại hành động xâm lược, xây dựng một quốc gia và tìm kiếm hoà bình” là ba mục tiêu liên kết chặt chẽ với nhau mà Mỹ phải quyết tâm hoàn thành.

Để thực hiện mục tiêu trên, Mỹ đề ra kế hoạch 3 giai đoạn dự định giành thắng lợi trong vòng hai năm rưỡi:
- Giai đoạn 1: phá kế hoạch mùa mưa của ta “chặn chiều hướng thua”, bảo đảm triển khai nhanh lực lượng quân viễn chinh Mỹ.
        -Giai đoạn 2:mở phản công chiến lược diệt chủ lực ta và kiểm soát nông thôn.
- Giai đoạn 3: hoàn thành việc tiêu diệt khối chủ lực của ta, phá căn cứ, tiếp tục bình định miền nam, rút quân Mỹ vào cuối năm 1967.

Kế hoạch 3 giai đoạn nói trên khá rõ tham vọng của Mỹ tập trung lực lượng diệt bộ đội chủ lực ta, bình định nông thôn, diệt cơ sở chính trị ta, leo tháng ném bom miền bắc, ngăn chặn mọi nguồn chi viện, cô lập miền nam. Từ đó “chặn chiều hướng thua”, dồn đối phương vào thế phòng ngự bị động, xoay chuyển cục diện chiến tranh, giành thắng lợi cho chiến tranh trong thời gian ngắn bằng lực lượng Mỹ.

Với  mục tiêu, kế hoạch, biện pháp trên, chiến lược “ chiến tranh cục bộ” có một số đặc điểm khác với chiến lược “ chiến tranh đặc biệt”.
Đặc biệt chủ yếu là đế quốc Mỹ không phải chỉ lấy lực lượng vũ trang phản động tay sai làm công cụ để thống trị nhân dân và tiến hành chiến tranh, mà các tung đội quân viễn chinh Mỹ vào trực tiếp tác chiến chống lực lượng vũ trang và nhân dân Việt Nam. quân viễn chinh Mỹ được huy động với quy mô lớn trong thời gian ngắn, kèm theo là một khối lượng khổng lồ binh khí kỹ thuật, vật tư, bom đạn1 .
_____________
1. Tháng 11 năm1965, Mỹ đã có ở Việt Nam 184.000 quân và dự tính sẽ tăng lên 395.000 quân
Mỹ đã tung vào miền nam hầu hết các sư đoàn tinh nhuệ nổi tiếng, sử dụng cả lực lượng không quân chiến lược, mở rộng chiến tranh banừg không quân ra miền bắc Việt Nam, Lào, Cam-pu-chia.... .Những nỗ lực chiến tranh cao nhất mà đế quốc Mỹ huy động cho một cuộc chiên stranh cục bộ đã được sử dụng tập trung trong chiến tranh xâm lược Việt Nam.
   
Một điểm nữa là quân  viễn chinh Mỹ tuy là con chủ bài, là lực lượng nòng cốt, nhưng quân đội nguỵ vẫn được tận dụng như một lực lượng hỗ trợ quan trọng.  Quân Mỹ là lực lượng cơ động chủ yếu để “tìm diệt” bộ đội chủ lực ta, quân nguỵ là  lực lượng chiếm đóng để “bình định” kìm kẹp nhân dân – quân nguỵ dựa vào quân để tồn tại. Quân viễn chinh Mỹ và quân nguỵ đều có vai trò chiến lược. Trên cơ sở sử dụng cả quân Mỹ và quân nguỵ, có ưu thế lực lượng, chúng tính toán mỗi tỉnh ở miền nam Việt Nam sẽ có một, hai vạn quân nguỵ tràn về các xã ấp, tiêu diệt cơ sở chính trị, đẩy chủ lực ta lên các vùng hẻo lánh. Chúng cũng tính toán, với sức mạnh của không lực hiện đại Mỹ cùng với khối lượng bom đạn rất lớn, hai miền nam bắc bị diệt phá, bị chia cắt, chủ lực ta sẽ bị đẩy vào  thế khốn quẫn. Từ đó những đơn vị tinh nhuệ Mỹ sẽ giáng những đòn quyết định “bẻ gãy xương sống”, đánh tan khối chủ lực ta, hoặc nếu còn cũng chỉ là những đơn vị phân tán hoạt động lẻ tẻ, khó làm thay đổi cục diện chiến tranh.

Mục tiêu quân sự của cuộc chién tranh cục bộ là nhằm tiêu diệt lực lượng vũ trang đối phương, nhất là quân chủ lực tập trung. tư tưởng chiến lược là tấn công “tìm diệt”, phẩn công nhanh, giành thanứg lợi trong thời gian ngắn.
   
Tuy nhiên, một đặc điểm đáng chú ý là do bối cảnh chung mà mục đích cuối cùng của cuộc chiến tranh xâm lược vẫn là củng cố cho được chính quyền và  quân đội tay sai làm công cụ cho sự thống trị, nô dịch của chủ nghĩa thực dân kiểu mới của Mỹ. Đó là một cuộc chiến tranh thật sự của Mỹ nhưng lại có sự hạn chế về số lượng quân Mỹ, hạn chế về mục tiêu chiến lược, hạn chế về quy mô và phạm vi chiến tranh.
   
Kể từ nhiều năm trước đó, lý luận chiến lược  Mỹ đánh giá cao tác dụng của “chiến tranh hạn chế” (limited war).Mỹ cho rằng chiến tranh hạn chế giải quyết được những nhiệm vụ chính trị bộ phanạ và vì thế ít có khả năng lôi kéo  các nước khác, nhất là các nước lớn trong hệ thống xã hội chủ nghĩa, tham gia.Nhờ vậy, nước Mỹ có thể tạo được cái mà họ gọi là ưu thế trong từng cuộc chiến tranh đó để giành thắng lợi  về quân sự một cách nhanh chóng và đạt được  mục tiêu chính trị bộ phận, thực hiện những đòn phản công có hiệu lực từng  mới một trước thế tiến công chúng của cách mạng thế giới. đặc biệt Mỹ có thể đảy lùi được phong trào giải phóng dân tộc, trước hết ở những nơi họ cho là “nguy hại nhất” đối với sự sống còn của chính sách thực dân mới của Mỹ. Từ đó có thể dần dần cải biến được một cách có ý nghĩa cán cân chiến lược đang phát triển theo chiều hướng ngày càng không lợi cho Mỹ.
   
Trong chiến tranh xâm lược Việt Nam, đế quốc Mỹ sự dụng một bộ phận lực lượng quân sự nhất định của lục quân, không quân, hải quân để không trở ngại đến chiến lược toàn cầu, không gây nên khó khăn nhiều đến tình hhình bản thân nước Mỹ, không phải động viên lớn hoặc làm ảnh hưởng quyết định đến chương trình kinh tế, xã hội của Mỹ, mà vẫn đúng sức giành thắng lợi.Vì hạn chế lực lượng quân Mỹ, cho nên đế quốc Mỹ rất chú trọng củng cố quân đội tay sai. Họ cho rằng với lực lượng quân Mỹ làm nòng cốt cùng với quân nguỵ được trang bị hiện đại, lại tiến hành chiến tranh xâm lược ở một nước kinh tế chậm phát triển, thì sẽ có ưu thế về binh lực, hoả lực, sức cơ động để áp đảo đối phương, và chúng sẽ thắng trong thời gian ngắn.
   Hạn chế về mục tiêu chiến lược cũng tức là hạn chế mục tiêu chính trị của cuộc chiến tranh. về quân sự thì tập trung vào việc nhanh chóng tiêu diệt lực lượng quân sự đối phương, nhất là tiêu diệt quân chủ lực. Làm như vậy để không bị phân tán lực lượng vào nhiều  mục tiêu, và có thể nhanh chóng dứt điểm. Các nhà vạch chiến lược của Nhà trắng và lầu năm góc cho rằng “ xương sống” của đối phương là lực lượng vũ trang  mà nòng cốt là bộ đội chủ lực, nếu “đánh ngục” được thì sẽ giải quyết xong chiến tranh, giữ miền nam trong khuôn khổ chế độ thực dân kiểu mới.
   Hạn chế phạm vị chiến tranh là chỉ tiến hành chiến tranh ở một  nước hoặc một khu vực nhất định, không để chiến tranh lan rộng ra nhiều nước khác và nhiều vùng khác. Lý thuyết chiến tranh hạn chế của Mỹ cho rằng nếu không hạn chế được phạm vi chiến tranh thì sẽ kéo các nước lớn tham gia. Do đó, Mỹ sẽ có thể bị động, có thể thua vì nước Mỹ chưa chuẩn bị xong cho một cuộc chiến tranh thế giới mới, và so sánh lực lượng cũng đang bất lợi cho Mỹ.
   
Nói chung, chiến tranh cục bộ với nỗ lực quân sự cao nhất mà Mỹ có thể và cần phải chủ động vẫn là một loại “ chiến tranh hạn chế” trong chiến lược toàn cầu “phản ứng linh hoạt”. Quy mô của chiến tranh tuy lớn, nhưng vẫn mang tính chất “ chống nổi dậy” (counter insurgency) nhằm thực hiện mục tiêu chính trị  là áp đặt chủ nghĩa thực dân mới ở miền nam nước ta. Nội dung của cuộc chiến tranh bao gồm ba bộ phận: tiêu diệt bộ đội chủ lực ta, “bình định nông thôn”, nhằm phá hết cơ sở  hạ tầng của cách mạng và phá hoại miền bắc chủ yếu banừg không quân nhằm đánhvào cái gọi là nguồn gốc của sự nổi dậy. Đồng thời, tiến hành thương lượng hoà bình để buộc ta chấp nhận những điều kiện phái Mỹ đưa ra.

Chiến lược của Mỹ cho thấy một mặt họ rất liên quyết đạt mục tiêu chính trị bằng biện pháp quân sự, dùng quân viễn chinh Mỹ để giành một thắng lợi quân sự; mặt khác, vẫn phải che dấu bộ mặt xâm lược  bằng chiêu bài “ chống cộng”, “bảo vệ tự do”. Nhiều nhà chiến lược Mỹ  cũng đã nhận thức thấy cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam là một cuộc chiến tranh quân sự và chính trị, và mục tiêu cuối cùng phải là giành được dân, ổn định được hệ thống chính quyền và quân đội tay sai, giữ được miền nam trong quỹ đạo của chủ nghĩa thực dân mới.
   
Đế quốc Mỹ đã tính toán mọi điều nhưng có mặt điều cơ bản lại chưa tính đến đầy đủ, đó là đối phương của họ. Họ đã không lường hết hậu quả khi lao vào một cuộc chiến tranh  trên bộ trong thế thua, thế bị dộng để chống lại cả một dân tộc có truyền thống yêu nước, bất khuất, đã từng chiến đấu và chiến thắng oanh liệt dưới ngọn cờ của đảng Mác-Lênin dầy dạn, kiên cường và sáng tạo.
   
Với quyết định tháng 7 của tổng thống Mỹ Giôn-xơn, cuộc chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ trở thành một cuộc “chiến tranh cục bộ” quy mô ngày càng lớn. Giới cầm quyền Mỹ đua cuộc chién tranh xâm lược thực dân mới lên đỉnh cao của nó. Đây mới là cuộc chiến tranh thực sự của Mỹ, do quân đội Mỹ trực tiếp tiếp tham chiên và giữ vai trò nòng cốt chủ yếu, đồng thời, nó trở thành một cuộc chiến tranh hao người tốn của và mất lòng người nhất trong lịch sử nước Mỹ. Kẻ thù sử dụng sức mạnh quân sự đến mức cao nhất mà chúng có thể huy động được, ôm ấp tham vọng lớn nhưng trong một tình thế  bị động về chiến lược sau bước phá sản của chiến lược “chiến tranh đặc biệt”.

Với việc thay đổi chiến lược chiến tranh của Mỹ cách mạng Việt Nam trước một tình thế hiểm nghèo. Lần này, cuộc đụng đầu diễn ra với nước có tièm lực kinh tế và quân sự mạnh nhất phe đế quốc, có một quân đội trang bị rất hiện đại vốn vẫn khoe khoang chưa từng nếm mùi thất bại.
   
Nhân dân ta sẽ đối phó vớ sự thách thức ấy như thê nào đây? Không nghi ngờ gì nữa, vận mệnh của dân tộc., chiều hướng phát triển của sự nghiệp cách mạng thế giới, phụ thuộc vào câu trả lời  và cách thức chúng ta xử lý tình huống đột biến này.

Khi đế quốc Mỹ đưa quân viễn chinh vào ồ ạt tham chiến ở miền nam Việt nam, trong nước ta và ngoài nước đã có nhữn ý kiến khác nhau. Bạn bè lo lắng cho đất nước ta sẽ bị sức mạnh của Mỹ đe bẹp, có người còn sợ chiến tranh mở rộng, không muốn ta đánh, ngại bị lôi kéo vào lò lửa nguy hiểm. Hồ bấy giờ, cũng có người lại nghĩ rằng tiếp nhận sự giao chiến với quân Mỹ là chúng ta “cưỡi lên lưng hổ”. Trong một số cán bộ cũng có những băn khoăn, thắc mắc liệu chúng ta có đứng vững nổi hay không, có đương đầu nôi hay không,  đừng nói đến có thể đánh thanứg được lục quân Mỹ và chiến lược “chiến tranh cục bộ”.
   
Nhưng Trung ương Đảng ta đã hạ quyết tâm động viên cả nước kiên quyết đánh thắng cuộc chiến tranh xâm lược của đế quốc mỹ trong bất kỳ tình huống nào.
   
Quyết tâm chiến lược của ta được xác định, không phải chỉ theo khí thế cách mạng chung, mà dựa trên cơ sở thực tiễn và khoa học.
   
Qua hội nghị lần thứ 9, lần thứ 11, và lần thứ 12 diễn ra suốt mấy năm 1963-1965, Trung ương đã đi sâu vào phân tích, đánh giá tình thế chung và so sánh lực lượng giữa ta và địch lúc bấy giowf. Quá trình xem xét đánh giá chiến lược của Mỹ trong cuộc chiến tranh xâm lược nước ta cũng đã tính đến khả năng quân chiến đấu Mỹ trực tiếp tham chiến và những hậu quả có thể có của tình huống này. Trong một phiên họp của Bộ chính trị sau ngày5-8-1964, Bác Hồ đã nhắc phải  đề phòng địch có hành động điên cuồng, khi cần thiết phải đánh lâu dài 10 năm đến 20 năm và phải có kế hoạch phòng khi đột biến. Tháng 2 năm 1965, bác lại dạy rằng phải đặt vấn đề Mỹ nhất định nhảy vào để tính toán, không sợ nhưng không khinh địch. Trong bất kỳ tình huống nào cũng phải bồi dưỡng sức dân để giành thắng lợi.
   
Giờ đây, khi khả bnăng đó trở thành hiện thực, thì vấn đề quan trọng và bức thiết đặt ra cho toàn đảng và toàn dân ta là phải phân tích toàn diện những vấn đề mới nảy sinh do việc Mỹ đưa hàng chục vạn quân viễn chinh vào trực tiếp xâm lược miền nam, dùng không quân và hải quân để đánh phá miền bắc. Cần đánh giá đúng lực lưọng và khả năng của địch cũng như của nhân dân ta ở cả hai miền, đặt so sánh thế và lực hai bên trong bối cảnh thời đại. Trên cơ sở đó mà xác định quyết tâm chiến lược.
   
Trong lĩnh vực quân sự, lực là cơ sở của thế, thế là phản ánh của lực – bao giờ cũng là thế của một lực nhất định. Thế nói lên trạng thái, khả năng và xu thế vận động của lực trong thực tiễn. Thế phản ánh hết quả sự thi đua về nỗ lực chủ quan của hai bên trong việc chỉ đạo và sử dụng, điều động mọi lực lượng hình thành thế lợi về mình, hẫm đối phương vào thế bất lợi. Thế lợi thì lực ít thành nhiều, kém hoá hon, yếu thành mạnh. cho nên, khi so sánh lực lượng giữa nhân dan ta với đế quốc Mỹ không phải chỉ thấy lực mà còn phải thấy cả thế. Phân tích về thế chiến lược lúc đầu chiến tranh rất quan trọng và trong quá trình lại càng quan trọng.
   
Mỹ là nước đế quốc có tiềm lực kinh tế và quân sự mạnh nhất thế giới tư bản. dựa vào quân lực Hoa Kỳ với con chủ bài lục quana và hải quân tham chiến trên quy mô lớn, Mỹ hy vọng có thể tạo ra những sức mạnh mới cho toàn bộ cuộc chiến tranh như: lực lượng cơ động chiến lược được tăng thêm, các căn cứ quân sự của Mỹ xây dựng ở một vị trí chiến lược quan trọng và lực lượng không quân được tăng gấp bội. Với lực lượng vật chất to lớn, họ cho rằng có thể cứu vãn tình thế, làm chuyển biễn cục diện, không ngừng ngăn cản được sự sụp đổ của chế độ nguỵ, mà lại còn có thể tiêu hao và tiêu diệt lực lượng của ta, nhất là lực lượng vũ trang tập trung. Do đó mà tạo nên những điều kiện thuận lợi để từng bước ổn định tình hình quân sự và chính trị, thực hiện thành công chính sách thực dân mới của Mỹ ở miền nam.

Tuy nhiên, đã rõ ràng là tình hình chung trên thế giới cũng như tình hình riêng của nước Mỹ không cho phép Mỹ sử dụng được hết sức mạnh về kinh tế và quân sự của mình trong cuộc chiến tranh  xâm lược Việt Nam. Họ không thể tăng quân vào miền nam với số lượng bất kỳ nào mà không tính đến những khó khăn và hậu quả về mọi mặt trên chiến trường, trên thế giới, cũng như về chính trị do một cuộc chiến tranh xâm lược lớn kéo dài ở xa nước nước Mỹ gây ra , không thể không ảnh hưởng đến chủ trương và hành động đẩy mạnh chiến tranh xâm lược ở miền nam nước ta.

Đối với miền bắc nước ta: vì nhiều nguyên nhân sâu xa từ mối quan hệ quốc tế phức tạp và tế nhị giữa Mỹ và các nướ lớn trong hệ thống xã hội chủ nghĩa, Mỹ phải tự hạn chế trong cuộc chiến tranh phá hoại chủ yếu bằng không quân và hải quân, chưa dám mạo hiểm mở rộng chiến tranh bằng lục quân. Tuy vậy, ngay từ đầu ta vẫn cảnh giác tính toán và chuẩn bị đề phòng. Có thể vì họ ngại phải đương đầu với cả hệ thống các nướ xã hội chủ nghĩa, sợ sẽ bị cô lập hơn và thất bại lớn hơn. Cho nên sức mạnh mà Mỹ có thể sự dụng trong cuộc chiến tranh ở Việt Nam vẫn là sức mạnh có giới hạn. Còn chỗ yếu lại là những mặt cơ bản không thể nào khắc phục được.

Chỗ yếu cơ bản nhất của đối phương  vẫn là về chính trị. Quân đội viễn chính Mỹ càng được tăng cường trên quy mô lớn để trực tiếp tham gia chiến tranh thì bộ mặt xâm lược của đế quốc Mỹ và bộ mặt bán nước của quân đội và chính quyền tay sai càng bị bóc trần. Mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt Nam với đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai càng gay gắt hơn. Nhân dân ta càng đoàn kết chặt chẽ, kiên quết chiến đấu để tập trung sức đánh bại đế quốc Mỹ và bọn bù nhìn, giải phóng miền nam, bảo vệ miền bắc. Mâu thuẫn giữa quân đội Mỹ và quân nguỵ cũng ngày càng trở nên sâu sắc, hàng ngũ của chúng thêm lủng củng.
Do tính chất phi nghĩa của cuộc chiến tranh xâm lược, không phải vì mục đích bảo vệ thế giới tự do như giới cầm quyền Mỹ tuyên bố khi động viên quân sĩ từ nước Mỹ sáng đánh nhau ở Việt Nam, quân đội viễn chính Mỹ chiến đấu không có lý tưởng rõ ràng, chính đáng để sẵn sàng hy sinh,thì tinh thần chiến đâu của họ ắt sẽ không cao. Dù có trang bị hiện đại đến đâu, và dù lực lượng có tăng cường cao đến bao nhiêu đi nữa, chúng không thể đương đầu nổi với sức mạnh đoàn kết chiến đấu của quân và dân cả nước ta. Chúng khó lòng đối phó với chiến lược, chiến thuật của chiến tranh nhân dân của ta. Chúng còn gặp nhiều khó khăn vì không hiểu được truyền thống, văn hoá của người Việt Nam, không thuộc địa hình, không quen khí hậu.

Trên chiến trường miền Nam nước ta, quân đội hiện đại của đế quốc Mỹ  sẽ buộc phải chiến đấu trong điều kiện không thuận lợi cho chúng. Hơn nữa, đế quốc Mỹ ồ ạt đưa quân  vào miền nam vào thời điểm chiến lược “ chiến tranh đặc biệt” đã bị phá sản, chiến tranh nhân dân của ta đã triển khai đang phát triển mạnh mẽ và rộng khắp, giành thắng lợi chiến lược to lớn. Nguỵ quyền và nguỵ quân vừa bị thất bại nghiêm trọng cả về quân sự và chính trị, vùng chiếm đóng của chúng bị thu hẹp, còn lực lượng vùng chiếm đóng  của chúng bị thu hẹp còn lực lượng cách mạng miền nam thì đang lớn mạnh nhanh chóng về mọi mặt. Đặc biệt, trong mấy tháng đầu  năm 1965, kể từ ngày các tiểu đoàn lính thuỷ đánh bộ Mỹ đổ quân vào Đà Nẵng, chúng đã liên tiếp bị đánh thiệt hại. Trong khi đó cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân đối với miền Bắc bị giáng trả những đòn đau. Vì vậy, dù đế quốc Mỹ đưa vào mấy chục vạn quân, về chiến lược chúng vẫn buộc phải phân tán lực lượng trên các chién trường và ngày càng lâm vào thế bị động.

Đế quốc Mỹ đưa quân và trực tiếp xâm lược miền nam và dùng không quân mở rộng chiến tranh phá hoại ở miền Bắc thì càng bị cô lập trên thế giới và ngay trong nước Mỹ.

Phong trào nhân dân thế giứoi chống chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ phát triển mạnh mẽ. Phong trào của nhân dân mỹ chống chiến tranh ngày càng lên cao. Các nước đế quốc khác lợi dụng lúc đế quốc Mỹ bị giam chân và gặp khó khăn ở Việt Nam để vươn lên làm giàu, ra sức tranh giành thị trường và khu vực ảnh hưởng với Mỹ. Cho nên, càng kéo dài chiến tranh xâm lược ở Việt Nam, đế quốc Mỹ càng gặp thêm những khó khăn mới, không những ở Việt Nam mà cả trên thế giới và trong nước.

Chiến tranh càng phát triển , do những những cố gắng chủ quan của ta, những chỗ mạnh  của Mỹ sẽ giảm dần, những chỗ yếu của chúng bị khoét sâu, cán cân thế và lực sẽ biến chuyển ngày càng bất lợi đối với Mỹ.

Về phía ta, trải qua quá trình tiến hành hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã sáng tạo nhưng lực lượng to lớn về mọi mặt và đang ở vào thế thuận lợi.

Ở miền Nam: Mặt trận dân tộc giải phóng  nắm vững và giương cao ngọn cờ độc lập và dân chủ đã có cơ sở rộng rãi và vững chắc trong công nhân, nông dân, tập hợp ngày càng đông đảo các tầng lớp nhân dân. Mặt trận dân tộc giải phóng là lực lượng  chính trị chủ yếu ở miền nam, ngày càng có uy tín trong nước và cả trên thế giới. Lực lượng vũ trang cách mạng ở miền nam đã vững mạnh vượt bậc, có tinh thần chiến đấu cao, được rèn luyện về chiến thuật và kỹ thuật.. Đánh du kích giỏi, đánh vận động tiến bộ, đã triển khai và đứng vững trên các địa bàn chiến lược quan trọng ở nông thôn và rừng núi. Phong trào  cách mạng ở các đô thị ngày càng phát triển mạnh mẽ, liên tục tiến công địch bằng đấu tranh chính trị và có nơi đã bắt đầu  kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, khiến hậu phương địch mất dần sự ổn định. Vùng giải phóng, tuy chưa hoàn chỉnh, nhưng đã bao gồm phần lớn số dân, ngày càng được củng cố và phát huy ưu thế của chế độ mới.

Ở miền Bắc: trải qua hơn 10 năm thực hiện công cuộc cải tạo xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội, miền bắc đã trở thành căn cứ địa vững chắc cho cách mạng cả nước, với chế độ chính trị tiên tiến, với lực lượng kinh tế và quốc phòng trên xu thế phát triển. từ khi đế quốc Mỹ không dùng không quân, hải quân mở rộng chiến tranh phá hoại ra miền bắc, quân và dân ta ở miền Bắc đã anh dũng chiến đấu, kiên quyết đánh trả máy bay và tàu chiến của Mỹ, bước đầu làm thất bại âm mưu gây chiến tranh phá hoại của địch. hưởng ứng lời kêu gọi của Đảng, Chính phủ, nhân dân ta ở miền bắc đã phát động một cao trào chống Mỹ, cứu nước. Phong trào đó thể hiện kết hợp sản xuất và chiến đấu, chiến đấu và sản xuất, thực hiện tay cày tay súng, tay búa tay súng, nêu cao phong trào thanh niên ba sẵn sàng, phụ nữ ba đảm đang, tích cực tham gia sự nghiệp giải phóng miền nam, bảo vệ miền bắc, góp phần ngày càng to lớn  vào thắng lợi chúng của cả nước, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. ađế quốc Mỹ ngày càng mở rộng và đẩy mạnh chiến tranh xâm lược thì lòng yêu nước chống ngoại xâm, lòng yêu nước xã hội chủ nghĩa càng phát triển mạnh mẽ. Tinh thần kiến quyết chiến đấu và ý chí chiến thắng của nhân dân  trong cả nước ngày càng củng cố và nâng cao, khối đoàn kết dân tộc ngày càng vững chắc và rộng rãi.

Trên thế giới: cuộc chiến tranh cứu nước chính nghĩa của nhân dân Việt Nam ở cả hai miền càng được sự ủng hộ tích cực, sự giúp đỡ tận tình, có hiệu quả của các nước xã hội chủ nghĩa, được sự đồng tình, ủng hộ rộng rãi của các nước dân tộc chủ nghĩa, của nhân dân yêu chuông hoà bình và công lý, kể cả nhân dân Mỹ.

Phân tích cả hai mặt thuận nghịch, chúng ta đi đến kết luận: Do những thất bại nặng nề của địch, do những thắng lợi to lớn của ta, mặc dầu đế quốc Mỹ đưa quân vào miền Nam hàng chục vạn quân viễn chinh, rõ ràng so sánh thế và lực, nhất là thế, giữa ta và địch vẫn không có sự thay đổi căn bản. Tuy cuộc chiến tranh ngày càng trở nên gay go, ác liệt, chắc chắn cách mạng sẽ gặp nhiều khó khăn hơn, tăng tóc sẽ tăng lên, phải chịu nhứng tổn thất lớn hơn, nhưng phải địch muốn làm gì cũng được. Nhân dân ta dã có cơ sở vững chắc để giữ vững và tiếp tục giữ vững chiến lược tiến công, phát huy thế thắng và quyền chủ động trên chiến trường,có lực lượng và điều kiện để làm thất bại âm mưu trước mắt và lâu dài của địch.

Tình thế và so sánh lực lượng mới trong chiến tranh là như vậy, nhưng căn cứ vào đau để nói rằng nhân dân và lực lượng vũ tranh ta có thể đánh thắng Mỹ về mặt quân sự, trong khi đếnlúc này lại chưa diễn ra những trận đọ sức lớn giữa quân dân ta với quân chiến đấu Mỹ. Vấn đề này được đặt ra nghiên cứu rất nghiêm túc. Bộ chính trị Trung ương Đảng đã phải bàn đi tính lại kỹ lưỡng và sự đánh giá chiến lược  của ta ở thời điểm lịch sử này đã xuất phát từ sự phân tíc cặn kẽ một vấn đề:

Một là, chúng ta thấy rằng đế quốc Mỹ đưa quân chiên đấu vào miền Nam trong lúc ở trong tình thế đã bị thất bại trong chiến lược “ chiến tranh đặc biệt”, trung lúc nguỵ quân và nguỵ quyền đang có nguy cơ tan rã và sụp đổ. Còn cách mạng và chiến tranh cách mạng miền nam thì đang ở trong thế tiến công cả về hai mặt chính trị và quân sự, phát triển mạnh mẽ thê thắng, thế chủ động trên toàn cục.. Đế quốc Mỹ thay đổi chiến lược chiến tranhm tiến hành một bước leo thang mới với một sức mạnh mới nhưng là leo thang trên thế thua và thế bị động.

Hai là, đế quốc Mỹ đua quân viên chinh vào tham chiến trong lúc lực lượng của cách mạng trên cả nước, lực lưọng cách mạng  miền Nam đã lớn lên mọi mặt. Thế chiến thắng làm phá sản cuộc “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ đã tạo ra cho nhân dân ta một sức mạnh to lớn về chính trị, tinh thần và cả về mặt quân sự. Nói riêng về quân sự, sức mạnh ấy không phải chỉ thể hiện ở số lượng ba thứ quân phát triển ở trình độ tác chiến và tổ chức chỉ huy đạt nhưng tiến bộ mới. Quang trọng hơn nữa là khối quân chủ lực đã được hình thành và phát triển tại chiến trường, đặc biệt từng đơn vị được xây dựng, trang bị và huấn luyện từ miền Bắc tăng cường vào với quy mô nhiều tiểu đoàn, trung đoàn đến sư đoàn.

Ba là, đế quốc Mỹ đưa quân viễn chinh vào miền Nam trong lúc lực lượng vũ trang nhân dân ta với ba thứ quân đã được bố trí hợp lý trên các địa bàn chiến lược ở miền Nam. Quân ta đã chiếm lĩnh các địa thế có lợi, đứng chân vững chắc ở địa bàn rừng núi, nông thôn, đồng bằng chung quanh và có bộ phận ở  ngay trong một số đô thị. Quân chủ lực ta đã làm chủ các vùng chiến lược quan trọng : ở Tây Nguyên, miền núi và giáp ranh đồng bằng trung Trung Bộ, ở miền đông Nam Bộ. đó là một thế trận tiến công lợi hại làm cho quân và dân miền nam có điều kiện giữ vững và phát triển mạnh mẽ quyền chủ động chiến trường để thực hành tích cực phản công lại quân Mỹ khi chúng ra quân “tìm diệt” chủ lực ta, đồng thời, chủ động tiến công quân Mỹ trên các hướng khác.

Người ta đều biết, trong chiến tranh, làm chủ được các địa bàn chiến lược quan trọng, bố trí lực lượng một cách hợp lý trên chiến trường trong một thế trận tiến công có lợi là đã thắng được một nửa. Sức mạnh quân sự chỉ có thể phát huy đến mức cao nhất khi có chỗ đứng chân vững chắc và giữ được thế chủ động. Rõ ràng, ta thấy ở quân Mỹ thiếu cả hai yếu tố này. Vì các đơn vị chiến đấu Mỹ từ các tiểu đoàn đầu tiên của 2 sư đoàn lính thuỷ đánh bộ đổ quân lên vùng ven biển khu 5, đến các đơn vị bộ binh và lính dù Mỹ vào miền đông Nam Bộ đều đang phải gấp rút triển khai thiết lập căn cứ và lo tổ chức bảo vệ cho được hệ thống căn cứ đó. Tiếp theo mới có thể từng bước tổ chức các cuộc hành quân tìm diệt chủ lực ta hoàng giành lại quyền chủ động chiến lược đã mất.

Vì lẽ đó mà quân đội Mỹ vào miền nam ngay từ bước đầu đã lâm vào thế bao vây, chia cắt, bộc lộ những sơ hở và chỗ yếu, bị uy hiếp bởi thế trận chiến lược của chiến tranh nhân dân miền nam vừa chiến thắng cuộc “chiến tranh đặc biệt” và đang trong tư thế  sẵn sàng đón đánh quân viễn chinh Mỹ.

Bốn là, quân Mỹ và tay sai không phải bị động về mặt chiến lược mà gặp nhiều khó khăn , cả về kỹ thuật và chiến thuật. Chúng định phát huy mặt mạnh quan trọng nhất là hoả lực rất lớn và sức cơ động rất cao, ra sức tận dụng cái mạnh về chiến thuật, sự dồi dào về vật chất - kỹ thuật và tiếp tế hậu cần, đi từ quyền chủ động về chiến thuật và giành thanứg lợi về chiến thuật tiến lên giành lại chính quyền chủ động chiến lược. Trên thực tế, qua một trận đánh thắng của ta ở Núi Thành (Quảng Nam), Vạn Tường (Quảng Ngãi), Bầu Bàng (Thủ Dầu Một), I-a-đrăng (Plây-me-Gia Lai)... đã cho thấy rằng bộ binh của Mỹ hung hăng trong những trận đầu nhưng không mạnh như người ta tưởng, tinh thần binh lính không cao. Còn chiến thuật của quân Mỹ không thích hợp với điều kiện chiến trường và cách đánh của quân dân ta.

Tóm lại, đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Ta đánh Mỹ, lấy ít thắng nhiều được là nhờ cái thế của ta rất lợi”, lực lượng của chúng ta đang trên đà phát triển lại được tổ chức một cách thích hợp có chất lượng ngày càng cao. Mỗi thứ quân, mỗi chiến trường đã sáng tạo ra những lối đánh thích hợp của mình, trên vùng rừng núi cũng như đồng bằng, trong căn cứ và xung quanh các căn cứ đóng quân của Mỹ, ngay cả vùng ven và trong thành thị. Chúng ta đã tổng kết được những kinh nghiệm quý báu có giá trị về kỹ thuật, chiến thuật của cả chiến tranh nhân dân địa phương và tác chiến tập trung của các đơn vị chủ lực nhằm không ngừng tiêu diệt và tiêu hao lực lượng quân sự của Mỹ - nguỵ, cả sinh lực và phương tiện chiến tranh của chúng. Tuy nhiên, cũng cần đánh giá đúng mức những mặt còn non kém của ta lúc đó đã phải tìm mọi cách khắc phục như khả năng tiếp tế hậu cần để bảo đảm tác chiến liên tục còn có hạn, đánh trong điều kiện chuẩn bị gấp rút và tình huống biến động bất thường còn kháo khăn, trình độ tác chiến chưa đồng đều giữa các thứ quân, các chiến trường,....

Giữa ta và địch có sự chênh lệch lớn về số quân, về trang bị kỹ thuật cũng như về tiềm lực kinh tế và quân sự. Nhưng, do sự cố gắng chủ quan của ta, với thời gian, ta có thể hạn chế chỗ mạnh, khơi sâu chỗ yếu của địch, từng bước bồi dưỡng và phát triển lực lượng ta, làm cho ta càng đánh càng mạnh.

Nhất định chúng ta sẽ tiêu diệt được nhiều lực lượng quân sự của cả quân Mỹ và quân nguỵ, có thể đánh bại các chiến thuật quân sự  và biện pháp chiến lược mới của cuộc“ chiến tranh cục bộ”. Nhất định chúng ta sẽ đánh thắng Mỹ về mặt quân sự, đập tan ý chí xâm lược của chúng.

Với việc phân tích đánh giá đúng đắn tình hình như trên, Đảng và nhân dân ta đã chủ động và kiên quyết chấp nhận cuộc giao tranh quyết liệt  với lục quân và cả không quân, hải quân Mỹ, với chiến lược “chiến tranh cục bộ” của đế quốc Mỹ.

Thi hành chiến lược chiến tranh cục bộ cuộc chiến tranh của Mỹ đã chuyển sang một giai đoạn mới, nhưng bản chất  cuộc chiến tranh vẫn là chiến tranh xâm lược thực dân mới.

Để đánh bại cuộc chiến tranh cục bộ của Mỹ, Trung ương Đảng ta chủ trương tiếp tục phát huy chiến tranh nhân dân với những kinh nghiệm ngày càng sáng tạo hơn. Toàn dân ta đoàn kết chặt chẽ, nam bắc một lòng, lại có kinh nghiệm 20 năm không ngừng chiến đấu chống các kẻ thù dân tộc từ năm 1945 đến 1965, có miền bắc xã hội chủ nghĩa, có hậu phương lớn các nước xã hội chủ nghĩa anh em, có lực lượng vũ tranh nhân dân được tôi luyện và trường thành, nhất định tạo được thành sức mạnh to lớn để giành  từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.

Đế quốc Mỹ là nước đế quốc có sức mạnh lớn về kinh tế và quân sự, đã bỏ nhiều công sức, tiền của vào miền nam cho nên vẫn cố bán giư. chúng ta có chính nghĩa, có sức mạnh của cuộc chiến tranh nhân dân toàn dân, toàn diện, nhưng về lực lượng vật chất thì vẫn phải ở trong điều kiện lấy yếu đánh manh, lấy ít địch nhiều... nhất thiết phải trải qua một qúa trình chiến đấu nhiều năm mới đủ sức đánh bại địch. Vì vậy, phương châm chiến lược là đánh lâu dài, dựa vào sức mnàh là chính, đồng thơi hết sức tranh thủ sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa anh em, của phong trào giải phóng dân tộc và tiến bộ xã hội.

Trong qúa trình đánh lâu dài, chúng ta phải phát huy cao nhất cố gắng chủ quan làm cho so sánh lực lượng ngày càng có lợi cho mình, thực hiện càng đánh càng mạnh cả về thế và lực. Từ đó, từng bước làm lung lay tiến tới đập tan ý chí xâm lược của đế quốc Mỹ. Tất nhiên ta phải luôn luôn nắm chắc sự phát triển của tình hình, tạo ra được thời cơ thì tạp trung nỗ lực giành ngay lấy thắng lợi lớn.

Trên chiến trường miền Nam, quân và dân ta tiến hành đấu tranh quân sự kết hợp với đấu tranh chính trị , triệt đẻ vận dụng ba mũi giáp công (đấu tranh quân sự, đấu tranh chính trị và binh vận). Ban đầu cũng có ý kiến cho rằng  trong tình hình mỹ ngày càng đưa nhiều lực lượng chiến đấu vào miền nam thì chủ trương như trên có thích hợp hay không? thực tế chiến trường chứng tỏ nhận thức đó là không đúng, không phản ánh thực chất của tình hình. Đế quốc Mỹ trực tiếp xâm lược nước ta, lòng căm thù của nhân dân ta càng được nung nấu, mâu thuẫn giữa đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai ngày càng phát triển, nội bộ nguỵ quân, nguỵ quyền thêm phân hoá. Hơn nữa, đế quốc Mỹ vẫn tiếp tục chính sách xâm lược thực dân mới, vẫn phải duy trì vai trò của chế độ tay sai, phải dùng chính sách mị dân để lừa gạt quần chúng. Để đánh thắng ta phải huy động sức mạnh tổng hợp cuả cuộc chiến tranh nhân dân trong điều kiện hiện đại.

Đấu tranh quân sự có tác dụng quyết định trực tiếp và giữ vị trí ngày càng quan trọng. Nhưng đấu tranh quân sự chỉ đạt được kết quả lớn nhất nếu được kết hợp chặt chẽ với đấu tranh chính trị. Đấu tranh quân sự kết hợp với đấu tranh chính trị là một quá trình phát triển ở trình độ ngày càng cao, tạo nên sức mạnh tổng hợp to lớn đảy địch vào thế lúng túng bị động thất bại.

Miền Bắc là hậu phương lớn, là căn cứ đại cách mạng  cả nước, miền Nam là tiền tuyến lớn, lực lượng vũ trang miền bắc phải được phát triển mạnh mẽ về cả số lượng và chất lượng để bảo vệ miền Bắc, không ngừng bổ sung, chi viện và tăng cường sức mạnh chiến đấu cho chiến tranh cách mạng miền Nam. Phát động rộng rãi chiến tranh nhân dân và thực hiện nền quốc phòng toàn dân để đánh bại chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân của Mỹ, bảo vệ nhân dân, bảo vệ các đường giao thông chiến lược, bảo vệ các vùng công nghiệp tập trung. Đồng thời, chuển bị mọi mặt sẵn sàng đánh thắng địch nếu chúng liều lĩnh đưa lục quân Mỹ đánh ra miền Bắc, mở rộng chiến tranh trên bộ ra cả nước ta. Chúng ta sắn sàng nhưng luôn luôn kiên trì phương châm giới hạn cuộc chiến tranh xâm lược của địch trên chiến trường chính là miền Nam Việt Nam.

Với đường lối, quan diểm quân sự và phương châm chiến lược như trên, cùng với nỗ lực tranh thủ đến cao độ sự đồng tình, ủng hộ của các nước xã hội chủ nghĩa, của các dân tộc Á-Phi-Mỹ la tinh và của nhân dân thế giới yêu chuộng hoà bình và công lý, kể cả nhân dân tiến bộ Mỹ, đặc biệt là phát triển sự liên minh chặt chẽ với quân và dân Lào, Cam-pu-chia luôn luôn nắm vững và phất cao ngọn cờ độc lập, hoà bình, quân dân ta tin tưởng một cách có cơ sở rằng nhất định sẽ đánh thắng đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai.

Như vậy là trước tình hình đế quốc Mỹ thay đổi chiến lược, trước những khó khăn, gay cấn của tình huống quân viễn chinh Mỹ vào ồ ạt tham chiếm, Đảng ta và nhân dân ta không hề có sự ngập ngừng, do dự hoặc chựng lại cả về tư tưởng và tổ chức, cả về chính trị và chiến lược. Quân và dân ta triệu người như một, cả nước đồng lòng, quyết đánh Mỹ và thắng Mỹ, sẵn sàng đón đánh quân Mỹ ngay khi chúng mới đổ quân vào thiết lập chỗ đứng chân.

Nhưng, để đối chọi thắng lợi với sức mạnh quân sự đổ bộ của Mỹ, Bộ chính trị cùng Ban chấp hành trung ương Đảng và Quân uỷ trung ương ta đã phải bàn bạc, tính toán kỹ lưỡng nhiều vấn đề. Và đương nhiên trong những phiên bàn thảo để định chủ trương không phải là không có ý kiến khác nhau. Đây cũng là điều bình thường. ví như đã có những ý kiến đề xuất đến việc nên chăng di chuyển căn cứ  chiến lược để tránh đòn đánh thọc của quân Mỹ. Có cả ý kiến đề cập là so sánh lực lượng hai bên đã thay đổi lớn, nên chuyển từ tiến công  chiến lược sang phòng ngự chiến lược, tuy có nhấn mạnh tư tưởng phòng ngự tích cực. Hoặc giả khi bàn tính đến chọn đối tượng đánh chỗ yếu, không trực tiếp đánh thẳng vào khối quân chiến đấu Mỹ mà đánh vào quân nguỵ trước.... Kết cục quân và dân ta đã thực hiện theo phương hướng đúng đắn, sự chỉ đạo chiến lược chính xác sựa trên sự phân tích, đánh giá chiến lược phù hợp với sự vận động phát triển của thực tiễn chiến tranh lúc đó.

Song chúng ta cũng hiểu rằng việc tìm hiểu đánh giá địch và ngay cả ta nữa không phải một lần là xong. Đây là lần đầu tiên chúng ta chạm chán với quân sự Mỹ. Chủ trương của ta là vừa đón đánh quân Mỹ vừa tìm hiểu, phát hiện và đánh giá cụ thể khả năng và hành động có thể của chúng. Sau này, trong phần tổng kết thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Báo cáo chính trị  của Ban chấp hành trung ương Đảng do đồng chí Lê Duẩn trình bày tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV, có nêu rõ: “Trong một cuộc chiến tranh của nước Mỹ vừa đánh vừa dò, vừa đánh vừa thí nghiệm các chiến lược, chiến thuật của chúng, một cuộc chiến tranh leo thang từng bứớc, không có tiền lệ trong lịch sử thì việc hiểu địch, hiểu ta là một quấ trình nhận thức ngày càng sâu hơn, sát hơn, rõ ràng hơn, chắc chắn hơn thông qua thực tế chiến đấu và những diễn biến cụ thể của cuộc đọ sức trên chiến trường. Trên cơ sở phương hướng chiến lược đúng, hãy làm đi rồi thực tiễn sẽ cho pháp ta hiểu rõ sự vật hơn nữa”. Đây cũng là một trong những bài học lớn của chúng ta ở những năm tháng đấu đánh Mỹ.

Trên cơ sở thực hiện chiến lược tiến công của chiến tranh nhân dân và huy động sức mạnh tổng hợp của chiến tranh toàn dân phát triển cao, lấy nghệ thuật quân sự của chiến tranh nhân dân đối chọi với nghệ thuật quân sự của đế quốc Mỹ, Bộ chính trị Trung ương Đảng ta xác định chiến lược quân sự của chiến tranh cách mạng vẫn là chiến lược tiến công.

Bắt đầu từ cao trào đồng khởi Nam Bộ trong những năm 1959 đến 1960, cách mạng miền Nam chuyển từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công về chiến lược. Từ đó, với khí thế cách mạng tiến công mãnh liệt và thế trỗi dậy phi thường, nhân dân miền nam đã áp dụng một chiến lược nhất quán” chiến lược tiến công. cách mạng là tiến công. Chiến tranh giải phóng miền Nam là phương thức tiến hành chiến tranh nhằm tực hiện mục tiêu của cách mạng giải phóng dan tộc. Chiến lược của nó là chiến lược tiến công, tiến công từ nhỏ mà lên, từ thất đến cao. Quy luật của nó là phải đi từ nhỏ bé cục bộ, lên to lớn toàn bộ.

Từ năm 1961 đến giữa năm 1965, chiến lược tiến công bằng chính trị và quân sự của chiến tranh cách mạng miền nam đã đánh bại  về căn bản chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của đế quốc Mỹ, đập vỡ cuộc phản công của 50 vạn quân nguỵ do 3 vạn “cố vấn” Mỹ chỉ huy. Đến lúc này, Mỹ chuyển sang dùng chiến lược “chiến tranh cục bộ” ồ ạt đưa quân viễn chinh Mỹ và lính chư hầu vào tham chiến. Chiến tranh cách mạng miền nam vẫn giữ vững chiến lược tiến công. Ngay trong những ngày đầu quân mỹ hung hăng ra quân để tiến hành “tìm diệt” chủ lực mà chúng quen gọi là “bẻ gãy xương sống” Việt cộng, quân và dân miễn nam vẫn giữ vững và phát triển thế tiến công mạnh mẽ, liên tục trên các chiến trường, giáng cho nhiều đơn vị chiến đấu những đòn choáng váng, bất ngờ.

Xác định tiếp tục giữ vững chiến lược tiến công địch trong khi địch đã chuyển sang chiến tranh cục bộ, chúng ta dựa trên sự phân tích tỉnh táo so sánh thế và lực và chiều hướng phát triển của nó trong qua trình chiến đấu, dựa trên khả năng và nghệ thuật huy động tới mức tối đa sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại, tạo thế và lực ngày càng hơn địch để giành thắng lợi.

Nội dung của chiến lược tiến công là: trong điều kiện lấy nhỏ thắng lớn, lấy yếu đánh mạnh về vật chất- kỹ thuật, trước hết phải biết thắng từng bước. Trên cơ sở đánh lâu dài, biết kiềm chế và tập trung nỗ lực của cả nước đánh thắng địch trên chiến trường miền nam càng sớm càng tốt. Quá trình lâu dài là quá trình liên tục tiến công, phát triển thế tiến công từ thấp lên cao, giành thắng lưọi từng bước, đánh thắng từng kế hoạch chiến lược, từng chiến lược chiến tranh, “đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào”.

Tư tưởng chỉ đạo cơ bản của chiến lược tiến công của chiến tranh nhân dân ta trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là kết hợp tiêu diệt địch và làm chủ, làm chủ để tiêu diệt địch, tiêu diệt địch để làm chủ ngày càng vững chắc hơn. Chiến tranh cách mạng là phương thức đấu tranh để giành và giữ chính quyền. Địch đánh ta “kìm kẹp, bình định” và “tìm diệt” chủ lực ta. Nhân dân ta phải nổi dậy giành quyền làm chủ để tiêu địch, tức là làm thất bại mục tiêu chính trị của địch, đồng thời, làm thất bại chiến lược quân sự của chúng. Tiêu diệt địch chú trọng cả lực lượng vũ trang, cơ sở hậu cần, phương tiện chiến tranh và cả lực lượng chính trị, lực lượng kìm kẹp của chúng. Tiêu diệt và làm chủ thể hiện sự thống nhất giữa yêu cầu của quy luật cách mạng (giành chính quyền) và yêu cầu của quy luật chiến tranh và đấu tranh vũ trang (tiêu diệt địch), tạo nên điều kiện căng địch ra mà đánhtrên mọi chiến trường hẹp nhưng với mật độ địch dày đặc.

Đối tượng tác chiến của quân và dân ta là quân Mỹ và quân đội tay sai. Tiếp tục tiêu diệt địch và làm tan rã các đơn vị quân đội nguỵ, coi đó là một nhân tố cơ bản để đánh sập chinh quyền tay sai, loại bỏ chỗ dựa quan trọng của Mỹ. Tuy nhiên, phải trực tiếp đánh thắng quân viễn chinh Mỹ mới bẻ gãy được lực lượng nòng cốt của chiến tranh xâm lược cục bộ. Đánh quân Mỹ là đánh đúng vào chỗ dựa của quân nguỵ để tiêu diệt và làm tam rã chúng, ngược lại, tiêu diệt và tan rã quân nguỵ để tạo điều kiện đánh thắng quân Mỹ. Mục tiêu nhằm đánh thắng lực lượng quân sự của địch. Đương nhiên, không có nghĩa và chưa có khả năng để tiêu diệt hầu hết số lượng lớn quân Mỹ và quân Nguỵ, mà là tiêu diệt một bộ phận quan trọng buộc chúng phải sa lầy trong đường hầm và làm tan rã tinh thần của chúng. Từ đó, từng bước đập tan ý chí chiến đấu của chúng. Đánh thắng Mỹ là làm cho quân Mỹ không thực hiện được mục đích quân sự và chính trị, buộc phải từ bỏ chí xâm lược, và cuối cùng phải chịu rút quân khỏi miền nam nước ta. Đó là cách thắng có lợi nhất, là tính toán chiến lược sáng suốt của ta dựa trên cơ sở phân tích đúng đắn so sánh thế và lực địch ta và hình thái trên chiến trường chiến lược chung của cả hai bên và các mối quan hệ quốc tế phức tạp của thời đại ở thời điểm đó.

Trong chỉ đạo tác chiến, chúng ta chủ trương xây dựng một thế trận vững chắc và liên hoàn của chiến tranh nhân dân để luôn hãm địch vào thế trận xen kẽ, bảo đảm lực lượng ta không nhiều mà vẫn có thể chủ động đánh địch ngày càng mạnh. Từ đó, chú trọng vận dụng một cách sáng tạo và kết hợp khôn khéo các phương thức và hình thức tác chiến để đánh địch và thắng chúng.

1.Tiến công địch bằng cả quân sự và chính trị để đánh thắng chúng về mặt quân sự. Đó là thể hiện sức mạnh tiến công tổng hợp của bạo lực cách mạng theo nguy luật kết hợp đấu tranh quân sự với đấu tranh chính trị, lực lượng quân sự với lực lượng chính trị. Sự kết hợp và hỗ trợ lẫn nhau giữa tiến công quân sự với tiến công chính trị trong chiến lược tiến công tạo nên hiệu lực tiến công tổng hợp rất to lớn của chiến tranh cách mạng. Quân và dân miền nam cùng một lúc tiến công vào cả lực lượng quân sự (cả quân Mỹ, quân chư hầu và quân nguỵ) và lực lượng chính trị của địch, tiêu diệt lực lượng quân sự của chúng và giành quyền làm chủ ở khắp nơi, làm cho thế và lực của chiến tranh cách mạnh luôn ,uôn pháp triển, có những bước phát triển nhảy vọt làm chuyển cục diện chiến tranh.

2. Tiến công trên cả ba vùng chiến lược rừng núi, nông thôn đồng bằng và thành thị. Đây chính là thể hiện sự kết hợp nông thôn với thành thị của phương pháp cách mạng miền nam. Trong cuộc chiến tranh cách mạng miền nam, mỗi vùng có một vị trí, tác dụng của nó đối với sự phát triển của toàn cuộc chiến tranh. Các cuộc tiến công bằng cả quân sự và chính trị ở cả nông thôn và thành thị phối hợp chặt chẽ với nhau, ảnh hưởng và thúc đẩy lẫn nhau rất sâu sắc và mạnh mẽ. Quá trình tiến công địch trên cả ba vùng cũng là quá trình làm cho thế và lực tiến công của chiến tranh cách mạng không ngừng lớn mạnh nhân chóng, tạo thế chiến lược mới ngày càng có lợi để có thể tiến công tổng tiến công trên cả ba vùng, giành thắng lợi chiến lược to lớn.

3. Tiến công kiên quyết, liên tục từ nhỏ bé, cục bộ lên to lớn, toàn bộ. Chiến lược tiến công của ta là chiến lược của một cuộc chiến tranh  cachs mạng lâu dài. Lực lượng tổng hợp về chính trị và quân sự của chiến tranh cách mạng ngay từ đầu đã có sức mạnh để tiến công địch nhưng chưa thể đủ mạnh để đè bẹp chúng trong một vài keo. Chúng ta phải tấn công địch bằng nhiều keo, nhiều đợt và hoàn toàn có khả năng giành thắng lợi trong từng keo, từng đợt đó. Phải tiến công từ nhỏ bé, cục bộ, đánh thắng quân địch từng bước, đánh gục chúng từng bộ phận tiến lên tiến công to lớn, toàn bộ, đánh thắng chúng hoàn toàn. Đó là đường đi, nước bước của cách mạng và chiến tranh cách mạng miền nam nhằm đánh thắng kẻ thù lớn mạnh là đế quốc Mỹ, cũng như trực tiếp đánh thắng quân đội viễn chính Mỹ hung hãn có số quân đông, binh khí kỹ thuật nhiều và hiện đại hơn ta. đó là quá trình tiến công liên tục từ thấp đến cao, với quy mô sử dụng lực lượng từ nhỏ, vừa đến lớn và kết hợp các quy mô đó, với sự kết hợp chặt chẽ các phương thức tiến công của cuộc đấu tranh quân sự và đấu tranh chính trị gây càng rộng và phong phú, lần lượt đánh thắng quân địch trong từng keo đọ sức.

4. Đẩy mạnh chiến tranh du kích rộng khắp, làm cơ sở để phát triển chiến tranh chính quy và kết hợp chặt chẽ với chiến tranh chính quy.
Từ những hình thức đánh lẻ, đánh nhỏ, phát triển thành chiến tranh nhân dân địa phương, mở các hoạt động du kích để tiêu diệt địch lớn hơn và giành quyền làm chủ vững chắc hơn. Xây dựng và sử dụng các qủ đấm của khối chủ lực để làm chuyển biến hẳn so sánh lực lượng một cách có ý nghĩa: lập các vành đại du kích diệt Mỹ (quanh Đà Nẵng, ở Củ Chi,...), mở rộng đánh phá bình định ở khu 5, đồng băng Nam Bộ, ở đồng bằng trung Trung Bộ), đánh phá các hậu cứ, kho tàng, sân bay, triệt phá giao thông...có những mũi tiến công vào cơ quan đầu não, vào những sinh lực cao cấp địch ngay ở nội thành Sài Gòn, đồng thời đánh những đòn của chủ lực như ở Vạn Tường, Bầu Bàng, Plây-me...

Để thực hiện chiến lược tiến công, trong tổ chức quân sự, chúng ta tăng cường việc xây dựng và phát triển lực lượng, nhất là bộ đội chủ lực, củng cố, kiện toàn hệ thống tổ chức chỉ đạo, chỉ huy, tổ chức thiết bị các chiến trường (bao gồm việc thành lập chiến trường mới và phân chia lại những chiến trường đã có ở miền nam), mở rộng tuyến  vận tải chiến lược Trường Sơn gắn với việc tổ chức bố trí mạng lưới hậu cần tiếp tế cho các chiến trường.

Cho đến thời điểm trực tiếp đọ sức với quân viễn chính mỹ và bộ máy quân sự đổ sộ, hiện đại hoá đến mức cao của chiến lược chiến tranh cục bộ vào giữa năm 1965, quân đội ta đã thực hiện một bước quan trọng cuộc cách mạng về tổ chức và kỹ thuật, đã trở thành một quân đội gồm ba quân chủng: lục quân, hải quân, phòng không – không quân xây dựng theo phương hướng chính quy, hiện đại, đã thực hiện một cuộc cải tiến lớn về vũ khí, kỹ thuật. Đội ngũ cán bộ, nhân viên kỹ thuật có trình độ tác chiến hiệp đồng binh chủng phát triển nhanh. Lực lượng hậu bị được xây dựng khá hùng hậu.

Về xây dựng lực lượng, ta chủ trương nhanh chóng phát triển số lượng, đặc biệt chủ trọng nâng cao chất lượng các lực lượng vũ trang thứ ba quân mà nòng cốt là bộ đội chủ lực. Dành ưu tiên đưa bộ đội tập trung ở chiến trường miền nam lên số lượng cao hơn hẳn trước đó. Thu – đông năm 1965, Quân uỷ trung ương và Bộ quốc phòng quyết định thành lập tại chiến trường miền nam năm sư đoàn bộ binh, một đơn vị pháo tương đương cấp sư đoàn. Nhiều trung đoàn bộ binh với đầy đủ biên chế, trang bị và một số đơn vị binh chủng: pháo binh, đặc công, công binh, thông tin.... được điều động từ miền bắc vào chiến trường. Trên miền bắc, ta phát triển lực lượng phòng không, pháo cao xạ, không quân, tên lửa, ra đa, thông tin, công binh và vận tải làm nòng cốt chi chiến tranh nhân dân đát đối không nhằm đánh thắng chiến tranh phá hoại của Mỹ. Các lực lượng này phát huy tác dụng tích cực trong cuộc chiến đấu quyết liệt với không quân mỹ, giữ vững các đường giao thông chiến lược, thực hiện tốt kế hoạch chi viện người và vật chất - kỹ thuật cho miền nam, chuẩn bị tốt cho các đơn vị hành quân đường dài vào chiến trương chiến đấu và động viên mở rộng lực lượng khi cần thiết.

Công tác động viên lực lượng được thực hiện trên quy mô lớn do dựa vào lực lượng hậu bị tổ chức tốt và mạng lưới dân quân tự vệ phát triển rộng. Các trung tâm huấn luyện quân bổ sung cho các chiến trường mở rộng từ một đoàn (338) thành nhiều đoàn trong toàn quân. Các binh đoàn dự bị chiến lược được xây dựng sẵn ở miền bắc lần lượt ra mặt trận tăng cường cho các chiến trường. Hệ thống tổ chức đảng trong quân đội được xây dựng vững mạnh lãnh đạo chiến đấu tốt. Công tác đảng, công tác chính trị tiến hành với lực lượng cao.

Vào nửa năm 1965, quân đội ta đã xây dựng và bố trí khối chủ lực cơ động đứng chân vững chắc ở các địa bàn chiến lược Tây Nguyên, miền đông Nam Bộ và đồng bằng khu 5.1
Để góp phần tăng cường bộ máy lãnh đạo,  chỉ huy quân sự ở các chiến trường miền nam, Bộ chính trị, Quân uỷ trung ương, Bộ quốc phòng đã cử thêm nhiều cán bộ cao cấp vào miền nam. 9 trung đoàn bộ binh, 3 trung đoàn pháo mặt đát cùng một số đơn vị binh chủng pháo,
__________
1. Miền đông Nam Bộ có 2 sư đoàn ( 9 và 5), Tây Nguyên một số sư đoàn (1), khu 5 có 2 sư đoàn (2 và 3).


phòng quân, công binh, thông tin với đầy đủ số quân, vũ khí, trang bị, được lệnh hành quân gấp vào chiến trường, tăng cường cho các khối chủ lực cơ động ở Tây Nguyên, khu 5 và miền đông Nam Bộ.
Đi đôi với xây dựng phát triển lực lượng, hoàn thiện bộ máy tổ chức lãnh đạo, chỉ huy quân sự, chúng ta chú trọng đặc biệt đến việc tổ chức chiến trường tác chiến. Tổ chức chiến trường mới có mặt trận Tây Nguyên, mặt trận đường số 9 bắc quảng trị. ta phân chia lại các chiến trường  đã có cho phù hợp với yêu cầu đặc biệt đánh thanứg chiến lược mới của Mỹ, như tách phân khu nam của khu 5 thành chiến trường khu 6 gồm 4 tỉnh: Ninh Thuận, Bình Thuận, Tuyên Đức, Lâm đồng, tách Quảng Trị, Thừa Thiên thuộc phân khu bắc của khu 5 thành quân khu Trị Thiên....

Về vị trí nhiệm vụ của từng chiến trường, ta xác định miền đông Nam Bộ, Tây Nguyên, mặt trận đường số 9 bắc Quảng Trị (thành lập tháng 6 năm 1966) là chiến trường trọng điểm tiêu diệt địch. Ở đây cần xây dựng từng bức và có trọng điểm hệ thống giao thông vận tải và kho tàng dự trữ, chuẩn bị cho bộ đội chủ lực vào đứng chân và cơ động tác chiến . Ở đồng bằng Nam Bộ và Trung Bộ, lực lượng vũ trang ba thứ quân phát triển cách đánh du kích và đánh vận động quy mô nhỏ. Bộ đội tình nguyện ở Trung Hạ Lào có nhiệm vụ phối hợp với bạn đẩy mạnh hoạt động về mọi mặt và bảo vệ hành lang chiến lược ở Cam-pu-chia, giữ vững và tận dụng những khả năng thuận lợi về kinh tế và chính trị đối với cuộc chiến đấu chống mỹ của nhân dân ta, đẩy mạnh cuộc chiến tranh cách mạng của ba nước Đông Dương.

Như vậy,  đối sách của chúng ta là dùng chiến lược chiến tranh nhân dân và lấy sức mạnh tổng hợp của cuộc chiến tranh toàn dân phát triển cao đánh thắng chiến lựựơc “chiến tranh cục bộ”, tạo mọt bước ngoặt lớn cho cuộc kháng chiến chống mỹ, cứu nước.

Trước tình hình đế quốc Mỹ đua hàng chục vạn quân viễn chinh vào tham chiến ở miền nam và tăng cường chiến tranh phá hoại miền Bắc, đất nước ta phải trải qua một cuộc thử thách cự kỳ nghiêm trọng. Ngay những ngày đầu của cuộc đụng đầu lịch sử này. Đảng ta đã kịp thời và kiên quyết đề ra được quyết tâm đánh thắng Mỹ, trên cơ sở phân tích cách mạng và khoa học. Mười lăm năm đã qua từ khi nhân dân ta đánh thắng hoàn toàn cuộc chiến tranh xâm lược của Mỹ, giải phóng miền nam, thống nhất tổ quốc, đưa cả nước tiến lên chủ nghĩa xã hội. Thời gian càng làm nổ bật ý nghĩa và tầm vóc của quyết tâm đó, khẳng định đây là một quyết tâm chiến lược vĩ đại.

Với quyết tâm đó, nhân dân ta tự giác chấp nhận mọi hy sinh, quyết đánh và quyết thắng, vì sự nghiệp sống còn của dân tộc ta, của toàn thể nhân dân nước ta, vì lợi ích của phong trào giải phóng dân tộc và phong trào cách mạng thế giới.

Với quyết tâm đó, chúng ta đã xác định một chủ trương chiến lược duy nhất đúng trong tình hình so sáng lực lượng đương thời. Quyết tâm đó và chủ trương đó được khắc hoạ tập trung trong Nghị quyết Hội nghị lần thứ 12 Ban chấp hành trung ương Đảng ta - một nghị quyết lịch sử.
Nó mang sức nặng và chiều sâu của tinh hoa truyền thống 4.000 năm.
Nó kết tinh ý chí, trí tuệ, sức sáng tạo của nhân dân.
Nó mở đầu sự ra đời của thiên anh hùng ca mới của nhân dân ta trong thế kỷ XX và sẽ lưu lại cho  ngàn đời  sau một trang sử hào hùng và oanh liệt.

Thất bại trong “ chiến tranh đặc biệt”, giới cầm quyền nước Mỹ cũng đã thấy quân và dân Việt Nam là một đối thủ không thể coi thường. Tuy nhiên, họ vẫn cho rằng nguyên nhân chủ yếu của thất bại không phải là do đối phương, mà do quân nguỵ quá kém, không phát huy được hết ưu thế về vũ khí và phương tiện Mỹ đã trang bị cho nó. Với kinh nghiệm của cuộc chiến tranh triều Tiên, nhất là cuộc vũ trang can thiệp vào Đô-mi-ni-ca hồi đầu năm 1965, họ vẫn tin rằng Việt Nam dù sao cũng không thể đương đầu nổi với các lực lượng viễn chính Mỹ, được trang bị hiện đại bậc nhất và có truyền thống “chỉ thắng, không thua, thậm chí không biết đến cả hoà”.

Tháng 8 năm 1965, các lực lượng vũ trang quân sự Mỹ, chư hầu và tay sai đã bước vào giai đoạn 1 kế hoạch chiến lược Oét-mo-len. Như chương 1 đã trình bày, trong giai đoạn này tướng Oét-mo-len muốn hướng mọi cố gắng của Mỹ vào việc “ngăn chặn nhiều hướng thua” và tích cực chuẩn bị cho một cuộc phản công lớn vào cuối năm 1965, đầu năm 1966.

Theo quan điểm của bộ chỉ huy quân sự Mỹ, ngăn chặn chiều hướng thua không có nghĩa là “đứng chặn tại chỗ” một cách bị động, mà phải chủ động đánh trước để đẩy đối phương ra xa. Đó là vì nhiều lẽ. Trước hết, có vậy mới bảo vệ được các đầu mối giao thông chiến lược và bàn đạp quan trọng, bảo đảm an toàn cho quân chiến đấu Mỹ và chư hầu nhanh chóng triển khai lực lượng. hai là, có vậy mới củng cố được hậu phương, nhanh chóng thiết lập và mở rộng hệ thống căn cứ hậu cần, khắc phục những khó khăn do bị động về chiến lược1 .
__________
1. Khả năng hậu cần của Mỹ ở miền nam hồi đầu năm 1965 mới đủ bảo đảm cho hai vạn người Mỹ chiến đấu.

Ba là, cũng chỉ như vậy mới tạo ra được một sự phân tuyến, phân vùng nhất định giữa hai bên chiến đấu nhằm chuẩn bị chiến trường cho cuộc phản công lớn cuối năm, đáp ứng được yêu cầu của một cuộc “chiến tranh quy ước có giới hạn” mà giới cầm quyền nước Mỹ muốn vận dụng vào điều kiện thực tế ở miền nam Việt Nam.

Tướng Oét-mo-len cũng không muốn bó hẹp hoạt động trong khuôn khổ một biện pháp, mà có ý định cùng phối hợp thực hiện hai biện pháp chiến lược cơ bản là “tìm diệt” và “bình định”. Sự phối hopự này được trướng Oét-mo-len trình bày trong cái gọi là “chương trình hợp nhất”gồm ba nội dung: Tảo thanh, bảo đảm an ninh và “tìm diệt”.Cho nên, đi đôi với “tìm diệt”, Mỹ vẫn chủ trương tiếp tục đẩy mạnh “bình định” nhằm trọng điểm là những vùng ưu tiên quốc gia rồi đến những vùng ưu tiên chiến thuật. Lúc đó, vùng đồng bằng sông Cửu Long, kho người kho của ở miền nam được coi là chủ điểm của chương trình “bình định nông thôn”, tiếp đó khu vực đồng bằng ven biển miền trung Trung Bộ.

Tuy nhiên, như Oét-mo-len sau này thú nhận: Do tình thế chiến trường cấp bách, nên bấy giờ bộ chỉ huy Mỹ chỉ tập trung nhiều vào nội dung thứ ba của chương trình, tức là “tìm diệt”.
Kế hoạch “ ngăn chặn chiều hướng thua” được thực hiện bằng một đợt hành binh “tìm diệt” và những tháng cuối năm 1965. Hơn chục vạn quân viễn chinh Mỹ và chư hầu vừa ồ ạt đổ bộ vào miền nam Việt Nam liền gấp rút triển khai chiến đấu trên các địa bàn chiến lược trọng yếu 1 .
_____________
1. Đến cuối tháng 12 năm 1965, tổng số quân địch ở miền nam Việt Nam có hơn 72 vạn:
- 184.300 lính Mỹ, gồm 3 sư đoàn + 3 lữ đoàn (33 tiểu đoàn)
- 22.150 lính chư hầu,gồm 1 sư đoàn,1 lữ đoàn Nam Triều Tiên và 1 tiểu đoàn lính Úc.
- 520.000 lính nguỵ, gồm 10 sư đoàn, 3 trung đoàn, 10 tiểu đoàn (161 tiểu đoàn) mới được củng cố lại.

Từ những bàn đạp xuất phát đã chiếm lĩnh, đại bộ phận lực lượng cơ động Mỹ, gồm những sư đoàn và lữ đoàn tinh nhuệ, được ném ngay vào hành trăm cuộc hành quân “tìm diệt”, hoặc tiến hành riêng biệt, hoặc phối hợp với quân nguỵ. Mở đầu là cuộc hành quân “Ánh sao” (Star light) từ căn cứ Chu Lai đánh ra vùng Vạn Tường (huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi) ngày 18 tháng 8 năm 1965. Kế đó là một loạt cuộc hành quân đánh phá Quảng Ngãi, Quảng Nam, Quảng Tín vùng chiến thuật I quân nguỵ), Bình Định, Plây-cu (vùng chiến thuật II), Biên hoà, Bình Dương, Phước Tuy 9vùng chiến thuật III),....

Với ý định “đẩy lùi đối phương ra xa” của bộ chỉ huy Mỹ, những cuộc hành quân nói trên đều nhằm mục đích “ khu trục lực lượng và giải toả sức ép của đối phương, khôi phục  các tuyến giao thông trọng yếu và chiếm lại những vùng đã mất”. Những cuộc hành quân lớn cỡ 5 –7 đoàn trở lên đều tập trung cao độ không quân, pháo binh và ưu thế tuyệt đối về binh lực so với đối phương. Cuộc nào cũng đều ra quân rầm rộ, hình thành những gọng kìm bao vây, với quy mô hiệp đồng binh chủng, quân chủng rộng lớn và mức độ ác liệt cao hơn hẳn thời gian trước đó. Quy mô lớn và ác liệt nhất là cuộc hành quân “giải toả” vùng thung lũng Plây-me-I-a-đrăng (Tây Nguyên) kéo dài hàng tháng.

Về hình thức, đó là những trận phản công theo đúng bài bản, với tham vọng tìm diệt sẽ đè hẹp được ta và đẩy đối phương ra xa để giành quyền chủ động trên chiến trường. Mở rộng trận phản công này, Lầu năm góc và bộ chỉ huy quân Mỹ đã tính toán kỹ và tin rằng quân ta ở mienè nam tất phải bị động co về thế thủ . Nhưng rõ ràng Mỹ đã sai lầm.

Trước hành động leo thang mới của đế quốc Mỹ, Bộ chính trị trung ương Đảng ta đã một lần nữa khẳng định quyết tâm chiến lược không hề kay chuyển là tiến công, kiên quyết tiến công, liên tục tiến công, đè ra chủ trương toàn diện về phương châm chiến lược phương thức tác chiến chiến lược và chỉ rõ: Quân viễn chinh Mỹ là lực lượng nòng cốt, là sức mạnh mới của địch ở miền nam. Vì vậy, ta phải tìm cách thương vong nặng và mất uy thế ngay từ đầu, gây ảnh hưởng lớn đối với tình hình chính trị nước Mỹ và tinh thần quân nguỵ đang sa sút. Đồng thời, qua những trận thử sức đó mà phát hiện những chỗ mạnh và nhược điểm của quân viễn chinh Mỹ, tìm cách đánh thắng chúng một cách thích hợp với đặc điểm chiến trường và nhất là hợp với sức của ta lúc đó.

Lúc này đồng bào và đồng chí ở miền nam cũng đang rạo rực mong muốn đánh đòn phủ đầu, hạ uy thế đội quân đội viễn hính Mỹ đang cổ vũ phong trào kháng chiến.

Quyết tâm đó của Đảng đã nhanh chóng biến thành quyết tâm chung của quân và dân cả nước. Cho nên, khi quân Mỹ ào ạt đổ bộ vào miền nam và không quân Mỹ đánh phá dữ dội miền bắc, quân và dân ta đã không bị động co về thế chủ động tiến công quân địch ở các hướng chiến lược.. Nay thắng Mỹ rồi, ngẫm lại càng thấy rõ hồi đó chỉ cần chập chững một chút, do dự một chút, chưa nói đến về thế thủ, tránh Mỹ đánh nguỵ như có người chủ trương “tránh voi chẳng xấu mặt nào”, thì tình thế khó khăn phức tạp đến chừng nào.

Có quyết tâm chiến lược đúng đắn, chúng ta lại có thế chiến lược vững chắc và có lực lượng để biến quyết tâm thành thắng lợi hiện thực.

Quân và dân ta ở miền Nam đã dày công tạo ra một thế trận lợi hại. Đó là thế trận chiến tranh nhân dân, hình thành từ thế bố trí chiến lược của các lực lượng vũ trang cách mạng (gồm bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, nhân dân du kích) và lực lượng chính trị, được triển khai và phối hợp chặt chẽ với nhau ở các chiến trường, nhất là ở các địa bàn chiến lược xung yếu.

Trước đông – xuân 1964-1965, chiến tranh nhân dân của ta ở miền nam tuy đã mạnh, song vẫn còn phát triển chưa đều giữa các chiến trường Trung Bộ, tây Nguyên và Nam Bộ, giữa đô thị với vùng nông thôn, giữa vùng đồng bằng với vùng rừng núi. Qua đông – xuân 1965 thắng lợi, đánh bại “chiến tranh đặc biệt” của địch, tình hình phát triển không đều nói trên đã được khắc phục về cơ bản. Sự hoạt đông đều khắp của các chiến trường đã tạo ra những điều kiện thuận lợi cho sự phối hợp nhịp nhàng giữa chiến trường này với chiến trường khác, cũng như kết hợp chặt chẽ giữa hoạt động của các lực lượng vũ trang với lực lượng chính trị trong tiến công địch.

Cũng trước đông- xuân 1964-1965, việc xây dựng bộ đội chủ lực của ta ở miền nam còn chậm, trình độ tác chiến tập trung đánh tiêu diệt của các đơn vị chưa tiến kịp yêu cầu phát triển của chiến tranh. Do yêu cầu của tình thế khẩn trương, đầu năm 1965, ta đã nhận thấy vấn đề và ra sức khắc phục.  Chỉ trong một thời gian ngắn, vừa tác chiến tiến công địch, vừa tạo thế và tạo lực, từ 10 trung đoàn hồi cuối namư 1964, đến cuối namư 1965, ta đã xây dựng được mấy khối chủ lực tập trung, gồm nhiều sư đoàn và trung đoàn độc lập ở cả Nam Bộ và Trung Bộ, hình thành những quả đấm ở những địa bàn quan trọng, có điều kiện nâng mức đánh tiêu diệt. Ba thứ quân của lực lượng vũ trang cách mạng đã được phân bố một cách tương đối hợp lý và đứng chân vững chắc ở nhiều nơi: vùng rừng núi, nông thôn đồng bằng, xung quanh và trong các đô thị. Vì vậy, quân Mỹ vừa đặt chân vào miền nam là bị hãm ngay vào thế bị chia cắt, bao vây, bị tiến công và phản công khắp mọi nơi.

Trong thế trận chiến tranh nhân dân đã phát triển đến trình độ mới đó, các lực lưọng vvũ trang ta có thể giữ vững và phát huy quyền chủ động đánh địch. Nó cho phép ta vừa có thể tiến công địch ở nhiều nơi bằng lực lượng tại chỗ, lại vừa có khả năng tập trung lực lượng cơ động đánh những đòn tiêu diệt từng đơn vị của địch trên những địa bàn lựa chọn. Nó cũng cho phép ta vận dụng nhiều cách đánh sở trường phong phú, thích hợp với điều kiện chiến trường của ta.

Dân quân du kích và lực lượng vũ trang tại chỗ đánh Mỹ sớm nhất. Tháng 3 năm 1965, các tiểu đoàn Mỹ đầu tiên vừa đổ bộ vào Đà Nẵng và Chu Lai, còn đứng chân chưa vững, đã bị đánh ngay tại căn cứ của chúng. Dân quân du kích địa phương kết hợp với lực lượng chính đã dựa chắc vào hệ thống làng xã chiến đấu, bao vây tiến công các căn cứ của Mỹ bằng cả ba mũi: Quân sự, chính trị, và binh vận. Từ đó, đã lần lượt ra đời các “vành đai diệt Mỹ” nổi tiếng như Hoà Vang, Chu Lai(đồng bằng khu 5), An Khê, Plây-cu (Tây Nguyên), Củ Chi, Lát Thiêu, Bến Cát (Đông Nam Bộ), vv.... Đây là hình thức tổ chức đánh Mỹ đầy sáng tạo của chiến tranh nhân dân địa phương. Thế trận vành đai đai du kích diệt Mỹ là kết quả của việc giải phóng nhiều làng xã, nhiều vùng rộng lớn liên hoàn trong những tháng cuối thời kỳ đánh thắng “chiến tranh đặc biệt”. Trên thế trận đó, các “vành đai diệt Mỹ” đã thực sự có sức mạnh ghìm chân từng đơn vị quân Mỹ, đánh địch dài ngày, tiêu hao, tiêu diệt địch và giữ vững quyền làm làm chủ, giữ vững thế trận chiến tranh nhân dân, tạo thời cơ và địa bàn thuận lợi cho các đơn vị bộ đội chủ lực  lớn tiến công, phản công địch 1 .
_____________
1. Năm 1965, du kích vành đai diệt Mỹ Hoà Vang đã loại  khỏi vòng chiến đấu gần 4.000 tên Mỹ, vành đai Chu Lai loại hơn 2.000 tên.
Năm 1965, du kích vành đai Củ Chi trong 250 ngày đã diệt 4.4384 tên Mỹ, phá huỷ 105 xe quân sự, bắn rơi 12 máy hay địch. 

Trong thời gian đó, bộ đội đại phương cũng nêu khẩu hiệu: đưa lực lượng ra phía  trước để “ tìm Mỹ mà diệt”. Đêm 27 rạng ngày 28 tháng 5, hai tiểu đoàn thuộc quân khu 5, có một bộ phận đặc công phối hợp, tổ chức tiến công tiểu đoàn lính thuỷ đánh bộ Mỹ chiếm đóng vùng An Tân (Tam Kỳ - Quảng Nam).

Trong trận  này, ở cao điểm núi Thành1 quân ta đã tập kích diệt gần hết một đại đội lính thuỷ đánh bộ Mỹ ở phía tây-bắc căn cứ Chu Lai. Chiến thắng Núi Thành là trận đầu lực lượng vũ tranh cách mạng của ta tiêu diệt quân chiến đấu Mỹ trên chiến trường miền nam. ở các nơi khác, các đơn vị đặc cộng, biệt động cũng tiến công các sân bay, kho tàng, khách sạn, các khu nhà ở của sĩ quan Mỹ.

Như vậy là, trong điều kiện quân Mỹ vào đông và chiến tranh càng ác liệt, khẩn trương, các lực lượng vũ trang địa phương đã có cách đánh mỹ đạt hiệu quả cao. Đặc biệt các vành đai du kích Mỹ là một nét phát triển sáng tạo của chiến tranh du kích Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Riêng bộ đội chủ lực thì lúc này còn ít kinh nghiệm đánh Mỹ. Nhiều vấn đề được đặt ra : bộ đội chủ lực nên đánh Mỹ như thế nào? Liệu có phải phân tán để đánh nhỏ như các lực lượng địa phương không? Có thể đánh tiêu diệt quân Mỹ và mở rộng chiến dịch được không?...v...v..

Chiến thắng Vạn tường đã bước đầu giải đáp cho các đơn vị chủ lực của ta những băn khoăn đó.
Trận Vạn Tường diễn ra trên một khu vực ven biển, rộng khoảng 70 Km vuông, cách căn cứ Chu Lai 17 Km. Ở đây, ta có một trung đoàn chủ lực đang củng cố và huấn luyện, một đơn vị độ đội địa phương
___________
1. Ngọn đồi dài 1.450m, với chiều cao 900m, cách đường số 1 và đường sắt bắc – nam 1km về phía tây. một đại đội lính thuỷ đánh bộ Mỹ khoảng 140 tên chốt ở đây để bảo vệ vòng ngaòi cho căn cứ Chu Lai và khống chế sâu vào vùng giải phóng của ta.

và lực lượng dân quân du kích tại chỗ, lại dựa được vào thế trận của vành đai du kích Chu Lai và huyện Bình Sơn (bắc Quảng Ngãi). Phát hiện trung đoàn chủ lực ta trú quân ở đây, bộ chỉ huy quân sự Mỹ đã quyết tâm mở cuộc hành quân mang tên “Ánh sao” (Star light) nhằm mục đích diệt gọn đơn vị chủ lực của ta, tìm kiếm một thắng lợi quân sự để gây uy thế cho lính thuỷ đánh bộ Mỹ lấm chiếm vùng giải phóng và mở rộng vùng an toàn cho căn cứ Chu Lai.

Đối với Mỹ, đây là vùng có địa hình thuận lợi cho việc đổ bộ đường biển, đổ bộ đường không, hành quân đường bộ, có thể dùngcơ giới để thực hành bao vây và chia cắt đối phương.
Về phía ta, khu vực Vạn Tường và lân cận là nơi có cơ sở chính trị mạnh, có phong trào toàn dân đánh giặc, có hệ thống làng xã chiến đấu vững chắc. Trung đoàn chủ lực, đơn vị bộ đội địa phương và dân quân du kích đã bám sát và có phương án tác chiến hiệp đồng chặt chẽ đánh địch càn quét, bảo đảm bám trụ giữ vững các trận địa đồng thời có khả năng cơ động lực lượng để tiêu hao, tiêu diệt địch.

Mờ sáng ngay 18 tháng 8 năm 1965, quân Mỹ bắt đầu thực hành tiến công: một cách đổ bộ bằng tàu chiến vào ven biển, hai cánh đổ bộ bằng máy bay lên thẳng và một cánh theo đường bộ từ Chu Lai tới bằng xe lội nước. Nhưng trước thế trận đã chuẩn bị sẵn của ta, chúng vừa là  tới là bị đánh ngay. Chúng đến chỗ nào cũng bị chặn đánh, tiếp theo hướng nào cũng bị phản kích mãnh liệt. Nhiều tốp địch đổ bộ, chưa kịp triển khai đã bị đánh từ bên sườn hoặc sau lưng.

Đối với quân Mỹ, trận Vạn Tường là một cuộc hành quân “tìm diệt” dùng chiến thuật hiệp đồng quân, binh chủng hiện đại.


Đối với ta, đây là một trận phản công rất kiên quyết và chủ động1 .
Sau một ngày đánh trả nhiều đợt tiến công liên tục của địch, quân và dân ta ở Vạn Tường đã giữ vững thế trận, diệt hơn 900 tên Mỹ, bắn cháy 22 xe tăng và xe bọc thép, bắn rơi 13 máy bay. Trận ra quân đầu tiên của quân Mỹ, với quy mô tương đối lớn, hiệp đồng hải lục quân, đã bị đánh bại.

Đối với ta, thua này không chỉ có nghĩa chiến thuật, mà còn có ý nghĩa lớn hơn. Nó chứng tỏ: quân viễn chinh Mỹ dù có ưu thế  tuyệt đối với vũ khí, kỹ thuật cũng vẫn có thể bị đánh bại ngay tại vùng đồng bằng ven biển, nơi có lợi thế cho chúng phát huy sức mạnh của binh khí kỹ thuật hiện đại.
Đối với ta, đây là một thắng lợi rất quan trọng mở đường cho các đơn vị chủ lực phối hợp chặt chẽ với cách lực lượng vũ trang địa phương có thể tiếp tục phát triển thế chủ động tiến công, tập trung đánh những đòn tiêu diệt từng đơn vị quân cơ động Mỹ. Sau trận Núi Thành đến trận Vạn tường, ta phát hiện  được một sóo điểm yếu của bộ binh Mỹ khi xung trận. Quân chiến đấu Mỹ và chiến thuật mới của chúng không ghê gớm như người ta tưởng. Chiến thắng Vạn Tường cùng với chiến thắng Núi Thành thực sự là nguồn cổ vũ mạnh mẽ, dấy lên khắp miền nam một phong trào “gặp Mỹ là đánh, tìm Mỹ mà diệt”, không chỉ trong các lực lượng vũ trang, mà cả trong đông đảo nhân dân miền nam.
____________
1. Cuộc hành quân “tìm diệt” này có khoảng 9.000 quân, gồm: 4 tiểu đoàn thuộc sư đoàn 1 lính thuỷ đánh bộ Mỹ, hai tiểu đoàn bộ binh nguỵ, 1 tiểu đoàn xe tăng và xe lội nước với 105 xe tăng, xe bọc thép, 2 tiểu đoàn pháo 105, 6 tào đổ bộ, 5 tàu chi viện chiến đấu, 100 máy bay lên thẳng và 70 máy bay chiến đấu.

Dự kiến quân Mỹ sẽ tổ chức phản công lớn vào mùa khô 1965-1966, ta mở đợt hoạt động đông – xuân sớm hơn mọi năm để giữ thế chủ động chiến trường và hạn chế sự chuẩn bị phản công của địch. Phát huy truyền thống trưởng thành trong chiến đấu trước đây, các sư đoàn và trung đoàn chủ lực của ta trên chiến trường miền nam đã vừa tích cực xúc tiến việc xây dựng đơn vị vừa ráo riết chuẩn bị tác chiến.
Đợt hoạt động đông – xuân của ta bắt đầu vào cuối tháng 10 năm 1965 trên toàn miền nam. Đặc biệt nổi bật là trong đợt hoạt dodọng này, ta thường mở bằng những trận đánh tiêu diệt một số đơn vị quân nguỵ, thu hút quân cơ động Mỹ đến ứng cứu. Với quyết tâm rất cao, các đơn vị bộ đội ta đã tiếp tục tìm hiểu quy luật tác chiến của quân Mỹ để đối phó ngày càng có hiệu quả. Kết quả thật khả quan: trong các chiến dịch hoặc trận đánh lớn như Plây-me, Đất Cuốc, Bầu Bàng.... ta đã tiến lên đánh tiêu diệt được gần hết hoặc đánh thiệt hại nặng từng tiểu đoàn quân Mỹ. Sự kiện này làm cho bộ chỉ huy Mỹ bất ngờ, lúng túng.

Chiến dịch Plây-me diễn ra trên một không gian rộng khoảng 1.600 ki-lô-mét vuông - từ Bầu Cạn, Plây-me đến Đức cơ, I-a-đrăng (Tây Nguyên) - với thời gian kéo dài 30 ngày đêm liên tục.
Lực lượng địch có lữ đoàn thuộc sự đoàn 1 không vận Mỹ (kỵ binh bay) luân phiên tác chiến, 1 chiếc đoàn dù và chiếc đoàn thiết giáp nguỵ, một trung đoàn quân Nam Triều Tiên. Lực lượng ta đã đứng sẵn tại chiến trường có 3 trong đoàn bộ binh, 1 tiểu đoàn đặc công, 1 tiểu đoàn pháo binh và 1 tiểu đoàn súng máy cao xạ 12 ly 7.

Đêm 19 tháng 10 năm 1965, quân ta tiến công công đồn Plây-me (phía nam thị xã Plây-cu khoảng 30 Ki-lô-mét) thực hiện chiến thuật vây điểm, buộc quân nguỵ pải đến giải vây. Quân ứng cứu nguỵ lọt vào trận địa phục kích, bị ta tiêu diệt, buộc quân cứu viện Mỹ phải vào cứu nguy.

Qua những hoạt dodọng đổ bộ có tính chất thăm dò của sư đoàn không vận Mỹ, chứng tỏ chúng sẽ nhảy vào ứng cứu quân nguỵ. ta chọn thung lũng I-a-đrăng (cách Plây –me khoảng 25 ki-lô-mét về phía tây) làm điểm quyết chiến đánh trận then chốt, trận phủ đầu lực lượng kỵ binh không vận Mỹ ra quân đầu tiên ở Tây Nguyên. Đúng như ta dự đoán, sư đoàn “kỵ binh bay” Mỹ đã cho quân dodỏ bộ xuống trận địa ta bố trí. Bị ta đánh mạnh, địch buộc phải dùng cả đến máy bay chiến lược B.52 để yểm trợ chiến thuật, chưa kể mỗi ngày thường xuyên xuất kích nhiều đợt máy bay phản lực và bắn tới 4.000 quả đạn pháo lớn. Với nghệ thuật điều động địch vào đúng chỗ, ta phát huy được sở trường, còn quân Mỹ bị hạn chế về nhiều mặt, lực lượng vũ trang Tây Nguyên đã tiêu diệt gần hết 1 tiểu đoàn lính “kỵ binh bay” Mỹ, đánh thiệt hại các tiểu đoàn khác, khiến chúng phải tháo chạy khỏi thung lũng I-a-đrăng. Lần đầu tiên sư đoàn kỵ binh không vận Mỹ ra quân và bị đánh ta ở Tây Nguyên.

Vạn Tường là một trận phản công lại quân Mỹ đã tiến công, Plây-me là một chiến dịch tiến công của ta đánh vào quân nguỵ, buộc quân Mỹ đến ứng cứu, giải vây. I-a-đrăng là một trận chủ động tiến công của bộ dodọi chủ lực ta tiêu diệt gần hết 1 tiểu đoàn lính kỵ binh không vận của Mỹ trên địa hình rừng núi Tây Nguyên. Phối hợp với chiến dịch Plây-me lực lượng vũ trang miền trung Trung Bộ cũng chủ động đánh địch càn quét, phát động quần chúng nổi dậy phá “ấp chiến lược”.

Ở Tuy Hoà – Phú yên, từ ngày 22 đến ngày 25 tháng 10, ta đã tiêu diệt gần hết chiến đoàn 47 nguỵ, phá 53 “ấp chiến lược” và giải phóng 6 vạn đồng bào.
   
Ở Quảng Nam, ngày 17 tháng 11, ta tiêu diệt chi khu quân sự Hiệp Đức. Ngày 18 tháng 11, quân nguỵ đổ bộ bằng máy bay lên thẳng chiếm lại quận lỵ. Ta bao vây Hiệp Đức và Việt An, buộc Mỹ phải đưa 8.500 quân đến cứu nguy. Từ ngày 8 đến ngày 18 tháng 12, bằng nhiều trận phục kích, tập kích đánh quân đổ bộ đường không, ta đã tiêu diệt nhiều sinh lực địch, phá huỷ nhiều phương tiện chiến tranh.

Ở Quảng Ngãi, ngày 25 tháng 12 ta diệt chi khu quân sự Minh Long kết hợp với phát động quần chúng nổi dậy, bức rút đồn bốt, mở rộng vùng làm chủ, giải phóng một vạn dân.
   
Trên chiến trường đồng bằng trung và tây Nam Bộ khu vực trọng điểm bình định của Mỹ - nguỵ, quân và dân các địa phương đẩy mạnh tiến công và nổi dậy bao vây uy hiếp hệ thống đồn bốt địch, địch phát triển chiến tranh du kích, phá hệ thống  kìm kẹp của địch tích cực chống phá các kế hoạch bình địch nông thôn. Ở miền đông Nam bộ, quân và dân ta nêu cao quyết tâm tiếp tục đánh lớn, để tiêu diệt một bộ phận sinh lực quan trọng của quân nguỵ, đồng thời đánh những đòn phủ đầu vào quân Mỹ khi chúng mới đặt chân tới.
   
Đất Cuốc là trận diệt Mỹ lớn đầu tiên của quân và dân Nam Bộ. Đất Cuốc cách thị xã Biên Hoà 30 ki-lô-mét về phía bắc, thuộc phạm vi của chiến khu Đ, miền đông Nam Bộ. Lữ đoàn dù 173 của Mỹ sang miền nam Việt Nam đóng ở Biên Hoà từ tháng 5 năm 1965, muốn tìm một thanứg lợi bằng cách đi “tìm diệt”, sục vào chiến khu Đ ngày 6 tháng 11, chúng đổ bộ quân xuống Hiếu Liêm. Sau hai ngày càn quét không gặt ta, chúng bắt đầu mệt mỏi thì lọt vào trận địa phục kích của ta ở Đất Cuốc. Cuộc chiến đấu kéo dài hết ngày 8 tháng 11, lữ đoàn 173 của Mỹ bị ta đánh thiệt hại nặng, 1 tiểu đoàn bị tiêu diệt gần hết.
   
Tiếp đó, từ ngày 12 đến ngay 27 thnág 11, ta mở chiến dịch Dầu Tiếng (thuộc tỉnh Thủ Dầu Một). Địch có sư đoàn 1 bộ binh Mỹ “anh cả đỏ” và trung đoàn 7, sư đoàn 5 nguỵ, ta có một sư đoàn chủ lực và 1 tiểu đoàn bộ đội địa phương. Qua 15 ngày mở chiến dịch ta đánh nhiều trận, trong đó nổi lên 2 trận lớn là Bầu Bàng và Dầu Tiếng.
   
Chiến thắng Bầu Bàng: ngày 11 tháng 11, một chiến đoàn quân Mỹ hành quân từ Lai Khê đến Bầu Bàng và dừng lại ở đây. Bộ đội ta áp sát địch từ đêm và hình thành bao vây quanh khu vực đóng quân của Mỹ, 5 giờ 30 phút ngày 12 tháng 11 thì bất ngờ nổ súng vào đội hình trú quân của chúng. Sau 3 giờ chiến đấu , ta hoàn toàn làm chủ trận địa, khi ta đã chuyển quân ra xa. B.52 mới đến ném bom xuống trận địa. Ta đánh thiệt bại nặng 2 tiểu đoàn bộ binh Mỹ, 1 chi đoàn cơ giới, phá huỷ 39 xe tăng, xe bọc thép cùng nhiều súng, pháo. Đây là trận tập kích giữa ban ngày, đánh cá bộ binh và thiết giáp.
   
Chiến thắng Dầu Tiếng: đến ngày 27 tháng 11, quân ta lại tập kích sở chỉ huy chiến đoàn 7 sư doàn 5 quân nguỵ và hai tiểu đoàn thuộc chiến đoàn này, ở đồn điền cao su Mi-sơ-lanh. Trong trận này ta đã bắt sống hơn 700 tên, có tên trung tá trung đoàn trưởng.
   
Phối hợp với bộ đội chủ lực đánh địch ở vòng ngoài, các lực lượng đặc công và biệt động cũng liên tiếp đánh phá các căn cứ, kho tàng, sân bay, cơ quan đầu não của Mỹ - nguỵ. Trận đánh sân bay Chu Lai và sân bay Nước Mặn, ta phá huỷ 107 máy bay lên thẳng và 46 máy bay phản lực Mỹ. Trận đánh san bay Biên Hoà lần thứ hai, ta pha huỷ 68 máy bay; gây chấn động lớn hơn cả là trận kích táo bao đêm 14 tháng 12 vào khách sạn Mê-tơ-rô-pôn Sài Gòn, khiến giới cần quyền Mỹ bàng hoàng khiếp sợ.
   
Tất cả những đòn tấn công liên tục và phản công kiên quyết, dũng mãnh của các ực lượng vũ trang miền nam trong thu – dông năm 1965 làm cho quân viễn chinh Mỹ bớt hung hăng.
   
Đợt ra quân ào ạt đầu tiên giành lại quyền chủ động chiến trường vẫn không giúp quân Mỹ, quân nguỵ và chư hầu thoát khỏi thế bị dộng đối phố. Ngay từ lúc triển khai chiến đấu, bộ chỉ huy Mỹ đã buộc phải phân tán lực lượng vào vùng rừng núi là nơi quân Mỹ dễ bộc lộ những sơ hở và khó phát huy sở trường. Các đơn vị cơ động  tinh nhuệ Mỹ không thể sử dụng tập trung mà buộc phải phân tán đi 3 hướng: Tây Nguyên, đồng bằng trung Trung Bộ và mièn đông Nam Bộ là những địa bàn chiến lược đang bị quân ta uy hiếp1  .

Quân viễn chinh Mỹ chẳng những không thực hiện được ý định đẩy các lực lượng vũ trang của ta ra xa nhằm giành lại quyền kiểm soát của chúng mà có nơi còn bị thu hẹp quanh các tỉnh lỵ, quận lỵ hoặc dọc theo một số đường giao thông trọng yếu, bị đánh khắp nơi, bị đánh bằng nhiều cách.
   
Những sư đoàn tinh nhuệ của Mỹ được tung vào cuộc chiến nhằm “tìm diệt” chủ lực của ta song sư đoàn nào của chúng cũng bị đánh. Chỉ riêng mấy tháng cuối năm 1965, 12 % số quân viễn chinh Mỹ đã bị loại ra khỏi vòng chiến đấu. Tuy nhiên, hành động trực tiếp tham chiến của quân Mỹ ở miền nam Việt Nam cũng đem lại cho Nhà trắng và Lầu năm góc vài kết quả nhất thời. Điều đó có thể thấy được một sách bao quát là: nó đã chống đỡ cho quân nguỵ khỏi bị tan vỡ, nhờ đó mà nguỵ quyền khỏi sụp đổ. Những cuộc hành quân đầu tiên của quân viễn chinh Mỹ khắc phục dần những khó khăn và tiếp tế hậu cần và thiết bị. Tăng cường được lực lượng cơ động và tạo ra được một thế chiến lược vừa có thể phòng ngự, lại vừa có thể chuẩn bị cho một cuộc phản công lớn. Và, những kết quả ấy đương nhiên đã có tác dụng kích thích những bộ óc vốn dĩ thường chủ quan của giới cầm quyền quân sự Mỹ.
____________
1. Sư đoàn 3 lính thuỷ đánh bộ bị kìm chân ở vùng đồng bằng trung Trung Bộ.
    Sư đoàn 1 bộ binh “anh cả đỏ” phải thường xuyên đối phó với quân ta ở miền đông Nam Bộ. Sư đoàn 1 “kỵ binh bay” một đơn vị không vận mới được xây dựng để thí nghiệm trên chiến trương miền nam vừa tới nơi đã phải vội vàng lên tây Nguyên.
   
Quân Mỹ ra quân ào ạt tuy không tạo được biến chuyển lớn đối với cục diện chiến trường, song có điểm mới nổi bật là tính chất ác liệt, khẩn trương của cuộc chiến tăng lên rõ rệt so với thời kỳ tác chiến với quân nguỵ. ta gặp khó khăn trong việc giữ quyền chủ động từ đầu đến cuối chiến dịch hoặc ngay trong một trận chiến đấu. Tỷ lệ thương vong của ta cao hơn, không phải trong lúc giáp chiến và do hoả khí  bộ binh, mà chủ yếu do hoả lực không quân và pháo binh địch gây ra trong quá trình lui quân, tập kết. Nhiều trường hợp quân Mỹ dùng máy bay lên thẳng đổ quân đánh chặn ta trên các mũi rút quân, ở các tuyến hậu cần chiến dịch, chiến thuật, thậm chí đánh phá việc vận chuyển thương binh của ta.

Sau đợt hành dinh thu – đông năm 1965, tướng Oét-mo-len và bộ tham mưu của ông ta phải công nhận rằng lực lượng vũ trang giải phóng miền nam đã phát triển nhanh, vẫn chủ động tiến công ngay cả khi quân chiến đấu Mỹ vào tham chiến. Nhưng họ lại đánh giá là quân ta đã thất bại về chiến thuật sau những thiệt hại nặng nề, chủ yếu do quân Mỹ gây ra trong các trận Vạn Tường, Plây-me, Bầu Bàng, Dầu Tiếng. Họ biết ta đã mở đường hành lang mới qua vĩ tuyến 17 để chuẩn bị đánh lớn trong mùa khô, nhưng vẫn không tin rằng ta có thể vượt qua được những khó khăn về mặt hậu cần. Cho nên, họ dự kiến là trong năm 1966, quân ta chỉ có khả năng tiến công ở một vài khu vực để cầm chân lực lượng tổng dự bị của họ và tiếp tục đẩy mạnh chiến tranh du kích. Thậm chí họ còn cho rằng chủ lực ta cũng có thể rút hẳn sang Lào và Cam-phu-chia để tránh bị tiêu diệt và để củng cố, chờ thời cơ hoạt động trở lại.

Căn cứ vào những nhận định chủ quan như vậy, bộ chỉ huy quân Mỹ đã ráo riết chuyển mọi hoạt động sang giai đoạn 2 của kế hoạch Oét-mo-len, dồn sức mở cuộc phản công chiến lược lần thứ nhất để lật lại thế cờ.
Theo tướng Oét-mo-len, năm 1966 sẽ là năm quân Mỹ và quân nguỵ phát triển lực lượng và bắt đầu tiến công lớn, cũng là năm thử thách quan trọng ở miền nam Việt Nam, sau khi quân nguỵ đã từng bước phục hồi. Vì vậy mục tiêu của cuộc phản công chiến lược màu khô cũng có tính chất toàn diện, cụ thể hoá thành 5 điểm:

1. Tiêu diệt một bộ phận chủ lực của ta, giành quỳen chủ động chiến trường, buộc ta phải phân tán đánh du kích.

2. Bình định có trọng điểm (quanh các căn cứ Mỹ), bước đầu giành lại mốt số vùng tập trung sức người, sức của quan trọng, đồn thời đánh phá cơ sở hậu cần dự trữ của ta.

3. Ổn định tình hình chính trị, củng cố nguỵ quyền.

4. Nối tiền hệ thống giao thông giữ ác căn cứ.

5. Tiếp tục đánh phá miền bắc, cô lập miền nam.

Đề ra những mục tiêu đó, giới chiến lược Mỹ và Lầu năm góc muốn đạt tới một tham vọng: quyết giành lại
thế mạnh về quân sự để hỗ trợ cho kế hoạch bình định, hòng lấy đó làm áp lực buộc ta phải đến bàn thương lượng với thế yếu.

Sau một thời gian ráo riết chuẩn bị, bị chỉ huy mỹ mở đầu cuộc phản công chiến lược lần thứ nhất vào ngày 25 tháng 12 năm 1965, và dự kiến sẽ kết thúc vào tháng 6 năm 1966. Với lực lượng tham chiến gồm 4 sư đoàn, 7 lữ đoàn Mỹ và quân chư hầu, kết hợp với quân chủ lực nguỵ trên từng chiến trường. Bộ chỉ huy Mỹ đã mở 450 cuộc hành quân lớn nhỏ, có nhưngc cuộc sử dụng từ 3 đến 21 tiểu đoàn, được sự yểm trợ rát cao của pháo binh, không quân chiến thuật và không chiến lược B.52, ở vùng ven biển, có hải quân Mỹ chi viện. Thực hiện phản công trên hai hướng chiến lược chính là miền đông Nam Bộ và trung Trung Bộ.
Trên hướng phản công miền đông Nam Bộ, chúng sử dụng hơn hai sư đoàn bịi binh Mỹ (sư đoàn 1, sư đoàn 25 và lữ đoàn dù số 173) cùng bộ phận quân chủ lực nguỵ ở hướng  này. Bắt đầu phản công, chúng mở nhiều cuộc hành quân giải toả trên các địa bàn ven Sài Gòn - Chợ Lớn và khu vực từ Hậu Nghĩa đến Long An. Tiếp đó, trong tâm hoạt động của chúng dồn vào những cuộc hành quân quy mô lớn, lấy ư đoàn 1 bộ binh “anh cả đỏ” làm nòng cốt kết hợp với không quân chiến lược B.52, liên tục đánh phá các khu căn cứ của ta như Hố Bò, chiến khu Đ (Biên Hoà), chiến khu Dương Minh Châu (Tây Ninh), Bời lời ..... nhằm tìm diệt cơ quan đầu não Sài Gòn - Chợ Lớn và các đơn vị chủ lực ta ở đó. Trên hướng này, có hai cuộc hành quân then chôat: một đánh vào trọng điểm Củ Chi (18 tiểu đoàn) và một đánh vào Bến cát (13 tiểu đoàn).

Trên hướng khu 5, là hướng địch tập trung trong cuộc phản công chiến lược mùa khô lần thứ nhất, lực lượng sử dụng khoảng 40 tiểu đoàn (trong đó có những đơn vị thuộc sư đoàn 3 lính thuỷ đánh bộ, sư đoàn 1 kỵ binh không vận và lữ đoàn 101 dù Mỹ), chiếm khoảng 36% lực lượng Mỹ, nguỵ, chư hầu ở khu 5 cùng 30% lực lượng tổng dự bị quân nguỵ. Chúng liên tục mở nhiều cuộc hành quân quy mô lớn đánh vào ba địa bàn nam Quảng Ngãi, nam Phú Yên và bắc Bình Định. Mỗi cuộc hành quân đều có mục tiêu cụ thể: chiếm lại một số quận lỵ (Minh Long, Tam Quan, An Lão.... thiết lập chỗ đóng quân ở bắc Bình Định), lập lại một số trục đường giao thông, đồng thời tìm diệt các đơn vị bộ đội chủ lực và địa phương của ta đang hoạt động trên các địa bàn này.

Phối hợp với 2 hướng chiến lược nói trên, ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, quân nguỵ cũng tập trung lực lượng mở những cuộc hành quân cỡ 1-2 trung đoàn trên các địa bàn Vĩnh Bình, Bạc Liêu, Phong Dinh, Chương Thiện, Kiên Giang, Kiến Hoà, Định Tường,... nhằm  lấy chiếm các vùng tranh chấp, khu lõm, các căn cứ, hành lang.... thực hiện kế hoạch bình định. Ở khu 5, chúng cũng mở những cuộc hành quân đánh vào căn cứ của ta, yểm trợ cho kế hoạch bình định, dồn dân ở Võ Xá, Võ Đắc, Bình Thuận, Hoài Đức....

Cùng lúc đó, để hỗ trợ cho cuộc phản công chiến lược ở miền nam. Mỹ đã đưa cuộc chiến tranh không quân ở miền bắc Việt Nam lên một bước leo thang mới. từ tháng 2 năm 1966, không quân Mỹ đánh phá ác liệt hệ thống giao thông từ Thanh Hoá trở vào và khu Tây Bắc. từ tháng 3 năm 1966, chúng đánh rộng ra các tỉnh miền bắc và tới 29 tháng 6 năm 1966 thì tổng thống Mỹ Giôn-xơn quyết định ném bom hệ thống kho xăng dầu của ta, bắt đầu bằng các kho dầu Hà Nội, Hải Phòng. Nghĩa là thực hành bước leo thang quan trọng của cuộc chiến tranh bằng không quân phá hoại miền bắc.

Những hoạt động đó của địch chứng tỏ kế hoạch phản công của Mỹ đã được thực hiện một các kiến quyết, có sự kết hợp chặt chẽ giữa các mục tiêu cũng như có sự phối hợp nhịp nhàng giữa chiến tranh trên bộ ở miền nam và chiến tranh không quân phá hoại miền bắc.

Trong các cuộc hành quân, chúng đều sử dụng bom, pháo với mật độ tập trung, dọn đường cho lực lượng bộ binh chia làm nhiều cánh, vừa tiến công phía trước, vừa bao vây phía sau. Nếu gặp lực lượng mạnh của ta, chúng thường cho quân đổ bộ bằng máy bay lên thẳng, rồi chia cắt khu vực ra nhiều mảnh, càn đi quét lại, quân Mỹ càn xong đến đâu lại giao cho quân nguỵ chiếm đóng đến đó. Tuy nhiên, di tinh thần bộ binh địch kém nên gặp lực lượng nào của ta, dủ nhỏ, chúng cũng dừng lại gọi không quân, pháo binh đánh phá rồi mới tiếp tục đến. Vì vậy, hoả lực dọn đường của địch đã giúp ta phná đoán hướng tiến công chính của chúng, khiến hcúng bất ngờ. Chẳng những thế còn bị ta phản công vào những nơi, những lúc chúng sơ hở.

Về phái ta và dân Nam Bộ và khu 5 đã có kế họch chủ động bước vào đợt tiến công đông – xuân 1965-1966. Những nội dung chủ yếu của Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 12 (tháng 12 năm 1965) về quyết tâm chiến lược và phương châm tác chiến kết hợp tích cực phản công với chủ động và kiến quyết tiến công đã có đã có tác dụng lớn, kịp thời giúp cho quân và dân miền nam triển khai mọi hoạt động chiến đấu, quyết thắng và từng bước biết cách đánh thắng quân viễn chinh Mỹ, đánh bại cuộc phản công chiến lược của chúng.

Sau những chiến thắng cuối năm 1965, các lực lượng vũ trang trên chiến trường miền nam đều gấp rút chấn chỉnh tổ chức và chuẩn bị sẵn sàng. Bộ đội chủ lực và bộ đội địa phương được bố trí trên các trọng điểm, đều có kế hoạch đánh địch tại chỗ, hoặc sẵn sàng cơ động tác chiến. Dân quân du kích và nhân dân trong vùng giải phóng tích cực xây dựng và củng cố làng xa chiến đấu, bố trí các bãi chông mìn, trận đại bắn máy bay, trận địa phục kích, lập ra những tổ chuyên đánh xe thiết giáp và trận địa pháo địch... Các “vành đai diệt Mỹ”, thực hành ba mũi giáp công một cách sáng tạo. Du kích vừa bám đánh Mỹ, vừa làm công tác vận động, đấu tranh chính trị, ngăn cản quân Mỹ băn pháo, ủi phá ruộng đát, mùa mang. Các đội đặc công, biệt động vùng ven  và nội thành thường xuyên bám sát mục tiêu được phân công để sẵn sàng phối hợp tác chiến với bân ngoài. Trên các hướng dự kiến quân địch có thể tiến công, mỗi bộ phận lực lượng tuy có chức năng và vị trí khác nhau, song đều có mối liên hệ chặt chẽ, bổ trợ lẫn nhau, tạo nên một thế trận liên hoàn, nhiều tầng, nhiều lớp, khiến quân địch đi đến đâu cũng bị chặn đánh và bị thiệt hại.

Trên chiến trường miền đông Nam Bộ, các lực lượng tại chỗ đã đánh địch ngay từ lúc chúng tới ra quân. Dựa vào hệ thống địa đạo vững chắc, quân và dân Củ Chi (tây - bắc Sài Gòn) đã đứng vững trong bom đạn ác liệt, phối hợp đấu tranh quân sự với đấu tranh chính trị, tiêu diệt hàng nghìn lính Mỹ, phá huỷ hàng trăm xe cơ giới, bắn rơi hàng chục máy bay.... Những kinh nghiệm đánh mỹ của chiến tranh du kích Củ Chi được kịp thời so kết trong đại hội thi đua ngay tại chiến hào ( ngày 7 tháng 2 năm 1966), đã nhanh chóng được các lực lượng vũ trang và nhân dân khắp nơi nhiệt liệt hưởng ứng và tích cực vận dụng.

Giữa lúc các lực lượng tại chỗ tích cực hoạt động làm cho địch bị tiêu hao, mệt mỏi thì đêm 23 tháng 2 năm 1966, bộ dodọi chủ lực miền xuất trận đúng lúc, tập kích một chiến đoàn thuộc sư đoàn 1 bộ binh Mỹ tại Bông Trang – Nhà Đỏ (Thủ Dầu Một)1 . Tiếp đó, ngày 5 tháng 3 năm 1966, cũng đơn vị trên đã tập kích diệt gần hết một tiểu đoàn Mỹ tại đông - bắc Bến Cát, rồi ngày 12 tháng 3 năm 1966 đánh thiệt hại nặng thêm 1 tiểu đoàn khác trên đường 16 (Thủ Dầu Một). Đến tháng 5 năm 1966, bộ đội chủ lực miền tập kích, loại khỏi vòng chiến một chiến đoàn Mỹ tại Bầu Sáng (chiến khu Dương Minh Châu – Tây Ninh).

Đón đánh trả mãnh liệt của các lực lượng vũ trang và nhân dân  miền đông Nam Bộ đánh bại các cuộc hành quân của chiến đấu Mỹ, trong đó có cuộc hành quân lớn như “Rollingstone”, “ Silver city”, “ Birmingham”, làm phá sản âm mưu đẩy lùi và chọc thủng vành đai bao vây tiến công của ta quanh vùng Sài Gòn - Chợ Lớn.

Trên chiến trường khu 5, bộ đội chủ lực quân khu  kết hợp với lực lượng địa phương và đồng bào tại chỗ vùng bắc Bình Định đã bẻ gãy cuộc tiến công lớn nhất của địch, gồm ba cuộc hành quân liên tiếp (“ cái chày”, “ cánh trắng 1”, “cánh trắng 2”). Bức tranh hào hùng về toàn dân quyết chiến quyết thắng quân xâm lược Mỹ thể hiện đạm nét trong cuộc đấnh trả kiến quyết này. Bộ đội và du kích bám đánh quân Mỹ, giữ vững xóm làng, bảo vệ nhân dân, các tầng lớp nhân dân phối hợp cùng lực lượng vũ trang làm mọi công tác phục vụ chiến đấu, từ đào công sự, tiếp tế hậu cần, đến vận chuyển và cất dấu chum vại lớn để chuyển thương binh xen qua cả khu vực bố trí của quân Mỹ.
____________
1. Diệt hơn 1.300 tên, 2 tiểu đoàn bộ binh và 1 cho đoàn thiết giáp bị đánh thiệt hại nặng.

Ta đánh nhiều trận, có trận chủ lực ta tiến công bao vây quân địch vừa từ máy bay lên thẳng đổ xuống, đánh thiệt hại nặng một tiểu đoàn kỵ binh không vận Mỹ ( Chợ Cát, Tam Quan ngày 28 tháng 3). Có những trận chặn đánh các cách quân vây. Có những trận đánh mạnh vào phía sau đội hình địch, phá 60 máy bay lên thẳng ở căn cứ Hoà Hội, tập kích trận địa pháo ở Đèo Nhông, tập kích sở chỉ huy ở Bồng Sơn, có những trận phản kích liên tiếp vào đội hình địch.

Ở Quảng Ngãi, bộ đội địa phương à dân quân dựa vào các làng xã chiến đấu đã tiến công địch rộng khắp, diệt hơn 1.000 lính Mỹ và lính nguỵ, buộc chúng phải chuyển cuộc hành quân “Diều hâu đôi” đang càn quét vùng Đức Phổ, Ba Tơ, ra phía Tam Kỳ (Quảng Nam). Đến đây, chúng vẫn không phát hiện được bộ đội chủ lực ta mà còn bị lực lượng tại chỗ của ta diệt thêm một số. Cuộc hành quân bị tổn thất nặng phải bỏ dở.
Ở Phú Yên, các lực lượng tại chỗ gồm bộ đội địa phương và dân quân đã liên tiếp đánh địch khi chúng mở cuộc hành quân “Van Bua-hem”( từ ngày 19 tháng 1). Ta đánh nhiều trận, nổi nhất là trận Mỹ Cảnh (6-1), diệt hơn 300 quân Mỹ thuộc sư đoàn dù 101. Sau khi bị loại khỏi vòng chiến đấu gần 3.000 Mỹ và quân Nam Triều Tiên, địch phải bỏ cuộc hành quân.

Giữa lúc quân địch bị căng kéo, ghìm cặt và dàn mỏng trên ba địa bàn trọng điểm bởi thế trận của lực lượng vũ trang tại chỗ thì bộ đội chủ lực khu 5 và bộ đội địa phương tỉnh Quảng Ngãi mở chiến dịch tiến công ở tây Sơn Tịnh. Quân ta liên tiếp đánh địch trên đoạn đường số 1 từ Chu Lai đến thị xã Quảng Ngãi, đánh quân đến giải toả, làm thiệt hại nặng hai tiểu đoàn lính thuỷ đánh bộ Mỹ. Sau đó đánh điểm, diệt viện ở Hội Đức, Phú Sơn, Phú Thành (24-3), Phước Lộc (22-3), Lâm Lộc (28-3).

Nhìn rộng ra toàn miền Nam, trên các hướng chiến lược không năm trong trọng điểm phản công của địch, các lực lượng vũ trang và nhana dân địa phương cũng phối hợp với hướng chiến lược chính, tích cực tiêu hao, tiêu diệt nhiều địch, phân tán căng kéo và ghìm chân chúng tại căn cứ, đánh bại kế hoạch càn quét “bình định” của chúng.

Ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, và khu 5, quân và dân ta đánh bại nhiều cuộc hành quân càn quét của quân nguỵ, phá thế kìm kẹp của chúng và mở rộng vùng giải phóng của ta. Tính đến hết tháng 6 năm 1966, quân và dân Nam Bộ đã phá 2.668 “ấp chiến lược”. Địch chỉ còn khống chế chặt chẽ được chừng 300 ấp. Ngay cả vùng ven Sài Gòn - Chợ Lớn, dù địch đánh phá ác liệt, các lực lượng vũ trang ta vẫn đứng vững, liên tiếp đánh thọc vào nội thnàh, phối hợp với lực lượng biệt động tại chỗ diệt được nhiều sinh lực, phá huỷ nhiều phương tiện chiến tranh của chúng. Từ 30 tháng 1 năm 1966, ta tập kích sân bay Phú Lợi, căn cứ sư đoàn 1 Mỹ. Ngày 1 tháng 4 năm 1966, ta tiến công khách sạn Vích-tô-ri-a, tập kích sân bay Tân Sơn Nhất.
Phối hợp với quân và dân đồng bằng, các lực lượng vũ trang Tây Nguyên đã dùng bộ đội tinh nhuệ tập kích căn cứ của sư đoàn 1 “ Kỵ binh bay” Mỹ. Tập kích sân bay Plây-cu lần thứ hai, phá huỷ 40 máy bay (23-4).  Bộ đội chủ lực phối hợp với lực lượng atị chỗ mở hai đợt hoạt động: đợt mùa xuân từ ngày 15 tháng 2 đến 26 tháng 3 trên hướng tây - bắc Buôn Ma Thuột và đợt mùa hè từ ngày 25 tháng 5 đến ngày 15 tháng 8 ở Plây-cu, Plây Gi-răng.

Ở chiến trường Trị Thiên, các lực lượng vũ trang ta, sau khi đập tan cuộc hành quân “ Lam Sơn 324” của quân nguỵ, ta đã diệt căn cứ biệt kích A Sầu (tháng 3 năm 1966), giải phóng miền tây Trị Thiên. Chiến thắng này tạo điều kiện thuận lợi cho lực lượng vũ trang ta từ rừng núi tiến xuống mở thế làm chủ đồng bằng, đồng thời cũng qua đó mà mở rộng hành lang vận chuyển của ta từ bắc vào nam.
Đi đôi với đòn tiến công địch về quân sự, đồng bào các vùng nông thôn và thành thị đã đẩy mạnh cuộc đấu tranh chính trị, với khí thế và sức mạnh mới.

Từ ngày quân Mỹ và miền nam, đời sống của các tầng lớp nhân dân ta đã đảo lộn về nhiều mặt. Quân viễn chinh Mỹ hành binh tàn sát nhân dân ta, làm cho mâu thuẫn giữa đế quốc Mỹ cùng bọn tay sai với dân tộc ta vốn đã gay gắt, lại gay gắt thêm. Mâu thuẫn giữa bọn tay sai tranh ăn  với nhau cũng nổi lên ngày càng kịch liệt. Trong khi đó, những thắng lợi quân sự liên tiếp của ta, những thất bại ngay từ  những trận đầu ra quân của quân viễn chinh Mỹ, lại càng cổ vũ khích lệ lòng yêu nước và tinh thần đấu tranh của đông đảo nhân dân ta, kể cả những người trước đây còn dừng chừng, do dự.

Qua đọ sức với quân Mỹ, ta càng hiểu rỗ chúng hơn. Những băn khăn lo lắng về khả năng đấu tranh chính trị với Mỹ dần dần đã được giải quyết. Đồng bào địa phương kéo đến trước căn cứ Mỹ đòi chúng không được bắn pháo bừa bãi, phá nát ruộng vườn, tàn sát trâu bò, có nơi buộc chúng phải bồi thường. Ngoài trở ngại chính là sự bất đồng về ngôn ngữ, ta vẫn giữ được thế và vận dụng linh hoạt các hình thức đấu tranh chính trị với quân Mỹ ở cả nông thôn và thành thị.

Từ tháng 8 năm 1965, phong trào đấu tranh chính trị của quần chúng đã diễn ra rộng khắp, có những cuộc đông tới 2-3 vạn người từ nông thôn kéo vào các thị xã, thị trấn và căn cứ địa quân sự Mỹ. Từ tháng 12 năm 1965 đến đầu năm 1966 lại nổi lên phong trào đấu tranh chống Mỹ rải hoá chất độc, có cuộc lên tới 15 vạn người, lôi cuốn cả binh lính nguỵ vầ gia đình họ tham gia. Đặc biệt, nhiều cuộc đấu tranh trực diện chống quân đội Mỹ đi càn quét đã giành được thanứg lợi rõ rệt. Nhiều phụ nữ tay không đã dũng cảm chặn xe thiết giáp M.113 của Mỹ, không cho chúng dầy xéo mùa màng, thôn xóm.

Cùng với phong trào đấu tranh của đồng bào nông thôn, đồng bào đô thị cũng  từ đấu tranh đòi quyền dân sinh, dân chủ phát triển thành chống “lệ thuộc ngoại lang”, thực chất là chống sự nô dịch của đế quốc Mỹ.
Đặc biệt, từ tháng 3 đến tháng 6 năm 1966 đã nổi lên cuộc đấu tranh của nhân dân hai thành phố Đà Nẵng và Huế. Lúc đầu, đây chỉ là một cuộc khủng hoảng chính trị do bọn cầm đầu nguỵ quân và một số người lãnh đạo trong  giới phật giáo vùng chiến thuật 1 khuấy lên để chống bọn Thiệu - Kỳ, với mục đích tranh ảnh hưởng và giành địa vị. Lợi dụng sự xung đột trong nội bộ địch, Đảng bộ địa phương Trị Thiên và Quảng Nam – Đà Nẵng đã tập hợp các lực lượng tích cực, phát động quần chúng yêu nước và hướng phong trào vào mục tiêu chống Mỹ, đòi chấm dứt chiến tranh, đòi tự do dân chủ.

Cuộc đấu tranh bắt đầu từ ngày 12 tháng 3 năm 1966 ở Đà nẵng, nổ ra bằng cuộc biểu tình sau đó lan nhân ra Huế, tác động vào các đơn vị chủ lực thuộc quân đoàn 1, thành cái gọi là “ phong trào ly khai”, “ quân ly khai” chống Thiệu - Kỳ. Quần chúng và binh lính chiếm các đài phát thanh Huế, Đà Nẵng, Hội An, đốt tòa lãnh sự Mỹ ở Huế, phá nhà tỉnh trưởng Thừa Thiên. Đên tháng 5 năm 1966, cuộc đấu tranh trở thành một cao trào lan rộng ra trên 21 thnàh phố, thị xã, kể cả Sài Gòn. Theo lệnh Mỹ, Thiệu - Kỳ phải đưa lực lượng tổng dự bị bị ra vùng chiến thuật I đề đán áp, gây ra những cuộc chạm súng trong hàng ngũ quân nguỵ.

Quần chúng lao động nhân đó lấy được vũ khí, chiến đấu tự vệ và trừng trị bọn tề điệp, ác ôn. Những tên cơ hội trong giới phật giáo thấy phong trào đã bị cách mạng tận dụng và tìm cách chi phối, vội vàng đưa ra giải pháp thoả hiệp với bọn Thiệu - Kỳ. Do cơ sở cách mạng trong nội thành còn yếu và ta cũng chưa tập trung được lực lượng lãnh đạo đầy đủ nên phong trào không duy trì được lâu và bị dập tắt. Tuy nhiên, duy thắng lợi còn những hạn chế, cuộc đấu tranh cũng khiến cho bộ máy chính quền tay sai ở Trị Thiên - Huế, Đà Nẵng bị tê liệt một thời gian và khả năng hoạt động của quân nguỵ chủ yếu ở vùng chiến thuật I đã bị suy giảm từ 50% đến 70% ( như dư luận chính giới Mỹ đã đánh giá) góp phần hạn chế việc thực hiện kế hoạch phản công của đế quốc Mỹ và bọn tay sai.

Khi mở cuộc phản công chiến lược mùa khô lần thứ nhât, bộ chỉ huy quân Mỹ dự tín sẽ kết thúc vào tháng 6 năm 1966, nhưng đến tháng 4 năm 1966 đã phải chấm dứt. Đó là vì những cuộc hành quân của Mỹ trên các hướng chính khu 5 và đông Nam Bộ đều không thực hiện được mục tiêu đặt ra và các đơn vị quân viễn chinh Mỹ và quân nguỵ luôn luôn bị xáo động. Còn ở miền bắc Việt Nam, cuộc chiến tranh không quân của đế quốc Mỹ cũng bị đánh trả quyết liệt. Quân và dân ta đã ngày càng có kinh nghiệm, bắn rơi nhiều máy bay Mỹ hơn trước, tổ chức phòng chống tốt hơn và đặc biệt là vẫn bảo đảm nguồn chi viện vào nam ngày càng tăng một cách vững chắc.

Rõ ràng, từ khi thực hiện kế hoạch chiến lược của Oét-mo-len, đối với Mỹ tình hình chẳng những không tốt lên, mà còn có nhiều hướng xấu đi. Trên chiến trường miền nam, biện pháp chiến lược “tìm để diệt” của Oet-mo-len tổ ra ít hiệu quả. Mục tiêu của cuộc phản công chiến lược lần thứ nhất là chuyển bại thành thắng không đạt. Muốn tiếp tục phản công theo kế hoạch thì lực lượng đã bị tiêu hao, phân tán, không còn ưu thế so với đối phương. Bộ chỉ huy Mỹ chẳng còn cách nào hơn là đành thu quân, quay về giữ thế trong mùa mưa, chờ tăng thêm quân mới để tổ chức cuộc phản công lần thứ hai.

Thế là kế hoạch phản công quy mô đầu tien của bộ chỉ huy quân sự Mỹ đã bị thất bại. Theo Ca-bôt- Lốt, đại sứ Mỹ ở Sài Gòn báo cáo về nước ngày 5 tháng 5 năm 1966, cuộc phản công của Mỹ hầu như chẳng đạt được một mục tiêu nào gọi là quan trọng 1 .

Trước hết quân mỹ định tiêu diệt chủ lực ta và buộc ta phải phân tán đánh du kích. Nhưng, sau bốn tháng mở cuộc phản công, quân Mỹ, chư hầu và nguỵ đã bị thiệt hại lớn cả về quân và phương tiện chiến tranh 2 .Các sư đoàn tinh nhuệ của Mỹ lại là những đơn vị bị đánh đau. Bất ngờ hơn cả là quân Mỹ đã bị diệt và bị thiệt hai nặng từng tiểu đoàn, ngược lại, trong cả mùa khô, hành sư đoàn , lữ đoàn Mỹ chẳng diệt nổi gọn một đại đội nào của ta. Các lực lượng vũ trang giải phóng vẫn đứng vững và ngày càng lớn mạnh. Tính từ cuối năm 1964 tới cuối năm 1966, bộ đội chủ lực  và bộ đội địa phương ở miền nam đã tăng gấp rưỡi và lực lượng dân quân du kíhc tăng gấp đôi. Quân giải phóng miền nam chẳng những không phải phân tán đánh du kích, mà còn đưa tác chiến tập trung lên quy mô trung đoàn, sư đoàn.

Quân Mỹ định cố gắng giành quyền chủ động trên chiến trường và rồn ta về thế thủ, nhưng chúng lại bị tiến công ở nhiều nơi và ngày càng lúng túng, bị động, ngày càng suy giảm sức chiến đấu.
____________
1. Theo Ca-bốt lốt, cuộc phản công chiến lược lần thứ nhất của Mỹ đã không làm hao tổn được Việt cộng, không tiêu diệt được đơn vị chính quy nào của cộng sản, không ngăn chặn được du kích phát triển, hậu phương của Mỹ và chính quyền nguỵ lại không ổn định, Mỹ và nguỵ vẫn bị động, quân đội nguỵ giảm chất nhanh, lực lượng Mỹ tăng cường không khắc phục được tình hình ngày càng xấu đi.
2. Gần 42,5 nghìn quân Mỹ và 35 nghìn quân chư hầu bị loại khỏi chiến đấu, trong đó có 14 tiểu đoàn, 22 đại đội bộ binh và 3 tiểu đoàn xe bọc thép bị diệt hoặc bị thiệt hại nặng. Hơn 70 nghìn quân nguỵ bị loại khỏi chiến đấu hoặc ta rã, trong đó có 10 tiểu đoàn, 126 đại đội bị diệt, 2 trung đoàn bị loại ra khỏi chiến đấu. 1.730 máy bay bị phá huỷ hoặc bị bắn rơi ( riêng chiến trường miền nam), 1.310 xe quân sự ( có 600 M. 113, M. 48), 80 khẩu pháo, 27 tàu xuồng bị cháy phá huỷ.


Về mặt “bình định”, Mỹ-nguỵ đã dùng thủ đoạn càn quét, bắn phá cực kỳ tàn bạo, vì thế đã thu được một số kết quả nhất định trong việc lấn đất, dồn dân, phá hoại mùa màng.... Song, hành động dã man của chúng càng thúc đẩy nhân dân và lực lượng vũ trang miền nam đẩy mạnh tiến công quân sự và mở rộng đấu tranh chính trị, làm cho Mỹ càng khó khăn them và chính quyền nguỵ dấn sâu hơn vào cuộ khủng hoảng chính trị triền miên (nhất là ở đô thị) , khiến chúng không sao thực hiện nổi mục tiêu “ổn định hậu phương”.

Tóm lại, cả hai mục tiêu chủ yếu mà bộ chỉ huy Mỹ đề ra trong kế hoach phẩn công đều không đạt, trong đó mục tiêu “đánh gãy xương sống Việt cộng” được coi là quyết định nhất lại không thực hiện được. Qua hiệp đầu đọ sức giữa đôi bên, đế quốc Mỹ đã thua, quân và dân ta đã thắng.

Đối với chúng ta, đây là thắng lợi toàn diện cả về quân sự và chính trị, mà trước hết và chủ yếu là thắng lợi về quân sự. Quân và dân miền nam đã giáng cho quân đội viễn chinh Mỹ một đòn choáng váng. Đối với ta, đánh thắng đế quốc Mỹ về quân sự không còn là khả năng nữa mà đã trở thành hiện thực sống động trên chiến trường.

Song có một điều cần xác nhận là đương đầu và đánh thắng một kẻ địch có quân đông, hoả lực mạnh, sức cơ động cao, hậu cần tiếp tế dồi dào, đối với ta không phải là một việc suôn se, một chiều trôi chảy. Tính chất cuộc chiến đấu bội phần ác liệt, tình huống chiến tranh biến động khác thường. Quân Mỹ lại luôn thay đổi thủ đoạn tác chiến, trong lúc đó các lực lượng quân sự ta có những mặt chưa kịp yêu cầu phát triển của chiến tranh. Nhân dân và lực lượng vũ trang ta trên cả hai miền nam bắc phải trải qua những tháng ngày chịu đựng căng thẳng, chịu nhiều hy sinh tổn thất, vượt biết bao khó khăn, thử thách. Chúng ta phải dốc lực lớn cả công sức và trí tuệ của lãnh đạo và quần chúng, xương máu của đồng bào và chiến sĩ để đứng vững và vươn lên mạnh mẽ giành chiến thắng oanh liệt này.

Qua mùa khô năm 1965-1966, chúng ta cnàng nhận rõ chỗ mạnh của ta để ra sức phát huy và những khó khăn, nhược điểm để từng bước khắc phục. Đồng thời, chúng ta cũng có đầy đủ căn cứ thực tế để khảo nghiệm nhừng điều đánh giá trước đây về đội quân viễn chính mỹ.

Diễn biến cực kỳ ác liệt của cộc chiến đã giúp ta hình dung một cách cụ thể những chỗ mạnh của Mỹ, có tính chất thuần tuý vật chất - kỹ thuật đó đã bị hạn chế nhiều và không phát huy được hết hiệu lực trước quyết tâm chiến lược, thế trận vững chắc và nghệ thuật tác chiến của quân và dân ta. Ngược lại, sức mạnh to lớn của chiến tranh nhân dân Việt nam đã buộc đội quân viễn chinh Mỹ bộc lộ những chỗ yếu cơ bản của chúng mà ta có khoét sâu.

Một là, quân Mỹ vào miền nam càng nhiều thì mâu thuẫn trong nội bộ Mỹ và tay sai càng tăng, cuộc khủng hoảng chính trị vào đầu năm 1966 cộng với những thất bại trên chiến trường đã tác động mạnh đến binh lính Mỹ và quân chư hầu, khiến tinh thần chúng vốn đã kém lại càng giảm sút thêm. Thử thách mùa khô 1965-1966 càng chứng tỏ sự suy yếu về chính trị - tinh thần quả là chỗ yếu chí mạnh, chi phối mọi hoạt động chiến đấu của quân viễn chinh Mỹ. Quân Mỹ bớt hung hăng. Lính chư hầu Nam Triều Tiên khét tiếng hung ác , bị đánh đau cũng phải cùn tay.

Hai là, Mỹ càng mở rộng chiến tranh thì càng lúng túng, bề tắc về chiến lược quân sự. Quân Mỹ vào miền nam trong thế chiến lược bị động buộc chúng phải vừa phóng ngự, vừa tiến công để cứu vãn tình hình. Cũng vì bị động nên chúng thường để lộ những sơ hở và nhược điểm ngay từ đầu. Rốt cuộc, chúng phản công cũng khó đạt mực tiêu đề ra, dẫn đến tình trậng thường xuyên bị động trên chiến trường cho đến khi thất bại.

Ba là, Mỹ càng mở rộng chiến tranh thì càng khủng hoảng về lực lượng, bế tắc về cách đánh. Giới cầm đầu quân sự Mỹ muốn phát huy các yếu tố sức mạnh của chúng để buộc ta phải đánh theo cách đánh của chiến tranh quy ước mà chúng vận dụng vào điều kiện chiến trường miền nam. Thế nhưng, chúng đã sa vào thế trận xen kẽ, cài răng lược phát triển đến trình độ cao của chiến tranh nhân dân ta. Bộ chỉ huy quân Mỹ đã bỏ ra biết bao công sức “tìm diệt” và “bình định” song vẫn không tạo ra được một sự phân tuyến, phân vùng đáng kể nào để dễ dàng “đè bẹp” quân ta bằng ưu thế tuyệt đối về hoả lực trong những khu vực đã chuẩn bị sẵn. Trái lại, từ khi bắt đầu triển khai chiến đấu chô đến hết mùa khô 1965-1966, các lực lượng cơ động Mỹ không lúc nào là không bị căng kéo, phân tán trong thế trận bao vây, chia cắt và tiến công liên tục của ta. Quân đội Mỹ vốn được tổ chức và huấn luyện theo một cách, nhưng lại phải đánh theo cách khác, nên cách đánh của hộ bị trái khoáy. Vì vậy, dù Mỹ có đqa thêm quân nữa cũng vẫn không đủ ứng phố, có muốn tập trung lực lượng để tự do hành động cũng chẳng dễ dàng.

Từ cuộc chiến mùa khô 1965-1966, ta có thể khẳng định là: ta tuy có chỗ yếu về vật chất - kỹ thuật, còn khó khăn về tiếp tế hậu cần, nhưng lại có nhiều chỗ mạnh rất cơ bản về chính trị - tinh thần, về nguồn bổ sung lực lượng, về thế trận, về cách đánh hiệu suất cao. Mỹ tuy mạnh về vật chất - kỹ thuật, nhưng lại có nhiều chỗ yếu cơ bản không sao khắc phục được. Ta biết hình thành thế mạnh của ta để đánh vào những chỗ yếu của đối phương, nên ta đã giành được thắng lợi lớn.

Ý nghĩa và nội dung chủ yếu của keo đầu đọ sức quyết liệt năm 1965-1966 là : quân và dân ta đã đánh thắng hiệp đầu cuộc chiến tranh cục bộ của đế quốc Mỹ, cả cuộc chiến tranh trên bộ ở miền nam và bướ leo tháng mới của chiến tranh  không quân đánh phá miền bắc. Chúng ta hiểu quân Mỹ một bước, không chỉ dám đánh và quyết thắng mà còn bắt đầu biết cách đánh thắng chúng trên chiến trường ta.

Điều có thể rút ra được là nhân dân và các lực lượng vũ trang không chỉ có quyết tâm cao mà còn có sức sáng tạo phi thường. Ba tứ quân của lực lượng vũ trang ta đều đánh được quân Mỹ và có cách đánh thích hợp để chiến thắng. Và trên cơ sở đó chúng ta đã bước đầu rút ra được  những kinh nghiệm quá báu, nâng
cao chiến lược, chiến thuật của chiến tranh nhân dân và càng nhận rõ hơn nữa những quy luật của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc ở miền nam, làm cho toàn Đảng, toàn quân, toàn dân càng thêm tin tưởng vào khả năng to lớn của mình và càng quyết tâmm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược.

Ngày 1 tháng 1 năm 1967, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi lời chúc mừng năm mới đồng bào và chiến sĩ cả nước:
   
Đông xuân 1966-1967 và suốt cả năm 1967 là thời kỳ mà quân và dân ta trên cả hai miền tiến công mạnh mẽ, chiến thắng giòn giã, mở ra một cục diện chiến lược mới khẳng định thế tất thắng của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của toàn dân Việt Nam.
   
Qua cuộc phản công lần thứ nhất ( tháng 1 năm 1966 đến tháng 4 năm 1966) những nhược điểm của quân đội viễn chinh Mỹ đã dần dần bộ lộ. Tuy vẫn còn rất chủ quan, phía Mỹ không thể không bắt đầu cảm thấy rằng việc đưa chiến lược “ chiến trạnh cụ bộ” từ lĩnh vực lý thuyết vào hoạt động thực tiễn tại miền nam Việt Nam, sẽ không diễn ra trơn tru như họ tính toán. Sau khi bị quân và dân tại miền nam giáng cho đòn choáng váng trong mùa khô 1965-1966, tiếp đó lại bị thua ở cả hai miền nước ta trong mùa mưa 1966, Oa-sinh-tơn vừa lúng túng vừa cay cú.

Dư luận trong nước Mỹ đã bắt đầu  xôn xao và nhắc đến những bài học thất bại của quân đội viễn chinh Pháp trước đây. Càng mở rộng hoạt động trên chiến trường miền nam, quân Mỹ lại buộc phải phân tán lực lượng và bị sa vào mâu thuẫn cố hữu của chiến tranh xâm lược thực dân giữa tập trung và phân tán mà quân đội viễn chinh Pháp trước đây đã không giải quyết nổi. Mỗi ngày trôi qua càng làm tăng thêm mối lo lắng của Oa-sinh-tơn về khả năng chiến tranh có thể kéo dài, tình thế lại không cho phép Mỹ kéo dài chiến tranh. Đánh nhanh, thắng nhanh càng trở nên yêu cầu khẩn thiết, buộc Mỹ phải có những cố gắng mới, tăng gấp đôi quân số, vũ khí, trang bị mở một số cuộc hành quân  lớn có ý nghĩa quyết định trong đông – xuân 1966-1967. Vậy là nỗ lực quân sự cao nhất của Giôn-xơn và Oét-mo-len diễn ra trong thế bị động chiến lược của Mỹ trên chiến trường miền nam.
   
Phía Mỹ còn bị thúc đánh bởi một nhân tố chính trị quan trọng trong nước đối với chính bản thân tổng thống Mỹ Giôn-xơn. Sau mùa khô 1966-1967, Oa-sinh-tơn đã bắt đầu tỏ ra lo lắng  về tác động của cuộc chiến tranh Việt Nam, đặc biệt là ảnh hưởng không thuận lợi cho tập đoàn cầm quyền Giôn-xơn trong cuộc tranh cử tổng thống vào năm 1968.
   
Ngay từ đầu năm 1966, ta đã nhận định rằng sang năm 1967, Mỹ sẽ rốc sức thực hiện đánh nhân, thắng nhanh. Ta dự kiến trong mùa mưa năm 1966, địch sẽ hoạt động bình thường để tập trung cố gắng mở một cuộc phản công vào mùa khô năm 1966-1967 trên quy mô lớn, với lực lượng gồm đến 1 triệu quân cả Mỹ - nguỵ và quân chư hầu, trong đó quân Mỹ có thể lên đến trên dưới 40 vạn.

Từ nhận định  đó, ta đã quyết định kế hoạch tăng cường lực lượng cho miền nam, củng cố thế trận đã xây dựng được, đẩy quân đội viễn chinh Mỹ lún sâu hơn nữa trong thế bị động chiến lược.
   
Tháng 4 năm 1966, Bộ chính trị Trung ương Đảng và Quân uỷ Trung ương quyết định thành lập khu Trị Thiên. Khu uỷ Trị Thiên đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Trung ương Đảng, quân khu uỷ đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của khu uỷ đồng thời có nhiệm vụ báo cáo xin chỉ thị Quân uỷ Trung ương về mọi công tác.
   
Quân khu này chỉ đạo thống nhất mọi lực lượng của hai tỉnh Quảng Trị - Thừa Thiên Huế, nhanh chóng mở rộng thực lực quân sự, phát triển cơ sở chính trị ở đồng bằng và đô thị, đánh địch và chuẩn bị phối hợp công kích và nổi dậy với các chiến trường khác nhằm tạo nên tình thế mới trong cuộc chiến chống Mỹ. Đó là cách thực hiện phương châm “kiềm chế địch để thắng chúng ở miền nam” tích cực nhất.
   
Tháng 6 năm 1966, Bộ Chính trị và Trung ương Đảng lại quyết định mở mặt trận đường số 9 - bắc Quảng Trị, lúc này trao cho Bộ tư lệnh quân khu 4 chỉ huy. Đây là một quyết định chiến lược kịp thời, táo bạo và khoa học dựa trên cơ sở đánh giá chính xác về khả năng của ta và của địch.
   
Mặt trận đường số 9 là một hướng tiến công mới của ta vào một nới yếu của địch trên chiến trường miền nam, buộc lực lượng địch vốn đã phân tán, nay lại phải phân tán thêm nữa lên miền rừng núi để đối phó với lực lượng chủ lực mạnh của miền bắc. Mặt trận này tạo điều kiện thuận lợi cho các chiến trường khác hoạt động, nhất là đồng bằng Trị Thiên, ngăn chặn âm mưu địch mở rộng chiến tranh mặt đất ra miền Bắc, trước hết là ra quân khu 4. Đạo quân lính thuỷ đánh bộ Mỹ vốn được tổ chức và huấn luyện để chiến đấu tại các vùng ven biển dưới sự yểm hộ trực tiếp của tàu chiến phải điều lên vùng rừng núi, phải đánh trong thế trận mà chúng ta đã bố trí. Như vậy, chúng ta có thể hạn chế những chỗ mạnh và khơi sâu những chỗ yếu của chúng cả về chiến dịch lẫn chiến thuật, tách lục quân Mỹ ra xã tầm chi viện của hải quân. Mặt khác đây là một đòn hiểm giáng mạnh vào tinh thần, tâm lý của bọn lính “ cổ da” Mỹ. Ta đẩy mạnh tiến công trên chiến trường Trị Thiên và mặt trận đường số 9 - bắc Quảng Trị là điếu hết sức bất ngờ đối với đế quốc Mỹ. Chúng phải đảo lộn cả thế bố trí chiến lược. Sư đoàn lính thuỷ đánh bộ Mỹ đưa sang có dự kiến làm nhiệm vụ “bình định” đồng bằng sông Cửu Long, lại phải đưa ra vùng rừng núi. Như vậy là muốn tập trung lực lượng tiến công ta ở Nam Bộ, nhưng chúng lại phân tán phòng nự đối với lực lượng chủ lực miền bắc của ta. Rõ ràng quân đội viễn chinh Mỹ Mỹ khi được đưa lên số lượng rất cao mà chúng có thể đưa vào được, vẫn không thoát khỏi thế bị phân tán trước những quyết định chiến lược đúng đắn và táo bạo của ta.
   
Mặt trận đường số 9 trở thành mặt trận thường xuyên thu hút và giam chân quân chủ lực cơ động của Mỹ và quân đội nguỵ. Đây là nơi các sư đoàn cơ động, các đơn vị pháo mặt đất, pháo cao xạ, thiết giáp của ta luân phiên đến tác chiến. ta vừa rèn luyện được bộ đội, vừa rút kinh nghiệm, xây dựng nên những cách đánh thích hợp, nâng cao từng bước trình độ tác chiến hiệp đồng binh chủng của các đơn vị quân đội ta lên quy mô ngày càng lớn. Dựa vào địa hình thiên hiểm của dãy núi Trường sơn và do ở vị trí địa lý tiếp giáp hậu phương lớn miền bắc nên mặt trận đường số 9 trở thành một địa danh thuận loịư để ta chủ động tiến hành những hoạt động tác chiến quy mô lớn, vừa và nhỏ, tập trung, phân tán linh hoạt phối hợp với các chiến trường khác, phát triển quyền chủ động chiến lược của ta trên toàn miền. Mặt trận này hỗ trợ đắc lực cho hoạt động kháng chiến của ta trên toàn miền nam và trước hết cho những hoạt động tác chiến, xây dựng  căn cứ miền núi và xây dựng cơ sở chính trị, xây dựng lực lượng vũ trang địa phương, mở rộng vùng giải phóng của ta ở Trị Thiên.

Từ tháng 6 đến tháng 9 năm 1966, ở mặt trận này, các lực lượng vũ trang của ta đã đánh bại nhiều cuộc càn quét của địch, lớn nhất là cuộc hành quân “Hát Tỉnh” vào Cam Lộ từ ngày 15 đến ngày 26 tháng 7 năm 1966 và cuộc hành quân “ Pơ-re-ri” vào tây Do Linh từ ngày 15 đến ngày 20 tháng 9 năm 1966.
   
Tình hình Trị Thiên lúc này chuyển biến quan trọng. Chúng ta đã giải phóng hơn 100 thôn ở đồng bằng với trên một vạn năm nghìn dân.
   
Như vậy là ta đã tạo nên một hướng tiến công mới làm đảo lộn ý định chiến lược trên chiến trường miền nam, có tác động ngăn chặn âm mưu địch mở rộng chiến tranh trên mặt đất ra miền bắc và phá kế hoạch đưa lục quân Mỹ vào vùng đồng bằng sông Cửu Long.
   
Thế trận bố trí chiến lược của địch trên chiến trường miền nam bị xáo trộn. Tuy  địch vẫn còn hung hăng, nhưng lòng tự tin của chúng đã bị bắt đầu dao động.
   
Mối đe doạ đối với địch tại khu này tiếp tục tăng thêm trong năm 1967 và tiếp đó trong cả năm 1968 cho đến năm 1972. Cảm thấy bị gài chặt vào thế trận tiến công chiến lược của ta trêm phạm vi toàn miền nam, phía địch muốn tìm cách gỡ ra nhưng bất lực.
 
Chúng ta đã xây dựng một thế trận vững chắc, phát huy cao độ sức mạnh của quân và dân ta tại miền nam, gắn liền tiền tuyến lớn miền nam với hậu phương lớn miền bắc qua con đường hành lang chiến lược nối hai miền.
Quân và dân ta đánh địch trên cả ba vùng chiến lược, nhưng chúng ta tiến công quân địch ở mỗi vùng, vào mỗi thời điểm với sức huy dodọng lực lượng và hình thức đấu tranh khác nhau.

Trong thế trận toàn mền của ta, miền đông Nam Bộ bao gồm Sài Gòn – Gia Định là chiến trường có ý nghĩa chiến lược quan trọng đặc biệt cả về quân sự lẫn chính trị. Thắng lợi của hai bên trên chiến trường miền đông Nam Bộ có ảnh hưởng trực tiếp về mọi mặt đến tình hình ở vùng đồng bằng sông Cửu Long , đến tình hình Sài Gòn và những đô thị khác ở miền nam và có tiếng vang lớn ra thế giới. Nhận rõ tầm quan trọng của chiến trường miền đông Nam Bộ, quân địch đã tập trung tại đây 3 sư đoàn Mỹ, 3 sư đoàn nguỵ và trên một sư đoàn lực lượng tổng dự bị chiến lược nguỵ. Trên chiến trường này, ta có 3 sư đoàn chủ lực, các lực lượng đặc công cùng nhiều đơn vị bộ đội địa phương, quân biệt động và dân quân du kích, tự vệ đã dày dạn trong chiến đấu. Hệ thống bảo đảm hậu cần của ta được tổ chức khá chu đáo với những kho dự trữ quan trọng được phân tán, cất giấu bí mật.

Chúng ta đã xây dựng tại đây những cơ sở chính trị, những căn cứ vững chắc, tạo nên thế đứng chân lợi hại. Dựa vào đây, ta có thể thường xuyên tiến công trực tiếp các trung tâm đầu não của địch tại sài Gòn và hôx trợ đắc lực cho phong trào đấu tranh của nhân dân ta tại vùng đồng bằng Nam Bộ cũng như tại các đô thị ở miền nam. Các cơ quan đầu não lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước tại miền nam đều đặt trong khu vực này. Vị trí chiến lược đặc biệt của miền đông Nam Bộ cho thấy rằng tại đây sẽ diễn ra cuộc cuộc đọ sức quyết liệt giữa ta và địch trong mùa khô 1966-1967. Chúng ta đã chuẩn bị sẵn sàng để đánh thắng quân đội viễn chinh Mỹ tại một chiến trường rừng rậm, địa hình quen thuộc thuận lợi cho cách đánh sở trường và những kinh nghiệm tác chiến của ta. Đây cũng là địa hình bất lợi cho các hoạt động tác chiến của quân Mỹ khi chúng triển khai trên quy mô lớn những phương tiện vũ khí trang bị nặng.

Bộ chỉ huy quân đội viễn chinh Mỹ hiểu rõ những khó khăn mà quân Mỹ có thể vấp phải khi đặt chân vào chiến khu Dương Minh Châu   (thuộc tỉnh Tây Ninh). Thế nhưng, các tướng lĩnh Mỹ cho rằng với khối lượng phương tiện chiến tranh đồ sộ có trong tay, họ có thể san bằng mọi chướng ngại trước bước tiến của các đơn vị quân Mỹ. Theo họ địa hình rừng rậm nhưng lại tương đối bằng phẳng của miền đông Nam Bộ không gây cản trở nhiều hoạt dodọng của xe tăng thiếp giáp. Họ cho rằng với số lượng lớn máy bay lên thẳng chở quân, có thể đưa những đơn vị cỡ tiểu đoàn cơ động nhanh chóng đến những  bãi chống trong các khu rừng. Họ còn cho rằng nhều hoả lực của pháo binh và của máy bay lên thẳng, bom rải thảm của B.52 đủ sức huỷ diệt mọi tổ chức đề kháng của đối phương tại những khu vực , mà lục quân Mỹ dự tính tiến đến.

Lực lượng bộ đội chủ lực của ta ở trung và tây Nam Bộ có khả năng phối hợp tác chiến chặt chẽ với bộ đội địa phương và dân  quân du kích, phát triển chiến tranh nhân dân địa phương, tiến hành những trận đánh giao thông, đánh đồn, chống phá “bình định”. Biết rõ tinh thần quân nguỵ thấp kém, tổ chức lỏng lẻo, tình trạng tham nhũng bê bối trong các tướng chỉ huy, những mâu thuẫn gay gắt diễn ra liên tiếp trong nội bộ quân nguỵ, nên chỉ huy quân đội viễn chinh Mỹ vẫn lo lắng, đã tính đến phương án đưa quân Mỹ vào “ khu vực đồng bằng sông Cửu Long” khi cần thiết.

Chúng ta đã khẩn trương tăng cường số lượng và nâng cao chất lượng cho các lực lượng vũ trang và chính trị của ta ở miền nam.         Vào những tháng cuối năm 1966 và trong năm 1967, một trung đoàn, sư đoàn, các đơn vị pháo binh, công binh, đặc công được huấn luyện công phu tại miền bắc đã được đưa vào chiến trường. Các lực lượng bộ đội địa phương, quân biệt động và du kích đã được phát triển ở nhiều nơi.

Trong nghị quyết tháng 2 năm 1967, Quân uỷ Trung ương đã nêu ra là phải xây dựng lực lượng vũ trang với “số lượng thích hợp nhưng chất lượng rất cao”. Các đơn vị bộ đội chủ lực quân khu nhờ quán triệt tư tưởng đánh tiêu diệt và phương hướng tiến lên, đã vừa đánh địch để hỗ trợ cho phong trào địa phương vừa rèn luyện xây dựng bản lĩnh chiến đấu và khanả trương nâng cao trình độ đánh vận động và đánh công sự vững chắc, bám sát yêu cầu phát triển của tình hình.

Chất lượng bộ đội địa phương cũng đã được nâng cao thêm. Do nhận thức rõ vai trò, chức năng của mình, có phương thức hoạt động thích hợp, do có mối quan hệ chặt chẽ với dân quân du kích và phong trào địa phương phối hợp tác chiến tốt với bộ đội chủ lực, phối hợp ba mũi giáp công, nên một số tiểu đoàn địa phương của miền và quân khu đã đánh giỏi, đặt hiệu suất chiến đấu cao.

Việc nâng cao chất lượng dân quân du kích đã được đặt ra khẩn thiết. Tháng 9 năm 1966, miền cũng như khu 5 đã triệu tập “Hội nghị chiến tranh du kích”. Hội nghị khẳng định khả năng to lớn của lực lượng dân quân du kích, sự cấp thiết phải đẩy mạnh chiến tranh du kích lên một bước cao hơn đáp ứng với những yêu cầu của tình hình mới. Đã  xác định những kinh nhiệm vụ cụ thể của lực lượng dân quân du kích, đặc biệt là nhiệm vụ xây dựng ấp, xã chiến đấu để chống phá các cuộc càn quét của địch, giành dân, giữ đất, chống địch, gom dân, phát triển “vành đai diệt Mỹ” của chiến tranh du kích bao vây các căn cứ quân sự của địch, chủ yếu là những căn cứ Mỹ.

Chính trong bối cảnh chuẩn bị tích cực đó, nhằm thực hiện tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ 12 của Ban chấp hành Trung ương Đảng, vào tháng 2 năm 1966, Quân uỷ trung ương đã đề ra 6 phương thức tác chiến và đem thể nghiệm trên các chiến trường ở miền nam trong mùa hè – thu 1966. Sáu phương thức tác chiến đó1 được vận dụng phối hợp với nhau trong quy mô chiến lược toàn miền và trên từng chiến trường của cuộc chiến giải phóng để đạt các mục tiêu chiến lược tiến đến tổng công kích tổng khởi nghĩa. Sáu phương thức tác chiến chiến lược được xây dựng trên cơ sở hiểu địch, hiểu ta sâu sắc, nắm vững những nhược điểm cơ bản, những sơ hở trong thế trận của địch, nắm vững khả năng, sở trường của ba thứ quân tác chiến trong thế trận chiến tranh nhân dân. Sáu phương thức tác chiến chiến lược biểu hiện nội dung chiến lược tiến công của ta. Những cách đánh phong phú, linh hoạt nhằm kiên quyết chủ động liên tục tiến công quân địch với mọi hình thức, mọi quy mô của quân và dân ta tại miền nam xuất phát từ những phương thức tác chiến lược. Nó sẽ như hàng trăm sợi dây thừng trói chặt quân địch, không cho chúng thoát ra khỏi thế bị bị động chiến lược và làm suy yếu từng bước cả lực lượng lẫn ý chí chiến đấu của chúng.
__________
1. Nội dung của sau phương thức tác chiến chiến lược là:
- Đẩy mạnh hoạt động tác chiến của bộ đội tập trung, mở những chiến dịch tiến công hoặc phản công vừa và lớn, tiến tới đánh những trận có tác động chiến lược nhằm tranh thủ thế quân sự trên một số hướng...
- Đẩy mạnh chiến tranh du kích đến trình độ cao, tiêu hao rộng rãi quân địch.
- Đánh phá các căn cứ  hậu cần, kho tàng, sân bay, hải cảng, cơ quan đầu não địch.
- Triệt phá đường giao thông, thuỷ bộ quan trọng tạo thế chia cắt, bao vây địch, làm giảm khả năng chi viện lẫn nhau của chúng.
- Đẩy mạnh hoạt động quân sự ở các đô thị từ hình thức tác chiến nhỏ kết hợp với đấu tranh chính trị đến tác chiến lớn, kết hợp tiến công và khởi nghĩa.
- Tác chiến kết hợp với binh biến, đẩy mạnh công tác binh vận, nguỵ vận, tạo điều kiện làm tan rã, ly khai, gây binh biến.

Bước vào đông – xuân 1966-1967, các đơn vị bộ đội tập trung của ta vẫn còn nhiều khó khăn, về quân số, vũ khí, đạn dược, lương thực. Tuy chưa được bổ sung kịp thời và đầy đủ, song chúng ta đã tranh thủ được một thời gian để củng cố. Qua những cuộc chỉnh huấn và hội nghị cán bộ quân chính, chúng ta tạo được sự nhất trí về tư tưởng, quan điểm quân sự của Đảng, về nghệ thuật tác chiến chiến dịch, tư tưởng chiến thuật và giải quyết tốt việc huấn luyện quân sự cho bộ đội, xây dựng hệ thống tiếp tế hậu cần.

Như vậy trên cả hai miền nam cả bắc nước ta, chúng ta đã chuẩn bị sẵn sàng mọi mặt để bước vào cuộc đọ sức quyết liệt với những nỗ lực quân sự cao nhất của địch trong đông – xuân 1966-1967.

Trên chiến trường miền nam ngay từ đầu mùa khô, quân và dân ta đã xác định một quyết tâm chiến lược với những ý định cơ bản là:

- Quyết đánh thắng một triệu quân Mỹ, quân nguỵ và quân chư hầu, đánh bại cái gọi là “chiến lược hai gọng kìm”, kiên quyết đạp tan cuộc phản công chiến lược lần thứ hai của chúng.

- Đẩy quân Mỹ và quân đội nguỵ từ các thế chính trị và chiến lược vốn đã bị động, phải chịu đựng thêm sự thất bại lớn lao.

- Sáng tạo cho ta một cục diện chiến lược mới, có tiền đề để xốc lên giành thắng lợi to lớn hơn.

Về phía quân địch, sau thất bại nặng nề trong cuộc phản công chiến lược lần thứ nhất, giới cầm quyền Oa-sinh-tơn vẫn tỏ ra chưa từng bỏ mục tiêu chuyển bại thành thắng. Theo đề nghị của Mắc Na-ma-ra, quân Mỹ bắt đầu thực hiện kế hoạch thiết lập hàng rào điện tử  ở nam giới tuyến và tiến hành “ khai quang” một số khu vực. Không quân Mỹ leo thang đánh phá miền bắc với số lược xuất kích tăng từ 4.000 lần/chiếc/tháng cuối năm 1965 lên 6.000 lần/chiếc/tháng vào đầu năm 1966. Cuộc ném bom bắn phá tập trung vào tuyến vận tải chiến lược Trường Sơn nhằm ngăn chặn nguồn chi viện lực lượng cho chiến trường miền nam. Tổng thống Giôn-xơn ra lệnh tăng thêm mức độ ném bom của máy bay chiến lược B.52, đưa số phi xuất lên 800 lần/chiếc/tháng đánh vào đường hành lang vận chuyển từ bắc vào nam.

Trên mặt trận ngoại giao, chính quyền Giôn-xơn tỏ ra “cứng rắn”, không thừa nhận Mặt trận dân tộc giải phóng, chủ trương tạo thế mạnh đặt những điều kiện quyết cho việc thương lượng. Để làm hậu thuẫn cho cố gắng về quân sự, Mỹ tìm cách dàn xếp các mâu thuẫn gay gắt trong nội bộ nguỵ quân, nguỵ quyền, ra sức củng cố chính quyền Thiệu – Kì.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giành dân, cùng với cuộc phản công mùa khô lần thứ hai và cả trong năm 1967, tổng thống mỹ Giôn-xơn giao cho Cô-mơ, trợ lý đắc trách vấn đề “bình định” đưa gọng kìm “bình định” lên  ngang với “tìm diệt” nhằm thiết lập một hệ thông an ninh liên hoàn nối liền các căn cứ chốt, các hệ thống giao thông chiến lược, vùng đồng bằng đông dân. Mỹ - nguỵ ra sức biến “ chương trình bình định” thành một cuộc chiến tranh phản cách mạng tàn khốc, dự định lập thêm trên 1.000 ấp và đồn khoảng trên một triệu dân vào trong các ấp đó.

Song song với các biện pháp trên đây, so với cuộc phản công chiến lược lần thứ nhất, bộ chỉ huy quân viễn chinh Mỹ đã tập trung lực lượng gấp 1,5 lần, phương tiện chiến tranh gấp 2 đến 3 lần với phạm vi hành quân thu hẹp vào một hướng trọng điểm: miền đông Nam Bộ.

Tuy còn hung hăng, nhưng đến lúc này, phái Mỹ đã dần dần hiểu rằng chúng đang đứng trước một đối thủ lợi hại. Chúng từng bước tìm hiểu khả năng và cách đánh của ta. Tướng Mỹ Oét-mo-len thừa nhận : “ năm 1966, chúng tôi (Mỹ) phát triển dần dần từng bước khả năng chiến đấu chống lại một đối phương thoắt ẩn, thoắt hiện trên chiến trường. Đồng thời nâng cao chất lượng quân đội và khả năng hậu cần. Đây là một năm học hỏi. Phát triển trang bị mới, phải đạt được những kỹ năng mới. Chúng tôi phải học những chiến thuật đó, phải học cách phát hiện và đánh bại những trận tiến công và phục kích của họ” ( Báo cáo Oét-mo-len gửi tổng thống Giôn-xơn).

Nói thì dễ, nhưng khi hành động thì các đơn vị quân Mỹ vẫn phải đánh theo các bài bản đã học, theo các điều lệnh của quân đội Mỹ. Máy bay lên thẳng chỉ có thể đổ quân xuống những bãi trống nhất định, xe tăng, thiết giáp, cơ giới của chúng chỉ có thể tiến theo những con đường nhất định. Tiến quân vào khu vực căn cứ của đối phương, chúng phải cụm lại tại những chốt nhất định. Chúng không nắm được ý định hành động của quân ta trong khi chúng dự kiến khá chính xác đường đi, nước bước của chúng.

Từ bị động chiến lược, các đơn vị Mỹ hành quân đi tiến công đã bị động cả về chiến dịch, chiến đấu. Chúng đã không tác chiến được theo cách chúng muốn, mà bị buộc phải chuẩn bị đối phó với những đòn đánh trả của ta. Phía Mỹ đã phải xác nhận rằng chúng bị bắt buộc phải đánh trong thế trận của ta. Ở Oa-sinh-tơn, các nghị sĩ đảng cộng hoà chê trách sai lầm của Giôn-xơn và các tướng Mỹ là “đã đánh theo cách đánh mà kẻ thù lựa chọn, chứ không phải theo cách đánh của ta ( Mỹ)” ( New York times - Thời báo Niu – Yóoc, ngày 20 và 21 tháng 11 năm 1965).

Tuy nhiên, bước vào đông – xuân 1966-1967,  quân Mỹ và quân nguỵ đã có một lực lượng rất lớn 1 . Hàng tháng đế quốc Mỹ chi cho cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam khoảng 2 tỷ đô-la.
____________

1. Gồm 983.000 tên ( trong đó có 385.000 quân Mỹ và 52.000 quân chư hầu), gồm 19 sư đoàn, 9 trung đoàn và 20 tiểu đoàn ( trong đó có 6 sư đoàn, 3 trung đoàn quân Mỹ và 2 sư đoàn, 2 trung đoàn quân chư hầu). 3.702 máy bay, 2.676 xe tăng, xe thiết giáp, 1.805 khẩu pháo. lực lượng này tiếp tục được  tăng thêm để đến cuối tháng 4 năm 1967 đã lên đến một triệu năm vạn, bao gồm 44 vạn quân viễn chinh Mỹ, 54 vạn quân chư hầu và hơn nửa triệu quân nguỵ. Nếu tính cả số lính Mỹ ở hạm đội 7, Thái Lan, Phi-líp-pin, Gu-am, Nhật Bản,.... tham gia chiến tranh xâm lược Việt Nam thì tổng số quân tham chiến của chúng lên đến 1 triệu 20 vạn tên. Trong đó có khoảng 60 vạn quân Mỹ, phương tiện chiến tranh được huy động lên đến 4.300 máy bay, với khoảng trên 3.000 khẩu đại bác, hơn 3.300 xe bọc thép, 230 tàu chiến các loại, hàng vạn tấn hoá chất độc, gần 80.000 tấn bom.

Lần này tướng Mỹ Oét-mo-len đặc biệt nhấn mạnh thực hiện cả hai gọng  kìm “tìm diệt” và “ bình định” nhằm tiêu diệt một bộ phận chủ lực của ta đồng thời đẩy mạnh bình định giành dân, mở rộng vùng kiểm soát của nguỵ quyền tại miền nam kết hợp với tăng cường đánh phá miền bắc bằng không quân, giành thắng lợi quân sự có ý nghĩa quyết định, làm chuyển biến cục diện chiến lược vào giữa hoặc cuối năm 1967. Về kế hoạch cụ thể, bộ chỉ huy Mỹ tập trung lực lượng đánh vào căn cứ của ta ở miền đông Nam Bộ. Lấy trọng điểm là chiến khu Dương Minh Châu nhằm diệt cơ quan đầu não, diệt một bộ phận chủ lực, phá huỷ kho tàng của ta kết hợp với tiến hành bình định mở rộng vành đai an ninh quanh Sài Gòn – Gia Định. Trên các hướng vùng I chiến thuật, cao nguyên Trung Bộ, đồng  bằng sông Cửu Long, chúng thực hiện kiềm chế ta. Riêng ở mặt trận đường số 9, chúng tiến hành phòng ngự.

Vạch ra kế hoạch chiến lược như thế, nhưng chính bản thân bộ chỉ huy quân Mỹ cũng tỏ ra lúng túng. Khi thực hiện, có thể tướng Oét-mo-len đã thấy được phần nào “ những yêu cầu trái ngược nhau” được đề ra cho lực lượng Mỹ. Nhưng do bị lọt vào thế trận chiến tranh nhân dân của quân và dân ta, bộ chỉ huy  quân đội viễn chinh Mỹ đã không giải quyết nổi hàng loạt mâu thuẫn, đặc biệt mâu thuẫn giữa tập trung và phân tán mà họ vấp phải.
__________

1. Không quân Mỹ đã thực hiện 440.363 phi xuất yểm trợ hành quân và tiếp vận. Máy bay B.52: 4.894 phi xuất yểm trợ hành quân và ném bom căn cứ, đường hành lang.

Mùa mưa vừa chấm dứt, phái địch khẩn trương hoạt động. Theo số liệu thống kê của địch, từ tháng 10 năm 1966 đến tháng 6 năm 1967, chúng đã mở tất cả 2.732 cuộc hành quân từ cấp tiểu đoàn trở lên trên toàn chiến trường miền nam ( khoảng 45% số cuộc hành quân này địch đã vấp phải sự đánh trả của quân và dân ta), trong đó có 496 cuộc hành quân của quân đội Mỹ và quân chư hầu 1. Tướng Oét-mo-len tập trung lực lượng quân Mỹ mở 3 cuộc hành quân lớn nhằm tiêu diệt lực lượng chủ lực và cơ quan đầu não của ta: các cuộc hành quân “At-ton-bo-rơ”, “Xi-da-phôn”, và Gian-xơn xi-ty.

Cuộc hành quân At-tơn-bo-rơ diễn ra từ ngày 15 tháng 10 đến ngày 24 tháng 10 năm 1966 đánh vào chiến khu Dương Minh Châu 1 .

Quân và dân Tây Ninh đã bẻ gẫy cuộc hành quân của địch2 .  Thất bại của cuộc hành quân mở đầu này có ảnh hưởng đến toàn bộ kế hoạch phản công mùa khô 1966-1967 của bộ chỉ huy viễn chinh Mỹ trên chiến trường miền đông Nam Bộ.

Vừa bước sang năm 1967, từ ngày 8 đến ngày 26 tháng 1 năm 1967, bộ chỉ huy quân Mỹ huy động hơn 3 vạn quân trong đó có 3 lữ đoàn Mỹ, 3 chiến đoàn nguỵ ( 18 tiểu đoàn)  mở tiếp cuộc hành quân “Xi-da-phôn” đánh vào khu tam giác sắt Trảng Bàng - bến Xúc - Củ Chi cũng nhằm những mục tiêu đã đề ra trong cuộc hành quân At-tơn-bo-rơ.      Lần này chúng chĩa mũi nhọn vào khu vực bắc Sài Gòn và ven đường số 15. Các lực lượng vũ trang nhân dân Thủ Dầu Một, Gia Định đã liên tiếp đánh địch và đã chiến thắng giòn dã.

Sử dụng một lực lượng quân sự lớn đánh vào một vùng sát Sài Gòn - Chợ Lớn, nhưng Mỹ đã không thực hiện được cả hai mục tiêu “tìm diệt” và “ bình định” mà bị thiệt hại nặng. Thất bại của cuộc hành quân “Xi-da-phôn” là dấu hiệu báo trước thất bại nặng nề
____________

1. Lực lượng địch huy động gồm khoảng 30 ngàn quân Mỹ, nguỵ trong đó có ư đoàn bộ binh Mỹ số 1, lữ đoàn bộ binh nhẹ Mỹ số 196, lữ đoàn lính dù số 173 và một số đơn vị thuộc hai sư đoàn bộ binh Mỹ số 4 và số 25, được trang bị 300 xe tăng và xe bọc thép   M.113, 100 khẩu đại bác và được nhiều máy bay chiến đấu yểm trợ.
2. Loại khỏi vòng chiến trên 3.000 tên địch ( hầu hết là Mỹ), phá huỷ và đánh hỏng 204 xe quân sự, bắn rơi 28 máy bay.

hơn nữa không chỉ của những cuộc hành quân lớn tiếp theo của Mỹ mà cả sự phá sản tất yếu của biện pháp chiến lược hai gọng kìm “tìm diệt” và “bình định” của chúng.
Điều ấy đã xảy ra trong cuộc hành quân lớn của quân đội viễn chinh trong mùa khô năm 1966-1967 vào chiến khu Dương Minh Châu từ ngày 22 tháng 2 năm 1967 đến ngày 19 tháng 4 năm 1967, mang tên cuộc hành Gian-xơn Xi-ty. Sau nhiều tháng chuẩn bị khẩn trương,  bộ chỉ huy quân Mỹ đã tung vào cuộc hành quân này 45.000 quân, hơn 800 xe tăng và xe bọc thép, hơn 200 khẩu pháo, hàng trăm máy bay chiến lược B.52 cùng hàng trăm máy bay chiến đấu gồm cả máy bay ném bom chiến lược B.52 cùng hàng trăm máy bay vận tải và hàng nghìn xe vận tải quân sự1 .
Nỗ lực quân sự cao nhất của bộ chỉ huy quân viễn chinh Mỹ nhằm thực hiện những mục tiêu đầy tham vọng là:

1. Đánh phá và chia cắt căn cứ kháng chiến chủ yếu của ta, phá hoại kho tàng và cơ sở vật chất tại đây.

2. Tiêu diệt cơ quan đầu não của cuộc kháng chiến.

3. Tiêu diệt một bộ phận lực lượng chủ lực.

4. Tạo một lá chắn  an ninh ở vùng vòng ngoài để yểm trợ cho quân nguỵ tiến vào “bình định”, kìm kẹp nhân dân ở vòng trong thuộc miền đông Nam Bộ và chung quanh Sài Gòn - Chợ Lớn.

5. Cố giành một thắng lợi quân sự để ổn định tinh thần nguỵ quân, nguỵ quyền và quân đội Mỹ đang ngày càng sa sút.
____________

1. Toàn bộ lực lượng cơ động của Mỹ ở miền đông Nam Bộ gồm 7 lữ đoàn bộ binh, 4 trung đoàn xe bọc thép, 11 tiểu đoàn pháo binh, 1 trung đoàn  và 4 trung đoàn công binh cùng với 1 chiến đoàn lính thuỷ đánh bộ và một số đơn vị biệt kích nguỵ ( tất cả 26 tiểu đoàn) đã tham gia hành quân này.

Không những thế, chúng còn muốn từ cuộc hành quân này  gây nên một tiếng vang trên thế giới về khả năng của Mỹ bóp nghẹt những cuộc “chiến tranh nổi dẩy”,  xoa dịu “ phong trào chống chiến tranh Việt Nam” đang ngày càng phát triển trong nhân dân Mỹ. Đây còn là một cuộc hành quân có ảnh hưởng đến sự nghiệp quân sự và cả sự nghiệp chính trị của bản thân tướng Oét-mo-len. Vì tại Oa-sinh-tơn lúc này đã có những người trong đảng cộng hoà phát hiện tướng Oét-mo-len có triển vọng trở thành một “ứng cử viên tổng thống” của đảng này trong tương lai.
Như vậy bộ tư lệnh quân viễn chinh Mỹ tại miền nam Việt Nam đã huy động lực lượng có sẵn trong tay đến mức cao nhất với hy vọng tạo nên một bước ngoặt chiến lược trong tình hình quân sự  trên chiến trường miền Nam Việt Nam nhằm giành lại quyền chủ động chiến lược về tay quân Mỹ. Nắm được  âm mưu địch đánh vào căn cứ khánh chiến chính của ta ở miền nam, chúng ta đã nhận định.

- Đây là cuộc hành quân lớn nhất, là hướng chủ yếu trong gọng kìm thứ nhất của địch nhằm đánh phá căn cứ, cơ quan đầu não và bộ phận lực lượng chủ lực của chúng ta.

- Đánh bại cuộc hành quân này của địch có ý nghĩa rất lớn trong việc trực tiếp bẻ gãy gọng kìm “tìm diệt” tạo điều kiện thuận lợi để đánh bại gọng kìm “bình định” của chúng, giành thắng lợi trong cả năm 1967.

Từ nhận định trên đây, về chỉ đạo chiến lược trên toàn quốc, ta hướng nỗ lực các ciến trường miền nam hoạt động tích cực phối hợp với chiến trường chính, đồng thời đẩy mạnh cuộc chiến tranh nhân dân đất đối không ở miền bắc, kiên quyết đánh thắng không quân Mỹ, bảo đảm nguồn chi viện kịp thời cho chiến trường miền nam. Trung ương cục và Bộ chỉ huy miền đã triển khai kế hoạch đánh địch trên toàn miền nam để phối hợp với miền đông Nam Bộ đánh bại cuộc hành quân của địch. Đặc biệt với khu căn cứ, là tập trung mọi khả năng tổ chức và động viên lực lượng chuẩn bị chu đáo mọi mặt, sẵn sàng đánh thắng địch. Bộ chỉ huy miền đã vạch kế hoạch tác chiến, giao nhiệm vụ cho:

a) Tự vệ cơ quan và các phân đội bảo vệ củng cố tổ chức, bổ sung đạn dược, kiên quyết đánh trụ tại căn cứ, bám sát kìm chế tiêu hao địch rộng rãi và thực hành đánh tiêu diệt nhỏ để bảo vệ căn cứ và tạo điều kiện cho các đơn vị chủ lực tập trung lực lượng tiêu diệt từng bộ phận quân địch.

b) Lực lượng chủ lực kiên quyết đánh một số trận tiêu diệt từng cụm tiểu đoàn hoặc chiến đoàn địch trong khu vực căn cư, đồng thời tích cực kìm chế, tiêu hao địch rộng rãi và tiêu diệt nhỏ nhằm bảo vệ cơ quan đầu não và tạo điều kiện tập trung lực lượng đánh tiêu diệt từng bộ phận địch.

c) Lực lượng địa phương bám sát liên tục tiêu hao địch và tiêu diệt nhỏ từng trung đội, đại đội địch phối hợp với bộ đội chủ lực.

d) Lực lượng vũ trang ở các tỉnh Bình Long, Bình Dương, Tây Ninh đẩy mạnh hoạt động phối hợp chiến trường, nhân lúc địch tập trung lực lượng đi càn quét để lộ nhiều cơ sở, ta tiêu diệt bọn “bình định” và đánh phá các hậu cứ, thị xã trong vùng địch kiểm soát.

Cuộc đọ sức quyết liệt giữa ta và địch đã diễn ra liên tục trong thời gian 53 ngày, được chia làm 2 giai đoạn: giai đoạn 1 từ ngày 22 tháng 2 đến ngày 15 tháng 4 năm 1967.
Quân địch đã tiến công  vào căn cứ chính của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của quân và dân ta tại miền nam Việt Nam. Trong căn cứ, ta đã thành lập một hệ thống tổ chức chỉ huy thống nhất, phân chia căn cứ thành từng “ huyện, xã, ấp” và thống nhất đầu mối vào ban chỉ huy “ xã đội”, “ huyện đội”. Mỗi cơ quan 20-30 người thì lập một “ấp”, có 1 tiểu đội tự vệ. Cơ quan 60-70 người thì lập 2-3 “ấp” phân tán 2-3 nơi. Các “ấp” gần nhau liên kết thành “xã”. Mỗi “xã” đều xây dựng 2-3 “ấp chiến đấu” tức là xây dựng 2-3 trận đánh địch trong phạm vi quy định. Nhờ tổ chức như vậy, các đơn vị tự vệ cơ quan có thể chi viện lẫn nhau nâng cao được hiệu suất chiến đấu.

Ngoài tự vệ cơ quan ( tổ chức từ các chiến sĩ, cán bộ, nhân viên cơ quan) ta còn có từ 1 trung đội đến 1 đại đội bộ đội địa phương trong mỗi “huyện”. Các đơn vị bộ đội địa phương, tự vệ cơ quan trong khu căn cứ đều được trang bị kịp thời các vũ khí cần thiết, tận dụng hết các loại từ hậu phương miền bắc mới chuyển vào. các cán bộ, chiến sĩ ta cũng đã phát huy snág kiến sử dụng đạn pháo không  nổ của địch làm mìn tự tạo.

Về bộ đội chủ lực, khu căn cứ có một sư đoàn gồm 4 trung đoàn bộ binh. Đây là những đơn vị mạnh ở miền đông Nam Bộ, có nhiều kinh nghiệm đánh Mỹ. Trong quá trình cuộc hành quân Gian - xơn Xi - ty , các đơn vị bộ đội chủ lực của ta đã đánh địch cả ở vòng trong và đặc biệt cả ở vòng ngoài cuộc hành quân, đánh trước mặt, vào hai sườn và cả vào sau lưng địch. Nét sáng tạo độc đáo ở đây là trong khu vực căn cứ rừng rậm hầu như không có dân cư, vẫn hình thnàh về phía ta ba thứ quân chiến đấu phối hợp chặt chẽ.

Phía Mỹ đã chiếm ưu thế về cả số quân tập trung lẫn trang bị vũ khí hiện đại. Thế nhưng, chúng đã phải đánh trong thế trận ta đã bố trí sẵn nên không phát huy được hiệu quả của sức mạnh đông quân và các loại vũ khí dồi dào, hiện đại. Phía ta, quán triệt tư tưởng tiến công, liên tục đánh địch không kể ngày đêm tại bất cứ nơi nào địch đặt chân đến khu vực căn cứ.

Ta đã đánh địch với nhiều hình thức và quy mô: đánh nhỏ, đánh vừa, đánh tương đối lớn. Tron khi tự vệ cơ quan cùng bộ đội địa phương bám sát đánh địch, thì những đơn vị chủ lực đã đánh nhiều trận tập kích và phục kích như trận kích diệt cứ điểm Đồng Pan, trận phục kích Bầu Cỏ - Đồng Pan, các trận kích tập kích Bầu Bàng, Đồng Rùm, Sóc Con Trăng.... gây thiệt hại nặng cho quân Mỹ. Ngày 20 tháng 3 năm 1967 quân Mỹ bị lực lượng tự vệ cơ quan và bộ đội địa phương ta chặn đánh liên tục trên từng bước đi trong vùng căn cứ của tâ và bị thiệt hại nặng  theo kiểu “ góp nhỏ thành lớn”. Bị uy hiếp mạnh, khi nhận thấy lực lượng chủ lực ta xuất hiện ở phía sau và đánh mạnh đúng vào lúc quân của chúng đang mệt mỏi, bộ tư lệnh quân viễn chinh Mỹ đã buộc phải kết thúc cuộc hành quân Gian-xơ Xi-ty vào ngày 19 tháng 4 năm 1967.

Thế là, cuộc hành quân lớn nhất, đầy tham vọng của quân đội viễn chinh Mỹ kể từ ngày chúng đặt chân lên miền nam Việt Nam chấm dứt. quân địch đã không đặt được những mục tiêu tự chúng đề ra cho cuộc hành quân mà còn bị thiệt hại nặng, nhất là về bộ binh.

Phát huy chiến thắng to lớn này, ngày 12 tháng 5 năm 1967, quân ta tiến công sân bay Biên Hoà và căn cứ Phước Vĩnh, phá huy trên 100 máy bay và gây nhiều thiệt hại nặng khác cho địch. Đây là loạt pháo bắn mừng chiến thắng vẻ vang của quân và dân ta tại chiến khu Dương Minh Châu, chứng tỏ rằng quân và dân ta vẫn giữ được thế đứng chân vững chắc ngay sát Sài Gòn - Chợ Lớn và liên tục tiến công địch.

Chính trong thời gian địch triển khai cuộc phản công chiến lược này, quân và dân ta đã nắm vững quyền chủ động chiến trường của mình, chặn đánh và tiến công địch ở những nơi chúng hành quân đến, đồng thời tiến công địch ở các nơi khác.

Ở đồng bằng sông Cửu Long, quân và dân ta đã tiến công Gò Quao ( Rạch Giá) đập tan cuộc hành quân Dếch Hao 5 của Mỹ - nguỵ ở Thạnh Phú ( Bến Tre). Ở Tây Nguyên, ta mở rộng chiến dịch Sa Thầy (18-10 đến 6-12-1966), sau đó liên tiếp đánh địch khắp ba tỉnh, nhưng vẫn tập trung chủ yếu quanh vùng  sông Sa Thấy. Ở khu 5, ta mở chiến dịch tiến công mùa xuân ở bắc Quảng Ngãi từ 28-1 đến 14-3-1967 và nhiều đợt hoạt động khác. Ở Trị Thiên, ta tiêu diệt cứ điểm An Lỗ ( Thừa Thiên) sau đó liên tiếp đánh địch ở An Cựu, Do Linh, la Vang, Từ Hạ. Ngày 20 tháng 3 năm 1967, lần đầu tiên ta dùng pháo lớn từ Vĩnh Linh bắn phá dữ dội căn cứ Mỹ ở Cồn Tiên - Dốc Miếu.

Cùng với việc đánh địch ở vòng ngoài, lực lượng vũ trang cách mạng và đồng bào miền nam còn liên tiếp tiến công các hậu sự, các cơ quan đầu não của địch như đánh phá kho Long Bình, bắn pháo vào cuộc diễu binh của Mỹ -nguỵ ở Sài Gòn, tiến công các căn cứ địch ở Sóc Trăng, Cần Thơ, Vĩnh Long, tập kích các sân bay Tân Sơn Nhất, Plây-cu, Đà Nẵng....

Trên hậu phương lớn miền bắc, quân và dan ta đánh trả có hiệu quả cuộc chiến tranh không quân của Mỹ, bắn rơi nhiều máy bay, bảo vệ tốt các mục tiêu, giữ vững giao thông thông suốt. Đường vận tải chiến lược Trường Sơn dù bị máy bay địch đánh phá rất ác liệt, đã phát huy nỗ lực lớn thực hiện “đánh địch mà đi”, “mở đường mà tiến”, giữ vững hành lang vận chuyển, bảo đảm kế hoạch đưa người và hàng ra tiền tuyến. Ngày 5 tháng 6 năm 1967, quân và dân tỉnh Thanh Hoá băn rơi chiến máy bay Mỹ thứ 2.000 trên miền bắc.

Quân Mỹ định dùng cái mạnh về chiến thuật, để từng bước giành lại quyền chủ động chiến trường. Nhưng qua cuộc đọ sức trong hai mùa khô phản công, chiến thuật của quân Mỹ đã tỏ ra không đạt hiệu quả dự tính. Bộ chỉ huy xác nhận: “khó khăn lớn nhất của bộ binh Mỹ trong khi đánh nhau với Việt cộng là việc khám phá ra họ ở đâu, cho tới khi đang thấy mình ở dưới làn hoả lực” ( Báo Bưu điện chủ nhật, tháng 10 năm 1966). Họ đã công khai thú nhận “ thực tế các đơn vị Mỹ ở Việt nam đang trong qúa trình viết lại điều lệnh chiến đấu” ( AP, ngày 2 tháng 2 năm 1967). Về mặt chién thuật, các lực lượng vũ trang Việt Nam đã sáng tạo nhiều cách đánh độc đáo. Dựa vào thế chiến lược có lợi, quân ta có thể vận dụng nhiều hình thức chiến thuật và thủ đoạn chiến đấu phong phú của chiến tranh nhân dân Việt Nam theo ý định và sở trường của mình, hợp với những điều kiện chiến trường của mình có cả thiên thời, địa lợi và nhân hoà.

Có điểm mới cần nêu là mật độ hoả lực rất cao của không quân, pháo binh, việc sử dụng nhiều xe tăng thiết giáp và máy bay lên thắng của quân Mỹ tuy không làm xoay chuyển được cục diện cuộc chiến và không giúp Mỹ đạt mục tiêu các cuộc tổn thất của ta tăng lên, đặc biệt đã có ảnh hưởng đến phương pháp tác chiến của quân ta.

Tình huống chiến dịch, chiến đấu chuyển biến mau lẹ. Do khả năng tăng cường, bổ sung lực lượng và tiếp tế hậu cần của Mỹ bằng máy bay lên thẳng, so sánh lực lượng cụ thể hai bên cũng thay đổi rất nhânh trong quá trình diễn biến chiến dịch, có khi ngay cả trong từng trận đánh. Địch ra sức đánh chặn lực lượng phía sau của ta chuyển lên. Vì thế quân ta có gặp khó khăn trong việc giữ quyền chủ động tác chiến từ đầu đến cuối, cả trong chiến dịch và chiến đấu.
Vấn đề đánh tiêu diệt gọn quân Mỹ và nâng mức đánh tiêu diệt ra sao, giải quyết thương binh tử sĩ của ta thế nào cho tốt, bắt và giải tù binh Mỹ thế nào cho an toàn...v...v.., vẫn là những điều phải mất rất nhiều công sức để khắc phục trước thử thách mới ác liệt hơn. tư tưởng ngại thương vong, ngại giáp chiến với xe tăng, với máy bay lên thẳng vũ trang và B-52 đã xuất hiện trong số đơn vị. Đó là những vấn đề đặt ra cần được giải đáp để tiến lên giành thắng lợi mới trong cuộc đọ sức tiếp theo.

Như vậy trong cuộc phản công chiến lược lần thứ hai mùa khô năm 1966-1967, quân địch đã bị thất bại trong cả hai mục tiêu “tìm diệt” và “bình định”. Tính toán chiến lược của chúng bị đảo lộn. Đây là thất bại cả về chiến lược, chiến thuật, cả hai lĩnh vực chính trị, quân sự và ngoại giao. Nó đã đẩy chính quyền Oa-sinh-tơn vào thế bị tiến công từ mọi phía: trên chiến trường, ngay trong nước Mỹ và trên thế giới.

Nếu như sau cuộc phản công chiến lược lần thứ nhất, một số người trong giới cầm quyền Oa-sinh-tơn cảm thấy khó thắng được ta, thì sau cuộc phản công lần thứ hai này của quân viên chinh Mỹ, họ bắt đầu cảm thấy rằng Mỹ sẽ có thể bị thua trận tại Việt Nam.

Ngay vào giữa mùa khô thứ hai, năm 1966-1967 bản thân tướng Oét-mo-len đã phải thi hành một số biện pháp lùi về chiến lược phòng ngự nhằm chuẩn bị đối phó với những trận đánh lớn của ta có thể xẩy ra trong mùa mưa năm 1967, trong đó có việc quyết định rút lữ đoàn Mỹ 196 ra khỏi chiến khu Dương Minh Châu vào tháng 4 năm 1967.

Trong cuộc đọ sức mùa khô 1966 đến năm 1967, sức mạnh tổng hợp của quân và dân ta tại miền nam Việt Nam đã đánh thắng sức mạnh quân sự Hoa Kỳ với nỗ lực cao của họ. Nghệ thuật chỉ đạo tác chiến Việt Nam lại một lần nữa tỏ rõ tính ưu việt so với nghệ thuật chỉ huy quân sự Mỹ.

Nhiều người trong giới cầm quyền nước Mỹ sau này thú nhận: cũng như Pháp trước đây, khi phát động chiến tranh xâm lược Việt Nam, đế quốc Mỹ đã vấp phải sự chống trả quyết liệt của cả một dân tộc. Vì đương đầu với họ, không chỉ đơn thuần có các lực lượng vũ trang mà là cả một phong trào kháng chiến sâu rộng và có tổ chức của toàn dân trên mọi lĩnh vực quân sự, chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hoá, xã hội..... Đây là một cuộc chiến tranh không có trận tuyến cố định, mà diễn ra theo kiểu xen kẽ chặt chẽ giữa hai bên đối chiến. Kẻ đi xâm lược buộc phải đánh với một đối phương có truyền thống đoàn kết đấu tranh kiên cường, bất khuất, biết kết hợp đấu tranh quân sự với đấu tranh chính trị, tiến công với nổi dậy, chiến tranh du kích với chiến tranh chính quy, trên cơ sở một thế trận hoàn chỉnh của cuộc chiến tranh nhân dân toàn dân, toàn diện.
Để đối phó với một cuộc chiến tranh nhân dân phát triển đến trình độ cao như thế, đế quốc Mỹ từ khi mưu toan áp đặt chế độ thực dân mới ở miền nam nước ta, đã luôn luôn phải giải quyết  hai vấn đề cốt tử:

- Một là, tập trung sử dụng quân đội nhà nghề để tiêu diệt lực lượng vũ trang cách mạng.

- Hai là, củng cố hệ thống chính quyền tay sai bản xứ, có quân nguỵ mạnh làm chỗ dựa, ra sức “bình định” để giành giật và kiểm soát dân, khống chế quần chúng bằng mọi thủ đoạn.

Hai vấn đề trên có mối quan hệ gắn bó như một quy luật chi phối toàn bộ cuộc chiến tranh xâm lược thực dân mới: không tiêu diệt được lực lượng vũ trang cách mạng thì không giành được dân, chiếm được đất, ngược lại, không kiểm soát được dân thì lực lượng vũ trang cách mạng vẫn có thể có cơ sở để toàn tại và hoạt động, vẫn có nguồn bổ sung và phát triển. Cho nên, qua các giai đoạn của chiến tranh xâm lược, trước sau đế quốc đều khẳng định vị trí chiến lược vô cùng quân trọng của vấn đề “ bình định”, dù cách đặt vấn đề có lúc khác nhau, tuỳ theo tình hình cụ thể từng lúc. Ngay từ  khi thay thế thực dân Pháp và mưu toán áp đặt chủ nghĩa thực dân mới ở miền nam nước ta, đế quốc Mỹ đã thông qua chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm tiến hành “bình định nông thôn” bằng các hình thức “ tố cộng, diệt cộng”, lê máy chém khắp nơi và lập các “khu trù mật”, “khu đinh điền” để kiểm soát, kìm kẹp quần chúng. Thủ đoạn thâm độc  này có gây tổn thất nghiêm trọng cho cách mạng. Song phong trào đấu tranh của nhân dân miền nam vẫn giữ vững và nâng cao, dẫn đến cao trào Đồng Khởi 1959-1960, mà nhiều nhà chiến lược Mỹ gọi là “vỡ đê”. Mỹ Diệm phải mở các cuộc hành quân hòng dập tắt các cuộc nổi dậy giành chính quyền làm chủ của nhân dân và những cuộc tiến công của lực lượng vũ trang giải phóng mới hình thành, nhưng vẫn bị thất bại, chúng buộc phải chuyển sang chiến lược “chiến tranh đặc biệt”. Trong giai đoạn này, chúng tiếp tục huy động quân nguỵ mở các cuộc hành quân càn quét dự dội hơn trước, với các chiến thuật “ trực thăng vận”, “thiết xa vận” để chụp bắt quân giải phóng và hù doạ nhân dân, gây nhiều tội ác với đồng bào miền nam. Đặc biệt chúng đã tập trung sức người, sức của,  xây dựng hệ thông “ấp chiến lươc” để dễ bề kiểm soát, kìm kẹp nhân dân hòng cắt đứt mọi quan hệ giữa nhân dân với lực lượng cách mạng. Thế nhưng, sức mạnh đoàn kết chiến đấu của hàn triệu  nhân dân ta ở miền nam đã làm cho cả một hệ thống luỹ cao, hào sâu của các “ấp chiến lược”, mà đồng bào nhiều địa phương thường gọi là “ba sông, bốn núi”, về sau cũng trở thành vô hiệu. Để phá ấp chiến lược có nơi đã dùng bộ đội chủ lực chẳng những ít hiệu quả mà còn bị tổn thất.       

 Đồng bào ta đã đưa thành ca dao, hò vè “ dân làm dân phá mới song”. Thật vậy, bản thân nhân dân qua đấu tranh đã tự mình nổi dậy phá hành nghìn “ấp chiến lược” kiên cố và nhiều nơi biến thành làng chiến đấu của mình. Thế tiến công mạnh mẽ của chiến tranh cách mạng miền nam, kết hopự chặt chẽ chưa từng thấy cuộc đấu tranh hai chân ( quân sự và chính trị), ba mũi ( quân sự, chính trị, binh vận) trên cả ba vùng chiến lược rừng núi, đồng bằng và đô thị, đã làm phá sản “quốc sách ấp chiến lược” và chương trình “bình định nông thôn” của Mỹ - nguỵ. Chiến lược tổng hợp của chiến tranh nhân dân miền nam đã đánh thắng “ chiến tranh đặc biệt” khi nó phát triển tới mức cao nhất. Chương trình bình định miền nam với hai kế hoạch quy mô lớn: kế hoạch Sta-lây -Tay-lơ bình định miền nam trong 18 tháng, tiếp đó kế hoạch Giôn-xơn - Mắc Na-ma-ra bình định miền nam trong 2 năm đã sụp đổ mặc dù Mỹ - nguỵ vẫn còn hầu như nguyện vẹn 11 sư đoàn quân nguỵ với trên 2 vạn cố vấn Mỹ.

Vì vậy, khi quyết định đưa quân viễn chinh Mỹ vào trực tiếp tiến hành cuộc chiến tranh trên bộ ở miền nam Việt Nam, tổng thống Mỹ Giôn-xơn hoàn toàn không coi “ bình định nông thôn” là một hành động thuần tuý quân sự, mà xác định rằng đó là “ một cuộc chiến tranh chính trị, một cuộc chiến tranh kinh tế và một cuộc chiến tranh bằng súng đạn, tất cả đều diễn ra cùng một lúc”.

Rút kinh nghiệm thất bại của thực dân Pháp trong cuộc chiến tranh xâm lược Đông Dương (1945-1954) kinh nghiệm của thực dân Anh đàn áp du kích ở Ma-lai-xi-a, cùng với cái giá khá đắt mà đế quốc Mỹ phải trả sau những thất bại liên tiếp ở miền Nam Việt Nam, tổng thống Mỹ Giôn-xơn đã  coi “bình định” là “ một mặt trận thứ hai”, hơn nữa còn là “ một cuộc cách mạng ở nông thôn, nhằm tranh thủ trái tim và khối óc của dân chúng”! Họ dùng tên gọi mới là “ chương trình phát triển cách mạng”. Thuyết “phát triển” của Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Mắc Na-ma-ra hồi đó luận rằng có phát triển mới ổn định, mà ổn định thì mới phát triển tốt hơn. Mới nghe dễ tưởng lầm chương trình “ phát triển nông thôn” chỉ đơn thuần là một chủ trương xây dựng kinh tế - xã hội ở nông thôn miền Nam.

Đế quốc Mỹ dày công nghiên cứu, đầu tư công sức của cải và kỹ thuật tiên tiến vào “chương trình phát triển cách mạng” ở nông thôn miền nam. Hàng Rand Corporation thuê soạn thảo một loạt công trình khoa học nghiên cứu nhân chủng học và dân tộc học về các đề tài “đặc điểm sinh sống của dân tộc” như Pa Cô( tây Thừa Thiên), Ê Đê, Mơ nông (Đắc Lắc – Tây Nguyên), Chăm Pa (Thuận Hải).... Họ triển khai các biện pháp văn hoá, xã hội dưới nhiều hình thức để xúc tiến thực hiện công cuộc bình định nông thôn, kể cả việc phái những nhóm nhạc sĩ đi cùng bọn nhân viên bình định của nguỵ quyền sưu tầm, khai thác những làn điệu dân ca Tây Nguyên, Thuận Hải. Họ dựng cả  những cuốn phim tài liệu tuyên truyền với tiêu đề “ Một ngày của người bạn Mỹ”nhằm lừa bịp đồng bào, quảng cáo cho chương trình “ phát triển cách mạng nông thôn”. Qua cuốn phim họ muốn diễn đạt bằng ngôn ngữ điện ảnh người Mỹ là “bạn” chứ không phải là thù, việc làm của hộ đưa đến sự đổi mới cuộc sống kinh tế nông thôn. Cuộc đấu tranh của nhân dân miền nam chống phá kế hoạch “bình định” nông thôn vì thế diễn ra gay go, quyết liệt, vô cùng phức tạp. Phong trào cách mạng không phải lúc nào cũng thẳng tắp, đi lên mà có những lúc, những nơi thật gian truân, chìm nổi. Mỗi một thắng lợi trong chống bình định hầu như đều phải trả giá, đều thấm máu và nước mắt đồng bào ta.

Trong khi dùng quân viễn chinh Mỹ trên quy mô lớn vào tham chiến, đế quốc Mỹ còn đầu tư thêm nhiều công sức, của cải vào công cuộc bình định. Bởi lẽ họ cho rằng “bình định” được nông thôn miền nam cũng có nghĩa là cắt đứt được nguồn sống của cộng sản, là tiến công vào nền tảng của chiến tranh nhân dân và “ biến cộng sản thành một lực lượng xâm lăng thuần tuý(!) không dựa đựa được vào nông thôn, nên dễ bị tiêu diệt”.
Vì vấn đề “bình định” vào vị trí quan trong như thế, vả lại cũng không tin ở khả năng điều hành của bộ máy chính quyền tay sai, nên trong giai đoạn chiến lược “chiến tranh cục bộ” giới cầm quyền Mỹ trực tiếp nắm luôn cả công tác “bình định” giành dân. Mọi chương trình “bình định” như kiện toàn hệ thống tổ chức, đào tạo đội ngũ cán bộ bình định cho nguỵ quyền, vạch kế hoạch và điều hành các hoạt động tảo thanh, xúc tát bom dân, bảo đảm an ninh và “ kiến thiết nông thôn”.... tất cả đều thống nhất vào một mối trong tay đại sứ Mỹ.

Khi tiến hành cuộc phản công chiến lược lần thứ nhất (mùa khô 1965-1966), bộ chỉ huy Mỹ đã có ý định phối hợp cùng thực hiện hai biện pháp chiến lược cơ bản là “tìm diệt” là “bình định” có trọng điểm. Tuy nhiên, do phải đối phố với nguy cơ sụp đổ trông thấy của nguỵ quyền tay sai, đồng thời cũng chưa kịp củng cố hệ thống tổ chức và đội ngũ cán bộ “bình định”, nên đế quốc Mỹ chỉ có thể tập trung sức vào việc “tìm diệt”, đúng với cái tên của biện pháp chiến lược quân sự mà tướng Oét-mo-len đã soạn thảo được Giôn-xơn chấp nhận: “chiến lược tìm diệt”. Trong thực tiễn, vấn đề “bình định” không đạt được như ý định ban đầu của Mỹ. Vả lại, Nhà trắng và Lầu năm góc còn dự tính rằng nếu tiêu diệt được chủ lực quân giải phóng, tức “bẻ gãy được xương sống của Việt cộng”, thì công cuộc “ bình định nông thôn” sẽ tiến triển rất thuận lợi.

Đến cuộc phản công chiến lược lần thứ hai (mùa khô 1966-1967), Oét-mo-len đã nâng vai trò và vị trí của bình định nông thôn lên, thay thế biện pháp chiến lược “tìm diệt” bằng biện pháp chiến lược “ hai gọng kìm” (tìm diệt và bình định). Thực ra, đó không phải là hai biện pháp chiến lược hoàn toàn khác nhau mà chỉ là một sự điều chính trong chỉ đạo chiến lược. Vì xét cho cùng, các biện pháp chiến lược quân sự của Mỹ trong cuộc “chiến tranh cục bộ” 1. trước sau đều chỉ nhằm hai mục tiêu cơ bản: tiêu diệt lực lượng vũ trang cách mạng và giành dân chiếm đất. Sự khác nhâu giữa các biện pháp chiến lược đó chỉ biểu hiện thứ tự ưu tiên của yêu cầu tiêu diệt lực lượng vũ trang đối phương và bình định giành dân tuỳ theo những điều kiện cụ thể.

Nếu như trong cuộc phản công chiến lược mùa khô năm 1965-1966, bộ chỉ huy Mỹ dùng quân phân tán đánh ra nhiều hướng thì đến cuộc phản công chiến lược mùa khô 1966-1967, họ chỉ dồn sức mở những cuộc hành quân lớn trên một hướng, chủ yếu là miền đông Nam Bộ. Nếu như trong cuộc phản công chiến lược mùa khô 1965-1966, họ còn chưa tập trung được đúng mức vào công tác “bình định” thì đến cuộc phản công chiến lược sau họ đã coi trọng cả hai. Như vậy, rõ ràng phía Mỹ không hề giảm bớt mà vẫn tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động “tìm diệt” mặt khác lại cố gắng đưa công tác “bình định” lên ngang hàng với “tìm diệt”, khiến hai gọng kìm có thể cùng lúc xiết chặt và tiêu diệt đối phương. sự phân công giữa hai lực lượng chiến lược cũng rõ rệt hơn trước: phần lớn quân Mỹ được dùng vào “tìm diệt”, quân nguỵ được tập trung dùng vào “bình định”.

Dưới sự chỉ đạo của toà đại sứ Mỹ, các hoạt động “ bình định” trong thời kỳ này được quy hoạch thành một chương trình thống nhất, gọi là “chương trình bình định kiểu mới”. Quy vào một kế hoạch tổng hợp quát được gọi là “chương trình phát triển cách mạng” nhằm các mục đích:
___________
1. Biện pháp chiến lược “tìm và diệt” ( từ khởi đầu chiến tranh cục bộ đến hết cuộc phản công chiến lược thứ nhất), biện pháp chiến lược “hai gọng kìm” ( từ cuộc phản  công chiến lược lần  thứ  hai đến  xuân năm 1968), biện  pháp  chiến  lược  “quét và giữ” do tướng A-bram, thay Oét-mo-len đề xướng ( sau cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 của ta)

- Một là , lấn đất và kiểm soát lâu dài dân chúng, khiến du kích mất cơ sở quần chúng nông thôn, đi đến tàn lụi dần rồi bị tiêu diệt. Theo cách nói của chính quyền nguỵ đó là “ tất hết nước để bắt cá”.

- Hai là, cố gắng tạo ra sự ủng hộ của dân chúng đối với chính quyền nguỵ thông qua các chương trình “cải cách” mị dân như chi ngân sách mua lại ruộng đất chia cho một số gia đình có quan hệ với chúng, đưa máy móc nông nghiệp về các vùng nông thôn, đưa nhiều phân bón, giống lúa mới vào sản xuất,... cố gắng gắn bó các vùng nông thôn với nguỵ quyền trung ương về chính trị và hành chính.

- Ba là, truy đuổi và tiêu diệt “bộ máy nổi dậy” gồm hệ thống tổ chức đảng, các cán bộ cách mạng, dân quân du kích và cơ sở quần chúng ở địa phương.

Theo cách sắp xếp của mỹ, lực lượng mũi nhọn để thực hiện chương trình là các “đội bình định” được Mỹ trực tiếp tổ chức, huấn luyện qua các lớp và đưa về hoạt động ở nông thôn. lực lượng “bảo đảm an ninh” ( càn quét dồn dân) là các đơn vị chủ lực quân nguỵ. Còn lực lượng “an ninh tại chỗ” là bọn cảnh sát, bảo an, dân vệ được tích cực củng cố nhằm xây dựng làm hệ thống kìm kẹp tại chỗ trong kế hoạch “bình định” lâu dài.

Xét về mục đích và quan điểm, cái gọi là “ chương trình bình định kiểu mới” này thực chất không có gì là mới hẳn so với các chương trình trước đó. Song điều đáng chú ý là nó được đặt ra một cách toàn diện hơn, quỷ quyệt hơn dưới sự điều hành trực tiếp của quân Mỹ, với nhiều laọi chương trình dân sự, quân sự hợp nhất trên quy mô lớn.

Ý định của Mỹ và bọn tay sai là như vậy. Nhưng trong thực tế, chúng vẫn không thể cùng lúc tiến hành một cách toàn diện mọi biện pháp mà vẫn phải đặt biện pháp quân sự lên trên hết và trước hết. các nhà chiến lược Mỹ thống nhất nhận xét rằng chưa lúc nào Oa-sinh-tơn nghĩ đến việc không nhân mạnh vũ lực. Theo cách suy nghĩa chủ quan vốn có về hình thái của cuộc chiến, các cố vấn “bình định” Mỹ phân chia miền nam thành 3 vùng: vùng do Mỹ và nguỵ kiểm soát, vùng cách mạng kiểm soát và vùng tranh chấp giữa hai bên để có đối sách quân sự khác nhau.  Ở vùng kiểm soat của Mỹ - nguỵ, chúng “bình định” tại chỗ bằng hệ thống đồn bốt và mạng lưới an ninh, mật vụ. Đối với vùng tranh chấp chúng dùng các cuộc hành binh càn quét quy mô nhỏ và vừa, ra sức lấn chiếm để mở rộng vùng kiểm soát, nếu không được thì bốc dân về các “khu tập trung” và “ấp chiến lược”. Đối với vùng giải phóng, chúng dùng bom đạn; hoá chất độc và mở các cuộc hành quân  càn quét quy mô nhỏ và vừa để xúc tát dân. Như vậy, lực lượng mũi nhọn thực sự trong “ bình định” không phải là các đội” bình định” mà lại là các đơn vị chủ lực và địa phương  của nguỵ và phải điều cả một đơn vị quân viễn chinh Mỹ hoặc quân các nước chư hầu tham gia. Đó là vì phong trào kháng chiến ở miền nam được sự chỉ đạo kịp thời của Đảngvà sự chi viện ngày càng tăng của hậu phương lớn miền bắc, đã có ba thứ quân lớn mạnh, có khối chủ lực đứng vững trên các địa bàn chiến lược quan trọng, có vùng giải phóng lớn ở nông thôn miền núi và đồng bằng1 . Muốn đưa các đội” bình định” về hoạt động ở nông thôn và muốn cho chúng tồn tại thì bộ chỉ huy Mỹ và chính quyền nguỵ không thể không mở những cuộc càn quét lấn chiếm liên tục, quy mô cỡ tiểu đoàn trở lên tuỳ theo số lượng các đơn vị vũ trang cách mạng hoạt động ở địa phương.

Tổng cộng qua hai cuộc phản công chiến lược, quân Mỹ và nguỵ đã mở hàng nghìn cuộc hành quân lớn nhỏ,  trong đó gần nửa tổng số là các
___________
1. Trong bị vong lục giử tổng thống Giôn-xơn, ngày 30 tháng 11 năm 1965, Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Mắc Na-ma-ra ước lượng chính quyền nguỵ chỉ kiểm soát được khoảng 25% số dân toàn miền nam và hy vọng các kế hoạch “bình định” hai năm sau sẽ nâng tỷ lệ lên 50%. Ngày 4 tháng 5 năm 1966, đại sứ Mỹ Ca-bốt lốt báo cáo về Nhà trắng 78% đất đai hiện nằm trong tay cộng sản.

cuộc hành quân “bình định” (mùa kho 1966-1967, số cuộc hành quân “bình định” chiếm tỷ lệ 41%). Ở những vùng trọng điểm như miền đông Nam Bộ, khi quân Mỹ mở ra những cuộc hành quân giải toả hoặc đánh vào các khu căn cứ kháng chiến thì quân nguỵ cùng kết hợp mở những cuộc hành quân càn quét, xúc tát, gom dân các vùng lân cận nhằm kiểm soát và bảo đảm an toàn cho các đô thị, các căn cứ quân sự Mỹ và các trục đường giao thông chiến lược quan trọng. Đồng thời ở các hướng khác, như đồng bằng sông Cửu Long, đồng bằng khu 5 và khu 6, quân đội nguỵ cũng liên tục mở những cuộc hành quân đánh phá, lẫn chiếm các vùng giải phóng, vùng tranh chấp, những căn cứ lõm của ta trên địa bàn nhiều tỉnh.
   
Chúng đã chuyển hẳn 90% quân chủ lực nguỵ và trên 10% quân Mỹ, quân chư hầu sang làm nhiệm vụ “bình định”. Lực lượng cảnh sát được tăng thêm. Số lượng “cán bộ bình định” từ hơn hai vạn năm 1966, tăng lên 4 vạn.
   
Đi đôi với các cuộc hành quân càn quét đẫm máu, Mỹ - nguỵ còn tung vào các chiến dịch “bình định” hơn 700 “đội bình định” gồm hơn 4 vạn tên. Chúng đã ném vào đó hàng tỷ đô la hòng tiêu diệt “bộ máy nổi dậy” ở các địa phương và giành giật nhân dân bằng các “chương trình cải cách” bịp bợm như: phát triển kinh tế, văn hoá, y tế, xã hội....
   
Nhiều trung tâm nghiên cứu chiến lược của nước Mỹ triển khai hàng loạt chương trình về chiến tranh “chống nổi dậy” trong đó có “bình định nông thôn”. Có luận án tiến sĩ “công tác bình định các vùng nông thôn ở Việt Nam”1 . Mỹ còn áp dụng các kỹ thuật xử lý số liệu tự động vào việc phân loại đánh giá mức kiểm soát của nguỵ quyền đối với các thôn ấp ở nam Việt Nam.
__________
1. Luận án tiến sĩ của Willia A. Nighswenger, Praeger, New York, 1966.

Năm 1967, bộ máy bình định được giao hẳn cho quân đội Mỹ kiểm soát và trở thành một bộ phận của cơ sở chi huy MACV. Quân Mỹ gánh lấy
công việc gọi là “tảo thanh vùng có Việt cộng”, dựng chiếc lá chắn quân sự mở đường cho đội quân bình định theo sau. Các sư đoàn quân nguỵ phải xé lẻ tới cỡ tiểu đoàn làm công việc chống phá chiến tranh du kích gọi là giữ an ninh ở nông thôn. Bọn nhân viên bình định với tên là    “cán bộ phát triển cách mạng” biên chế thành từng đội đến nằm trong các thôn ấp để đặc trách kìm kẹp. Ở một  số vùng quan trọng quanh Sài Gòn, Chu Lai, Đà Nẵng, đường số 9, quân Mỹ tự làm cả công việc “tìm diệt” và “bình định”. Quân Nam Triều Tiên, quân Úc cũng bình định.
   
Tất cả những công sức đầu tư và tội ác ấy của đế quốc Mỹ và nguỵ quyền trong công cuộc bình định nông thôn làm cho đồng bào miền nam điêu đứng khổ cực, làm đảo lộn tình hình mọi mặt ở nông thôn, phá huỷ nhiều mối quan hệ tình cảm, cùng tập tục xã hội, gây những đau thương tổn thất không gì đền bù được. Nó đã để lại những hậu quả lâu dài mà sau chiến tranh ta phải tốn nhiều thời gian và công sức mới có thể khắc phục được.

Với kinh nghiệm dày dạn qua mấy lần đánh thắng các chiến lược chiến tranh của bọn xâm lược từ tực dân Pháp đế đế quốc Mỹ, chúng ta ngày càng nắm chắc mối quan hệ giữa “tiêu diệt lực lượng vũ trang cách mạng” với “ bình định giành dân” là quy luật thường xuyên chi phối các cuộc chiến tranh xâm lược của địch.

Chúng ta biết rằng nếu để cho địch thực hiện được âm mưu “bình định” thì chẳng những phong trào đấu tranh cách mạng ở nông thôn gặp nhiều khó khăn mà hoạt động của ta ở đô thị, vấn đề xây dựng và tác chiến của bộ đội chủ lực cũng có nhiều điều  bất lợi. Nếu đánh bại được các kế hoạch “bình định” của địch thì chẳng những chúng ta giành được ưu thế ở nông thôn, mà còn tạo ra được điều kiện thuận lợi để phát triển thế và lực của ta  trên các mặt trận đấu tranh khác. Vì vậy, chúng ta luôn luôn coi việc đẩy lùi từng bước đến đập tan các kế hoạch “bình định nông  thôn”, bảo vệ và củng cố vùng giải phóng là một nhiệm vụ chiến lược cơ bản cả về chính trị và quân sự nhằm đánh thắng “chiến tranh cục bộ” của đế quốc Mỹ”.

Trên cơ sở phân tích những thuận lợi, khó khăn chung của cả nước khi đế quốc Mỹ thay đổi chiến lược chiến tranh, ta đã lường trước tính chất cực kỳ gay go quyết liệt của cuộc đấu tranh chống lại chính sách “bình định nông thôn” của Mỹ - nguỵ ở miền nam. Đồng thời cũng chỉ ra những mâu thuẫn cơ bản vốn có trong chính sách “bình định” của địch trước tình mới nay càng bộ lộ rõ rệt và gay gắt hơn. Đó là mâu thuẫn giữa mục đích của chính sách “bình định” với bản chất với đế quốc Mỹ và bọn tay sai, biểu hiện trong hành động chiến tranh xâm lược; mâu thuẫn giữa mục đích của chính sách “bình định” với các biện pháp, thủ đoạn  mà chúng để thực hiện chính sách ấy. Như ta biết, mục đích của chính sách “bình định” là giành giật dân, nhưng bản chất của đế quốc Mỹ, kẻ đưa nó ra thực hiện,lại là phản động. Cuộc chiến tranh mà Mỹ trực tiếp tiến hành trên đất nước ta là một cuộc chiến tranh xâm lược phi nghĩ. Nếu như trước đây chúng đã phô ra mọi thứ chiêu bài, ra sức tô vẽ cho chính quyền tay sai để ch giấu mưu toan áp đặt chủ nghĩa thực dân mới ở miền nam nước ta mà vẫn bị nhân dân ta vạch tràn chân tướng thì nay chúng lại càng khó lừa bịp được ai, khi mà đạo quân viễn chinh Mỹ đang  trực tiếp dày xéo non sông đất nước ta.

Theo Mỹ, mục đích của chính sách “ bình định” là “ tranh thủ trái tim và khối óc của  dân chúng”. Thế nhưng biện pháp thực hiện trên hết và trước hết của Mỹ - nguỵ lại là dùng sức mạnh quân sự, là bom đạn, giết chóc, đốt phá và cưỡng bức. Cho nên, trong các chiến dịch “bình định” dù chúng có tung ra những luận điệu lừa bịp xảo quyệt, có ném bao nhiêu đô la và dùng đủ các thủ đoạn mị dân thì cũng khó mà che lấp được những tội ác “trời không dung, đất không tha”. Những tội ác chồng chất đó ngày càng như đổ thêm dầu vào ngọn lửa căm thù của các tầng lớp nhân dân yêu nước, thúc đẩy đồng bào ta kiên quyết đứng lên tiến công địch và giành quyền làm chủ ở khắp mọi nơi.

Rõ ràng, mặt trận “bình định” - mặt trận thứ hai của Mỹ - nguỵ ở mièn nam, với những mâu thuẫn không sao giải quyết nổi, quả là chỗ yếu rất cơ bản của chúng. Ngược lại, về phía chúng ta, mặt trận “chống bình định” lại là chỗ mạnh rất cơ bản của quân và dân ta ở mièn nam. Chúng ta có chính nghĩa, dựa vào nhân dân một lòng hướng về cách mạng và kháng chiến, có phương pháp đúng đắn và sáng tạo.

Mỹ và chính quyền tay sai chủ trương dùng nhiều biện pháp và lực lượng để tiến hành “bình định” nhưng trước hết chúng vẫn dùng đại bộ phận quân đội mở những cuộc hành quân càn quét lấn chiếm nhằm che chở cho các “đội bình định” và bọn bảo an, cảnh sát, an ninh...hoạt động. Vì vậy, trên mặt trận “chống bình định”thời kỳ này, chúng ta đã coi việc kiên quyết phản công, đánh bại các cuộc hành quân càn quét lấn chiếm của địch là một phương hướng tác chiếnlược có ý nghĩa cực kỳ quan trọng.

Kinh nghiệm nhiều lần phá càn trong “ chiến tranh đặc biệt” đã giúp quân và dân ta ở miền nam đi đến kết luận: muốn đánh bại địch thì phải kiên quyết bám trụ - “đảng viên và cán bộ bám dân, dân bám đất và du kích bám địch”, không thể bỏ làng, bỏ đất, bỏ dân. Đồng bào các địa phương bị địch càn quét, tích cực đấu tranh chính trị đồng thời dùng các hoạt động du kích từng bước ngăn chặn, tiêu hao lực lượng địch. Dân quân  du kích tìm mọi cách tieu hao, tiêu diệt sinh lực địch, kịp thời trừng trị những tên “ cán bộ bình định” và những phần tử phản động tay sai của giặc ở từng thôn xã . Các lực lượng vũ tranh cách mạng tỉnh, huyện tranh thủ thời cơ địch đi càn quét đánh tiêu diệt nhiều sinh lực của chúng. Vì đó là lúc địch rời công sự, rời hệ thống đồn bốt, rời căn cứ, bộc lộ nhiều sơ hở. Nắm vững thời cơ đó, kiên quyết tập trung lực lượng và hành động tích cực, các đơn vị chủ lực ta có thể tiêu diệt từng bộ phận lớn của địch và chuyển từ thế phản công sang thế tiến công liên tục trên nhiều hướng. Như Nghị quyết hội nghị Ban chấp Trung ương lần thứ 12 chỉ rõ, tất cả những hoạt động tích cực phản công và tiến công, tiêu hao và tiêu diệt sinh lực địch nói trên đều “có ảnh hưởng trực tiếp đến các mặt đấu tranh chính trị, binh vận, giữ vững và mở rộng vùng giải phóng” đập tan mọi kế hoạt “bình định” của Mỹ - nguỵ.

Trải qua hai mùa khô 1965-1966, 1966-1967, quân và dân miền nam ta đã giành được nhiều thắng lợi to lớn trên mặt trận “chống bình định”, trước hết là đánh bại nhiều cuộc càn quét, tlấn chiếm của địch.

Mọi hướng trọng điểm như miền đông Nam Bộ, đồng bằng liên khu 5 là nơi Mỹ mở rộng những cuộc hành quân “tìm diệt” lớn, có kết hợp hỗ trợ cho những cuộc hành quân “bình định” của quân đội nguỵ. Các lực lượng vũ trang tại chỗ và nhân dân địa phương trên các hướng đó đã tích cực phối hợp với các đòn tiến công, phẩn công của bộ đội chủ lực, dùng nhiều cách đánh sáng tạo để tiêu diệt, tiêu hao, căn kéo, phân tán, ngăn chặn và ghìm địch tại vòng ngoài, đồng thời lợi dụng thời cơ địch đang lúng túng để nổi dậy từ bên trong, phá ách kìm kẹp, phá ấp chiến lược và giành quyền làm chủ. Vì vậy, trừ một số vùng thiếu dự kiên, thiếu kế hoạch sơ tán chu đáo nên bị địch xúc tát gom dân và phá kho thóc lúa, kho tàng, nhìn chung lực lượng ta  ở các địa phương nhiều nơi đã đứng vững, hạn chế thiệt hại về người, về của, bảo vệ  được vùng giải phóng và có nơi còn mở rộng thêm. Ngay cả vùng xung quanh Sài Gòn – Gia Định, dù địch đánh phá ác liệt, lực lượng vũ trang ta vẫn liên tiếp tổ chức được những trận đánh bất ngờ, thọc sâu vào nội thành cùng với lực lượng biệt động tại chỗ diệt nhiều sinh lực , trong đó có sinh lực cao cấp là sĩ quan chỉ huy và lái máy bay Mỹ, phá huỷ nhiều phương tiện chiến tranh.

Trên các hướng không nằm trọng trọng điểm phản công của địch như đồng bằng sông Cửu Long, khu 6... các lực lượng vũ trang và nhân dân địa phương cũng phối hợp với hướng chính đánh chặn nhiều cuộc hành quân càn quét, lấn chiếm của quân nguỵ, tiêu hao và tiêu diệt địch, đồng thơi ra sức mở mang, mở vùng, phá ấp chiến lược và giải phóng nhiều khu vực. Ở những vùng mà địch càn quét, “bình định” qua lại nhều lần, cơ sở chính trị trong nhân dân ta tuy có bọ tổn thất và xáo trộn nhưng vẫn tiếp tục phát triển. Các lực lượng vũ trang và chính quyền cách mạng ở địa phương vẫn tồn tại và phát huy tác dụng. Chẳng những ta phá được các kế hoạch “bình định” của địch, bảo vệ được dân, giữ được đất mà còn xây dựng được quyền làm chủ ở địa phương, lấy đó làm bàn đạp mở rộng vùng giải phóng, tiếp tục  tạo ra địa bàn mới, lực lượng mới và thế tiến công mới, khiến địch đã bị động lại càng sa lầy sâu hơn trong thế trận bao vây tiến công của ta.
Đi đôi với các hoạt động tích cực chống càn quét, lấn chiếm, các đảng bộ địa phương còn lãnh đạo nhân dân ta đẩy mạnh chiến tranh chính trị, phá âm mưu “bình định” của địch ở cả nông thôn và thành thị.

Âm mưu thâm độc của Mỹ và chính quyền tay sai là cố gắng giành giật và kiểm soát nhân dân ta bằng nhiều thủ đoạn. Vì vậy, khi đề ra các kế hoạch hành quân “bình điịnh”, chúng thường chủ trương “không đánh vào dân thường, mà chỉ tiêu diệt hoặc đuổi quân du kích ra xã vùng dân cư, khiến học mất cơ sở quần chúng”. Thế nhưng, do thất bại nặng trước sức chống trả mạnh mẽ của quân và dân ta, chúng đã điên cuồng ném xuống các vùng tranh chấp và vùng giải phóng của ta hàng vạn tấn bom đạn và hoá chất độc, tàn sát dân thường, phá trụi hết nhà cửa, làng mạc, ruộng vườn, mùa màng cây cổ.... rồi mới đổ quân vào. Làm như vậy, không chỉ là để đuổi du kích, mà chủ yếu để xúc tát và dồn đồng bào ta vào các “trại tị nạn” ở quanh đô thị hoặc ven đường giao thông lớn trong vùng chúng kiểm soát. Rõ ràng, đây là hiện tượng hoàn toàn trái ngược với lý thuyết “chống nổi dậy” của các chuyên gia “bình định” Mỹ.        Vì, đáng lẽ phải đuổi du kích ra xa dân chúng thì dân chúng lại bị đuổi ra khỏi những khu vực mà du kích đã trú ngụ, tức là bị đuổi ra khỏi quê hương, làng xóm của mình.

Trong các giai đoạn chiến lược trước, dân vùng chính quyền nguỵ kiểm soát thường bị chúng kìm kẹp trong các “ấp chiến lược” ở ngay nền nhà cũ hoặc ít nhất cũng ở thôn xóm cũ của mình. Nhưng đến giai đoạn “chiến tranh cục bộ” hàng triệu động bào ta đã bị Mỹ - nguỵ cưỡng bức rời khỏi quê hương một cách hết sức tàn bạo, cha mất con, vợ mất chồng, gia đình tiêu điều, phiêu tán. Ở những địa phương diễn ra cuộc đấu tranh quyết liệt giữa “bình định” và “chống bình định” có những gia định bị giặc giết hết và đốt trụi nhà cửa. Dân kiên cường bám trụ, địch đốt phá, đồng bào làm lại nhà, địch lại đốt phá và ủi sạch. Cứ thế địch chà đi xát lại, việc làm ăn sinh sống, sản xuất của người dân cực kỳ căng thẳng, gian nan. Biết  bao nhiêu người mất hết của cải hàng ngày phải sống nhờ vào gạo cứu tế, rồi dần dần bị đẩy vào đội ngũ binh lính đánh thuê hoặc làm những công việc dịch vị cho quân đội Mỹ. Số người bị cưỡng bức “tị nạn” ngày càng đông: một phần định cư trong các trại tập trung, phần lớn tràn vào các thị xã, thành phố tạm lánh và kiếm cơ ăn việc làm, tạo thêm gánh nặng cho Mỹ - nguỵ. Và quan trọng hơn là đã ngày càng khơi sâu trong đồng bào ta tâm trạng phản kháng, căm thù bọn cướp nước, cùng bọn bán nước, tạo ra lực lượng chống đối nằm ngay trong khu vực địch kiểm soát, làm tiền đề bùng nổ các cuộc đấu tranh chống Mỹ và chế độ tay sai.

Về mặt kinh tế, viện trợ Mỹ tăng lên gấp bội và sự có mặt hành chục  vạn quân viễn chinh Mỹ ở miền nam đã thúc đẩy sự phát triển chưa từng thấy của các hoạt động thương nghiệp và dịch vụ ở các đô thị, chủ yếu để phục vụ bộ máy chiến tranh xâm lược của Mỹ. Hiện tượng không bình thường này đã tạo ra một bộ mặt kinh tế phồn vinh, nhộn nhịp ở những trung tâm tiêu thụ lớn và đô thị, với tầng lớp tư sản mại bản ngày càng giàu có và đội ngũ ngày càng đông những người sống bằng buôn bán, dịch vụ.

Trong khi đó thì ở nông thôn do bom đạn và hoá chất độc Mỹ tàn phá, nông dân phần bị bắt lính, phần bị cưỡng bức ra đô thị nên hàng triệu héc-ta ruộng đất đã bị bỏ hoang, sản xuất nông nghiệp bị đình đốn lớn 1 . Sự lệ thuộc hoàn toàn của chế độ nguỵ vào viện trợ Mỹ đã tạo nên một tỷ lệ nghiêm trọng: xuất khẩu chỉ bằng 1/10 nhân khẩu. Hơn nữa, viện trợ Mỹ tuy nhiều, song vẫn không sao đáp ứng đủ những tổn phí ngày càng tắng của chiến tranh xâm lược. Vì thế nạn thiếu hụt ngân sách đã diễn ra gần như thường xuyên buộc chính quyền nguỵ phải vơ vét thuế và lạm phát tiền tệ liên tục, khiến giá cả tăng vọt và đời sống của người lao động, dân nghèo luôn luôn bấp bênh không ổn 2. Về mặt văn hoá, xã hội, quân viễn chinh mỹ vào xâm lược miền nam không chỉ gieo rắc bom đạn và hoá chất độc mà còn truyền bá trong thanh niên ta ở vùng địch chiếm đóng những nọc độc của “lối sống Mỹ” đồi truỵ. Nó huỷ hoại nền tảng văn hoá dân tộc, hạ thấp phẩm giá con người và gây ra những tệ nạn xã hội trầm trọng, khiến những người yêu nước và có lương tri không thể không lo lắng, bất bình.
__________

1. Theo thống kê của chính quyền nguỵ:
   - Mỹ đã viện trợ cho chế độ nguỵ 5 tỷ 981 triệu đô la trong chiến tranh cục bộ so với 2 tỷ 181 triệu đô la trong chiến tranh đặc biệt.
   - Từ năm 1964-1969, tỷ lệ thành phần kinh tế thương nghiệp lên tới 59% ( chủ yếu là tiêu thụ hàng hoá Mỹ, Nhật). Nông nghiệp 30% và công nghiệp chỉ có 11%.
   - Năm 1964, diện tích canh tác ở miền nam là 3.042.420 héc –ta đến năm 1966-1967 chỉ còn 2.028.700 héc-ta. Năm 1963 miền nam xuất khẩu gần 30 vạn tấn đến năm 1967 đã phải nhập khẩu 1 triệu tấn gạo và bột mì.
2. Năm 1965 ngân sách chính quyền nguỵ thiếu hụt 22 tỷ tiền miền nam, năm 1968 thiếu hụt đến 47 tỷ.
   - Khối lượng tiền tệ năm 1964 có 27 tỷ 143 triệu, năm 1968 lạm phát vọt lên 124 tỷ đồng.
   - Giá cả năm 1968 so với năm 1963 tăng hơn  3 lần ( 309,7%).

Có thể nói, những hoạt động kinh tế và văn hoá, xã hội của Mỹ một bộ mặt đã tạo ra cơ sở xã hội cho chủ nghĩa thực dân mới, bao gồm những kẻ ủng hộ hoặc trực tiếp tham gia cuộc chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ như bọn tư sản mại bản, bọn địa chủ tư sản hoá, bọn  quân phiệt và chính sách xôi thịt, bọn bồi bút, lưu manh,.... sống bám và làm giàu nhờ Mỹ và chiến tranh xâm lược. Đồng thời mặt khác, nó cũng lại tạo ra lực lượng chống đối đông đảo trong các tầng lớp nhân dân lao động, trí thức và học sinh yêu nước. Trong đó có một số bộ phận chính quyền và quân đội nguỵ sẵn sàng tham gia hoặc hưởng ứng các phong trào đòi quyền dân sinh, dân chủ, bảo vệ chủ quyền, đòi chấm dứt chiến tranh xâm lược, bảo vệ hoà bình.

Trong bối cảnh chính trị mà tâm trạng chống đối đế quốc Mỹ ngày càng phát triển rộng rãi và sâu sức như thế, Những thắng lợi quân sự vang đội của cách mạng trên chiến trường và ngay tại các trung tâm đầu não của Mỹ, nguỵ, đã có sức mạnh rất lớn. Nó cổ vũ và tổ chức quần chúng nhân dân ta ở cả nông thôn và thành thị đoàn kết đấu tranh phối hợp với các hoạt động tác chiến của lực lượng vũ trang cách mạng tiến công và chống địch càn quét, bình định.

Ngay từ tháng 8 năm 1965, khi quân Mỹ đổ bộ áo ạt vào miền nam, phong trào đấu tranh chính trị của đồng bào ta đổ ra mạnh mẽ và rộng khắp, với những cuộc biểu tình chống Mỹ đông tới 23 vạn người, từ nông thôn kéo vào thị xã, thị trấn và căn cứ quân sự của Mỹ. Năm 1966 và năm 1967, nổi lên phong trào đấu tranh chống Mỹ rải hoá chất độc, có cuộc đông tới trên 10 vạn người, lôi cuốn cả binh lính nguỵ và gia đình họ tham gia. Nhiều cuộc đấu tranh trực diện chống quân Mỹ đi càn quét, cài ủi làng xóm đã giành đợơc thắng lợi rõ rệt. Nhiều cụ già, phụ nữ tay không chặn đứng xe ủi đất, xe thiết giáp của Mỹ không cho chúng dày xéo mùa màng, nhà cửa, và xúc tát gom dân về các trại tập trung. Chiến tranh càng quyết liệt thì  phong trào đấu tranh chính trị chẳng những không sụp xuống mà càng được đẩy lên và có hiệu qủa tích cực, nhất là ở các đô thị. Cuộc đấu tranh của đồng bào đô thị bắt từ những hoạt động bảo vệ văn hoá dân tộc, bảo vệ  nhân phẩm, đòi quyền dân sinh dân chủ, dần dần phát triển thành phong trào đấu tranh mạnh mẽ chống “lệ thuộc ngoại bang”. Đây thực chất là cuộc đấu tranh chống sự xâm lược và nô dịch của đế quốc Mỹ. Nhất là phong trào học sinh và sinh viên chống Mỹ liên tục diễn ra trong suốt năm 1967, khi âm ỉ, lúc sôi sục dưới nhiều hình thức cùng với phong trào đấu tranh của đồng bào nông thôn đã hỗ trợ mạnh mẽ cho các cuộc tiến công quân sự, làm nên nhnữg thắng lợi to lớn của quân và dân ta trên hai mặt trận, đánh bại kế hoạch chiến lược “tiêu diệt” và “bình định” của địch.

Trải qua hai mùa khô  năm 1965-1966 và 1966-1967 đế quốc Mỹ đã dùng tới 90% quân nguỵ, có lúc tăng thêm một số đơn vị quân viễn chinh Mỹ để thực hiện các kế hoạch “bình định” nông thôn đầy tham vọng đó. Âm mưu của chúng thật thâm độc và lực lượng chúng ném bom vào đó cũng không phải ít. Thế nhưng, chúng dùng đội quân tay sai đã bị suy yếu sau “chiến tranh đặc biệt” vào công tác “bình định”, tức là lấy cái yếu của chúng đương đầu với cái mạnh của ta. Do những mâu thuẫn cơ bản trong chính sách “bình định”, đế quốc Mỹ đã không thể thực hiện được những mong muốn chủ quan của chúng.

Chúng muốn lấn đất giành dân, song do ta kiên quyết bám đất, giữ đất, giữ dân thực hiện khẩu hiệu “một tấc không đi, một ly không rời”, bất chấp khủng bố và đàn áp nên chúng tuy dốc sức lớn mà chỉ lấn chiếm được một số nơi. Mỹ - nguỵ muốn dịnh định nông thôn, phát triển cách mạng, xây dựng nông thôn, song “bình định”không được, lại quay ra điên cuồng tàn phá nông thôn. Chúng định dùng chính sách “đô thị hoá cưỡng bức” tập trung dân về đô thị để dễ bề kiểm soát và lừa bịp nhân dân. Song càng làm như vậy chúng càng làm tăng thêm những mâu thuẫn vốn đã tích tụ ở các dodo thị, thúc đẩy đồng bào ta đứng lên đấu tranh ngày càng quyết liệt, khiến chương trình “bình định” không thực hiện được mà tình hình chính trị các đô thị lại càng rối ren thêm. Chẳng những chúng không ổn định nổi bộ máy chính quền ở cơ sở đã suy yếu trước đây mà ngay tại các vùng chúng cho là đã “bình định”,  những thủ đoạn mua chuộc bịp bợm của chúng đều bị vạch trần và bị chống lại.

Qua đấu tranh chính trị, cơ sở cách mạng trong các thành phố, thị xã và thị trấn ngày càng phát triển và củng cố. Số “ấp chiến lược” mà chúng cố gắng dựng lại thường xuyên bị phá đi, phá lại. Trong khi đó hệ thống làng xã chiến đấu của ta vẫn phát triển, làm hạt nhân cho phong trào nổi dậy giành quyền làm chủ thôn xã và phong trào chiến tranh du kích ở địa phương.

Kẻ địch muốn hạn chế và tiêu diệt chiến tranh du kích bằng cách “tát nước để bắt cá” tức là tách rời du kích với nhân dân, song chiến tranh du kích chẳng những vẫn phát triển ngày càng mạnh ở vùng nông thôn đồng bằng Nam Bộ, đồng bằng miền Trung Bộ, mà còn lan sâu vào các vùng ven và bên trong các thành thị. Ngược lại, chính các kế hoạch “bình định” của chúng đã bị cao trào chiến tranh du kích kết hợp với đấu tranh chính trị và các đòn tiến công của bộ đội chủ lực ta phá vỡ. Lực lượng bảo an, dân vệ và “cán bộ bình định” bị tiêu diệt từng mảng. Đại bộ phận các đơn vị chủ lực quân nguỵ, cả một phần quân mỹ và quân chư hầu bị phân tán, giam chân trong các kế hoạch “bình định” và bị đánh thiệt hại nặng. Điều đó đã tạo thuận lợi cho các đơn vị chủ lực ta tập trung lực lượng, chủ động đánh những đòn lớn ở các hướng được lựa chọn 1 .     

Tuy nhiên, cần ghi nhận một điều là trong cuộc đấu tranh toàn diện nhằm ngăn chặn, đẩy lùi từng bước chương trình bình định của Mỹ - nguỵ, phong trào cách mạng đã phải vượt nhiều thử thách gay go và chịu những tổn thất không lường. Tổn thất không chỉ về lực lượng. của cải, mạng sống cùng nhân phẩm con người mà việc phân bố lực lượng cách mạng ở các vùng nông thôn thường xuyên bị địch xáo trộn. Có những lúc, những nơi bị mất dân, mất đất, thực lực hao mòn, thế tiến công tạm thời lắng xuống phải mất thời gian mới hồi phục lại được . Còn những người, những gia đình yêu nước, trung thành tận cùng với cách mạng, với kháng chiến lại phải chịu những mất mát không gì bù đắp được.
_________

1. Theo thống kê của chính quyền nguỵ, năm 1965 quân đội chúng chỉ đóng ở 2.900 đồn bốt, đến năm 1967 phải rải quân ra đến 4.900 đồn bốt để “bình định nông thôn”.

Tóm lại, quân dân miền Nam, với quyết tâm rất cao, với tinh thần đấu tranh bền bỉ kiên cường, không quản hy sinh, tổn thất, với thế trận tiến công và phản công của chiến tranh nhân dân, đã liên tiếp bẻ gãy các cuộc hành quân “bình định nông thôn” của đế quốc Mỹ. Trong chiến tranh xâm lược cục bộ ở miền Nam nước ta, nếu đế quốc Mỹ đã thua trong các kế hoạch “tìm diệt” thì chúng cũng thiệt hại nặng trong các kế hoạch “bình định nông thôn”. Thất bại cay đáng này đã buộc tổng thống Giôn-xơn phải triệu đại xứ Mỹ Ca- bốt Lốt cùng phụ tá “bình định” là viên tướng CIA lão luyện Lên-xđên về nước. Ngày 27 tháng 4 năm 1967, Bân-cơ được cử làm đại xứ Mỹ thay Lốt và toàn bộ chương trình “bình định” được chuyển giao cho tướng Oét-mo-len, với người phụ tá “bình định” là Cô-mơ cũng là quan chức CIA cao cấp.

“ Lịch sử bình định ở miền Nam Việt Nam là một bảng kê những kế hoạch to lớn bị sụp đổ, những nghị lực vô hạn của các cố vấn có tài năng tan thành mây khói”1 . Tướng tổng chỉ huy quân viễn chinh Mỹ Oét-mo-len dù có thâu tóm luôn cả quyền trực tiếp điều hnàh các kế hoạch “bình định” cũng không thay đổi được tình thế ngày càng bất lợi cho Mỹ. Chương trình “bình định” do nhiều trung tâm nghiên cứu chiến lược của Mỹ hoạch định, dù được các cố vấn Mỹ thường xuyên rút kinh nghiệm và điều chỉnh vấn dẫm chấn tại chỗ và ngày càng có xu thế thụt lùi.
____________

1. Pi-tơ Át-nét, phóng viên hãng Thông tấn Mỹ AP, xác nhận ngày 8-1-1967.


 Về hình thức bề ngoài, miền nam Việt Nam có vẻ bị phân chia làm ba vùng như phương án của các cố vấn Mỹ đã vạch1 . Nhưng về thực chất, ngay cả trong vùng được Mỹ coi là đã kiểm soát chặn chẽ, cũng phát triển những cơ sở cách mạng và cũng là địa bàn mà các lực lượng cách mạng có thể tiến hành đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang, hoặc kết hợp cả hai mặt đấu tranh vào bất cứ lúc nào. Điều đó đã được chứng minh rất rõ rằng bằng cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968.

Hãy dành cho các nhà chiến lược Mỹ tự đánh giá. Họ cho rằng bình định là “một điều hão huyền cho đến cuối năm 1968 khi mà các hậu quả quân sự, chính trị và kinh tế của chiến tranh đã phá huỷ mọi hy vọng mang manh còn sót lại của những cố gắng yếu đuối đó. Bình định ít nhất là về mặt kết hợp chính trị và chiến tranh là nạn nhân của chiến tranh cục bộ của Mỹ”. Họ còn cho rằng “nguyên nhân quan trọng nhất của thất bại trong cố gắng bình định của Mỹ là phương pháp tiến hành chiến tranh và tác động kinh khủng của nó đối với con người. Sự ủng hộ của Mỹ đối với cơ cấu chính trị của Sài Gòn cũng là một vấn đề nghiêm trọng”2 . Điều này đúng nhưng mới chỉ từ phía Mỹ.
__________

1. Theo thống kê của nguỵ:
   - Năm 1965 số dân vùng chúng kiểm soát là 8.791.000, vùng giải phóng là 6.575.000, vùng tranh chấp là 1.349.000.
   - Năm 1967: số dân vùng chúng kiểm soát là 8.877.000, vùng giải phóng là 5.300.000, vùng tranh chấp là 2.800.000.
   Đó là những con số phản ánh phần nào tính chất quyết liệt của mặt trận “bình định” và “chống bình định”. Dù đã thổi phồng, Mỹ và chính quyền nguỵ cũng chỉ dám công bố kết quả công tác “bình định” trong thời kỳ này là 13%.
2. Gabriel Kolkô: Anatomy of a war (Giải phẫu một cuộc chiến tranh), Pantheon booke, New York, 1985.

Cần phải nói rõ rằng, chính sức mạnh sáng tạo của trận địa lòng dân có tổ chức là cội nguồn cuộc chiến tranh toàn dân, toàn diện của ta, đã trực tiếp đẩy lùi và phá vỡ các kế hoạch bình định nông thôn trong chiến lược chiến tranh cục bộ của đế quốc Mỹ.

Đi đôi với việc tăng cường và mở rộng cuộc chiến tranh xâm lược thực dân kiểu mới ở nam Việt Nam, đế quốc Mỹ đã dùng các hình thức liên tiếp chống phá miền bắc xã hội chủ nghĩa. Cuối cùng, chúng phát động cuộc chiến tranh phá hoại chủ yếu bằng không quân.

Trong bảng tổng kết thất bại của Mỹ ở Việt Nam 1, tướng Mỹ Mác-xoen Tay-lơ xác định: “chưa có vấn đề nào trong tình hình Việt Nam đã gây nên cuộc tranh cãi và thảo luận dài hơn” trong giới cầm quyền Mỹ là việc dùng không quân đánh phá miền bắc. Trong tập hồi ký viết về cuộc chiến tranh Việt Nam trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, Giôn-xơn đã để nhiều tâm sức và một phần quan trọng cuốn sách trình bày những sự kiện, những tình huống gay cấn phải xử lý khi chính quyền Mỹ điều hành cuộc hiến tranh không quân đánh phá miền bắc Việt Nam.

Từ năm 1961, khi bắt đầu cuộc “chiến tranh đặc biệt” ở miền nam, đế quốc Mỹ chủ trương tiến hành một chiến dịch bí mật phá hoại miền bắc. Ý đồ của Mỹ là muốn gây “ một cuộc chiến tranh du kích”
____________

1. Maxwell D. Taylor: Resposability and Response, ( Trách nhiệm và sự phản ứng), 4-1967.


ngay trong nội địa miền bắc dưới hình thức phá hoại vũ trang kết hợp với đẩy phong trào phản cách mạng địa phương. Biện pháp là tung gián điệp, dùng máy bay thả truyền đơn, mở những hoạt động biệt kích.... riêng từ năm 1961 đến 1963, đã có 38 vụ thả biệt kích (những bọn được thả xuống đều bị bắt gọn).
   
Năm 1964, ở miền nam Việt Nam, đế quốc Mỹ đã đưa cuộc “chiến tranh đặc biệt” lên mức cao nhất, nhưng vẫn thấy thất bại. Họ nhận định nguyên nhân chính làm cho cách mạng miền nam đứng vững và mạnh lên được là do có sự chỉ đạo và tổ chức chi viện người, trang bị của miền Bắc. Bộ trưởng quốc phóng Mỹ Mắc Na-ma-ra đã trực tiếp nghiên cứu các kế hoạch chống bắc Việt Nam. Họ đã quyết định đẩy cao mức độ phá hoại miền bắc, vạch ra và triển khai “kế hoạch tác chiến 34A” ( Plan – 34A) bắt đầu từ ngày 1 tháng 2 năm 1964, nhằm phá hoại kinh tế, chính trị ở nội địa miền bắc với nhịp độ và quy mô nâng dần lên. Với kế hoạch Đê-xô-tô, Mỹ cho các tàu khu trục xâm nhập vịnh Bắc Bộ, đe doạ, uy hiếp miền bắc. Họ cho máy bay U-2 trinh sát, gây các vụ biệt kích phá hoại như phá cầu Hang ở Tĩnh Gia, Thanh Hoá ( ngày 12-6-1964), tập kích nhà máy điện Đồng Hới ( ngày 30-61964), tập kích đảo Hòn Mê – Hòn Ngư (30-7-1964).
   
Ngày 31 tháng 7, tàu khu trục Ma-đốc vào khu vực phái nam đảo Cồn Cỏ, bắt đầu “hải trình” do thám và uy hiếp dọc bờ biển của ta. Máy bay Mỹ từ phía Lào sang bắn phá đồn biên phòng Nậm Cắn và làng Nọng Dẻ ( Nghệ Tĩnh).
   
Trước tình hình đó, ngày 2 tháng 8 năm 1964, lực lượng hải quân ta thuộc phân đội 3 gồm 3 tàu phóng lôi xuất kích tiến công tàu khu trục Ma-đốc đang vào sâu hải phận của ta ở vùng biển giữa đảo Hòn mê và Lạch Trường ( Thanh Hoá).
   
Tàu Ma-đốc hoảng sợ, phải quay mũi vừa dùng súng đại bác trên tàu bắn chặn, vừa gọi máy tay đến yểm trợ và cuối cùng đã phải tháo chạy khỏi vùng biển nước ta.
   
Nhưng đến đêm ngày 4 tháng 8 năm 1964, chính quyền Giôn-xơn lại dựng lên vụ ta tấn công tàu Ma-đốc lần thứ hai ở ngoài khơi vịnh Bắc Bộ thuộc hải phận quốc tế để lấy cớ ném bom 4 căn cứ hải quân của ta và một kho dầu ngày 5 tháng 8 năm 1964. Không quân Mỹ đã bị đánh trả quyết liệt, những máy bay và người lái Mỹ đầu tiên đã bị bắn rơi và bị bắt ở miền bắc nước ta.

Đặc biệt trước nguy cơ thất bại của chiến lược “chiến tranh đặc biệt” ở miền nam, từ ngày 7 tháng 2 năm 1965, đế quốc mỹ đã quyết định phát động cuộc chiến tranh không quân đối với miền bắc. Trong báo cáo trước “tiểu ban điều tra về cuộc chiến tranh không quân ở miền bắc Việt Nam” của Uỷ ban quân bị thượng nghị viện Mỹ ngay 25 tháng 8 năm 1967, Mắc Na-ma-ra, Bộ trưởng quốc phòng Mỹ cho biết : “chiến dịch ném bom bắt đầu khi người nam Việt Nam (tức chế độ nguỵ) đanh bị thất bại về quân sự”. tướng Uy-lơ, Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ nói rõ hơn, “năm 1965, chúng ta (Mỹ) tiến hành hai hành động quan trọng nhằm làm đảo nược chiều hướng không thuận lợi hhồi đó Đông – Nam Á. Đó là việc khởi xướng chiến dịch không quân chống bắc Việt Nam và việc triển khai lực lượng chiến đấu trên bộ của Mỹ ở miền Nam. Hành động gồm hai yếu tố liên quan với nhau này nằm trong chiến lược rộng rãi nhằm đẩy lùi bước tiến ngày càng thuận lợi của cộng sản ở nam Việt Nam, giành lại quyền chủ động từ tay đối phương” (Tài liệu mật Bộ quốc phòng Mỹ).
   
Học thuyết quân sự Mỹ coi việc đánh phá hậu phương của đối phương là một mục tiêu chiến lược có tầm quân trọng quyết định, vì đó nhằm phá hoại tận gốc tiềm lực quân sự, kinh tế, loại bỏ khả năng duy trì chiến tranh. Mục tiêu này cảng quan trọng khi quy mô chiến tranh mở rộng, tính chất chiến tranh ngày càng hiện đại, sự tiêu hao và yêu cầu bổ sung của tiền tuyến miền nam ngày càng lớn. Đế quốc Mỹ coi miền bắc là nguồn gốc sức mạnh của cuộc “chiến tranh nổi dậy” của miền nam và là “hiểm hoạ số 1”. Từ năm 1961, khi tướng Tay-lơ cầm đầu một phái đoàn của ông đã nhắc nhở mọi người chú ý tới một thực tế là nguồn gốc sức mạnh thực sự của quân du kích ở  miền nam Việt Nam không phải chỉ là ở phạm vi nam Việt Nam mà là ở bắc Việt Nam. Theo họ, việc chỉ đạo, tiếp tế, tăng viện trợ đều từ miền bắc vào. Vì vậy, cuộc chiến tranh phá hoại chủ yếu bằng không quân ở miền bắc là một bộ phận không thể tách rời của cuộc chiến tranh trên bộ. Đế quốc Mỹ coi việc đánh phá miền bắc là đánh phá hậu phương của chiến tranh cách mạng miền nam và cũng là hậu phương của cách mạng Lào và Cam-pu-chia. Chiến tranh phá hoại chủ yếu bằng không quân dối với miền bắc là biện pháp phải có, chứ không phải thay thế cho chiến tranh trên bộ ở nam Việt Nam. Do đó, nó gắn liền với nhịp độ tiến triển của cuộc chiến tranh ở nam Việt Nam.
   
Đế quốc Mỹ coi đây là một cuộc thí nghiệm quan điểm mới về chiến tranh hạn chế. Nó thực hiện ở khu vực nhỏ, không cần dùng đến lực lượng hậu bị, không nguỵ hiểm dẫn đến đại chiến, không đảo lộn quốc sách,không trở ngại đến chính trị. Đó là bước thực nghiệm lý luận về chiến tranh phá hoại bằng không quân đánh vào một nước có chủ quyền lại nằm trong hệ thống xã hội chủ nghĩa. Các nhà chiến lược Mỹ cho rằng “ chiến tranh từ trên không thật dễ trông thấy đối với người Mỹ bình thường và cuộc chiến tranh không quân ở Đông Dương là rẻ về mặt sinh mạng người Mỹ”1 .
   
Đế quốc Mỹ cho rằng: không quân là quyết định, không quân là công cụ chiến thắng. Bằng không quân, họ có thể đạt bất cứ mục tiêu nào
__________

1. Raphael Littauer – Narman Uphoff: The air war in Indochina, ( Cuộc chiến tranh không quân ở Đông Dương), Beacon Press Boston, 1972.

trên thế giới này. Tướng tham mưu trưởng không quân Mỹ Lơ-may tuyên bố là phải “đánh vào tất cả cơ sở do con người xây dựng ở Việt Nam, phá hoại lớn nhất và tốt nhất, và không bao giờ ngừng lại khi còn hai viên gạch dính vào nhau, nhằm kéo lùi miền Bắc trở lại thời kỳ đồ đá”. Giới cầm quân sự Mỹ đánh giá “ dưới bom đạn Mỹ, Bắc Việt Nam không chịu nổi vài tuần”. “ Các cuộc ném bom đầu tiên bắt đầu với hy vọng là nó sẽ làm cho Hà Nội phải quỳ gối trong vòng 2 đến 6 tháng”1 .

Với quan điểm trên, Mỹ đã vạch kế hoạch tiến hành chiến tranh phá hoại bằng không quân đối với miền bắc. Mục tiêu cơ bản của nó là  nhằm cứu vãn tình hình nguy khốn của Mỹ và chế độ nguỵ ở miền nam, hỗ trợ giành thắng lợi cho cuộc chiến tranh thực dân kiểu mới của Mỹ. Để đạt được mục đích cơ bản đó, mục tiêu cụ thể của cuộc chiến tranh phá hoại là làm lung lay quyết tâm giải phóng miền nam của quân và dân ta ở cả hai miền ( theo tướng Tây-lơ, đây là điểm quan trọng nhất), ngăn chặn sự chi viện của miền bắc đối với miền nam, nhằm cô lập và tiêu diệt cách mạng miền nam, củng cố tinh thần nguỵ quyền và quân nguỵ đang suy sụp, phá hoại công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm suy yếu tiềm lực kinh tế, quốc phòng của miền bắc. Với những mục đích đó, đế quốc Mỹ dự tính sẽ buộc nhân dân ta phải tiếp nhận thương lượng giải quyết cuộc chiến tranh ở miền nam theo những điều kiện có lợi cho Mỹ. Ngoài ra dùng không quân đánh phá miền bắc, đế quốc Mỹ còn nhằm đánh một đòn ngăn đe vào hệ thống xã hội chủ nghĩa, hòng uy hiếp tinh thần chống đế quốc của các nước trung lập và phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới.
   
Biện pháp tiến hành của Mỹ là leo thang từng bước với quy mô tăng dần và tính chất ngày càng ác liệt.
____________

1. Báo Mỹ New York times, ngày 5 tháng 6 năm 1967 và Tài liệu mật của Bộ quốc phòng Mỹ.

Đế quốc Mỹ cho rằng, với lực lượng không quân và hải quân hiện đại, với khối lượng bom đại khổng lồ, không một sức mạnh nào có thể chống lại được, họ nhất định có thể đạt được dễ dàng những mục tiêu chiến lược mà họ mong muốn, cuối cùng là buộc nhân dân ta phải khuất phục và Mỹ sẽ thực hiện được chính sách thực dân mới ở miền nam nước ta.

Mỹ cho rằng, với sức mạnh bom đạn, chỉ trong một thời gian ngắn, có thể triệt phá mọi đường giao thông thuỷ bộ của ta, chia cắt hẳn hai miền nam bắc, thực hiện ý đồ ngăn cản đồng bào miền bắc làm tròn nghĩa vụ thiêng liêng với đồng bào miền nam ruột thịt.

Các nhà chiến lược Mỹ tính rằng, với sức mạnh công phá của không quân và hải quân hiện đại, chỉ trong một thời gian ngắn, có thể làm tê liệt đời sống kinh tế và văn hoá của nhân dân ta, phá hoại tiềm lực quốc phòng và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hôi ở miền bắc Việt Nam.
Đó là Mỹ ý vào sức mạnh quân sự của mình với một lực lượng nhiều, đồng bộ, nhiều kiểu loại. Máy bay của Mỹ có tốc độ nhanh, bán kinh hoạt động rộng, thời gian hoạt động lâu, có thể bay ở nhiều độ cao và thời tiết khác nhau, mang được nhiều vũ khí, bom đạn, có độ chính xác cao, uy lực lớn. Mỹ lại có một hệ thống căn cứ không quân và hải quân gần nước ta, có khả năng điều động và triển khai lực lượng nhanh.Đồng thời, có đội ngũ lái máy bay có kinh  nghiệm, được trang bị đầy đủ phương tiện.

Nếu đánh với một nước công nghiệp hiện đại với những mục tieu tập trung cao thì không quân Mỹ ắt có thể phát huy tác dụng chiến lược lớn hơn nhiều. Đặt trong điều kiện không gian hơi đặc biệt của chiến tranh Việt Nam, nước ta là nước sản xuất nông nghiệm, lạc hậu, mục tiêu nhỏ và rất phân tán. Nhân dân ta có quyết tâm cao, tổ chức phòng thủ tích cực, biết phòng tránh và sơ tán tốt, lại biết cách đánh trả hết sức kiên quyết nên đã hạn chế được hiệu lực thực tế của không quân Mỹ.

Đế quốc Mỹ chỉ nhìn thấy chỗ mạnh của quân Mỹ, mà chưa thấy hết những nhược điểm, khó khăn của nó.

Chỗ yếu cơ bản nhất vần là bản chất phi nghĩa và tính chất hạn chế của cuộc chiến tranh. Không quân Mỹ càng tăng cường đánh phá, đế quốc Mỹ càng bị cô lập về chính trị trên thế giới và ngay trong nước. Cuộc chiến tranh phá hoại miền bắc lại bị hạn chế trong khuôn khổ của chiến lược chiến tranh xâm lược ở miền nam, hình thành và phát triển phụ thuộc vào diễn biến chiến tranh ở miền nam. Mỹ phải vừa đánh vừa thăm dò, leo thang từng bước từ thấp tới cao. Do đó, cuộc chiến tranh manh tính chất bị động, mất yếu tố bất ngờ.

*   *

Trong giai đoạn “chiến tranh cục bộ” từ năm 1965 đến năm 1968, không quân Mỹ đã đánh phá miền bắc thành hai thời kỳ, tuỳ thuộc vào nhịp độ của cuộc chiến tranh xâm lược trên bộ ở miền nam Việt Nam: thời leo thang ( từ ngày 7 tháng 2 năm 1965 đến ngày 31 tháng 3 năm 1968), thời kỳ tụt thang (từ ngày 1 tháng 4 năm 1968 đến ngày 1 tháng 11 năm 1968). Thời kỳ leo lang, không quân Mỹ đánh theo ba bước:

Bước một: từ ngày 7 tháng 2 năm 1965 đến ngày 13 tháng 6 năm 1965, khi cuộc “chiến tranh đặc biệt” ở miền nam lên đỉnh cao, thực hiện kế hoạch “sấm rền” đánh phá vĩ tuyến 17 ra vĩ tuyến 20. Mục tiêu đánh phá là các doanh trại quân đội, các kho tàng quân sự, hậu cần, các trục giao thông, một số nông trường, công trường, xí nghiệp trong khu vực từ Vĩnh Linh đến Thanh Hoá. Có những trận lớn như đánh xóm Bang - Nghệ Tĩnh ( ngày 2 tháng 3 năm 1965 với 123 lần/chiếc máy bay), Đô Lương ( ngày 19 tháng 3 năm 1965, với 120 lần/ chiếc), cầu Hàm Rồng và Đò Lèn ( ngày 3 và 4 tháng 4 năm 1965 với hơn 100 lần/chiếc máy bay),.....

Bước hai: từ ngày 22 tháng 2 năm 1967 đến ngày 31 tháng 3 năm 1968, khi bị ta đánh mạnh ở miền nam, nhất là từ Tết Mậu Thân, không quân Mỹ leo thang lúc lên cao, đánh phá cả Hà Nội, Hải Phòng ( từ ngày 19 tháng 5 năm 1967 đánh sâu vào nội thành Hà Nội). Đồng thời Mỹ sử dụng pháo binh bắn sang bắc giới tuyến quân sự tạm thời ( ngày 22 tháng 2 năm 1967). Cuộc đánh phá quyết liệt tập trung vào cán xoong, nơi yết hầu của tuyến đường Trường Sơn và toàn bộ 6 hệ thống mục tiêu then chốt: đường giao thông, kho nhiên liệu, điện lực, công nghiệp, một số cơ sở quân sự và hệ thống phòng không.

Ngày 1 tháng 11 năm 1968, đế quốc Mỹ ngừn ném bom miền bắc. Như vậy, từ bắt đầu chiến tranh phá hoại, sau hai tháng, không quân Mỹ mới đánh ra Thanh Hoá, sau 5 tháng ra đường giao thông Hà Nội – Lào Cai, sau 8 tháng ra đường giao thông Hà Nội - Lạng sơn, sau 17 tháng ra khu vực ngoại vi Hà Nội - Hải Phòng. Sau hơn 2 năm mới đánh thẳng vào nội thành Hà nội, Hải Phòng và các khu vực công nghiệp. Mục tiêu cơ bản chủ yếu là đánh giao thông, phá các kho hàng. Nhưng là cuộc chiến tranh leo thang nên Mỹ tổ chức đánh từ ngoài vào trong , từ xã đến gần.

Quy luật đánh phá là xen kẽ, đánh phá rộng rãi với tổ chức những đợt đánh lớn vào các mục tiêu có tầm quan trọng về chiến lược để gây sức ép với ta. Cũng có những lúc ngừng ném bom trong thời gian ngắn để thăm dò.

Đế quốc Mỹ đã từng bước huy động lực lượng lớn không quân và hải quân. Thời kỳ leo thang cao nhất là vào tháng 8 năm 1967, đã huy động hàng nghìn máy bay chiến đấu chiến thuật, xuất kích trung bình một ngày 90 - 100 lần/chiếc, ngày cao, hơn 400 lần/chiếc. Về máy bay ném bom chiến lược B-52, ngày cao nhất, sử dụng trên 100 lần/chiếc. Hơn 40 loại máy bay hiện đại của không quân và hải quân Mỹ đã được  sử dụng được1 .Lực lượng hải quân lúc cao huy động bộ phận chủ yếu của Hạm đội 72 .
___________

1. Như F4, A-7,B-52, máy bay tiếp dầu KC-35, máy bay trinh sát và nhiễu điện tử EC, RB-6,.....
2. Gồm hơn 190 tàu, có 86 hạm tàu chiến đấu, riêng ở  Vịnh Bắc Bộ, thường xuyên có 2-3 hàng không mẫu hạm. 12-22 khu trục hạm, 1 đến 3 tuần dương hạm, 2-4 tầu ngầm.....
 
Nói chung, Mỹ đã huy động khoảng 31% toàn bộ lực lượng không quân chiến thuật thường trực của không quân Mỹ. 30% máy bay B-52, 43% tàu chở máy bay chiến đấu của hải quân Mỹ, gần 60% tàu tác chiến hạm đội 7.

Mỹ đã dùng một khối lượng rất lớn bom đạn và nhiều chủng loại máy bay, tàu chiến đánh phá miền Bắc1. 

Về tính chất hiện đại của chiến tranh, giới quân sự Mỹ xác định nhận rằng trong lịch sử hàng không Mỹ, chưa bao giờ xuất hiện những loại máy bay mới, nhiều vũ khí mới và nhiều chiến thuật mới đến như vậy.

*   *

Ngày 5 tháng 8 năm 1964, sau khi dựng lên vụ vịnh Bắc Bộ, tổng thống Mỹ giôn-xơn đã ra lệnh sử dụng máy bay chiến đấu cất cánh từ 2 hàng không mẫu hạm Ticonđơrega và Constellation đánh phá nhiều nơi trên miền bắc như Vinh, Bến Thuỷ, cửa sông Giang, Lạch Trường (Thanh Hoá), thị xã Hòn Gai. Do đã dự kiến trước đế quốc Mỹ có thể dùng không quân đánh miền bắc, quân và dân ta đã được chuẩn bị trước, nên không bị bất ngờ. Cuộc đánh trả dũng cảm, mưu trí, bắn rơi 8 máy bay, nhiều phi công Mỹ bị chết. ta bắt sống trung uý lái máy bay Mỹ đầu tiên E-vơ-rét An-va-rê ở Hòn Gai.
___________

1. Chỉ tính trong giai đoạn chiến tranh cục bộ 1965-1968, đã ném bom 700 ngàng tấm bom đạn, năm cao nhất là 270 ngàn tấn (1967), trung bình 20 ngàn tấn/tháng, vượt tổng số bom dùng trong chiến tranh Triều Tiên (635.000 tấn), gấp 4 lần bom Mỹ ném xuống Nhật bản trong đại chiến thế giới lần thứ 2 (168.000 tấn). Cũng chỉ mới tính đến năm 1968, mỗi ki-lô-mét vuông ở miền bắc phải chịu đựng hơn 2 tấn bom, và mỗi đầu người 35kg bom. Mỹ đã sử dụng tới 29 kiểu bom phá, 13 kiểu bm sát thương, 8 kiểu tên lửa không đối đất và đối không, trong đó có bom bi, bom na-pan, bom từ trường, bom vô tuyến walleye 2, tên lửa Shrike, Bun-púp,......

Chiều ngày 6 tháng 8, trung đoàn máy bay Mig-17 của ta được tổ chức và huấn luyện ở nước ngoài, đã về nước chuẩn bị tham gia chiến đấu.

Ngày 7 tháng 8 năm 1964, trong buổi lễ tuyên dương công trạng các lực lượng vũ tranh đã lập công xuất sắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự và căn dặn: “Các chú đã thu được thắng lợi vẻ vang, nhưng chớ về thắng lợi mà tư mãn, chủ quan, khinh địch. Chúng ta phải biết rằng đế quốc Mỹ và tay sai “chết thì chết, nết không chừa” chúng còn nhiều âm mưu hung ác”.

Ngày 18 tháng 11 năm 1964, đế quốc Mỹ lại cho máy bay đánh phá vùng phía tây tỉnh Quảng Bình. Tại đây đại đội 3 pháo cao xạ đã bắn rơi các máy bay F101, T-28. Trong trận chiến đấu này, giữa trận địa, chính trị viên đại đội Nguyễn Viết Xuân đã hô to khẩu hiệu “nhằm thẳng quân thù, bắn!”. Chính trị viên Xuân hy sinh, nhưng khẩu lệnh đó vừa thể hiện tư tưởng tiến công, khí phách cách mạng, cổ vũ mọi người quyết đánh và quyết thắng không quân Mỹ, vừa là sự khái quát cách đánh máy bay địch có hiệu quả, mở đầu cao trào thi đua hạ máy bay Mỹ.

Như vậy là từ ngày 7 tháng 2 năm 1965, đế quốc Mỹ quyết định mở rộng các hoạt động đánh phá thành cuộc chiến tranh phá hoại chủ yếu bằng không quân đối với miền bắc.

Chiến tranh đã lan rộng ra cả nước. Cuối tháng 3 năm 1965, Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 11 (đặc biệt) họp bàn về tình hình và nhiệm vụ cấp bách của cả nước. Riêng về miền bắc, hội nghị nhận định, chiến tranh đã vượt khỏi phạm vi miền nam lan đến miền bắc, tình hình nửa nước có chiến tranh, nửa nước có hoà bình đã biến thành tình hình cả nước có chiến tranh ở mức độ khác nhau. Trung ương Đảng xác định, miền nam vẫn là tiền tuyến lớn, miền bắc vẫn là hậu phương lớn, và đề ra nhiệm vụ cho miền Bắc là:

“Tiếp tục xây dựng miền Bắc, kết hợp chặt chẽ xây dựng kinh tế và tăng cường quốc phòng, kiên quyết bảo vệ miền bắc, đánh thắng cuộc chiến tranh phá hoại và phong toả bằng không quân và hải quân của địch, chuẩn bị sẵn sàng để đánh bại địch trong trường hợp chúng đưa cuộc chiến tranh phá hoại hiện nay đến một trình độ ác liệt gấp bội, hoặc chuyển nó thành một cuộc chiến tranh cục bộ cả hai miền nam lần miền bắc. ra sức động viên lực lượng của miền bắc chi viện cho miền nam, ra sức giúp đỡ cách mạng Lào”1 .

Hội nghị quyết định nhiệm vụ cấp bách của ta ở miền bắc lúc này là phải kịp thời chuyển hướng tư tưởng và tổ chức, chuyển hướng xây dựng kinh tế và tăng cường lực lượng quốc phòng cho hợp với tình hình mới. Miền bắc phải có đủ sức mạnh, kịp thời với yêu cầu tự bảo vệ, chống lại các cuộc ném bom bắn phá và phong toả của địch. Sẵn sàng đối phó với khả năng địch mở rộng chiến tranh ở bất cứ mức độ nào ở miền nam, miền bắc, cũng như ở Lào nhằm đáp ứng yêu cầu chi viện to lớn cho cách mạng miền nam trong tình hình mới. Đồng thời vẫn tiếp tục xây dựng cơ sở vật chất và kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội. Khẩu hiệu chung của miền Bắc là :xây dựng và bảo vệ miền Bắc, giải phóng miền Nam.

Cùng với quyết định chuyển hướng nền kinh tế sang thời chiến, Trung ương cũng quyết định phát động cuộc chiến tranh nhân dân chống chiến tranh phá hoại theo phương châm toàn dân, toàn diện, lâu dài, dựa vào sức mình là chính, đồng thời tranh thủ sự viện trợ quốc tế, trước hết là của các nước xã hội chủ nghĩa nghĩa anh em.

Chấp hành nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 11, quân và dân mièn bắc đã nhanh chóng tăng cường lực lượng phòng thủ đất nước, lực lượng vũ trang được mở rộng và được tăng cường về chất lượng.
____________

1. Một số văn kiện của Đảng về chống Mỹ, cứu nước, Nhà xuất bản Sự Thật, Hà Nội, 1985, t.I, tr 218.

Nhiều đơn vị phòng không được xây dựng và điều chỉnh bố trí để bảo vệ những khu vực mục tiêu quan trọng. Các tổ, đội bắn máy bay tầm thấp của dân quân tự vệ được tổ chức và triển khai rộng khắp. Không quân chiến đấu được quán triệt tư tưởng đánh tiêu diệt tận dụng yếu tố bất ngờ, đánh thật mưu trí và đánh thắng ngay trận đầu. Một lưới lửa đối không với nhiều loại lực lượng đã được triển khai, hình thành thế trận sẵn sàng tiêu diệt máy bay địch.

Mặc dù lực lượng không quân Mỹ có ưu thế hơn ta về số lượng cũng như về trình độ hiện đại, nhưng quân và dân miền bắc đã anh dũng ra quân, đánh địch những đòn nặng và bất ngờ ngay từ đầu ở các độ cao khác nhau. Chỉ trong bốn tháng đầu kể từ khi không quân Mỹ đánh phá liên tục miền bắc ( tháng 2 – 1965), hơn 400 máy bay Mỹ đã bị bắn rơi, nhiều lái máy bay bị chết và bị bắt sống. Ngày 15 tháng 3 năm 1965, dân quân xã Diễn Hưng, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An, đã dùng súng bộ binh băn rơi một máy bay A-4D, mở đầu chiến công dùng súng trường, trung liên, và đại diện bắn rơi máy bay hiện đại ở tầm thấp. Ngày 3 và ngày 4 tháng 4 năm 1965, lực lượng phòng không bảo vệ cầu Hàm Rồng và Đò Lèn thắng lợi, bắn rơi trên 40 máy bay Mỹ, bắt sống nhiều người lái, làm thất bại chiến thuật đánh phá ồ ạt ở độ cao trung bình của không quân Mỹ. Trong trận này, không quân ta lần đầu tiên xuatá trận, máy bay Mig-17 của ta đã bắn rơi 2 máy bay tiêm kích F-8U, mở ra lối đánh lấy ít thắng đông, lấy trang bị kém hiện đại thắng trang bị hiện đại hơn, đánh máy bay địch rơi tại chỗ, đặt cơ sở cho việc xây dựng truyền thống đơn vị, tạo được thế bất ngờ trong việc sử dụng binh chủng mới.

   Không quân Mỹ thường thay đổi thủ đoạn, tình hình lưới lửa phòng không quanh mục tiêu và cách đánh của ta. Một số thủ đoạn thường dùng của chúng là:
   - Luôn luôn thay đổi đường bay.
   - Luôn luôn thay đổi hướng tiếp cận mục tiêu.
   - Thay đổi thời gian đánh.
   - Cùng một lúc đánh nhiều mục tiêu khác nhau trong một khu vực để phân tán hoả lực phỏng không của ta.
   - Dùng nhiều loại máy bay khác nhau.
   - Áp dụng nhiều kỹ thuật gây nhiễu và gây nhiễu giả để lừa ta, ....

Địch càng đánh phá ác liệt, thủ đoạn chiến thuật, kỹ thuật thay đổi thì hình thức tác chiến và chiến thuật của các lực lượng phòng không, không quân ta cũng phát triển phong phú. Cách đánh bảo vệ mục tiêu trọng điểm và tên lửa được hình thành nhằm đánh trả thù thủ đoạn tập kích của máy bay địch ở độ cao lớn và trung bình đặc biệt của pháo cao xạ, cách đánh bất ngờ các máy bay Mỹ bay lẻ ban đêm, cách đánh bất phục kích trên đường bay của không quân chiến đấu,...v...v.. đã gây cho không quân Mỹ những thiệt hại ngày càng nặng. Ngày 24 tháng 7 năm 1965, bộ đội tên lửa thực hiện đánh phục kích ở Bất Bạt (Sơn Tây), hạ một tốp 3 máy bay F-4, mở đầu truyền thống vẻ vang của binh chủng. Các hoạt động của quân và dân ta trên mặt trận giao thông vận tải, chuyển hướng sản xuất, phòng tránh, sơ tán, chi viện cho miền nam và bạn Lào cùng đều giành thắng lợi.

Tháng 6 năm 1965, Chính phủ quyết định lập “Đội thanh niên xung phong chống Mỹ, cứu nước”, huy động hàng vạn thanh niên nam nữ lên đường làm nhiệm vụ chiến đấu và phục vụ chiến đấu. Hàng hoá vận chuyển vào khu 4, đi chiến trường miền nam và Lào đạt hàng chục vạn tấn. Kinh tế miền bắc đã chuyển hướng tích cực, công nghiệp được bố trí phân tán và tiếp tục cố gắng sản xuất. Riêng năm 1965, sản xuất nông nghiệp đạt 4 triệu rưỡi tấn lương thực. Trong khi đó, quân và dân miền nam tiếp tục giành thắng lợi ngày càng lớn.

Để khẳng định quyết tâm chiến đấu của nhân dân ta và nêu cao tính chất chính nghĩa của cuộc kháng chiến chống Mỹ, ngày 24 tháng 1 năm 1966, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư cho các vị đứng đầu các nước xã hội chủ nghĩa và nhiều nước khác, tố cáo tội ác chiến tranh của Mỹ và trình bày lập trường đúng đắn của Chính phủ ta.

Ngày 17 tháng 7 năm 1966, Người đã ra lời kêu gọi lịch sử toàn dân chống Mỹ, cứu nước : “Giôn-xơn và bè lũ phải biết rằng: chúng có thể đưa 50 vạn quân, 1 triệu quân, hoặc nhiều hơn nữa để đẩy mạnh chiến tranh xâm lược ở miền nam Việt Nam. Chúng có thể dùng hàng nghìn máy bay, tăng cường đánh phá miền bắc. Nhưng chúng quyết không thể lay chuyển được ý chí sắt đá, quyết tâm chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam anh hùng. Chúng càng hung hăng thì tội ác của chúng  càng thên nặng. Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm,20 năm hoặc lâu hơn nữa, Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố, xí nghiệp có thể bị tàn phá, song nhân dân ta quyết không sợ! không có gì quý hơn độc lập, tự do. Đến ngày thắng lợi, nhân dân ta sẽ xây dựng lại đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn!”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký sắc lệnh động viên cục bộ để tăng cường lực lượng quốc phòng.
Quân uỷ Trung ương đã chỉ đạo việc tập trung lực lượng đánh bại bước leo thang mới của không quân Mỹ và xác định: phải kết hợp chặt chẽ ba mặt là bảo vệ, bảo đảm giao thông và tổ chức vận tải, nhằm bảo đảm vững chắc và liên tục trên các tuyến đường từ ngoài vào nội địa, kể cả trường hợp địch phong toả đường biển, cũng như các tuyến đường vào phía nam quân khu 4, tuyến vận tải chiến lược Trường Sơn. quân uỷ Trung ương nhấn mạnh: việc bảo vệ các tuyến giao thông phải được coi là  một trong những nhiệm vụ chủ yếu trong việc đánh thắng chiến tranh phá hoại.

Chúng tập trung lực lượng phòng không đã được tăng cường để bảo vệ các tuyến giao thông, kể cả việc khắc phục mọi khó khăn, co động từng đơn vị tên lửa vào sâu hoạt động ở nam vĩ tuyến 20 trửo vào. Đồng thời, mở các đợt hiệp đồng tác chiến binh chủng với quy mô ngày càng lớn để bảo vệ các thành phố lớn và khu công nghiệp, nhất là thủ đô Hà Nội. Cuộc chiến đấu trên khu vực Hà Nội thực sự là một cuộc đọ sức quyết liệt về sức mạnh vật chất - kỹ thuật, ý chí và trí tuệ giữa hai bên. Mặc dù không quân Mỹ dùng mọi thủ đoạn xảo quyệt, chúng đã vấp phải sức chống trả mãnh liệt. Trận chiến đấu bảo vệ Hà Nội ngày 19 tháng 5 năm 1967 là một trong những trận máy bay Mỹ bị tổn thất lớn khi đánh vào thủ đô ta. Đối với ta, đây là một trận đánh hiệp đồng binh chủng tốt của bộ đội phòng không – không quân. Trong một ngày bắn rơi trên 10 máy bay Mỹ, bắt sống một số tên lái, hạ nhiều chiếc tại chỗ, có những chiếc rơi ngay trong khu vực Hà Nội, trên đường phố.

Gắn liền với tác chiến là việc xây dựng lực lượng theo phương châm vừa chiến đấu vừa xây dựng, giữ gìn và phát triển lực lượng ta, càng đánh càng mạnh, luôn luôn coi trong việc nâng cao chất lượng, lấy số lượng ít mà chất lượng cao để đánh thắng kẻ địch có số lượng đông. Chúng ta rất chủ trọng đến việc tổng kết kinh nghiệm, không ngừng hoàn thiện chiến thuật, kỹ thuật chiến đấu chống phương tiện kỹ thuật hiện đại của địch, kịp thời đổi mới cách đánh khi địch dùng các thủ đoạn xảo quyệt. Ta đã coi trọng các lực lượng phòng không của ba thứ quân, xây dựng công binh, pháo binh ven biển, lực lượng vận tải quân sự....

Sang năm 1968, so với lúc đầu chống chiến tranh phá hoại, số tiểu đoàn và trung đoàn cao xạ các loại tăng từ 2,2 đến 4,7 lần, số trung đoàn ra-đa cảnh giới tăng 2 lần,..v...v. Lực lượng phòng không của dân quân tự vệ đã được trang bị các súng máy cao xạ và súng máy bộ binh. Việc xây dựng lực lượng để chi viện cho miền Nam được tiến hành rất tích cực. Khối lượng hàng tiếp tế vận chuyển về chiến trường miền Nam tăng gấp bội.

Trong khói lửa chiến đấu chống chiến tranh phá hoại, miền Bắc đã trở nên ngày càng vững mạnh. Nông nghiệp và công nghiệp được giữ vững và phát triển. Giao thông vận tải bị địck tập trung lực lượng đánh phá cực kỳ ác liệt nhưng vẫn thông suốt. Các hoạt động văn hoá, giáo dục, ý tế đều duy trì tốt. Lực lượng quốc phòng được củng cố và lớn mạnh vượt bậc. Đời sống thời chiến của nhân dân căn bản được ổn định. Yêu cầu chiến đấu của bộ đội được bảo đảm. Sự nhất trí về tinh thần và chính trị của toàn dân được củng cố hơn bao giờ hết. Chế độ xã hội chủ nghĩa đã tỏ rõ tính hơn hẳn và sức mạnh to lớn của mình. Miền bắc đã phát huy mạnh mẽ tác dụng hậu phương lớn đối với tiền tuyến lớn miền nam. Miền bắc thực sự là một luỹ thép kiên cường.

Chẳng những nó đương đầu và đứng vững trước hàng triệu tấn bom đạn của Mỹ, mà còn không ngừng cung cấp sức người, sức của cùng đồng bào miền nam đánh giặc cứu nước, đồng thời làm nghĩa vụ quốc tế cao cả.

Vượt quan thử thách nghiêm trọng, bằng sức mạnh căn cứ địa cách mạng của cả nước, hậu phương lớn của tiền tuyến lớn miền nam.

*
*     *

Để đánh thắng cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, Đảng ta đã chủ trương phát động một cuộc chiến tranh nhân dân đất đối không chưa từng có trong lịch sử dân tộc và hiếm có trong lịch sử chiến tranh của thế giới. đường lối tiến hành chiến tranh của ta từ trước đến nay nhằm chống chiến tranh xâm lược nói chung vẫn là đường lối chiến tranh nhân dân với nội dung cơ bản là : cả nước một lòng, toàn dân đánh giặc dưới sự lãnh đạo của đảng của giai cấp công nhân, phát huy sức mạnh chiến đấu của cả dân tộc, để đánh thắng những đội quân xâm lược nhà nghề lớn mạnh của chủ nghĩa đế quốc.

Vận dụng và phát triển một cách sáng tạo trong điều kiện chiến đấu chống chiến tranh phá hoại, Đảng ta đề ra nội dung cụ thể là: Toàn dân đánh máy bay và tàu chiến dịch, toàn dân làm công tác phòng tránh, toàn dân bảo đảm giao thông vận tải. kết hợp chặt chẽ giữa chiến đấu và sản xuất, thực hiện chuyển hướng kinh tế để phục vụ quốc phòng, bảo đảm đời sống nhân dân, tiếp tục xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, làm tròn nhiệm vụ chi viện miền Nam và chi viện quốc tế.

Cuộc chiến tranh nhân dân chống chiến tranh phá hoại được tiến hành trên hậu phương lớn của cả nước. Một mặt về nhiệm vụ và tính chất, có là một cuộc chiến tranh giải phóng, mặt khác nó còn có nhiệm vụ và mang tính chất của một cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, là cuộc chiến tranh nhân dân chống chiến tranh phá hoại nhằm bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa, một nước độc lập, có chủ quyền, là thành viên của hệ thống xã hội chủ nghĩa. Đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng ta vì vậy nhằm cùng một lúc hoàn thành thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược trong một thời điểm cực kỳ quan trọng, trong những hoàn cảnh hết sức khó khăn và ác liệt.

Thực hiện đường lối và nhiệm vụ trên, Đảng ta đã phát động một cuộc chiến tranh toàn dân, toàn diện, một cuộc chiến tranh nhân dân trong điều kiện hiện đại, đối đầu một cách thắng lợi với lực lượng không quân và hải quân Mỹ.

Về cách đánh, quân và dân miền Bắc đã kết hợp chặt chẽ phương thức tác chiến tại chỗ, rộng khắp của lực lượng phòng không ba thứ quân với phương thức tác chiến tập trung hiệp đồng binh chủng của lực lượng phòng không chủ lực, chủ yếu là của quân chủng phòng không, không quân. Nét phát triển sáng tạo của nghệ thuật tổ chức và tác chiến phòng không của ta chống không quân hiện đại của Mỹ là cách đánh độc đáo của Việt Nam, thích hợp với điều kiện Việt Nam. Cách đánh của ta  mưu trí, linh hoạt, đánh máy bay địch cả bằng lối  đánh phân tán và tập trung, đánh với mọi quy mô, đánh từ xa và đánh gần, đánh bằng lực lượng tại chỗ và lực lượng cơ động ở tầm thấp và tầm cao trên mọi hướng.

Việc kết hợp tác chiến tại chỗ với rộng khắp của lực lượng phòng không ba thứ quân, chủ yếu là của dân quân tự vệ và bộ đội địa phương, là để thu hút đông đảo quần chúng tham gia đánh máy bay, thực hiện toàn dân vừa chiến đấu, vừa sản xuất, nhất là tạo nên một lưới lửa phòng không dày đặc, làm cho bộ máy địch bay đến đâu cũng bị đánh quyết liệt. bên cạnh các vũ khí hiện đại của bộ đội thường trực, súng trường, súng máy của dân quân tự vệ Việt Nam có thể bắn rơi được máy bay phản lực hiện đại của đế quốc Mỹ ở tầm thấp.

Từ năm 1965 đến năm 1968, gần 300 máy bay Mỹ đã bị dân quân bắn rơi bằng súng bộ binh. Nhiều lái máy bay Mỹ sừng sỏ đã thú nhận sự sợ hãi trước lưới lửa dày đặc ở khắp nơi. Họ rất sợ hoả lực tầm thấp của dân quân tự vệ.

Mặt khác, đẩy mạnh tác chiến tập trung, hiệp đồng binh chủng mới phát huy được vai trò nồng cốt của lực lượng phòng không chủ lực, mới thực hiện được những trận đánh tiêu diệt quy mô ngày càng lớn, kết hợp sức mạnh của lực lượng tại chỗ  với lực lượng cơ động, kết hợp rộng khắp với có trọng điểm, giành thắng lợi trong từng trận đánh, từng chiến dịch phòng không. Càng đánh thắng, chúng ta càng khẳng định vai trò chiến lược của hai phương thức tác chiến trên, càng thấy rõ chiến tranh càng hiện đại thì càng phải phát triển hai phương thức đến trình độ ngày càng cao. Chúng ta kết hợp chặt chẽ hai phương thức, trong đó phương thức tác chiến tập trung hiệp đồng binh chủng quy mô ngày càng lớn là xu thế phát triển tất yếu của chiến tranh nhân dân trong điều kiện hiện đại, giữ vai trò chủ yếu quyết định thắng lợi trong chiến tranh nhân dân chống chiến tranh phá hoại.

Tư tưởng chỉ đạo tác chiến phòng không được từng bước xác định đúng đắn, phù hợp với đường lối tư tưởng quân sự của Đảng.

Trước hết, đó là tư tưởng tiến công, luôn luôn tiến công địch một cách chủ động, kiên quyết và liên tục. Mặc dù đế quốc Mỹ đã huy động một lực lượng không quân lớn và hiện đại, nhưng trên cơ sở nắm vững âm mưu, quy luật hành động của địch, chúng ta phán đoán đúng các bước leo thang của chúng. Quân và dân ta đã khong bị động chờ địch đến, mà chủ động nắm địch trong từng trận đánh cụ thể nhờ vào hệ thống tình báo, ra-đa, hệ thống thôn tin và các cơ sở vật chất - kỹ thuật nên đón đúng hướng địch đến.

Hầu hết những trận đánh của không quân Mỹ vào miền bắc, chúng ta đều phát hiện lúc địch bắt đầu xuất kích nên sớm chỉ đạo đánh trả và tổ chức phòng tránh kịp thời. Dù kẻ địch xuất kích từ hướng đông hay hướng tây, từ Gu-am hay từ U-ta-pao, ta cũng đều nắm được.

Chính vì thế, chúng ta luôn tạo cho mình một thế trận có lợi nhất để tiêu diệt địch. Chúng ta đã kiên quyết đánh trả máy bay Mỹ ngay từ trận đầu, đợt đầu, đánh từ xa, ở mọi tầng, mọi hướng, một cách bình tĩnh, chủ động bằng tất cả các lực lượng mọi thứ vũ khí có trong tay. Chúng ta đánh máy bay địch ở mọi tình huống, tìm ra chỗ mạnh yếu của từng biện pháp, thủ đoạn của địch để đánh thắng chúng. Quán triệt tư tưởng tiến     công, lực lượng không quân, tên lửa, pháo phòng không đến dân quân tự vệ gái và trai đều hạ được máy bay phản lực, bắt được người lái. Mỗi loại vũ khí, từ thông thường đến hiện đại, đều phát huy tác dụng cao.

Tư tưởng tích cực tiêu diệt địch, bảo vệ mục tiêu, giữ gìn và phát triển lực lượng ta, càng đánh càng mạnh, được coi trọng. Tiêu diệt địch và bảo vệ mục tiêu là hai mặt của một nhiệm vụ chiến đấu, trong đó tiêu diệt địch là mặt cơ bản nhất. Có tiêu diệt địch mới bảo vệ các mục tiêu vững chắc, và tiêu diệt địch là để bảo vệ mục tiêu chứ không phải đơn thuần cốt tiêu diệt địch. Hai mặt đó ắn liền chặt chẽ với nhau.Trong tác chiến phòng không, tiêu diệt địch là bắn rơibay, diệt bà bắn ống nhiều người lái. Thực tế chiến đấu đã có một số trận ngay từ đầu ta bắn rơi máy bay địch làm đội hình chúng rối loạn, tinh thần bọn lái dao động do đó mà chúng đã đánh không trúng mục tiêu, hoặc phải bỏ dở và tháo chạy. Ngược tại, nếu ta bắn không chính xác, đánh trả ít hiệu quả, thì mục tiêu có khi bị thiệt hại. Trong điều kiện không quân địch có ưu thế, mục tiêu phải bảo vệ lại nhiều và rải rộng, thì việc bảo vệ mục tiêu có nghĩa là phải đánh mạnh, đánh trúng, làm mất hoặc giảm hiệu lực các cuộc tiến công của địch, bắt chúng phải trả giá đắt. Và về ta, làm giàm tổn thất đối với các mục tiêu xuống mức thấp nhất, đặc biệt là các mục tiêu trọng yếu.

Giữa tiêu diệt địch, bảo vệ mục tiêu với giữ gìn và phát triển lực lượng ta có mối quan hệ chặt chẽ. Phải diệt được nhiều địch, bảo vệ mục tiêu, hạn chế tổn thất của ta về người và vũ khí, càng đánh càng mạnh, càng phát triển lực lượng để bảo đảm đánh liên tục lâu dài. Trong mối quan hệ trên, tiêu diệt địch là quyết định nhất vì có tiêu diệt nhiều máy bay địch mới làm chúng suy yếu, ý chí dao động, ảnh hưởng lớn đến tinh thần và việc vận dụng các biên pháp, thủ đoạn tác chiến của chúng.

Bộ đội cao xạ, đặc biệt là bộ đội tên lửa, đã khắc phục khó khăn đẻ động cơ trận địa, thay đổi chiến thuật, thay đổi địa hình, làm trận địa giả, tích cực nghi binh, phóng lệnh giả để làm địch bất ngờ, nên lực lượng ta ít mà hạ được nhiều máy bay. Nhiều đơn vị không quân đã chiên sđấu linh hoạt, tận dụng yếu tố bí mật bất ngờ, kết hợp đánh xa và đánh gần; khi cần, đánh ngay trên đỉnh khu vực mục tiêu phải bảo vệ.Nhiều trận lực lượng ta ít hơn địch mà vẫn thắng giòn giã. Có chiến sĩ lái của ta mới bay 170 giờ đã bắn rơi lái máy bay Mỹ sừng sỏ 7.300 giờ bay. Bộ đội ra-đa có biện pháp tích cực và sáng tạo để bắt mục tiêu trong nhiễu, bị địch phóng 17 tên lửa Xrai-cơ mà vẫn bảo đảm an toàn, vẫn dẫn đường cho không quân ta hoạt động và chiến đấu.

Chiến thuật của lực lượng phòng không và không quân đã có những bước phát triển mới, kể cả chiến thuật của từng binh chủng và hiệp đồng binh chủng. Ta đã đi sâu rút kinh nghiệm cách đánh B-52, đánh trong nhiễu, đánh đêm, nghệ thuật tác chiến phòng không từng bước hình thành với nội dung phong phú và sáng tạo.

Quân và dân miền bắc cũng đã phát huy sức mạnh của pháo binh ba thứ quân và hải quân, kết hợp với lực lượng không quân khi có điều kiện, chống lại thủ đoạn địch dùng tàu chiến khống chế giao thông và đánh phá vùng ven biển của ta. Ta đã thành công trong việc sử dụng không quân đánh tàu chiến dịch khống chế trục đường huyết mạch vào Nam.

Tàu chiến Niu Giơ-xi đậu cánh bờ biển ta 10 ki-lô-mét. Với tầm pháo bắn 35 ki-lô-mét, thường xuyên bắn vào Xuân Sơn, một hướng đi làng Mo, bắn vào đường 20 qua Lùm Bùm. Pháo của ta lúc ấy bấy giờ chưa bắn tới, phóng lôi không đến, đặc công chưa ra đưa. Chỉ còn một cách dùng không quân đánh. Lực lượng công binh và bà con Quảng Bình, Nghệ An đã bí mật làm sân bay dã chiến Khe Gát và Anh Sơn. Không quân ta tập luyện ở một nơi khác, bất ngờ đến sân bay này và xuất kích bay sát mặt biển thả bom thia lia đánh. Chỉ đánh một lần, tàu chiến Niu Giơ-xi của Mỹ không dám lai vãng nơi này nữa.

Hệ thống trận địa pháo binh bờ biển của ta tổ chức và bố trí hợp lý trên những khu vực xung yếu thuộc địa bàn hải phận quân khu 3 và 4 đã tích cực góp phần hạn chế hoạt động và tác dụng bắn pháo của các tàu hải quân Mỹ. Cần ghi nhận công lao và sự tích anh hùng của đại đội pháo 85mm của nữ dân quân xã Ngư Hải(Quảng Bình). Đại đội này đã nêu cao truyền thống bám trụ kiên cường, chiến thắng vẻ vang biểu thị rực rỡ một thành công phá độc đáo về nghệ thuật sử dụng lực lượng và tổ chức hoả lực pháo binh ba thứ quân vùng ven biển trong cuộc chiến tranh nhân dân đất đối biển của ta. Chúng ta đã sử dụng pháo binh đánh trả pháo binh địch bắn qua vùng  giới tuyến phá hoại bờ bắc Vĩnh Linh.

Trong 4 năm tiến hành chiến tranh phá hoại đế quốc Mỹ đã rút xuống miền bắc nước ta hàng triệu tấn bom đạn ( của không quân, hải quân và pháo binh). Chúng dùng đủ các loại vũ khí hiện đại và các thủ đoạn đánh phá tàn bạo nhất1 .

Để đối phó và làm thất bại hành động tàn ác đó của địch, nhân dân ta không những đã đánh địch một cách kiên quyết, sáng tạo mà còn biết tiến hành công tác phòng tránh một cách tích cực, chủ động, bền bỉ . Công tác phòng tránh còn được gọi là công tác phòng không nhân dân, là một bộ phận của cuộc chiến tranh nhân dân chống chiến tranh phá hoại. Công tác phòng không  nhân dân có quan hệ mật thiết và ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất, công tác, học tập và tập quán sinh hoạt của các cơ quan nhà nước và của toàn dân. Đây là một cuộc vận động rộng lớn để chuyển hướng mọi hoạt động của xã hội miền bắc cho phù hợp hoàn cảnh chiến tranh.
Công tác phòng tránh gồm nhiều việc lớn:

- Làm hầm hào trú ẩn, che phòng, nguỵ trang.
- Tổ chức sơ tán, phân tán nhà máy, xí nghiệp, cơ quan, trường học, kho tàng, bệnh viện và nhân dân ở các khu vực bị uy hiếp.
- Tổ chức quan sát máy bay, tàu chiến địch và thông báo, báo động.
- Tổ chức cấp cứu và kắc phục hậu quả bắn phá.
- Tổ chức lại các hoạt động sản xuất, làm việc, học tập và mọi mặt sinh hoạt sao cho phù hợp với thời chiến.

Dưới sự lãnh đạo và chỉ đạo của các cấp bộ đảng, chính quyền, đông đảo nhân dân ta mà nòng cốt là lực lượng dân quân tự vệ đã tiến hành công tác phòng tránh khẩn trương, bền bỉ và có hiệu lực. Nhân dân miền bắc đã tổ chức tốt việc sơ tán, đã bỏ hàng trăm triệu ngày công xây dựng một hệ thống hầm hào phòng không, phòng pháo rất lớn1 .

Các địa phương đã tổ chức khá hoàn thiện mạng lưới quan sát máy bay, tàu chiến địch, giải quyết hợp lý việc thông báo tình hình địch và báo động. Công tác cấp cứu và khắc phục hậu quả đánh phá của địch cũng đã góp phần to lớn làm giảm bớt các thiệt hại về người, về của, nhanh chóng khôi phục sản xuất và mọi sinh hoạt bình thường của nhân dân.
___________

1. Có những khu vực nhỏ hẹp như xã Quảng Thuận ( Quảng Bình) với diện tích 2 ki-lô-mét vuông đã bị đánh 1.500 lần, gồm trên 5.000 quả bom các loại. Khu vực Vĩnh Linh với diện tích 680 ki-lô-mét vuông , đã chịu trên 10 vạn tấn bom (tính trung bình 1 ki-lô-mét vuông chịu trên 140 tấn bom), trung bình mỗi người dân phải chịu 1.160kg bom.

Một trong những mục tiêu chính của cuộc chiến tranh không quân  của Mỹ với miền bắc nước ta là triệt phá các đường giao thông chiến lược nhằm cắt đứt sự chi viện của miền bắc đối với miền nam, cô lập cách mạng miền nam. Địch chủ trương dùng phần lớn lực lượng máy bay chiến đấu đánh phá các mục tiêu giao thông một cách liên tục và ác liệt. Năm 1966, số lần đánh phá giao thông vận tải tăng lên gấp ba lần so với lần đánh phá giao thông vận tải tăng lên gấp ba lần so với năm 1965. Năm 1967, tăng lên gấp 5 lần. Trong tổng số lần đánh cũng như trong tổng số máy bay sử dụng trong cả cuộc chiến tranh phá hoại đối với miền bắc, trên 54% là tập trung vào đánh phá giao thông vận tải. Riêng trong thời kỳ tụt thang từ ngày 1 tháng 4 năm 1968, khi thu hẹp diện đánh phá từ vĩ tuyến 19 trở vào, địch đã dùng trên 60% lực lượng máy bay để đánh các mục tiêu giao thông. Đặc biệt, đối với đường vận tải chiến lược Hồ Chí Minh, chúng tập trung luân phiên đánh suốt ngày đêm vào 60 mút đường hiểm yêu, hòng làm tê liệt, tắc nghẽn hoàn toàn tuyến đường vận tải vào miền nam, lào và Cam-pu-chia.
   ___________

1. Đã có trên 28 triệu hố cá nhân, 12 triệu hầm tập thể, 43.000 ki-lô-mét hàng giao thông, 44 ki-lô-mét địa đạo, 30.000 hầm bảo vệ máy móc, trên 700.000 hầm bảo vệ gia súc, và của cải, hơn 44.000 hầm lưu động, xây đắp hàng vạn bức tường che chắn cho máy móc, cải tạo hàng nghìn hang động cất giấu tài sản....

Bởi vậy giao thông vận tải trở thành một mặt trận chiến đấu ác liệt; bảo đảm giao thông vận tải là một nhiệm vụ chiến lược trọng tâm trong quá trình cuộc chiến tranh nhân dân chống chiến tranh phá hoại. Việc chỉ đạo công tác giao thông vận tải được tiến hành như chỉ đạo chiến đấu ở mặt trận.

Quân và dân ta đã chiến thắng rất vẻ vang trên mặt trận giao thông vận tải. Trong bon đạn ác liệt, các đường giao thông  chiến lược thuỷ, bộ vẫn thông suốt. Đặc biệt hoạt động vận chuyển trên tuyến hành lang xuyên Trường Sơn 1   đã nêu bật bao sự tích anh hùng “mở đường mà tiến, đánh địch mà đi”, trở thành câu chuyện thần kỳ của chiến tranh nhân dân Việt Nam trong kế kỷ XX. Các chiến trường miền nam đã nhận được những khối lượng vũ khí trang bị và hàng tiếp tế lớn bảo đảm cho chiến đấu lâu dài. Hệ thống đường sá của ta trong chiến tranh không những không thu hẹp mà còn phát triển mạnh mẽ, với nhịp độ nhanh hơn cả thời bình. Các phương tiện giao thông vận tải tăng lên nhiều, một hệ thống các xửa sửa chữa đã được hình thành.

Tổng kết về cuộc chiến tranh không quân chống Bắc Việt Nam, nhà sử học Mỹ Ga-bri-en Côn-cô đánh giá: “Mỹ không thể chặn được luồng tiếp tế hậu cần trên đường Hồ Chí Minh, đường mòn là sản phẩm kỳ diệu của tài năng, sự kiên nhẫn và sự hy sinh không bờ bến của con người.

_____________

1. Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, riêng trên tuyến đường vận tải Trường Sơn trong những năm 1966-1968, Mỹ đã dùng 134.965 lần chiếc phản lực, 1.230 lần chiếc B-52, 502 vụ thả biệt kích và 10 cuộc hành quân quy mô lực lượng từ 4 đại đội đến 24 tiểu đoàn (từ 13-4 đến 10-5-1968 đánh ra A Lưới, Binh trạm 42).
   
Những cửa khẩu quan trọng, trọng điểm địch tập trung đánh phá là những túi hứng bom của không quân Mỹ, trở thành những địa danh quen thuộc và nổi tiếng, về tính chất ác liệt và kỳ tích của chiến tranh nhân dân ta chống chiến tranh ngăn chặn của Mỹ như đèo Mụ Giạ, thung lũng Song Phan (đường 12), ngầm Ta Lê (đường 20), phà Long Đại (đường 15A), ngã ba Đồng Lộc (đường 15B).

Mọi thứ từ sức mạnh của chân tay và trâu bò cho đến xe ủi đất đều giúp vào việc giữ cho con đường tồn tại, bất chấp bom, mìn và các thứ dụng cụ thiết bị có thể nghĩ ra được. Khả năng của quân đội nhân dân Việt Nam sửa đường nhanh chóng đã vượt xa khả năng tiến công phá hoại có hiệu quả của không quân Mỹ.”1 .
   
Trong cuộc chiến tranh nhân dân chống chiến tranh phá hoại, chúng ta thực hiện toàn dân đánh giặc, toàn dân phòng tránh và toàn dân làm công tác giao thông vận tải.
   
Nhân dân là lực lượng hùng mạnh ở ngay tại chỗ tiến hành sửa chữa đường và khắc phục mọi hậu quả do bom đạn địch và thiên nhiên gây ra một cách kịp thời nhất, nhânh nhất. Nhân dân không chỉ làm những việc đơn giản như đào  đất, san đường, bốc dỡ hàng, mà còn làm những việc phức tạp, nguy hiểm như trụ lại trên các trọng điểm quan sát, đánh dấu và rà phá bom nổ chậm để đảm bảo cho xe qua lại. Có những trọng điểm đánh phá của máy bay địch như ngã ba Đồng Lộc2  (Hà Tĩnh) trong 7 tháng liền địch đánh hàng nghìn lần, các đội dân quân phá bom mở đường đã cùng với nam nữ thanh niên xung phong hình thành các lực lượng xung kích ngày đêm chiến đấu vật lộn với không quân hiện đại Mỹ để bảo đảm giao thông vận tải thông suốt.
   ___________

   1. Gabriel Kolko: Sách đã dẫn.
   2. Địa danh chung chỉ một vùng đất hẹp 0,6 ki-lô-mét vuông nằm giữa 3 ngọn núi thấp cách thị trấn Nghẽn (huyện Can lộc, tỉnh Nghệ Tĩnh) 10 ki-lô-mét về phái tây-nam, trên đường 15B, tuyến hành lang vận chuyển bắc – nam.
   Từ tháng 3 năm 1965 đến tháng 11 năm 1968, mảnh đất này đã phải chịu 2.000 trận ném bom  với 42.000 trái bom và đạn, có ngày chịu 14 trận bom của 160 máy bay Mỹ các loại. Mỗi mét vuông mặt đất quanh ngã ba chịu 3 – 4 quả bom.

Ngã ba Đồng Lộc thực sự là một ngã ba lửa. Ở đây đã diễn ra cuộc đọ sức quyết liệt giữa ý chí, trí tuệ con người Việt Nam và bom đạn máy bay Mỹ. Nó đã thấm máu và mồ hôi của bao nhiêu chiến sĩ và đồng bào ta, ghi tạc nhiều tấm gương sáng chói chủ nghĩa anh hùng cách mạng.Tiêu biểu và nổi bật là những chiến công bất diệt của 10 cô gái Đồng Lộc san lấp hố bom thuộc tiểu đội Võ Thị Tần, của tổ quan sát bom La Thị Tám, tổ rà phá bom Vương Đình Nhỏ, tổ máy gạt đất Uông Xuân Lý, tổ cảnh sát giao thông Nguyễn Tiến Tuấn1 .

Hầu hết các thôn xã, các hợp tác xã dọc đường đã có những đội ứng cứu sẵn sàng cứu xe, cứu hàng, rà phá bom nổ chậm. Nêu cao khẩu hiệu “xe chưa qua, nhà không tiếc”, ở nhiều nơi, trong tình hình khẩn trương, nhân dân tự nguyện dỡ nhà, phá tường phản lát đệm, sửa chữa mặt đường bảo đảm xe qua, pháo chuyển.... Nhân dân còn là lực lượng chủ yếu phát triển mạng lưới đường sa địa phương, bảo đảm vận chuyển thông suốt đến tận xã, thôn và dùng làm đường vòng tránh đi khi cần thiết. Nhân dân cũng là lực lượng vận chuyển bằng phương tiện thô sơ để chuyển tải trên những quãng đường bị đánh phá ác liệt chưa từng được cơ giới và chuyển tiếp hàng tới tận các nơi có đường lớn. Nhân dân là lực lượng bốc dỡ, sơ tán cất giấu hàng hoá và bảo vệ các phương tiện vận chuyển. Nhân dân bảo vệ cầu đường và chân hàng, chống các hành động phá hoại của địch trên mặt đất và giữ gìn trận tự giao thông.

Tại những vùng chiến sự ác liệt, hành động anh hùng để cứu đường, cứu xe, cứu hàng trở thành phổ biến. Cao trào toàn dân làm công tác giao thông vận tải đã tạo nên một lực lượng hùng hậu gồm hàng triệu chiến sĩ gái, trai, già, trẻ có tinh thần chiến đấu kiên cường, ngày đêm sát cánh cùng các lực lượng của Bộ giao thông vận tải và công binh chiến đấu quên mình với tinh thần “Tất cả cho người và hàng hoá ra tiền tuyến đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”.
___________
   
1. Tiểu đội Võ Thị Tần, cùng anh dũng hy sinh trong một ngày cả 10 cô gái trẻ, tuổi đời chưa quá 22 (ngày 24 tháng 7 năm 1968), đã được truy điệu tặng danh hiệu đơn vị anh hùng, La Thị Tám được tặng danh hiệu anh hùng. Tổ của Vương Đình Nhỏ - đơn vị anh hùng. Tổ và cá nhân cảnh sát giao thông Nguyễn Tiến Tuấn được tặng danh hiệu anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Sức mạnh của chiến tranh nhân dân chống chiến tranh phá hoại bắt nguồn hết từ sự nhất trí cao độ về chính trị và tinh thần của toàn thể nhân dân miền bắc, gắn với nhau trong quan hệ sản xuất tiên tiến, với hình thức sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể. Trong khói lửa chiến tranh, nhân dân ta đã đoàn kết nhất trí, tin tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng, giữ vững quyết tâm chống Mỹ, cứu nước, một lòng một dạ làm tròn nhiệm vụ bảo vệ miền bắc, giải phóng miền nam, bất chấp mọi sự đe doạ và hành động tàn bạo của kẻ thù. Đó chính là sức mạnh của truyền thống bất khuất của dân tộc, của lòng yêu nước nồng nàn kết hợp với lòng yêu nước chủ nghĩa xã hội và với tinh thần quốc tế xã hội chủ nghĩa chân chính.

Sức mạnh của chiến tranh nhân dân chống chiến tranh phá hoại không chỉ là sức mạnh chính trị, tinh thần, mà còn là sức mạnh vật chất - kỹ thuật của miền bắc đã được tăng cường qua nhiều năm xây dựng chủ nghĩa xã hội, lại được sự giúp đỡ rất to lớn và có hiệu quả của các nước xã hội chủ nghĩa anh em. Chính trên  cơ sở đó ta mới bảo đảm được nhu cầu thiết yếu về chiến đấu, xây dựng và ổn định đời sống nhân dân, mới bảo đảm phát triển lực lượng vũ trang càng đánh càng mạnh, đặc biệt là quân đội chính quy có nhiều binh chủng kỹ thuật ngày càng hiện đại, mới có điều kiện cần thiết để đánh thắng không quân và hải quân hiện đại của Mỹ.
   
Vấn đề mấu chốt tạo nên sức mạnh của chiến tranh nhân dân cách mạng là đường lối chính trị, đường lối quân sự và đường lối quốc tế đúng đắn của Đảng ta. được sự chỉ đạo của đường lối đó, ta đã giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa hai nhiệm vụ chiến lược, xây dựng và bảo vệ miền bắc đi đôi với đẩy mạnh sự nghiệp giải phóng miền nam, đã kiên quyết dựa vào sức mạnh của toàn dân được giác ngộ, được động viên và tổ chức lại để đánh thắng địch. Ta cũng đã tranh thủ được sự viện trợ to lớn của các nước xã hội chủ nghĩa trong tình hình có nhiều vấn đề tế nhị và phức tạp.
   
Trong bốn năm (1965-1968) của cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ nhất, đế quốc Mỹ đã huy động một lực lượng không quân và hải quân to lớn đánh phá miền bắc gây cho nhân dân ta rất nhiều khó khăn, tổn thất. Nhưng nhân dân miền bắc đã kiên cường vượt qua mọi thử thách ác liệt, đánh thắng rất oanh liệt cuộc chiến tranh phá hoại quy mô lớn của kẻ thù.
   
Nhân dân ta đã đánh bại âm mưu ngăn chặn miền bắc chi viện cho miền na, một mục tiêu hàng đầu trong chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ. Chúng muốn “bóp nghẹt” cách mạng miền nam bằng cách đánh phá toàn bộ hệ thống đường sá, bến cảng, kho tàng 1 .... Trăm phần trăm cầu đường sắt và đường bộ bị hư hại, hàng vạn phương iện giao thông vận tải bị phá huỷ, nhiều kho tàng bị đánh phá và san bằng. Nhưng với sức mạnh toàn dân làm giao thông vận tải, với trí thông minh, lòng dũng cảm,ngàng giao thông vận tải và công binh vẫn hoạt động thông suốt trong chiến tranh, ngày đêm đưa người và hàng ra tiền tuyến với khối lượng ngày càng lớn. Hàng triệu tấn vũ khí, đạn dược, nhiên liệu, lương thực đã được chuyển cho các chiến trường. Từ những cơ sở vật chất đó, quân dân miền nam cũng như quân và dân Lào có đủ sức mạnh duy trì và phát triển thế trận và lực lượng để tiến công liên tục, giành hết thắng lợi này đến thắng lợi khác. Mắc Na-ma-ra, Bộ trưởng quốc phòng Mỹ, kẻ đề xướng chủ trương đánh phá miền bắc, sau này đã thú nhận: “tôi không tin là  cuộc ném bom từ trước đến nay đã làm giảm một cách có ý nghĩa các cuộc xâm nhập về người và dụng cụ vào miền nam, và tôi cũng không tin là các cuộc ném bom sau này nữa có thể làm giảm một cách có ý nghĩa các hoạt động ấy”.
___________
   
1. Huy động gần 60% số trận đánh  và lần xuất kích vào yêu cầu này. Trong 4 năm 1965-1968 của cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ nhất, không quân Mỹ đánh phá 191.286 trận với 292.000 lần chiếc xuất kích của các máy bay chiến đấu và ném bom.

Nhân dân ta đã chống lại có hiệu quả âm mưu phá hoại tiềm lực kinh tế, quốc phòng hòng làm suy kiệt sức mạnh kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của ta. Bằng hàng vạn các trận ném bom bắn phá, đế quốc Mỹ đã đánh vào toàn bộ cơ sở vật chất - kỹ thuật, các khu công nghiệp, các thành phố, thị trấn 1. Kẻ thù địch đẩy lùi “về thời kỳ đồ đá”, nhưng ta đã kiên quyết chuyển hướng nền kinh tế sang thời chiến, xây dựng và phát triển kinh tế địa phương, tổ chức phòng tránh tích cực và có hiệu quả. Do đó hạn chế sự tổn thất về người và vật tư, tiếp tục đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, tích cực sơ tán và bảo vệ các thiết bị máy móc, duy trì sản xuất công nghiệp với quy mô thích hợp... Nền kinh tế của ta vẫn được duy trì, có mặt phát triển để bảo đảm những yêu cầu của quốc phòng và đời sống nhân dân. Viện trợ của các nước anh em được tận dụng có hiệu quả, đã làm tăng thêm sức mạnh vật chất cho nền kinh tế quốc dân. Chế độ xã hội chủ nghĩa miền bắc phát huy tính ưu việt của nó trong thử thách nặng nề của chiến tranh, phát huy vai trò căn cứ địa của cách mạng cả nước.

Chúng ta còn đánh bại âm mưu dùng bom đạn uy hiếp tinh thần hòng làm lung lay ý chí của nhân dân ta. Máy bay Mỹ đánh phá rất dã man, đánh vào khu đông dân,dùng các loại vũ khí sát thương lớn như bom bi, bom rơi, bom na-pan...., dùng cả máy bay chiến lược B-52,
____________

1. Đánh 100% các nhà máy điện, 1.600 công trình thuỷ lợi, 60% nông trường quốc doanh, 1.000 quãng đê xung yếu, các thành phố Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên, Việt Trì.... Để lại khoảng 7 vạn trẻ em mồ côi, phá vỡ 5 triệu mét vuông nhà ở bằng gạch ngói, phá 96/116 thị trấn, 28/30 thị xã , 3.000 trường học, hàng trăm chùa chiền và nhà thờ.

sát hại hàng chục vạn dân thường. Nhân dân ta đã phát huy cao độ tinh thần  “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, đoàn kết chiến đấu dũng cảm mưu trí, đã đánh thắng  rất vẻ vang không quân Mỹ. Trong cuộc chiến tranh phá hoại của chính quyền Giôn-xơn, hơn 3.000 chiếc máy bay hiện đại của không quân và hải quân Mỹ đã bị bắn rơi. Thêm vào đó, trên trăm tàu chiến, tàu biệt kích bị bắn cháy, bắn hỏng, bắn đắm. Hàng nghìn người lái máy bay trong đó có nhiều người lái sững sỏ đã chết, bị thương hoặc bị bắt. Chưa có cuộc chiến tranh không quân nào mà lực lượng lái máy bay “của quý” của Mỹ lại bị đối phương bắt sống nhiều đến thế.     Đế quốc Mỹ đã mất một bộ phận quan trọng có tính chất chiến lược cả về số lượng máy bay, người lái, khối lượng bom đạn và kỹ thuật tinh xảo làm cho lực lượng không quân Mỹ bị suy yếu đi.
   
Trong nhiệm vụ đánh thắng chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ở miền bắc, quân và dân miền nam đã hành động nhịp nhàng và góp phần rất tích cực. Sục sôi căm thù giặc Mỹ đụng đến miền bắc xã hội chủ nghĩa, quân và dân miền nam đã nêu cao khẩu hiệu “giặc Mỹ đánh miền bắc một, miền nam đánh trả mười”.
   
Quân và dân miền nam đã tiêu diệt những lực lượng quân sự lớn của Mỹ - nguỵ, trong đó có nhiều máy bay, kho xăng, bom đạn, người lái, nhân viên kỹ thuật, kìm giữ và phá huỷ lực lượng không quân Mỹ tại chiến trường miền nam. Quân và dân miền nam đã phối hợp cjiến trường chặt chẽ với miền bắc đẩy đế quốc Mỹ càng thất bại nặng hơn và bị động hơn trên cả hai miền.
   
Cái giá đắt nhất mà Mỹ phải trả không phải là ở số máy bay và người lái bị tiêu diệt, mà ở chỗ cái gọi là “thần tượng” và uy thế “không lực Hoa Kỳ” bị sụp đổ. Quan điểm quân sự của Mỹ “không quân quyết định thắng lợi trong chiến tranh” đã bị phá sản. Sức mạnh của không quân Mỹ còn bị  giáng một đòn đau chưa từng thấy. Đây không chỉ là một thất bại quân sự nặng nề mà còn là một thất bại chính trị sâu cay, không chỉ ở Việt Nam mà còn là sự mất mặt của họ trên thế giới và trong lòng nước Mỹ.
   
Từ ngày 23 đến ngày 26 tháng 1 năm 1967, Ban chấp hành Trung ương Đảng ta họp Hội nghị lần thứ 13 (kháo III) và ra nghị quyết về đẩy mạnh đấu tranh ngoại giao... Đồng thời với các mũi tiến công quân sự và chính trị, cần mở thêm mặt trận tấn công ngoại giao và phối hợp các mặt đấu tranh để giành thắng lợi to lớn hơn....
   
Trên cơ sở kiên quyết bảo vệ độc lập chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, cần vận dụng sách lược ngoại giao một cách linh hoạt, khôn khéo.

Trước mắt, chúng ta vẫn tập trung vào khẩu hiệu đòi Mỹ phải chấm dứt không điều kiện và vĩnh viễn việc ném bom và mọi hành động chiến tranh khác chống nước Việt Nam dân chủ cộng hoà thì ta mới có thể bắt đầu nói chuyện chính thức với Mỹ được.
   
Cùng với thắng lợi to lớn của nhân dân miền Bắc, nhân dân miền Nam đã đánh thắng hai cuộc phản công chiến lược của địch và tiếp đó đã tiến lên mở cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 đại thắng làm thất bại chiến lược “chiến tranh cục bộ” của đế quốc Mỹ, buộc Mỹ  phải xuống thang chiến tranh và ngồi vào bàn đàm phán với ta ở Pa-ri.

Rõ ràng, thất bại của Mỹ không phải chỉ là thất bại về chiến thuật, bất lực của các loại kỹ thuật tinh xảo, tối tân của không lực Hoa Kỳ, không phải là thất bại bộ phận của chính là thất bại trên toàn bộ các mục tiêu chiến lược của cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân, một thất bại căn bản về chiến lược trong toàn bộ cuộc chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ ở Việt Nam.
   
“Sau những năm dài tìm cách khuất phục những dân tộc nghèo khổ, bằng sự tàn bạo nhiều mặt của sức mạnh kỹ thuật của mình, nước giàu nhất và mạnh nhất trên quả đất này (ý nói đế quốc Mỹ) cuối cùng có thể đã tự thấy mình bị những người cộng sản Việt Nam đuổi ra khỏi bán đảo Đông Dương.... Thắng lợi của người Việt Nam là một thí dụ vô song về sự toàn thắng của trí tuệ con người đối với máy móc”1.
   
Ngày 31 tháng 11 năm 1968, tổng thống Mỹ Giôn-xơn tuyên bố chấm dứt không điều kiện việc ném bom miền bắc Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi đồng bào và chiến sĩ cả nước:
   
“Chúng ta đã thắng cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ở miền bắc, song đó chỉ mới là thắng lợi bước đầu. Đế quốc Mỹ còn rất ngoan cố và xảo quyệt, do đó nhiệm vụ thiêng liêng  của toàn dân ta lúc này là phải nâng cao tinh thần quyết chiến, quyết thắng, quyết tâm giải phóng miền nam, bảo vệ miền bắc, tiến tới hoà bình thống nhất Tổ quốc. Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn tiếp tục chiến đấu quét sạch nó đi”.

Ngay từ hồi đó, từ thắng lợi vẻ vang của cuộc chiến tranh nhân dân chống chiến tranh phá hoại, chúng ta đã rút ra một kết luận quan trọng, và cũng là một bài học lớn: phát động được toàn dân tham gia chống chiến tranh phá hoại một cách toàn diện và lâu dài, dựa vào sức mình là chính, đồng thời biết tranh thủ sự ủng hộ và giúp đỡ của quốc tế thì chẳng những chúng ta đánh thắng được cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, giành thắng lợi to lớn trong sự nghiệp bảo vệ miền bắc, mà còn nhất định cùng với nhân dân miền nam, thống nhất đất nước. Sức mạnh của nhân dân ta là vô địch, đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng ta là đường lối tất thắng.
____________
   1. Raphael Littauer – Norman Uphoff: The air war in Indochina (Cuộc chiến tranh không quân ở Đông Dương), Beacon Press Boston, Washington, 1972.

   

Bài học sâu sức rút ra từ việc đánh thắng cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ nhất (trong chiến lược chiến tranh cục bộ) sau này lại được khảo nghiệm, nâng cao và phát triển sáng tạo trong cuộc chiến tranh nhân dân đánh thắng cuộc chiến tranh phá hoại của chính quyền Ních-xơn với cường độ đánh phá mạnh hơn. Trước thất bại nặng nề của nguỵ quân, nguỵ quyền, ở chiến trường miền nam trong cuộc tiến công chiến lược năm 1972 của quân và dân miền nam, tổng thống Mỹ   Ních-xơn đã huy động không quân và hải quân Mỹ trở lại tham chiến ở miền nam và miền bắc Việt Nam. Chúng cho đó là “hành động quân sự có tính chất quyết định” bằng biện pháp thả mìn phong toả các cửa sông, cửa biển miền bắc, dùng máy bay chiến lược B-52 ném bom rải thảm từ quân khu 4 trở ra đến Hải Phòng, Hà Nội.
   
Song, kết cục thì cuộc chiến tranh phá hoại của chính quyền        Ních-xơn đến lượt nó  cũng đã chịu chung số phận, kết thúc bằng những cuộc đánh phá ác liệt của không quân chiến lược B-52 suốt 12 ngày đêm cuối năm 1972 đánh vào Hà Nội, Hải Phòng. Có thể nói đây là đỉnh cao thất bại của không lực Hoa Kỳ ở Việt Nam.
   
Thắng lợi oanh liệt của nhân dân ta hồi đó đánh dấu một bước phát triển cao và sáng tạo của chiến tranh nhân dân chống chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân của địch. Nó chứng minh hùng hồn sức chiến thắng  của chiến tranh nhân dân đất đối không, biểu thị nghị lực phi thường của quân và dân mièn bắc trên cơ sở kế thừa phát triển kinh nghiệm thắng lợi lịch sử của mình, đã được chuẩn bị chu đáo về mọi mặt lực lượng và thế trận, tư tưởng, tổ chức và cách đánh, kể cả  cách đánh máy bay chiến lược B-52.

Một số nhà báo Mỹ và phương tây có mặt ở Hà Nội, trong những ngày lịch sử cuối năm 1972 được tận mắt chứng kiến cuộc chiến đấu hào hùng của quân và dân thủ đô đã không giấu nổi sự kinh ngạc và lòng khâm phục. Họ quay phim và viết bài ghi lại quang cảnh hùng tráng của cuộc chiến đấu ngay và quanh nơi họ ở. Khi có còi báo động máy bay, một số nữ chiêu đãi viên vào các vị trí chỉ dẫn khách nước ngoài đến nơi cư trú ẩn. Trong khi đó các nhân viên khác số đông là nữ, đầu đội mũ sắt, súng khoác vai, theo thứ tự từng đơn vị nhỏ, hối hả chạy lên tầng thượng của khách sạn, nhanh chóng chiếm lính các trận địa súng máy cao xạ, súng bộ binh sẵn sàng đón đánh máy bay Mỹ bay thấp. Trong tiếng gầm rít của máy bay Mỹ, tiếng súng phòng không của thủ đô nổ vang; ngoài các đường phố, nhân dân vẫn bình thản thực hiện việc phòng tránh theo nếp quen thuộc, sành sỏi nhận dạng từng loại máy bay đang hoạt động trên bầu trời. Tất cả biển lộ một sức sống mãnh liệt, sôi động, khí phách hiên ngang của một dân tộc sinh hoạt và chiến đấu một cách có tổ chức, kỷ luật chặt chẽ, bình tĩnh và tự tin cao độ.

Chiến thắng lớn của quân và dân ta trên cả hai miền đất nước trong đông – xuân 1966-1967 tạo cho phía ta nhiều thuận lợi mới. Ta đứng vững trên thế chủ động, địch lún sâu trong thế bị động và vấp phải nhiều khó khăn mới.
   
Ở Mỹ, năm 1968 là năm bầu cử tổng thống. Vì thế triển vọng cuộc chién tranh Việt Nam kéo dài và có nguy cơ thất bại, đang trở thành mối lo âu đè nặng giới cầm quyền Mỹ.
   
Nội bộ chính quyền Oa-sinh-tơn phân hoá thành ba phái rõ rệt;
   
Phái quân sự hiếu chiến làm áp lực đòi tăng thêm quân và mở rộng chiến tranh. Ngày 18 tháng 3 năm 1967, tướng Oét-mo-len đòi tăng quân từ 10 vạn đến 20 vạn. Có những người đòi mở rộng chiến tranh ra miền bắc sang Lào và Cam-pu-chia.
   
Phái chủ trương hạn chế chiến tranh hoạt động mạnh hơn đòi thu hẹp phạm vi ném bom miền bắc và tìm kiếm phương án thoả hiệp đối với tình hình miền nam Việt Nam.
   
Phái tập hợp quanh tổng thống Giôn-xơn đôi lúc tỏ ra ngập ngừng do dự, nhưng chủ yếu vẫn chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của phái quân sự hiếu chiến.Giôn-xơn quyết định mở rộng chiến tranh không quân đánh miền bắc, tăng thêm 55 ngàn quân, dự định đưa tổng số quân Mỹ tại miền nam Việt Nam vào tháng 8 năm 1967 lên 525 ngàn.
   
Cuối năm 1967, giới cầm quyền Oa-sinh-tơn đã tiến hành một cuộc kiểm điểm về tình hình tại miền nam Việt Nam sau thất bại của cuộc phản công lần thứ hai. Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Mắc Na-ma-ra đã đề ra phương án “ổn định lực lượng quân sự Mỹ” tại miền nam Việt Nam bằng cách duy trì số quân cao nhất vào lúc đó. Sau đấy, Mỹ sẽ chuyển dần gánh nặng chiến đấu sang cho quân nguỵ. Cuộc chiến tranh bằng không quân chống miền bắc cũng sẽ không thay đổi trong một thời gian nhất định. Phương án trên đây của Mắc Na-ma-ra là một phương án tạm thời  nhằm duy trì một “nguyên trạng” ở miền nam Việt Nam. Nó có tác dụng làm giảm bớt thương vong của quân Mỹ để xoa dịu phong trào chống chiến tranh trong nhân dân Mỹ. Mặt khác làm áp lực buộc phía ta thương lượng theo những điều kiện của Mỹ. Tướng Tây-Lơ, với tư cách làm cố vấn đặc biệt của  tổng thống Mỹ Giôn-Xơn cũng đề xuất “bốn phương án cơ bản” được nêu nên dưới những danh từ “tung ra tất cả”, “rút ra khỏi cuộc”, “thoát lui”, và “bám chặt đến cùng”.

Chính nội dung “bốn phương án cơ bản” đó phản ánh tình trạng bế tắc về chiến lược của Mỹ tại miền nam Việt Nam vào cuối năm 1967.

“Tung ra tất cả” có nghĩa là mở rộng chiến tranh không giới hạn tại cả khu vực bán đảo Đông Dương. Để thực hiện phương án này, giới cầm quyền Oa-sinh-tơn phải chính thức “tuyên chiến” trong cuộc chiến tranh Việt Nam và áp đặt những sự kiểm soát thời chiến trên nước Mỹ. Đây là điều vượt xa khả năng thực  hiện của chính quyền Giôn-xơn.
   
“Rút ra khỏi cuộc” có nghĩa là Mỹ phải nhanh chóng rút ngay quân đội viên chinh Mỹ về nước, để mặc cho nguỵ quyền và nguỵ quân tự xoay xở lấy. Tuy đã bị thua đau, nhưng vào thời điểm này, giới cầm quyền Oa-sinh-tơn tỏ ra “không bỏ cuộc”.
   
“Thoái lui” là xuống thang từng bước, bao gồm việc chấm dứt ném bom miền bắc, giảm dần những cuộc hành quân trên mặt đất, rời bỏ một số khu vực tiền tiêu và có thể dẫn đến rút các đơn vị quân đội viễn chinh Mỹ về cố thủ tại một số khu vực trọng yếu, dùng những bàn đạp đứng chân đó làm điều kiện đê mặc cả một giải pháp có lợi cho Mỹ. Đến cuối năm 1967, phương án này vẫn bị tổng thống Giôn-xơn và những cố vấn thân cận của ông phê phán là “tiêu cực”, thực chất là “chịu thua”. Trong khi đó giới quân sự Mỹ từ Hội đồng các tham mưu trưởng liên quân, Bộ tư lệnh các lực lượng Mỹ tại tây Thái Bình Dương và tướng tổng chỉ huy Oét-mo-len vẫn tiếp tục nêu khả năng tất thắng của phía Mỹ tại miền nam Việt Nam.

“Bám chặt đến cùng” là phương án giữ nguyên trạng, tiếp tục thực hiện chiến lược hai gọng kìm “tìm diệt” và “bình định” kết hợp chặt chẽ các cuộc hành quân đánh vào các khu vực căn cứ của ta để hỗ trợ đẩy mạnh hoạt động ở những vùng nông thôn, tiếp tục cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân đối với miền bắc Việt Nam. Đây là phương án nhằm mục tiêu làm suy mòn lực lượng của ta ở cả hai miền, tạo áp lực buộc ta phải chấp nhận thương lượng.
   
Tướng Tay-lơ đã kiến nghị với tổng thống Mỹ Giôn-xơn tiếp tục “chiến lược hiện hành”, tức là phương án “bám chặt đến cùng”.

Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Mắc Na-ma-ra, người được giới chiến lược phương Tây đánh giá là “bộ óc điện tử” của nước Mỹ lại là một trong những người có chức quyền cao trong chính phủ Giôn-xơn tỏ ra dao động trước tiên trong việc tiếp tục cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam.

Tháng 11 năm 1967, chán nản và bế tắc trước những thất bại liên tiếp của quân đội viễn chinh Mỹ tại miền nam Việt Nam, ông ta xin từ chức Bộ trưởng quốc phòng. Tổng thống Giôn-xơn cử Cơ-lác Cơ-líp-phớt thay Mắc Na-ma-ra.

Trong khi đó phong trào chống chiến tranh Việt Nam ngày càng lan rộng trên khắp nước Mỹ, dẫn đến những cuộc xô xát đẫm máu giữa thanh niên, sinh viên Mỹ chống chiến tranh và lực lượng đàn áp của giới cầm quyền trên đường phố và trên nhiều khu vực  học đường ở nhiều thành phố lớn và ngay tại thủ đô Oa-sinh-tơn. Trong giới nghị sĩ, nhất là trong thượng nghị sĩ, những cuộc tranh cãi về cuộc chiến tranh Việt Nam ngày càng gay gắt. Trên thực tế, năm 1967 đã mở đầu cho sự “rạn nứt” của xã hội Mỹ bắt nguồn từ cuộc chiến tranh Việt Nam và sẽ kéo dài cho đến thời kỳ “sau Việt Nam”.

Trên thế giới, phong trào chống Mỹ ủng hộ cuộc kháng chiến  cứu nước của nhân dân Việt Nam ngày càng phát triển mạnh. Sự thất bại trên chiến trường, sự phân hoá trong chính giới Mỹ và chính sách sự dụng tay sai của đế quốc Mỹ, càng làm cho bọn việt gian thêm mâu thuẫn, xâu xé lẫn nhau giữa các phe phái.

Ngụy quân, nguỵ quyền tiếp tục suy yếu thêm một bước, gặp nhiều khó khăn lúng túng cả về quân sự, chính trị, kinh tế, xã hội.....

Lực lượng phản động nhất đang thống trị miền nam là tập đoàn quan liêu, quân phiệt bao gồm cả bọn quân sự và dân sự, gắn liền với bộ máy chiến tranh của Mỹ.

Toàn dân Việt Nam căm phẫn lên án cuộc chiến tranh  xâm lược hết sức tàn bạo của đế quốc Mỹ đe doạ sự sống còn của Tổ quốc mình. Đại đa số nhân dân đã nhận rõ bộ mặt cướp nước của đế quốc Mỹ, bộ mặt bán nước của bọn tay sai, nhân dân lao động phải chịu những hậu qủa nặng nề hơn hết. Thanh niên càng bị đe doạ nghiêm trọng do bị địch săn đuổi để bắt đi làm bia đỡ đạn. Tinh thần dân tộc của tri thức được thức tỉnh, các tầng lớp tư sản ngày càng lép vế về chính trị, bị chép ép về kinh tế, cũng tìm mọi cách chống lại tập đoàn thống trị. Các phe phái trong nguỵ quân, nguỵ quyền mâu thuẫn gay gắt, chia năm xẻ bảy, trở nên bất lực trước phong trào đấu tranh ngày càng lên cao của quần chúng cách mạng. Mặt trận dân tộc giải phóng còn tạo ra khả năng liên hiệp hành động với các tầng lớp trung gian, với cánh tả trong các phe phái, các tổ chức tôn giáo.

Trong tình hình Mỹ không có khả năng tăng quân lớn, thậm chí duy trì kéo dài cường độ hoạt động của quân đội viễn chinh như trước đó, tướng Oét-mo-len cùng bộ tham mưu MACV soạn thảo kế hoạch phản công lần thứ ba. Lần này, chủ trương chiến lược của Mỹ là  ra sức ổn định nguỵ quyền và nguỵ quân, tiếp tục thực hiện chiến lược hai gọng kìm ở quy mô nhất định, ngăn chặn đánh phá hành lang tiếp vận hòng làm suy yếu lực lượng ta, đồng thời xúc tiến đường lối ngoại giao xảo quyệt nhăm cô lập Việt Nam, cuộc phản công lần thứ ba với mục tiêu giữ thế giằng co giữa hai bên và cố gắng cải thiện một phần tình hình có lợi cho phía Mỹ, nhằm gieo rắt ảo tưởng vẫn có thể thu được thắng lợi chung, ngăn chặn mọi đảo lộn bất ngờ trong tình hình chính trị, quân sự ở miền nam Việt Nam cho đến khi kết thúc cuộc bầu cử tổng thống ở Mỹ vào tháng 11 năm 1968. Sau đó  sẽ tính toán những bước đi mới.

Trong kế hoạch phản công lần thứ ba, bộ chỉ huy Mỹ trù tính triển khai một bộ phận của sư đoàn 9 bộ binh Mỹ và một chiến đoàn kỵ binh bay xuống vùng đồng bằng sông Cửu Long để tăng cường lực lượng tuần tra trên sông của Mỹ ở vùng này. Họ đã vạch kế hoạch di chuyển  sư đoàn kỵ binh số 1 Mỹ đến vùng biên giới Cam-pu-chia để hoạt động càn quét tại đây trong mùa khô (từ tháng 12 đến tháng 4). Sau đó sẽ đưa sư đoàn này lên phía bắc đến vùng I chiến thuậthành quân đánh phá các căn cứ và hành lang củata trong mùa khô tại những tỉnh phía bắc miền Nam Việt Nam (từ tháng 5 đến tháng 9). Tướng Oét-mo-len trù tính còn thực hiện một cuộc hành quân lớn “thọc sâu” vào thung lũng A Sầu.

Thế nhưng, tướng tổng chỉ huy quân đội viễn chinh Mỹ tại miền nam Việt Nam đã xác nhận: “đến tháng 12 năm 1967, tin tức về những cuộc chuyển quân lớn của phái địch đã bắt buộc tôi phải huỷ bỏ những kế hoạch đó” (Báo cáo Oét-mo-len gửi Giôn-xơn).

Kế hoạch phản công của Mỹ được vạch ra theo phương hướng kết hợp chặt chẽ hai gọng kìm “tìm diệt” và “bình định” trên toàn lãnh thổ miền nam Việt Nam, tuần tự tập trung lực lượng đánh vào trọng điểm, trước hết vào các căn cứ của ta tại miền đông Nam Bộ nhằm mở rộng vành đai an ninh chung quanh Sài Gòn - Gia Định, rồi chuyển sang đánh phá những khu vực đầu mối giao thông trên hành lang của ta đi vào miền nam tại vùng I chiến thuật. đồng thời bộ chỉ huy quân đội viễn chinh Mỹ chủ trọng tăng cường yểm trợ cho quân nguỵ “bình định” tại vùng đồng bằng sông Cửu Long và nhấn mạnh đến sự cần thiết phối hợp hành động chặt chẽ giữa các đơn vị cơ động Mỹ với những đơn vị quân Mỹ và quân nguỵ đóng tại các địa phương.

Lần này bộ chỉ huy quân đội viễn chinh Mỹ tỏ ra dè dặt, không dám dấn thân vào những cuộc hành quân  phiêu lưu lớn mà đã phần nào cảm thấy khó có thể nắm chắc được phần thắng. Họ tính rằng vào thời điểm năm 1968, năm bầu tổng thống ở Mỹ, một thất bại quân sự nặng nề của quân Mỹ tại miền nam Việt Nam tất sẽ gây nên chấn động lớn trong nền chính trị nước Mỹ.

Tuy nhiên, với bộ chỉ huy quân Mỹ, điều quan trọng hơn hết là tình hình tương quan lực lượng giữa hai bên trên chiến trường.

Số đơn vị cơ động trong tay Lầu năm góc phương đông (Bộ chỉ huy (MACV) chỉ có hạn, nên việc tướng Oét-mo-len dự định điều động liên tục sư đoàn kỵ binh số 1 Mỹ từ nơi này đến nơi khác bộc lộ mâu thuẫn nan giải giữa phân tán và tập trung 1 .

Chính bản thân tướng Oét-mo-len thừa nhận giữa lúc bộ chỉ huy quân Mỹ đang triển khai sư đoàn 101 từ Mỹ sang và miền đông Nam Bộ và bắt đầu sử dụng sự đoàn bộ binh số 25 Mỹ ở một cuộc hành quân đánh vào Cà Tum (chiến khu C-Tây Ninh), chưa kịp điều động sư đoàn kỵ binh không vận số 1 từ vùng I chiến thuật vào vùng III chiến thuật thì phát hiện những cuộc chuyển quân lớn của ta vào các hướng quan trọng trên chiến trường miền Nam, đặc biệt là hướng Bắc vùng chiến thuật I.

Bộ chỉ huy báo cáo về Oa-sinh-tơn: vào cuối tháng 12 năm 1967, đầu tháng 1 năm 1968, tại miền Nam Việt Nam, phía ta tăng mạnh áp lực tại mặt trận đường số 9, pháo kích mạnh vào một số đô thị ở miền nam và có những cuộc chuyển quân lớn về hướng Khe Sanh,Huế, Đà Nẵng, Sài Gòn.
____________
   
1. Dù rằng đến tháng 12 năm 1967, quân số Mỹ lên đến 497.498 tên, gồm 9 sư đoàn + 3 lữ đoàn, cùng 60.276 quân chư hầu và 64 vạn quân nguỵ.

Từ một số biểu hiện trên đây, tướng Oét-mo-len cho rằng trước hoặc sau Tết, phía ta có thể  mở một cuộc tiến công lớn, nhưng lại không xác định được tính chất, quy mô, các mục tiêu trọng điểm cũng như thời điểm chính xác của cuộc tiến công. Phía Mỹ chỉ dự đoán trên cơ sở những hoạt động trinh sát thương lẹ và một số tin tức tình báo lẻ tẻ, không nắm chắc được tình hình, không phán đoán được chắc chắn được tình hình, không phán đoán được chắc chắn ý định chiến lược của ta. Bộ chỉ huy quân  Mỹ đã tỏ ra lo lắng và lúng túng. Nhà trắng và Lầu năm góc thúc tin từng buổi, chờ đón tín hiệu và sự phán đoán của sứ quán Mỹ cùng bộ chỉ huy MACV ở Sài Gòn. Lúc này, nếu lại tung một số đơn vị quân Mỹ ra phản công một lần nữa thì các căn cứ quan trọng sẽ bị bỏ trống hoặc không đủ lực lượng phòng thủ. Bộ chỉ huy quân Mỹ bị đẩy vào thế phải bị động huỷ bỏ kế hoạch phản công lần thứ ba, huy bỏ kế hoạch điều động sư đoàn kỵ binh số 1 đến miền đông Nam Bộ và ra lệnh cho sư đoàn này từ vùng chiến thuật II di chuyển ra vùng chiến thuật I. Ông ra lệnh cho sư đoàn dù 101, sư đoàn bộ binh 25, sư đoàn bộ binh 1 đang được triển khai nhằm đánh vào các chiến khu Đ (Biên Hoà) và chiến khu C (Tây Ninh) phải lập tức chuyển sang bố trí lực lượng để phòng thủ khu vực chung quanh Sài Gòn.

Thế là đúng giữa lúc quân Mỹ đang triển khai lực lượng chuẩn bị tiến hành cuộc phản công mới thì lại vội vàng phải bỏ kế hoạch đã vạch ra, quay trở về phòng ngự, nhằm bảo vệ những căn cứ chính của chúng, đặc biệt là Sài Gòn.

Vào tháng 5 năm 1967, sau thắng lợi phá cuộc phán công chiến lược mùa khô lần thứ hai ở miền Nam và đánh bại bước leo thang chiến tranh phá hoại vào thủ đô Hà Nội và miền Bắc, Bộ chính trị ta đã họp dưới sự chủ toạ của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đánh giá toàn bộ tình hình và đề ra nhiệm vụ chiến lược của ta đến cuối năm 1968.

Ta cho rằng vào thời điểm này, cố gắng chiến tranh của Mỹ đã đến đỉnh cao, đến giới hạn khó có thể vượt qua mà vẫn thất bại, nên tất hộ tính đến chuyện rút ra. Nhưng Mỹ là nước đế quốc đứng đầu, lại có tiềm lực lớn, nên tuy cũng muốn rút ra nhưng phải  rút ra trên thế mạnh, chẳng những không mất thể diện mà còn nuôi tham vọng chế độ nguỵ vẫn tiếp tục đứng vững.
   
Vậy, vấn đề đặt ra là ta phải có nỗ lự rất lớn giáng cho địch một đòn mạnh kết hợp với sự khéo léo về sách lược và biết thắng với múc độ thích hợp khiến địch từ chỗ ngập ngừng muốn ra đến chỗ buộc phải rút ra và có lối ra có thể chấp nhận được. Ta đề ra mục tiêu “Độc lập, dân chủ, hoà bình, trung lập” ở miền nam, tiến tới hoà bình thống nhất nước nhà. Đại diện của Trung ương Cục miền Nam  ra báo cáo, đề nghị khẩu hiệu 7 điểm của chính sách hoà bình, trung lập, hoà hợp dân tộc là: Độc lập dân tộc, hoà bình, trung lập, tự do dân chủ, cơm áo ruộng đất, Mỹ rút quân (điểm then chốt), chính phủ liên hiệp ba thành phần tiến tới thống nhất nước nhà. Sự ra đời của Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hoà bình trong quá trình cuộc tiến công Tết Mậu Thân thể hiện mục tiêu và mức độ giành thắng lợi cũng là có giới hạn. Nó dù hợp với bước đi của ta, với cái thế của Mỹ lúc này. Phân tích lực lượng so sánh hai bên và thời cơ chiến lược lúc đó, Bộ Chính trị Đảng ta quyết định : “toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta trên cơ sở phương trâm đánh lâu dài, cần phải phát huy mạnh mẽ chiến thắng to lớn trong mùa khô vừa qua, ra sức đẩy mạn những cố gắng chủ quan của ta đến mức cao nhất nhằm giành thắng lợi quyết định trong thời gian tương đối ngắn”.
   
Đến tháng 6 năm đo, Hội nghị Trung ương Đảng nhất trí với nhận định và chủ trương của Bộ Chính trị nhân lúc đế quốc Mỹ đang đứng trước thế tiến lui đều khó, nhân lúc nước Mỹ bước vào cuộc vận động bầu cử tổng thống, nộ bộ giới cầm quyền Mỹ phân hoá, ta cần và có khả năng thực tế dồn nỗ lực  cao nhất của cả nước giáng cho chúng những đòn tiến công mạnh mẽ làm thay đổi cục diện chiến tranh, làm lung lay hơn nữa ý chí xâm lược của đế quốc Mỹ, buộc Mỹ phải thay đổi chiến lược, phải xuống thang chiến tranh.

Quyết tâm chiến lược như vậy đã được xác định. Nhưng làm thế nào thực hiện quyết tâm ấy?.
   
Ngay từ đầu năm 1967, khi được giao nhiệm vụ soạn thảo kế hoạch chiến lược cho chiến cuộc đông – xuân 1967 - 1968, Quân uỷ Trung ương, Bộ Tổng Tư lệnh đã thấy rằng những thắng lợi của ta trong đông – xuân 1966-1967 đã tạo ra một tình thế mới có lợi cho ta, bất lợi cho địch. Và nếu ta vươn lên thực hiện được một đòn quyết chiến chiến lược thật hiểm và mạnh thì buộc đế quốc Mỹ phải chịu thua theo ý định chiến lược của ta, sớm muộn phải rút quân viễn chinh Mỹ ra khỏi cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam.
   
Vấn đề đặt ra đối với ta là phải tiến lên tiêu diệt địch về chiến lược kết hợp với nổi dậy rộng khắp của quần chúng để làm  chuyển biến cục diện chiến tranh. Có đồng chí nói một cách hình ảnh là phải có cú sut quân sự thật mạnh và sự vùng lên khắp nơi của quần chúng cách mạng thì mới dứt điểm được theo mục tiêu đã đề ra.
   
Lúc này cũng có ý định đề ra phương án “tiêu diệt một số lữ đoàn Mỹ, đánh quỵ một số sư đoàn nguỵ”, thực hiện đòn tiêu diệt chiến lược với giành thêm dân là có thể làm chuyển biến được cục diện chiến tranh. Đây cũng là một cách, nhưng phương án tác chiến này không phù hợp với mục đích chính trị của cuộc tổng tiến công và cách đánh của ta là kếp hợp với cả quân sự và chính trị. Còn nếu chỉ tiếp tục chủ động đẩy mạnh tiến hành các cuộc tiến công với các chỉ tiêu: diệt bao nhiêu sinh lực, đánh phá bao nhiêu kho tàng, sân bay, triệt phá những đường giao thông, giành bao nhiêu dân, giải phóng bao nhiêu vùng, phát triển bao nhiêu lực lượng, thì chắc chắn sẽ không gây được chuyển biến gì lớn về chiến lược. Chiến tranh sẽ tiếp tục kéo dài trong thế nhùng nhằng. Như vậy, sẽ không tranh thủ được thời cơ có lợi, không đáp ứng kịp với tình thế cách mạng đã mở ra.
   
Cuối cùng đã đi đến thống nhất ý kiến  cho rằng không thể tiếp tục theo các biện pháp kể trên. Qua thực tiẽn cuụoc chiến tranh phải sáng tạo tìm ra biện pháp chiến lược mới nhằm phát huy được mọi sức mạnh tấn công, sức mạnh tổng hopự lớn nhất của cách mạng với sưk bất ngờ cao nhất, với những đòn tiến công quyết liệt táo bạo nhất, khiến đối phương không thể nào nghĩ tới, không kịp chở tay. Như vậy, chắc chắn bảo đảm cho ta nhanh chóng giành thắng lợi với hiệu lực chiến lược chưa từng có.

Trải qua nhiều tháng tìm hiểu, bàn bạc, trao đổi tình hình và các phương án hành động với các chiến trường, các đồng chí lãnh đạo Đảng và chỉ huy quân sự cấp cao, Quân uỷ Trung ương nhất trí và báo cáo với Bộ chính trị và Bác Hồ phương hướng, mục tiêu, cách sử dụng lực lượng ttổng tiến công và nổi dậy. Đặc biệt đã chọn được cách đánh nhằm giánh cho địch một đòn thật hiểm, thật đau, một đòn có thể đạt tới hiệu lực chiến lược buộc địch càng mau chóng sa sút ý chí xâm lược. Từ đó, có thể làm chuyển biến cục diện chiến tranh có lợi cho ta. Phương án đó là: Hướng sức mạnh chủ yếu của chiến tranh cách mạng vào các thành thị, nhất loạt đánh vào thành phố, thị xã, thị trấn, vào trung tâm đầu não của địch và kết hợp công kích quân sự với khởi nghĩa quần chúng.
   
Cái mà bộ máy chiến tranh của địch cậy là quân đông, hoả lực mạnh, sức cơ động, cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại và dồi dào. Trần Hưng Đạo nói: “ Phàm địch, tất có nhằm chỗ cậy mà hành động. Trước hết ta phải xem có nhằm vào đâu mà cướp mất chỗ cậy ấy đi”1. Phải có cách đánh làm cho địch không phát huy được chỗ cậy đó mới làm nhụt được ý chí của chúng.
   
Thành thị là căn cứ, là hậu phương trọng yếu, là hang ổ và đầu não của nguỵ quân, nguỵ quyền. Phải đánh một cách rất bất ngờ như sét đánh vào những chỗ hiểm yếu nhất của địch. Phải đánh thẳng vào sào huyệt của chúng, vào đầu não, vào trung tâm chỉ huy cuộc chiến tranh ở Sài Gòn, Huế, Đà Nẵng... các thị xã, thị trấn khác.

Chúng ta đánh vào các nơi có dự trữ nhiều tranh bị kỹ thuật của địch, triệt phá phương tiện chiến tranh, đánh các sân bay, căn cứ hải quân, cơ sở vật chất hậu cần của chúng. Đây là sức mạnh, là “chỗ cậy” của những đội quân đi xâm lược, nhất là đối với đội quân viễn chinh Mỹ ở nam Việt Nam.

Trên hướng chính là các thành thị, chúng ta kết hợp chặt chẽ cách đánh của lực lượng tinh nhuệ (biệt động đặc công) từ trong trung tâm sào huyệt địch với cách đánh của các đơn vị chủ lực từ ngoài vào. Chúng ta kết hợp những mũi tiến công của lực lượng xung kích với những cuộc nổi dậy của quần chúng tại chỗ, vùng kế cận và những vùng nông thôn đông dân.

Đồng thời phải phân tán kéo chủ lực địch ra các chiến trường ta có chuẩn bị, thu hút giam chân và tiêu hao, tiêu diệt chúng. Chúng ta đã thành công trong việc kéo địch ra Khe Sang và đường số 9, hình thành một mặt trận đánh tiêu diệt lớn quân Mỹ. Làm như vậy để kẻ địch không phán đoán được ý định chiến lược của ta và tạo điều kiện cho các chiến trường khác nhất là các thành thị thực hành tiến công và nổi dậy. Đây cũng là một đòn tổng công kích, một hướng tiến công có lựa chọn của bộ đội chủ lực.
_____________
   
1. Binh thư yếu lược, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội, 1970, tr. 171.

Phải giữ được bí mật tới cùng và chọn thời điểm hết sức bất ngờ đối với địch.
Thực tế gần hai năm đọ sức với quân viễn chinh Mỹ cho ta thấy: chúng thường luôn luôn bị bất ngờ với ta. Nhưng ta tạo bât ngờ cho cuộc tổng tiến công và nổi dậy lần này là điều rất mới và khó hơn nhiều.

Phải kết hợp ba mặt quân sự, chính trị và ngoại giao trong điều kiện  lực lượng quân sự, chính trị của ta và đối sách lực lượng quân sự hai bên lúc đó, cách đánh này mới đạt hiệu quả chiến lược cao, tác động đến ý chí quân địch nhanh hơn, mạnh hơn tại chiến trường miền Nam và ngay cả trên nước Mỹ.
   
Phải nói rằng so với trước đây, cách suy nghĩ chiến lược này thực sự là một sáng tạo lớn trong tư duy quân sự. Đó là tư duy quân sự mới trong chỉ đạo chiến lược.
   
Nhưng muốn làm được điều đó, phải nghiên cứu giải quyết một loạt vấn đề rất phức tạp. Làm sao đưa được lực lượng người và vũ khí với quy mô lớn như vậy ém sẵn, lót sâu ngay sát sào huyệt địch, nơi được bảo vệ vòng trong, vòng ngoài dày đặc. Làm sao phát động được nhân dân kịp thời nổi dậy kết hợp với tiến công quân sự để nhanh chóng  đè bẹp sức phản kháng của địch. Làm thế nào giữ được bí mật hàng loạt địa bàn hoạt động trong khi cùng một lúc phải triển khai dồn dập, khẩn trương mọi công tác chuẩn bị cho một cuộc tổng tiến công và nổi dậy quy mô rộng lớn khắp miền Nam.
   
Trước hết la phải dựa vào nền móng vững chắc nhất của cách mạng và kháng chiến là nhân dân . Ta làm được, vì có thế làm chủ ở ba vùng chiến lược: rừng núi, nông thôn đồng bằng và thành thị. Mà có được như vậy là phải trải qua một quá trình vận động cách mạng nhiều năm từ trước đó. Đảng ta đã dày công xây dựng cơ sở cách mạng, cơ sở quần chúng đứng trong vùng sâu của địch kể cả trong những gia đình có quan hệ với chính quyền và quân đội nguỵ. Ta có vùng làm chủ sát nách địa bàn đóng quân và xen kẽ trong hệ thống căn cứ dày đặc của quân viễn chinh Mỹ. Đó là trận địa mạnh của chiến tranh nhân dân: trận địa lòng dân có tổ chức. Đó cũng chính là chỗ nhờ cậy của ta. Bí quyết “lấy dân làm gốc” là đây.

Từ tháng 9, nhất là trong tháng 12 năm 1967 cả đến trung tuần tháng 1 năm 1968, đại diện lãnh đạo, chỉ huy các chiến trường miền Nam Bộ (gồm cả cực Nam Trung Bộ), khu 5, mặt trận Tây Nguyên, Trị Thiên, mặt trận đường số 9 lần lượt ra báo cáo tình hình, thảo luận bổ sung kế hoạch chiến lược ở chiến trường mình. Đặc biệt, đại diện của Trung ương Cục miền Nam đã ra làm việc ba lần. Chủ tịch Hồ Chí Minh và đồng chí bí thư thứ nhất Lê Duẩn tham gia trực tiếp và cho nhiều ý kiến chỉ đạo quan trọng trong những cuộc họp nghe báo cáo và bàn bạc với cấp chỉ đạo các chiến trường.
   
Đầu tháng 12 năm 1967, Bộ chính trị Trung ương Đảng ta họp ra nghị quyết “chuyển cuộc chiến tranh cách mạng miền Nam sang một thời kỳ mới, thời kỳ giành thắng lợi quyết định”, đề ra nhiệm vụ trọng đại và cấp bách là: “động viên những nỗ lực lớn của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ở cả hai miền, đưa cuộc chiến tranh cách mạng của ta lên một bước phát triển cao nhất, dùng phương pháp tổng công kích, tổng khởi nghĩa để giành thắng lợi quyết định”. Đó là nội dung Nghị quyết Hội nghị lần thứ 14 khoá III (tháng 1-1968) của Trung ương Đảng ta.
   
Cho tới ngày 21 tháng 1 năm 1968, mới chính thức quyết định thời gian bắt đầu khởi sự vào đúng đêm giao thừa Tết Mậu thân 1968.

   
Theo chỉ thị của Bộ chính trị, Quân uỷ Trung ương, cấp lãnh đạo và bộ tư lệnh các chiến trường khẩn trương tiến hành các công tác chuẩn bị để tạo lực, tạo thế cho cuộc tổng tiến công và nổi dậy, trong đó đặc biệt coi trọng công tác vận tải, bổ sung quân số và tăng cường trang bị vật chất, bảo đảm cho các lực lượng vũ trang, nhất là các đơn vị chủ lực và binh chủng đặc biệt.
   
Từ cuối tháng 7 đến hết tháng 11 năm 1967, cán bộ cao cấp và trung cấp và trung cấp toàn quân lần lượt dự tập huấn. Qua học tập, cán bộ đã quán triệt tình hình nhiệm vụ, nhất trí và tin tưởng vào quyết tâm chiến lược của Trung ương Đảng, thống nhất cả về tư tưởng và cách đánh.
   
Tháng 8 năm 1967, cuộc vận động “ nâng cao chất lượng, phát huy sức mạnh chiến đấu của các lực lượng vũ trang nhân dân, quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, được triển khai trong toàn quân. Các sư đoàn thuộc lực lượng cơ động chiến lược được kiện toàn tổ chức, huấn luyện “chiến đấu hiệp đồng binh chủng và học tập chính trị, sẵn sàng lên đường tác chiến.
   
Việc chuẩn bị cơ sở hậu cần kỹ thuật cho cuộc tổng tiến công và nổi dậy được chú trọng đặc biệt. Đoàn vận tải chiến lược Trường Sơn chấn chỉnh tổ chức, cải tiến công tác chỉ huy quản lý khâu vận chuyển. Cơ quan đoàn bộ được kiện toàn gọn nhẹ, hoạt động có hiệu suất cao. Do đó, tuy số quân chỉ tăng 30%, xe máy bổ sung mới đủ bù vào số bị tổn thất do máy bay địch đánh phá ác liệt, nhưng khả năng vận chuyển của đoàn tăng gấp ba lần so với mùa khô trước.
   
Trên tuyến vận tải hậu phương miền bắc, ta mở chiến dịch vận tải mùa mưa năm 1967 nhằm chủ động chuẩn bị sớm chân hàng cho đoàn vận tải chiến lược vào nam. Mặc dù máy bay, tàu chiến địch đánh phá ráo riết, thời tiết không thuận, chiến dịch đã hoàn thành vượt mức về tiếp nhận  hàng viện trợ từ ngoài vào, về vận chuyển hàng vào tuyến tền phương, chuyển quân và chuyển thương binh, bệnh binh.
   
Tháng 9 năm 1967, Chính phủ triệu tập hội nghị phòng không nhân dân miền Bắc, Hội nghị đã kiểm điểm rút kinh nghiệm các  mặt công tác tổ chức, báo động, đào hầm hố, che phòng, sơ tán, cứu chữa và khắc phục hậu quả địch đánh phá bảo vệ nhân dân, bảo vệ sản xuất, giữ gìn lực lượng sẵn sàng đối phó  với các bước leo tháng chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ.
   
Các địa phương còn chuẩn bị sẵn sàng cả về tư tưởng và tổ chức đề phòng tình huống không quân Mỹ có thể đánh phá hệ thống đê điều của ta.
   
Quán triệt ý định và nhiệm vụ phải thực hiện, không để lỡ thời cơ, ngay sau thắng lợi mùa khô 1966-1967, quân và dân miền Nam đã khẩn trương làm những bước chuẩn bị cần thiết cả lực lượng và thế trận để tiến lên giành thắng lợi lớn lao.

Trước hết, bước chuẩn bị tích cực nhất là phát triển thế chủ động tiến công, nhằm đẩy  địch lún sâu hơn nữa và thế phòng ngự bị động. Lực lượng chủ lực của ta đẩy mạnh tác chiến theo phương hướng tiến lên tiêu diệt gọn chiến đoàn, trung đoàn, lữ đoàn nguỵ. Chúng ta chuyển sang đánh mạnh vào các vùng ven và cả bên trong thị trấn, thị xã, đẩy mạnh hoạt động của các đội biệt động, đặc công trong các thành phố, làm cho hậu phương địch ngày càng thêm rối loạn, tạo điều kiện thuận lợi đẩy mạnh đấu tranh chính trị. Chú trọng phát triển cơ sở chính trị và vũ trang trong vùng đô thị, tạo hành lang và bàn đạp cho tiến công và khởi nghĩa đô thị khi có thời cơ. Trong vòng 3 tháng trước Tết Mậu Thân 1968, ta đã thu được hàng loạt chiến thắng giòn giã, trong đó có các chiến thắng Đắc Tô (Tây Nguyên), Hậu Nghĩa, Cái Bè (Mỹ Tho), Bà Chiểu (Tây Ninh), Quế Sơn (Quảng Nam), Phú Lộc (Thừa Thiên)... tiêu diệt nhiều sinh lực địch. Khối chủ lực cơ động của cả quân Mỹ và quân nguỵ phải điều lực lượng đối phó với hàng loạt hoạt động đánh vừa và nhỏ liên tục của quân và dân miền Nam ta, nên chúng lâm vào tình trạng phân tán, căng thẳng thường xuyên.
   
Các quân khu tại miền Nam đã khẩn trương thực hiện việc tổ chức lực lượng, chuẩn bị chiến trường để đấp ứng những yêu cầu mới của trận quyết chiến lịch sử sắp đến. Quân khu Trị Thiên tổ chức lại để khu trực tiếp chỉ đạo các huyện, điều cán bộ bổ sung các huyện, nơ phong trào quần chúng còn yếu, phát triển mạnh cơ sở chính trị ở nội thành, ngoại thành Huế. Ngoài trung đoàn 6 chủ lực, quân khu Trị Thiên được tăng cường thêm trung đoàn 9 (sư đoàn 304) và sau ngày nổ súng tổng tiến công được tăng thêm trung đoàn 3 (sư đoàn 324) và trung đoàn 18 (sư đoàn 325).
   
Thành nội Huế thành lập đoàn đặc công K.1, K.2 củng cố và phát triển 14 đội biệt động.
   
Quân khu 5 tổ chức rút kinh nghiệm về chỉ đạo chỉ huy kết hợp công kích với khởi nghĩa đô thị, nhằm nâng cao hơn nữa khả năng tác chiến tập trung đánh tiêu diệt của bộ đội chủ lực, hiệu suất chiến đấu của bộ đội địa phương và dân quân tự vệ. Các địa phương tổ chức dân quân, tự vệ thành từng đại đội đưa ra phái trước hình thành khối 2-3 đại đội, nhằm tiến đánh các quận lỵ, thị trấn.
   
Quân khu 7 và quân khu Sài Gòn - Gia Định hợp nhất và phân chia bàn thành 6 phân khu 1 . Bố trí lực lượng, kể cả chủ lực miền thành 5 mũi tiến công vào nội đô Sài Gòn. Phân khu 6 (các quận nội thành) có 11 đội đặc công, biệt động tổ chức thành  3 cụm: đông, nam và bắc. Các phân khu khác có 4-6 tiểu đoàn mũi nhọn hướng vào nội đô để phối hopự và tiếp ứng cho các đội đặc công, biệt động. Bộ đội chủ lực miền được tăng thêm lực lượng 1 làm nhiệm vụ tién công và ngăn chặn các sư đoàn Mỹ và quân nguỵ ở hướng bắc, tây - bắc và đông Sài Gòn bảo đảm phía sau cho các lực lượng biệt động tổ chức thành cụm được phân công đánh vào một số mục tiêu cơ quan đầu não của Mỹ và nguỵ quyền.

____________
   
1. Phân khu 1: Trảng Bàng, Dầu Tiếng, Bết Cát, Củ Chi, Hóc Môn, Gò Vấp. Phân khu 2: Đức Hoà, Đức Huệ, Bến Thủ, Tân Bình, Bình Chánh. Phân khu 3: Châu Thành, Tân Trị, Cần Đước, Cần Guộc, Nhà Bè. Phân khu 4: Vũng Tàu, Bà Rịa, Nhơn Trạch. Phân khu 5: Tân Uyên, Phú Giáo, Lái Thiêu, Dĩ An, Thủ Đức. Phân khu 6: các quận nội thành.   

Các quân khu 6,8 và quân khu 9 tổ chức thêm nhiều tiểu đoàn và đại đội tỉnh, huyện bằng cách tập trung lực lượng dân quân tự vệ, động viên thêm tân binh và bố trí hướng vào các mục tiêu trọng điểm của quân khu. Hướng hoạt động của các chiến trường này là thực hiện tiến công quân sự kết hợp chặt chẽ với nổi dậy của đồng bào ở các thành phố, thị xã, thị trấn, kết hợp hai chân, ba mũi cùng tiến công địch, mở rộng quyền làm chủ ở nông thôn.
   
Trên toàn miền diễn ra một khí thế phấn khởi, sôi nổi chuẩn bị cho cuộc tổng tiến công và nổi dậy đồng loạt, nhằm tạo nên một bước ngoặt mới trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Nhân dân vùng tạm chiếm chuyển gạo lên căn cứ và nhận vũ khí, thuốc nổ về cất dấu ở vùng ven sát thành phố, thị xã và ngay trong các thị xã, thị trấn bằng các con đường hợp nhất và bí mật cùng cán bộ và cơ sở nội thnàh tiến thành các mặt công tác tổ chức, chuẩn bị, cho quần chúng nổi dậy khởi nghĩa.
   ____________
   
1. Bộ đội chủ lực miền được tăng  cường thêm trung đoàn 88 của mặt trận Tây Nguyên, Trung đoàn 568 và 6 tiểu đoàn bộ binh, 2 trung đoàn pháo, 4 tiểu đoàn súng cối 82 ly, 2 tiểu đoàn công binh, 1 tiểu đoàn và 1 đại đội thông tin, 2 đoàn đặc công, 1 đại đội súng phun lửa....   

Tháng 9 năm 1967, đại hội anh hùng các lực lượng vũ trang nhân dân giải phóng lần thứ hai họp, tuyên dương 47 anh hùng, cổ vũ toàn dân toàn quân thừa thắng xông lên giành thắng lợi to lớn hơn nữa, kiên quyết đánh bại hoàn toàn chiến lược “chiến tranh cục bộ” của đế quốc Mỹ.
   
Quy mô chuẩn bị toàn miền, toàn diện rộng lớn trên nhiều hướng. Thế nhưng chúng ta đã giữ được bí mật, khiến cho Bộ chỉ huy quân viễn chinh Mỹ không phát hiện, không nghĩ tới và đánh giá đúng được ý định chiến lược và kế hoạch hành động của ta.

Trong bối cảnh tình hình chuẩn bị khẩn trương và nô nức đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã  phác hoạ triển vọng thắng lợi và đề ra nhiệm vụ cho quân và dân cả nước trong mùa xuân 1968 qua lời chúc mừng năm mới của Người gửi đồng bào và chiến sĩ cả nước ngày 1 tháng 1 năm 1968:
      
                            
         

Ta chủ trương mở hoạt động lớn ở mặt trận đường số 9, Khe Sanh, xem đó là một trong những mặt trận của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy xuân 1968, là một đòn chính của bộ đội chủ lực ta nhằm thu hút quân cơ đông của Mỹ, tiêu diệt một bộ phận, vây hãm và giam chân tiêu hao chúng tạo thế cho các chiến trường khác, nhất là Sài Gòn - Huế - Đà Nẵng tiến công và nổi dậy thắng lợi.

Ngày 6 tháng 12 năm 1967, bộ tư lệnh và đảng uỷ mặt trận đướng số 9, được đặt dưới sự chỉ đạo, chỉ huy trực tiếp của Bộ tổng tư lệnh và Quân uỷ Trung ương. Đây là lần đầu tiên mặt trận đường số 9 tập trung một lực lượng lớn, có nhiều binh chủng tham gia 1.

Để thu hút và giữ chân lực lượng địch, ta nổ súng tiến công trước và Khe Sanh, và hầu hết các vị trí địch trên đường số 9 trong đêm 20 rạng ngày 21 tháng 1 năm 1968. tướng Mỹ Oét-mo-len vội vã tăng cường lực lượng chống giữ và cho không quân ném bom dữ dội Khe Sanh và khu vực giới tuyến. Bộ chỉ huy Mỹ ở nam Việt Nam và cả Nhà trắng, Lầu năm góc Mỹ hết sức chăm chú theo dõi diễn biến của mặt trận Khe Sanh. Giới nghiên cứu chiến lược  Mỹ và Bộ quốc phòng Mỹ tính tới khả năng ta có thể tập trung lực lượng tạo ra “một cái giống như Điện Biên Phủ” ở Khe Sanh. Cách đánh ở đây rất quyết liệt giống như cách đánh ở Điện Biên Phủ làm cho địch cho rằng ta sẽ tiêu diệt Khe Sanh, dứt điểm ở Khe Sanh như Điện Biên Phủ.

Ta đã tiêu diệt cứ điểm Làng Vây ngày 7 tháng 2 năm 1968, quét địch ra khỏi Huội San, giải phóng miền tây Hương Hoá, bảo vệ vững chắc hành lang chiến lược của ta. các đơn vị chủ lực ta đã thực hiện bao vây đánh dấu và uy hiếp mạnh mẽ Khe Sanh, khiến cho sau 170 ngày đêm bị vây hãm, lính thuỷ đánh bộ Mỹ bị tiêu hao nặng, đã buộc phải bỏ Khe Sanh rút chạy trong ngày 9 tháng 7 năm 1968.

Trong suốt một thời gian dài nhiều tháng, mặt trận đường số 9 đã giam chân một nửa lực lượng của Mỹ (17/33 lữ đoàn) thu hút sự chú ý của địch ra vùng giới tuyến, buộc chúng phản phân tán lực lượng trên nhiều khu vực chiến trường. Hành động này của ta đã góp phần tạo nên yếu tố bất ngờ và điều kiện thuận lợi cho quân và dân ta ở các mặt trận khác trên toàn miền tiến công quân địch, đặc biệt trong quá trình diễn ra cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân.
_____________
   
1. Gồm 4 sư đoàn và 1 trung đoàn bộ binh, 1 đoàn và 5 đội đặc công, 4 trung đoàn và 1 tiểu đoàn pháo binh, 3 trung đoàn pháo cao xạ, 1 trung đoàn và 2 tiểu đoàn công binh, 4 đại đội xe tăng, 1 đại đội súng phun lửa.

Trên chiến trường nước bạn Lào, từ ngày 12 đến ngày 27 tháng 1 năm 1968, quân đội Pa-thét Lào và quân tình nguyện Việt Nam mở chiến dịch Nậm Bạc thắng lợi 1. Chiến thăng Nậm Bạc có ý nghĩa to lớn, toàn diện cả về quân sự và chính trị đối với cách mạng Lào cũng như đối với thời gian ngắn, địch bị mất 1/3 lực lượng cơ động chiến dịch, chiến lược, làm cho lực lượng so sánh thay đổi nhanh chóng có lợi cho cách mạng Lào, giải phóng một vùng chiến lược quan trọng. Chiến thắng này đi trước và phối hợp nhịp nhàng với cuộc tổng tiến công và nổi dậy trên chiến trường miền nam.

Đêm 30 rạng ngày 31 tháng 1 năm 1968, các lực lượng vũ trang và nhân dân miền Nam đã mở đầu cuộc tổng tiến công và nổi dậy đồng loạt đặc biệt là ở sài Gòn, Huế và các đô thị khác ở miền Nam.

Tại Tây Nguyên, ta đồng loạt tiến công và nổi dậy ở Buôn Ma Thuột, Plây-cu, Kon-tum. Chiến trường đồng bằng khu 5, ta đồng loạt tiến công Đà Nẵng, Hội An, Quy Nhơn, Tuy Hoà, Nha Trang. từ đêm 31 tháng 1 năm 1968, những địa phương còn lại của khu 5 (như Quảng Nam, Quảng Ngãi....) bắt đầu cuộc tiến công và nổ dậy cùng với các thành phố Sài Gòn, Huế và các tỉnh đồng bằng Nam Bộ, cực nam Trung Bộ.
____________

   1. Nậm Bạc là một huyện thuộc  tỉnh Luông Pra-bang, vùng Tây - Bắc thượng Lào, tiếp giáp với hậu phương Tây Bắc nước ta . Kết quả của chiến dịch : loại khỏi chiến đấu 3.189 tên địch, tiêu diệt 6 tiểu đoàn, đánh thiệt hai 5 tiểu đoàn khác, thu 1.349 súng các loại, phá 9 pháo 105mm, 2 sơn pháo 75,12 máy bay, bắn rơi 1 máy bay T-28 và 1 máy bay lên thẳng, giải phóng khu vực Nậm Bạc có trên 1 vạn dân,  quét sạch các ổ phỉ, thu hồi toàn bộ vùng bị địch lấn chiếm từ giữa năm 1966.

Hầu hết các mục tiêu quan trong của địch đều bị quân và dân ta tiến công. Bốn tư lệnh quân đoàn, 11/11 bộ tư lệnh sư đoàn, hầu hết các ban chỉ huy tiểu khu, lữ đoàn Mỹ, 45 sân bay và gần 100 cơ sở hậu cần địch bị đánh. Nhiều nơi bị đánh đi đánh lại nhiều lần, trong đó có những sân bay lớn như Tân Sơn Nhất, Biên Hoà, Đà Nẵng, Chu Lai và nhiều tổng kho lớn như Long Bình, Nhà Bè, Liên Chiểu, Đà Nẵng, Chu Lai, Phú Bài, Huế, Plây-cu, Buôn Ma Thuột, Quy Nhơn, Sóc Trăng....

Ta đã đánh vào hầu hết các thành phố, thị xã lớn ở miền Nam, làm chủ nhiều nơi trong nhiều ngày, nhiều giờ. Tại thành phố Đà Nẵng, một đơn vị của ta tiến công đánh thẳng vào bộ tư lệnh quân đoàn . Quân ta bị chặn lại ở hàng rào ngoài của sở chỉ huy quân đoàn địch, không thực hiện được kế hoạch như đã định. Ở Huế, ta đã đồng loạt tiến công nhiều mục tiêu trong thành phố, chiếm khu Đại Nội, làm chủ thành phố 25 ngày đêm, tổ chức đánh hàng trăm trận phản kích của địch, đạt mục tiêu và hoàn thành thắng lợi lớn nhiệm vụ của địa phương trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân.

Đặc biệt là tại Sài Gòn, ta đã đồng loạt tiến công nhiều cơ quan đầu não của Mỹ và chế độ nguỵ gây chấn động lớn trong giới cầm quyền Oa-sinh-tơn và tạo nên tiếng vang mạnh mẽ  trên thế giới.

Ngay giờ phút đầu, các đội đặc công, biệt động thành phố đã nổ súng đánh địch và chiếm giữ nhiều giờ đại sứ Mỹ, một phần dinh Độc Lập, Bộ tổng tham mưu quân đội nguỵ ở cổng số 4 và số 5, đài phát thanh Sài Gòn. Cũng đêm đó, du kích, các nhóm vũ trang và các tổ chức quần chúng cách mạng  chiếm lĩnh các xóm lao động. Các tiểu đoàn mũi nhọn và địa phương tiến công và làm chủ trại thiết giáp “Phù Đổng”, trại pháo binh “Cổ Loa” phá huỷ nhiều pháo và xe cơ giới, xưởng quân cụ, chiếm trung tâm huấn luyện Quang Trung, một vài khu vực phía tây sân bay Tân Sơn Nhất, phá một số máy bay, làm chủ nhiều ngày  khu Bình Hoà, ngã ba Cây Thị, trường nữ quân nhân Sài Gòn.... Ta làm chủ khu vực giáp ranh giữa các quận 5, 6, 10 và 11,8, khu Minh Mạng, Ấn Quang, khu chợ Thiếc, khu cầu chữ Y, Cầu Muối, Bầu Sen, Hàng Xanh, Thị Nghè, Trương Minh Giảng.... Nhân dân nổi dậy ở nhièu nơi như quận 7,8, ngã ba Hàng Xanh, ngã năm Bình Hoà, chợ Trần Quốc Toản, khu vực trường đua Phú Thọ, Gò Vấp, Cầu Tre, Phú Lâm....

Sát nách Sài Gòn, các tỉnh lỵ Biên Hoà, Tây Ninh đều bị quân ta tiến công dồn dập.

Ở đồng bằng Nam Bộ, các mũi tiến công quân sự kết hợp với nổi dậy của quần chúng trên quy mô lớn đã phá rã phần lớn bộ máy kìm kẹp của địch, giải phóng hầu hết vùng nông thôn cho tới sát thị xã, thị trấn. Ta đã làm chủ một số ngày các thị xã Cà Mau, Trà Vinh, Mỹ Tho, Bến Tre, An Giang, chiếm một số mục tiêu trong các thị xã khác như Kiến Phong, Kiến Tường, Vĩnh Long, Cần Thơ, Bạc Liêu, Kiến Giang...

Trong cuộc tiến công vào thành phố, thị xã, thị trấn, bộ đội ta đã được sự ủng hộ và đón tiếp nồng hậu của nhân dân. Những anh em bị lạc đơn vị hoặc bị thương được nhân dân che chở, nuôi dưỡng tận tình và tổ chức đưa về căn cứ.

Phối hợp với cuộc tiến công vào đô thị của lực lượng vũ trang nhân dân và du kích, đồng bào nổi dậy diệt ác, trừ gian, giải tán dân vệ, giành quyền làm chủ xã, buôn, làng. Ở nhiều nơi, lực lượng chính trị quần chúng tổ chức thành đội ngũ, kéo vào thị xã, thị trấn, sẵn sàng cùng nhân dân tại chỗ nổi dậy giành chính quyền (Quảng Ngãi, Buôn Ma Thuột, Bến Tre, Mỹ Tho).

Nhưng do tiến công quân sự của ta chưa đủ mạnh, chưa đủ sức thu hút, ngăn chặn, kiềm chế địch, hệ thống tổ chức chỉ huy của địch từ trên xuống dưới tuy bị đòn choáng váng nhưng chúng đã nhanh chóng khôi phục lại và ra sức đối phố quyết liệt, đẩy lùi các cuộc tiến công, dùng bom đạt thẳng tay đàn áp quần chúng tay không . Chiến sĩ và đồng bào ta tổn thất  lớn. Đặc biệt nhiều đơn vị, tổ, đội đặc công, biệt động, mũi nhọn của cuộc tiến công vào hệ thống đô thị đã chiến đấu cực kỳ dũng cảm kiên cường, hy sinh đến người cuối cùng, vì thắng lợi của trận quyết chiến lịch sử này.

Mục tiêu khởi nghĩa ở các địa phương không đạt. Trên thực tế không có tổng khởi nghĩa. Sau này, dư luận Mỹ và phương Tây phân tích đánh giá nói rõ thêm rằng cuộc khởi nghĩa đô thị không thành công, không chỉ vì hoả lực điên cuồng của Mỹ, mà còn vì những điều kiện tiến quyết về chính trị chưa xuất hiện và vì những người cảm tình với cách mạng, tuy rất nhiều, nhưng chưa sẵn sàng.

Tuy nhiên, trong lịch sử của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, trừ cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975 toàn thắng sau này, chưa có cuộc động binh và huy động lực lượng quần chúng nào có quy mô lớn và khí thế cao như những ngày Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân. Ta đã tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực Mỹ và quân nguỵ, làm tan dã từng mảng lớn quân đội tay sai 1 .

Ta đã giải phóng được nhiều thôn, ấp, phường, đường phố gồm 120 vạn dân 2 .
_____________
         
1. Gần 15 vạn quân nguỵ và 4 vạn ba nghìn binh lính Mỹ bị loại khỏi vòng chiến đấu, 20 vạn quân nguỵ đào rã ngũ trong những ngày Tết, một khối lượng rất lớn phương tiện chiến tranh của chúng bị phá huỷ, trong số đó có đến 1.368.000 tấn vật tư chiến tranh, chiếm 34% dự trữ vật tư chiến tranh của địch.
         
2. Chỉ trong vòng 20 ngày đầu tháng 2 năm 1968, ta phá thêm được 1.500 ấp/ 2.300, giành quyền làm chủ xây dựng chính quyền cách mạng, mở rộng và củng cố hậu phương của ta.

Trong khi lực lượng Mỹ - nguỵ, quân chư hầu lên tới 1 triệu 20 vạn quân1, nắm trong tay những phương tiện chiến tranh hiện đại, đứng chân trên những căn cứ được phòng thủ vững chắc, thì quân và dân miền nam ta tiến công vào tận những căn cứ đầu não của chúng trên toàn miền, giành được thắng lợi to lớn vẻ vang chưa từng có.
         
Chúng ta đã tiến hành các bước chuẩn bị rất công phu, đã chọn thời điểm Tết Nguyên đán là lúc địch có nhiều sơ hở, đã giữ được bí mật trong suốt quá trình chuẩn bị, nên đã tận dụng được và phát huy cao độ yếu tố bất ngờ. Dư luận chính giới Mỹ đã xác nhận, “trong cuộc chiến tranh đó tạo ra quá nhiều sự bất ngờ, không có sự bất ngờ nào làm cho mọi người sửng sốt nhiều hơn cuộc tiến công Tết, đặc biệt là cuộc tiến công tiêu biểu nhằm vào đại sứ Hoa Kỳ, một cơ quan đã từng tuyên bố quá nhiều lần tình hình tồi tệ nhất đã qua rồi”2 .
           
Và tướng Mỹ Oét-mo-len đã nghĩ rằng trận Điện Biên Phủ của Hoa Kỳ là căn cứ Khe Sanh..... nhưng trận Điện Biên Phủ thật sự lại là  cuộc tiến công vào Tết Mậu Thân 3 .
           
Chỉ trong vòng vài tuần lễ, chúng ta đã thắng lớn buộc địch phải co lực lượng về giữ các thành phố, thị xã, bảo vệ các căn cứ chủ yếu của chúng và tổ chức phản kích quyết liệt để giành lại những mục tiêu bị quân cách mạng đánh chiếm.
______________

         1. Chưa tính 12 vạn quân Mỹ gián tiếp tham chiến, gồm 22 sư đoàn, 18 trung đoàn, 278 tiểu đoàn.
         2. Michael Maclear: “Việt Nam: The ten thousand day war (Cuộc chiến tranh nười ngàn ngày”, Thames Methuen, New York, 1981, tr. 427.
         3. Leslie Gelb, Richard Betts: Một trường hợp mỉa mai trong chiến tranh Việt Nam: Guồng máy điều hành công việc của Mỹ đã có hiệu quả.
         
Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 chứng tỏ rằng quân và dân miền Nam chẳng những có thế trận vững chắc ở rừng núi, nông thôn, đồng bằng, mà còn có khả năng đưa chiến tranh vào tận những cơ quan đầu não quan trọng nhất của Mỹ - nguỵ tại các thành thị, gồm cả Sài Gòn - Chợ Lớn.
         
Trong suốt hai tháng đầu Xuân Mậu Thân (từ 30 tháng 1 đến cuối tháng 3 năm 1968) liên tục tiến công quân địch trên khắp miền Nam, quân và dân miền Nam đã tỏ ra có sức chiến đấu bền bỉ. Giới cầm quyền Oa-sinh-tơn đã kinh ngạc trước sức mạnh tiềm tàng của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam.
         
Sau đó, chiến sự tạm lắng xuống. Chúng ta tranh thủ thời gian chấn chỉnh, củng cố lực lượng để chuẩn bị tiến hành những đợt hoạt động tiến công mới.

Ngày 24 tháng 4 năm 1968, Bộ chính trị Đảng ta đã họp và nhận định rằng bước đầu thực hiện cuộc tổng tiến công và nổi dậy, ta đã thu được thắng lợi to lớn và toàn diện tạo nên một bước ngoặt mới để tiến lên giành thắng lợi quyết định cho cuộc chiến tranh giải phóng miền Nam. Bộ chính trị đề ra phương hướng nỗ lực nhằm động viên toàn Đảng, toàn dân, phát triển tiến công toàn diện, đẩy địch vào thế thất bại liên tiếp.

Trong khi đó, quân địch vẫn tiếp tục bị hãm trong tình trạng lúng túng, bị động đối phó. Tổng thống Mỹ Giôn-xơn thừa nhậ rằng sau “đòn choáng váng”, phía Mỹ bị “bối rối trong một thời gian”.

Sau khi đến miền nam Việt Nam để đánh giá tình hình tại chỗ rồi về Mỹ, ngày 27 tháng 2 năm 1968, tướng Uy-lơ, chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ xác nhận rằng phía Mỹ và chế độ nguỵ bị tổn thất nặng phải tiếp tục ở vào thế thủ, nằm phòng giữ các thành phố và thị trấn, trong khi “chương trình bình định nông thôn bị đẩy lùi nghiêm trọng”.

Từ nửa tháng 3 năm 1968 trở đi, do áp lực của phía ta giảm dần, quân Mỹ và quân nguỵ tranh thủ mở một số cuộc hành quân giai toả  nhằm đẩy lực lượng ta ra xã vùng chung quanh các thành phố, thị trấn và dùng không quân đánh phá ác liệt các đường hành lang vận chuyển của chúng ta.
Quân và dân miền nam mở đợt tiến công thứ hai bắt đầu từ ngày 4 tháng 5 năm 1968. Mặc dù hai phần ba lực lượng Mỹ và toàn bộ lực lượng tổng trù bị quân nguỵ đã được tập trung về cố thủ tại các thành phố lớn, nhất là chung quanh Sài Gòn., quân và dân  ta đã đánh vào 30 thành phố, thị xã, 70 thị trấn, quận lỵ, chi khu quân sự, 27 bộ tư lệnh quân đoàn, sư đoàn, lữ đoàn, trung đoàn, 40 sân bay, kho tàng quan trọng..... Ta đã đánh mạnh tại Sài Gòn, tiến công vào Tổng nha cảnh sát, toà đô chính, khu nhà ở đại sứ quán Mỹ, dinh thủ tướng nguỵ, đài phát thành, đài vô tuyến truyền hình, bám trụ đánh phản kích, tiếp tục gây cho địch nhiều thiệt hại.

Phối hợp chặt chẽ với Nam Bộ, quân và dân khu 5, Tây Nguyên tiến công vào các thành phố, thị xã như Đà Nẵng, Hội An, Quảng Ngãi, Đà Lạt, Phan Thiết, trong những ngày 4 và 5 tháng 5 năm 1968. Quân và dân Quảng Nam đánh bại cuộc hành quân giải toả của địch ven sông Thu Bồn từ ngày 5 đến ngày 24 tháng 5 năm 1968.

Trên chiến trường Trị Thiên, đường số 9, sau khi rút khỏi Huế, ta vừa tiếp tục vây hãm thành phố Huế và cụm quân Mỹ ở Khe Sanh vừa đánh chặn các cuộc hành quân của Mỹ và quân nguỵ do sư đờn 1 kỵ binh bay của Mỹ làm nòng cốt tại vùng đồng bằng và rừng núi, đặc biệt ở khu vực đường số 9 và thung lũng A Sầu.

Cuộc tiến công đợt hai đã gây cho địch thêm một số thiệt hại và chứng minh rằng quân và dân ta có khả năng tiến công vào những nơi cố thủ chủ yếu của Mỹ - nguỵ trên toàn lãnh thổ miền Nam ngay trong những điều kiện chúng đã tập trung lực lượng về bảo vệ và đối phó.

Tại nước Mỹ, nội bộ chính quyền Gion-xơn càng thêm phân hoá, chia rẽ sâu sắc hơn. Luận điệu “thua chỉ vì bất ngờ” và lực lượng phía ta “đã bị kiệt quệ” mà giới cầm quyền Mỹ đưa ra nhằm bào chưa cho thất bại của họ trong dịp Tết Mậu Thân và nhằm thúc giục tổng thống Giôn-xơn “kiên nhẫn hơn nữa” đã bị bác bỏ.

Từ giới cầm quyền Oa-sinh-tơn đến công chúng Mỹ đều được đặt trước một thực tế: tiềm lực kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của quân và dân ta dồi dào, phía ta có thể liên tục bổ sung cho những tổn thất, khôi phục sức chiến đấu để đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi lớn hơn.
Tháng 8 năm 1968, Bộ chính trị Trung ương Đảng họp và quyết định tiếp tục “đẩy mạnh tổng công kích, tổng khởi nghĩa” làm cho địch thất bại trên chiến trương, thất bại ở các thành thị lớn và thất bại ở ngay nước Mỹ”.

Thực hiện chủ trương trên của Bộ chính trị, quân và dân miền nam khẩn trương mở đợt tiến công thứ ba từ ngày 17 tháng 8 đến ngày 30 tháng 9 năm 1968 đánh đồng loạt vào 27 thành phố, thị xã, hơn  100 thị trấn, quận lỵ, chi khu quân sự, 17 sân bay, 3 kho và 6 bộ tư lệnh sư đoàn của địch. Ở Sài Gòn, ta tiến công nhà quốc hội và Bộ trưởng tham mưu nguỵ, đồng thời tiến công vào một loạt căn cứ địch như lữ đoàn 2, sư đoàn 25 ở Trảng Lớn, Tum, đài truyền tin của Mỹ ở núi Bà Đen, căn cứ Mỹ ở Chà Là, Bến Củi, vị trí sư đoàn 1 bộ binh Mỹ ở Lộc Ninh,....

Ở Nam Bộ, ta tiêu diệt nhiều sinh lực địch và phá huỷ nhiều phương tiện  chiến tranh. Ở khu 5, tại Đà Nẵng ta đánh bộ chỉ huy đặc khu, đại phát thanh, sân bay, căn cứ địch ở núi Non Nước, bán đảo Sơn Trà, loại khỏi vòng chiến đấu hàng ngàn tên địch, đánh thiệt hại 2 trung đoàn cơ động nguỵ, một bộ phận sinh lực của sư đoàn A-mê-ri-cơn Mỹ. Ở mặt trận đường số 9, bắc Quảng Trị, trong hơn 5 tháng, ta đã tiến công Khe Sanh 4 đợt liên tục: từ ngày 21 tháng 1 đến ngày 7 tháng 2 năm 1968: tiêu diệt chi  khu quân sự Hương Hoá và cứ điểm Làng Vây; từ ngày 8 tháng 2 đến ngày 31 tháng 3: vây hãm cụm cứ điểm Tà Cơn; tháng tư, đánh bại cuộc hành quân giải vây mang tên “ngựa bay” của sư đoàn kỵ binh không vận Mỹ ; từ tháng 5 đến ngày 9 tháng 7 năm 1968 tiếp tục vây hãm và đánh quân địch rút chạy.

Quân Mỹ đóng ở khu vực Khe Sanh lên đến gần 1 vạn, gồm 4 tiểu đoàn lính thuỷ đánh bộ, các lực lượng pháo binh, thiết giáp và bảo đảm phục vụ cùng hàng vạn quân khác sẵn sàng và không quân, kể cả máy bay chiến lược B52. Tướng Oét-mo-len đã nhiều lần nhấn mạnh vị trí quan trong của khu vực Khe Sanh, xem đây là chiếc lá chắn bảo vệ sườn phía tây các thị trấn Đông Hà, Quảng Trị và hành lang dọc bờ biển đến Huế, đồng thời cũng là một bàn đạp thuận lợi để từ đấy quân Mỹ có thể uy hiếp hành lang vận chuyển bắc nam của chúng ta. Mặt khác, ông còn xem đây là địa điểm đọ sức trực diện giữa một bộ phận chủ lực của ta và địch để phía Mỹ chứng minh với thế giới rằng “không thể có một Điện Biên Phủ” đối với quân đội viễn chinh Mỹ tại miền nam Việt Nam. Thế nhưng, trước áp lực mạnh mẽ của quân ta, lực lượng Mỹ chiếm đóng khu vực Khe Sanh ngày càng lâm vào tình cảnh khốn quẫn và đứng trước nguy cơ thật sự có thể bị tiêu diệt. Cuối cùng, ngày 26 tháng 6 năm 1968, Bộ chỉ huy quân đội viễn chinh Mỹ phải ra thông báo rút bỏ căn cứ Khe Sanh. Quân ta tuy có bộ phận bám sát chặn đánh bọn địch rút chạy bằng đường bộ, khống chế sự vận chuyển bằng đường không, song  do nắm tình hinh địch không chắc, vây không chặt, kế hoạch đánh địch rút chạy chuẩn bị chưa tốt, nên đã để lỡ thời cơ tiêu diệt thêm quân Mỹ. Đến ngày 9 tháng 7 năm 1968, ta hoàn toàn giải phóng Khe Sanh1 .

Tại mặt trận đướng số 9 bắc Quảng Trị, chúng ta đã điều địch đến một khu vực chiến trường mà ta đã chuẩn bị sẵn chỗ đứng chân vững chãi dựa vào hậu phương miền bắc. Ta đã đưa vào đây những lực lượng cần thiết để vây hãm và đánh cho quân địch bọ tổn thất nặng.

Lần đầu tiên trong cuộc chiến tranh Việt Nam, trong một cuộc đọ sức diện đối diện giữa một bộ phận quân chủ lực ta và một phần chủ lực thuộc quân đội viễn chinh Mỹ, tại một địa điểm do phía Mỹ tự dấn thân vào, họ đã phải công khai chịu thua và rút chạy. Viễn  cảnh bị đánh bại về quân sự tại Việt Nam đã hiện ra rõ nét trước mắt giới cầm quyền Oa-sinh-tơn và giới quân sự Mỹ.

Phải rút chạy khỏi Khe Sanh, tuyến phòng thủ đường số 9 của Mỹ và quân đội nguỵ đã bị vỡ trên một mảng lớn từ Lao Bảo đến Cà Lu khoảng 40 ki-lô-mét. Sáng kiến “căn cứ hoả lực” mà tướng Oét-mo-len đề xuất đã không vượt được qua bước thử nghiệm thực tiễn, đã làm lung lay tận nền móng chiến lược phòng ngự của Mỹ tại miền nam Việt Nam. Đặc biệt thất bại của quân viễn chinh Mỹ tại Khe sang đã diễn ra trong bối cảnh thất bại chung của Mỹ và nguỵ quyền trên lãnh thổ miền nam trước những đòn liên tiếp của quân và dân ta trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 và các đợt tiến công tiếp theo.
_____________
         
1. Kết quả sau 170 ngày tiến công vây hãm và đánh quân địch rút chạy khỏi Ke Sanh, ta đã tiêu diệt 17.000 tên địch (có 13.000 tên Mỹ), bắn rơi và phá huỷ 480 máy bay, 120 xe quân sự, 65 đại bác và súng cối cỡ lớn, 55 kho, thu hành ngàn súng các loại, hàng trăm tấn đồ dùng quân sự và lương thực, giải phóng hoàn toàn quận Hương Hoá với 1 vạn dân.

Tình hình chiến sự tại miền nam đến ngày 30 tháng 9 năm 1968 đã đạp tan ảo tưởng chuyển bại thành thắng của Oa-sinh-tơn, từ Giôn-xơn đến những cố vấn “diều hâu” của tổng thống Mỹ, đẩy họ phải đi đến một chuyển hướng chiến lược đối với cuộc chiến tranh Việt Nam.

Sau khi Giôn-xơn quyết định chuyển hướng từ chiến lược “chiến tranh đặc biệt” sang chiến lược “chiến tranh cục bộ” tại miền nam Việt Nam, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mắc Na-ma-ra trong thư gửi Giôn-xơn ngày 20 tháng 7 năm 1967, được các tướng Uy-lơ, Tay-lơ, Oét-mo-len và đô đốc Sác-pơ (tư lệnh quân đội Mỹ ở vùng Thái Bình Dương) tán thành, kiến nghị: “tiến hành một đường lối kết hợp quân sự, chính trị một cách tích đánh, đúng mức, để đạt một kết quả có thể chấp nhận được trong thời gian hợp lý ở nam Việt Nam”. Thời gian hợp lý đó là thời gian đã được tính toán trong kế hoạch ba giai đoạn mà tướng Oét-mo-len đã thảo ra, tức là từ hai đến hai năm rưỡi (từ giữa năm 1965 đến giữa hoặc cuối năm 1967) để vào cuối giai đoạn ba, sau khi đánh bại lực lượng kháng chiến của ta, quân viễn chinh Mỹ và chư hầu sẽ bắt đầu rút khỏi miền nam Việt Nam.

Thế nhưng, đúng vào lúc thời hạn được dự kiến cho chiến thắng đó đã kết thúc thì cuộc tổng tiến công và nổi dậy của quân và dân ta bùng nổ. Điều đó đã chứng minh rằng sau “thời gian hợp lý” từ hai năm đến hai năm rưỡi mà Oa-sinh-tơn đã tính toán đó, sức mạnh quân sự và chính trị của quân và dân ta tại miền nam Việt Nam chẳng những không bị đè bẹp mà trái lại đã phát triển đến một trình độ mới trên toàn miền.

Thời gian chiến lược đã không nghiêng về phía quân đội viễn chinh Mỹ. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 đã gây nên cơn choáng váng đột ngột trong giới cầm quyền Oa-sinh-tơn đẫn đến cuộc đảo lộn nghiêm trong trên sân khấu chính trị nước Mỹ vào giữa năm 1968 và tạo ra một bước ngoặt, một cục diện mới của chiến tranh tại Việt Nam. Khả năng của quân và dân ta vạch kế hoạch chuẩn bị và thực hiện đến những chi tiết cụ thể cuộc tiến công và nổi dậy trên quy mô rộng lớn toàn miền và với sức mạnh như thế đã làm cho giới cầm quyền nước Mỹ bàng hoàng kinh ngạc.

Trong nội bộ chính quyền Giôn-xơn mâu thuẫn giữa nhóm chủ trương tiến hành chiến tranh đến cùng và nhóm chủ trương tìm lối thoát quan thương lượng hoặc qua một biện pháp dung hoà nào đó càng trở nên gay gắt hơn. Phong trào phản đối chiến tranh Việt Nam trong nhân dân Mỹ có thêm điều kiện thuận lợi để phát triển mạnh mẽ và sâu rộng trên toàn lãnh thổ nước Mỹ.

Những đòn đau và hiểm giáng xuống quân đội viễn chính Mỹ gây cho Mỹ và nguỵ quyền những thiệt hại nặng nề về sinh lực và phương tiện chiến tranh, làm đảo lộn thế trận chiến lược của chúng, đẩy chúng càng đi sâu vào thế phòng ngự bị động. cuộc tổng tiến công và nổi dậy của quân và dân miền nam ta đã đồng thời gây nên một cơn chấn động trong giới cầm quyền Oa-sinh-tơn làm lung lay ý chí của những người cầm đầu Nhà trắng và Lầu năm góc. Thắng lợi chiến lược rất cơ bản của chúng ta thu được trên chiến trường miền Nam đã tác động mạnh mẽ đến quyết tâm của những cơ quan đầu não của đế quốc Mỹ tại Oa-sinh-tơn chỉ đạo cuộc chiến xâm lược Việt Nam. Điều này có ảnh hưởng quan trọng đến sự chuyển biến thái độ của một số người trong chính quyền Giôn-xơn và đến những quyết định của họ.

Nhà sử học Mỹ Ga-bơ-ri-en Côn-cô đánh giá: “ cuộc tiến công của cách mạng đã thành công với mức độ trọng yếu trong tất cả các mục tiêu lớn ban đầu của mình, trừ cuộc khởi nghĩa đô thị không thành công” và “tác động quyết định nhất của cuộc tiến công Tết cho thấy rõ rằng thực tế Mỹ đang đứng trước một cuộc khủng hoảng tiềm tàng và nghiêm trọng”1. Sâu xa hơn, ông còn ghi nhận: “Việt Nam đã trở thành cuộc chiến ngoài nước đầu tiên của Mỹ kể từ năm 1882, đã gây ra cuộc khủng hoảng xã hội, nội bộ sâu sắc và một sự phân hoá về chính trị.... Việt Nam làm trầm trọng thêm nhiều vấn đề của chủ nghĩa tư bản Mỹ chứ không phải làm cho  chúng nhẹ bớt. Trong cơn chấn thương kéo dài của mối quan hệ chủng tộc, cuộc chiến tranh này càng trở nên tiêu điểm của sự phản đối và bất đồng của hàng triệu người”2.

Để đưa cuộc kháng chiến kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đến thắng lợi cuối cùng, trước hết chúng ta phải chứng minh bằng thực tiễn chiến trường cho đế quốc Mỹ thấy rằng “sức mạnh quân sự Hoa Kỳ” là có hạn và không phát huy được hết hiện thực trước sức mạnh tổng hợp của quân và dân cả nước ta.

Trong bối cảnh tình hình thế giới và tình hình nước Mỹ vào cuối thập kỷ 60, trước những yêu cầu của chiến lược toàn cầu của Mỹ, giới cầm quyền Oa-sinh-tơn phải tính toán từng ngày, từng tháng về thời gian kéo là của cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 của quân và dân miền nam đã chấm dứt ảo tưởng “đánh nhanh, thắng nhanh” của chính quyền Giôn-xơn và đặt ra trước quân đội viễn chính Mỹ triển vọng” một cuộc chiến tranh kéo dài không bao giờ dứt”, điều mà phái Mỹ không thể nào chịu đựng nổi.

Chúng ta đã nắm vững được quyền chủ động trong việc sử dụng nhân tố “thời gian chiến lược”, một lĩnh vực được xem là nhược điểm cơ bản của những đạo quân xâm lược nói chung và của đội quân viễn chinh Mỹ nói riêng. Đồng thơi, đây cũng là kết quả của nghệ thuật quân sự của ta nắm quyền chủ động trong việc sử dụng nhân tố “ không gian chiến lược”.Thế trận chiến tranh nhân dân Việt Nam đã tạo cho chúng ta khả năng đánh thắng quân địch tại bất cứ nơi nào, bất ngờ thọc sâu vào cả những nơi được địch xem là được bảo vệ vững chắc trong vùng chúng “kiểm soát”. Ta đã đánh với cách mà địch không thể nghĩ rằng đối phương lại có thể làm được.
___________
         
1,2 . Gabriel Kolko: Sách đã dẫn.

Chúng ta đã khéo sử dụng thời gian và không gian chiến lược trên cơ sở sức mạnh của cả nước và đặc biệt của lực lượng vũ tranh và lực lượng chính trị của đã được xây dựng tại miền nam trong quá trình lâu dài, bắt rễ từ cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp trước đây. Chúng ta đã đưa hàng loạt  đơn vị chủ lực được xây dựng hoàn chỉnh từ hậu phương lớn miền bắc vào làm nòng cốt tại chiến trường miền Nam.

Chúng ta đã xây dựng được ba thứ quân tuy có mặt chưa cân đối nhưng khu căn cứ vững chắc, nơi đứng chân của những binh đòn chủ lực cơ động được tranh bị khá đầy đủ. Đây là một quả đấm đánh tập trung, được thế trận chiến tranh nhân dân của ta tăng thêm hiệu lực mà chúng ta sử dụng để giáng vào những mắt xích xung yếu trong thế trận của địch, khiến chúng lúc nào cũng phải đối phó. Lực lượng chiến lược của chúng ta có sức mạnh tiềm tàng được bổ sung thường xuyên và đầy đủ khả năng để đọ sức và đánh thắng kẻ thù dù thời gian chiến tranh kéo dài đến đâu, dù lực lượng của kẻ thù đông, mạnh đến mấy. Trong mùa xuân 1968, phía Mỹ đã bàng hoàng trước cách đánh mạnh, hiểm , rộng khắp, bất ngờ của quân và dân miền Nam ta.

Trong cuộc phản công lần thứ hai, các đơn vị quân Mỹ đã phải tiến sâu vào  những khu vực căn cứ của ta được xây dựng vững chắc từ nhiều năm mà Oét-mo-len gọi là những “khu vực đất thánh từ trước đến nay chưa hề bị thách thức”. Giới quân sự Mỹ còn có đôi lý do để bào chữa cho những thất bại của các đơn vị quân Mỹ trong các cuộc hành quân mùa khô 1967 bằng cách nêu lên những khó khăn nhiều mặt mà phái Mỹ không lường tính hết trước được như: tình tình bố phòng của ta, địa hình...... Đây là trường hợp địch sa vào thế trận của ta bố trí sẵn, không phát huy được cách đánh sở trường của chúng và bị bắt buộc phải đánh theo cách đánh mà chúng ta ghép chúng vào, khiến cho chúng bộc lộ những nhược điểm cơ bản.

Trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy của quân và dân miền nam ta, các cuộc  chiến đấu đã diễn ra ngay trong các vùng do địch “kiểm soát”, tại chính ngay những căn cứ đầu não chủ yếu của chúng, tại những nơi được Mỹ xem là “trung tâm”, “trọng điểm” phòng thủ của chúng, tại những địa điểm đặt những cơ quan chỉ đạo chiến tranh toàn miền, từn vùng và từng khu vực của chúng.

Khi tiếng súng mở đầu cuộc tổng tiến công và nổi dậy vừa nổ thì khu vực do Mỹ và nguỵ quyền “kiểm soát” trên toàn miền đã bỗng chốc biến thành cả khu vực thế trận  do phía ta chủ động điều hành. Đây là kết quả của thế trận chiến tranh nhân dân xen kẽ cài răng lược mà quân và dân ta đã tạo nên trong suốt quá trình tiến hành chiến tranh chống quân thù từ nhiều năm, kế thừa, phát triển những kinh nghiệm đã thu được trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968, trước hết và chủ yếu, quân và dân ta đã đánh thắng Mỹ và nguỵ quyền về mặt quân sự.

Đòn đánh hiểm và bất ngờ của ta, tiến công quân sự có sự kết hợp với nổi dậy của quần chúng dưới những hình thức và mức độ khác nhau trong dịp Tết Mậu Thân và sau tết đã làm cho trên nửa triệu quân Mỹ và lính chư hầu sa vào cảnh “ con cá voi mắc cạn” như báo chí Mỹ và phương Tây đã mô tả và đưa tin.

Thăng lợi của chúng ta trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, đã đánh dấu thất bại của giới cầm quyền Oa-sinh-tơn trên lĩnh vực chỉ đạo chiến tranh, chỉ đạo chiến lược trong cuộc chiến tranh Việt Nam. Giới chiến lược Mỹ khi đề xuất học thuyết “chiến tranh chống nổi dậy” đa đưa ra nhận xét rằng: trong loại chiến tranh này, phía “chống nổi dậy”, nếu “không thắng được” thì có thể xem là “bị thua”.

Trong cuộc chiến tranh Việt Nam, giới chiến lược Mỹ xem phải “chống nổi dậy” là Mỹ - nguỵ. Phía “nổi dậy” là những lực lượng thuộc Mặt trận dân tộc giải phóng miền nam Việt Nam. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 của quân và dân ta tại miền nam đã chứng minh rằng trong cuộc độ sức nhân dân Việt Nam và Mỹ, nguỵ, phía Mỹ, nguỵ không những “không thắng được” mà  đang thực sự “bị thua”. từ thế phòng ngự tích cực, bị dồn vào thế phòng ngự bị động, từ dự định tiến hành cuộc phản công lần thứ ba phải chuyển sang quay về co cụm phòng giữ những căn cứ  quan trọng, giới cầm quyền Oa-sinh-tơn không thể không cảm thấy số phận bi đát sẽ được dành cho đạo quân viễn chinh Mỹ nếu đạo quân này tiếp tục bị giam chân trong cuộc chiến tranh chỉ có thất bại trên lĩnh vực quân sự mới làm cho ý chí xâm lược bị lung lay tận gốc.

Có thể nói đòn Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 của quân và dân ta đã làm “rung chuyển” cả Nhà trắng và Lầu năm góc, làm nổi bật lên trước mắt chính quyền Giôn-xơn triển vọng lần đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ, quân đội Mỹ bị đánh bại trong một cuộc chiến tranh. Tương Mác –xoen Tay-lơ, sau khi từ chức đại sứ Mỹ ở Sài Gòn, ngày 30 tháng 6 năm 1965, trở về Mỹ giữ chức cố vấn đặc biệt của tổng thống Giôn-xơn đã viết trong cuốn hồi ký “Thanh gương và lưỡi cày” (xuất bản tại Niu Yoóc năm 1972) như sau: “ngày 31-1-1968 quân địch tiến công với khẩu hiệu “tiến công, nổi dậy”.... chỉ trong vòng 2 ngày, họ đã tiến vào 5 đô thị lớn, 39 tỉnh lỵ và nhiều thành phố. Những trận tiến công của họ đã được chiến trên các màn ảnh vô tuyến truyền hình và đã làm cho phần lớn dân chúng Mỹ và một số quan chức kinh hoàng. Phải rất lâu họ mới hoàn hồn và trong một số trường hợp sự hoàn hồn đó mãi mãi không bao giờ được khôi phục lại hoàn toàn”.

Theo tướng Mỹ Tây-lơ, sở dĩ phía Mỹ bị bất ngờ hoàn toàn về quy mô toàn miền của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 của quân và dân miền Nam là vì chính bản thân ông cũng đã từng kết luận rằng phía ta không đủ khả năng giải quyết nổi những khó khăn về hậu cần. Cụ thể là khả năng phối hợp hành động nhằm tập trung, bằng những phương tiện chủ yếu là thô sơ, những tiếp liệu cần thiết để phục vụ cho hàng loạt cuộc tiến công diễn ra đồng thời trên nhiều chiến trường rộng lớn xa cách nhau. Tay-lơ đã xác định: “những điều bất ngờ thực sự mà cuộc tiến công Tết 1968 đã gây cho tôi không phải là việc đối phương đã mở được một cuộc tiến lớn, mà chính là việc họ đã mở được cùng một lúc nhiều trận tiến công mãnh liệt đến như thế”.

Những tướng lĩnh trong Hội đồng tham mưu trưởng liên quân và Bộ tư lệnh Mỹ ở Thái Bình Dương làm áp lực với Giôn-xơn đòi tăng cường hơn nữa những cố gắng chiến tranh. Họ yêu cầu đưa thêm 20 vạn quân nữa sang Việt Nam, tăng cường đánh phá miền Bắc bằng không quân, thậm chí đề xuất cả khả năng sử dụng lực lượng thuỷ và bộ của Mỹ tiến công miền Bắc, động viên quân trù bị với quy mô lớn.... Trong lúc đó, công khai bày tỏ thái độ chán nản, Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Mắc Na-ma-ra từ chức. Cơ – lác Clíp-phớt được Giôn – xơn chỉ định thay chính thức  Mắc Na-ma-ra kể từ ngày 29 tháng 2 năm 1968. Ông cầm đầu một nhóm nghiên cứu phương hướng chiến lược mới của Mỹ trong cuộc chiến tranh Việt Nam. Ngay trong ngày nhận chức bộ trưởng bộ quốc phòng, ông đã đưa ra kết luận chính thức báo cáo với tổng thống Giôn-xơn, “dù có thêm 20 vạn quân cũng không thể đẩy địch ra khỏi Nam Việt Nam hoặc tiêu diệt được lực lượng họ” và “nếu tiếp tục leo thang hơn nữa sẽ làm nổ ra một cuộc khủng hoảng trong nước với quy mô chưa từng có”.

Chính quyền Giôn-xơn bị đặt trước một tình trạng khó xử: quân đội viễn chinh Mỹ bị thua đau trên chiến trường miền Nam Việt Nam, nội bộ những người cộng sự thân cận nhất của tổng thống Mỹ chia rẽ sâu sắc về chủ trương và tranh luận gay gắt. Phong trào phản đối chiến tranh Việt Nam trong nhân dân Mỹ được cổ vũ bưởi sự kiện Tết 1968 phát triển những bước mới và trở thành sức ép nặng nề đối với chính quyền Oa-sinh-tơn, đặc biệt đúng vào năm bầu cử tổng thống mới ở Mỹ. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 của quân và dân miền nam ta đã đẩy chính quyền Giôn-xơn phải xét duyệt lại phương án chiến lược cũ và tìm phương án tác chiến lược mới.

Tháng 3 năm 1968 là thời kỳ chính quyền Giôn-xơn lâm vào cảnh rối chưa từng thấy. Trên hầu hết lãnh thổ nước Mỹ rộ lên hàng loạt những cuộc biểu tình của các tầng lớp nhân dân Mỹ chống chiến tranh Việt Nam, đặc biệt là của sinh viên trong các khu vực học đường. Đây là lúc mà các thanh niên, sinh viên Mỹ phất cao lá cờ Mặt trận dân tộc giải phóng miền nam trên các đường phố Oa-sinh-tơn, ngay trước Nhà trắng và nhà quốc hội Mỹ. Nhiều người trong giới nghị sĩ Mỹ lớn tiếng đòi kiểm điểm lại chính sách của Mỹ đối với cuộc chiến tranh Việt Nam. Trong nội bộ các cố vấn thận cận của Giôn-xơn diễn ra những cuộc cãi vã gay gắt.

Hai ngày 25 và 26 tháng 3 năm 1968, tổng thống Mỹ Giôn-xơn đã triệu tập một cuộc họp “những nhân vật am hiểu tình hình nhất”. Trong suốt hai phiên họp kéo dài với những thành viên hội nghị gồm những người nắm những địa vị then chốt nhất trong chính quyền lúc đó, Giôn- xơn đã hỏi quan điểm từng người một. Theo lời tướng Tay-lơ, “Tổng thống Mỹ đã nhận được những câu trả lời vô cùng bi quan của những người từ trước đến nay được xem là loại cứng rắn, kiên quyết như Đin A-ki-xơn, Van-xơ và Gioóc-giơ Bân-đi. Cuối cùng, tổng thống quyết định rời khỏi sân khấu chính trị với hy vọng thống nhất lại một quốc gia đang bị chia rẽ và điển hình của sự chia rẽ đó là sự chia rẽ ngay trong những người thân cận nhất của tổng thống”.

Theo Tay-lơ, rõ ràng nước Mỹ đanh bước vào một “thời kỳ khủng hoảng mới” và những triệu chứng mở đầu chẳng tốt đẹp chút nào. Cái “thời kỳ khủng hoảng mới” mà Tay-lơ cảm thấy đó là thời kỳ “chiến lược toàn cầu của Mỹ bị đảo lộn”, thời kỳ mà đế quốc Mỹ ngấm đòn Việt Nam không chỉ trên chiến trường, mà ngay cả trên lãnh thổ liên bang Mỹ.

Ngày 27 tháng 3 năm 1968, cực tổng thống Mỹ Ai-xen-hao đã phải than thở: “... chưa bao giờ gặp phải tình trạng đáng buồn như tình cảnh hiện nay của nước Mỹ bị chia rẽ sâu sắc về chiến tranh”. mặt khác theo hồi ký một số nhân vật đã tham gia hội nghị này, phần lớn thành viên hội nghị, trong đó có nhiều người thuộc phái “diều hâu” đã kiến nghị với Giôn-xơn nên xuống thang chiến tranh.

Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 của quân và dân miền Nam ta đã cho những nhân vật chủ chốt thuộc chính quyền Giôn-xơn thấy được một điều: số quân Mỹ tại miền Nam Việt Nam vào tháng 3 năm 1968 đạt trên 50 vạn đã ở vào mức giới hạn có thể gây nên một sự bùng nổ với hậu quả không lường trước được trong tình hình chính trị nước Mỹ. Mặt khác dù chính quyền Oa-sinh-tơn có mạo hiểm dấn sâu hơn vào cuộc phiêu liêu Việt Nam bằng cách chấp thuận yêu cầu khẩn thiết của Oét-mo-len tăng thêm 20 vạn quân cho quân đội viễn chinh Mỹ tại miền Nam Việt Nam thì cái quân số trên 70 vạn quân Mỹ đó chắc chắn cũng không làm thay đổi cục diện cuộc chiến tranh mà còn đẩy họ càng lún sâu hơn vào bãi lầy thất bại ở Việt Nam.

Tổng thống Mỹ Giôn-xơn đã chán nản, dao động sâu sắc. Ngay từ ngày 22 tháng 3 năm 1968, Giôn-xơn ra lệnh triệu hồi tướng Oét-mo-len về Mỹ bổ nhiệm làm tham mưu trưởng lục quân Mỹ.Giôn-xơn cũng bắc bỏ yêu cầu tăng thêm 20 vạn quân Mỹ do Oét-mo-len đưa ra mà chỉ quyết định đưa thêm một số quân có tính tượng trưng. Sau đó số quân Mỹ tại miền Nam Việt Nam còn được tăng dần để đạt đến 535 ngàn vào tháng 12 năm 1968 và đây là số quân chiến đấu Mỹ cao nhất trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam.

Ngày 31 tháng 3 năm 1968, giôn-xơn thông báo quyết định hạn chế hoạt động của Mỹ ở Việt Nam bằng cách ra lệnh cho không quân Mỹ ngừng ném bom miền Bắc từ vĩ tuyến 20 trở ra, đồng thời tuyên bố không ra tranh cử tổng thống nhiệm kỳ hai và cử người tiến hành đàm phán với đại diện Chính phủ ta tại Pa-ri.

“Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy dịp Tết Mậu Thân, ta đã thắng rất to, địch đã thua nặng. Rõ ràng trận này đã mở ra bước ngoặt chiến lược đánh dấu thời kỳ Mỹ phải xuống thang chiến tranh do bị thất bại ngay trong “Chiến lược chiến tranh cục bộ”1.

Ngay từ khi mở đầu và trong quá trình tiến hành chiến  tranh cục bộ ở miền nam Việt Nam, chính quyền Giôn-xơn liên tục đưa ra vấn đề “thương lượng” nhằm lừa bịp, xoa dịu, tranh thủ dư luận, đồng thời làm áp lực buộc phía ta phải thương lượng theo những điều kiện do Mỹ đưa ra. Người ta nhớ lại, ngày 7 tháng 4 năm 1965, đọc diễn văn tại thành phố Mỹ Ban-ti-mo, tổng thống Mỹ Giôn-xơn tuyên bố “sẵn sàng thương lượng không điều kiện với miền Bắc Việt Nam” và “sẽ viện trợ cho bắc Việt Nam sau chiến tranh Việt Nam một tỷ đôla”. thế nhưng, trong hành động Giôn-xơn đã ra lệnhđưa một lữ đoàn lính thuỷ đánh bộ Mỹ đến Đà Nẵng vào ngày 8 tháng 3 năm 1965 và ngày 27 tháng 7 năm 1965 đã hạ lệnh cho các đôưn vị quân Mỹ trực tiếp vào tham chiến ồ ạt, quyết định chuyển từ “chiến tranh đặc biệt” sang “chiến tranh cục bộ” tại miền Nam Việt Nam.
_____________

1. Lê Duẩn: Thư vào nam,  nhà xuất bản Sự Thật, Hà Nội, 1985, tr.214.

Ngày 16 tháng 11 năm 1965, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mắc Na-ma-ra  tuyên bố chính thức: “ chúng ta (Mỹ) phải dùng tất cả mọi khả năng để tìm ra giải pháp hoà binh cho vấn đề Việt Nam”. Thế nhưng, phía sau sân khấu chính trị Mỹ, trong thư gửi tổng thống Mỹ Giôn-xơn ngày 30 tháng 11 năm 1965, Mắc a-ma-ra viết: “ theo tôi, nên ngừn trong 3 hay 4 tuần lễ.... việc ném bom miền bắc, trước khi  chúng ta hoặc là tăng hẳn số quân ở Việt Nam, hoặc là tăng cường các đòn tiến công miền bắc” (Tài liệu mật bộ quốc phòng Mỹ).

Ngày 10 tháng 8 năm 1966, Giôn-xơn nhắc lại đề nghị thương lượng với ta, nêu lên rằng: “ chỉ cần một bàn, một ghế”, trong khi tại miền nam Việt Nam, bộ tư lệnh quân viễn chionh Mỹ ráo riết chuẩn bị tiến hành cuộc phản công chiến lược lần thứ hai.

Nhà cầm quyền Oa-sinh-tơn thường đưa ra thủ đoạn xen kẽ trước hoặc sau những hành động quân sự lớn, xem đấy là những hoạt động chính trị, ngoại giao hỗ trợ cho những hoạt động quân sự. Những đợt “ngừng ném bom miền bắc Việt Nam” kèm theo đề nghị thương lượng của chính quyền Giôn-xơn đưa ra chẳng qua chỉ nhằm xoa dịu phong trào đấu tranh ngày càng phát triển mạnh mẽ trên toàn lãnh thổ liên bang Mỹ đồng thời đánh lạc hướng dư luận thế giới. Mặt khác, những người trong chính quyền Giôn-xơn cũng xem đây là thủ đoạn nhằm thăm dò, thử thách quyết tâm của phía ta. Đây cũng là chuẩn bị về  mặt tâm lý cho những hành động leo thang chiến tranh nghiêm trọng hơn nữa của Mỹ, đổ cho phía ta trách nhiệm”khước từ” những “đề nghị thương lượng” của họ.

Đến ngày 31 tháng 3 năm 1968, Giôn-xơn tuyên bố hạn chế ném bom bác Việt Nam với dự kiến lúc đầu từ vĩ tuyến 20 trở xuống, nhưng trên thực tế đã lặng lẽ tụt xuống dưới vĩ tuyến 19 từ ngỳa 4 tháng 4 năm 1968.

Thu hẹp phạm vi ném bom miền bắc Việt Nam, không quân Mỹ tập trung máy bay, tàu chiến, bom đạn đánh phá ác liệt theo kiểu bóp nghẹt từ Diễn Châu (Nghệ Tĩnh) trở vào “vùng cán xoong” hòng tăng hiệu lực cho việc ngăn chặn sự chi viện của miền bắc cho miền nam. Tuy nhiên, lần này qua quyết định hạn chế ném bom miền bắc Việt Nam, Giôn-xơn muốn tỏ ra muốn tìm một lối thoát ra khỏi cuộc chiến tranh việt Nam băng một giải pháp chính trị có lợi cho Mỹ. Vì qua cuộc tổng tiến công và nổi dậy của quân và dân ta tại miền nam, từ những cố vấn chủ chốt của tổng thống Mỹ đến bản thân Giôn-xơn đều không thể không thấy rằng Mỹ không có khả năng  áp đặt một giải pháp quân sự đơn thuần cho “vấn đề Việt Nam”.

Sau khi tổng thống mỹ Giôn-xơn tuyên bố ném bom hạn chế miền bắc kể từ ngày 31 tháng 3 năm 1968, Chính phủ ta tuyên bố ngày 3 tháng 4 năm1968, sẵn sàng cử đại diện của mình tiếp xúc với đại diện của Mỹ nhằm xác định với phía Mỹ  việc Mỹ chấm dứt không điều kiện việc ném bom và mọi hành động chiến tranh nhằm chống nước Việt Nam dân chủ cộng hoà để có thể bắt đầu cuộc nói chuyện. Chúng ta đã tỏ thiện chí sẵn sàng cùng phía Mỹ tìm một giải pháp hoà bình bằng thương lượng, đồng thời khẳng định lập trường của phía ta quyết không chấp nhận thương lượng dưới một áp lực nào của Mỹ. Trên mặt trận ngoại giao mới  vừa được mở màn, ta đã để “có thể bắt đầu cuộc nói chuyện”. Ngay từ đầu, chúng ta giành thế chủ động trong cuộc tiến công ngoại giao.

Hai bên giằng co, tranh chấp về địa điểm hội nghị, đến ngày 3 tháng 5 năm 1968, Mỹ phải chịu chấp nhận lấy Pa-ri làm nơi họp. Phiên họp đầu tiên diễn ra ngày 13 tháng 5 năm 1968 tại Pa-ri. Phái đoàn Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hoà do Bộ trưởng Xuân Thuỷ dẫn đầu, phái đoàn Mỹ do đại sứ lưu động Ha-ri-man cầm đầu.

Hội nghị hai bên ở Pa-ri sau nhiều phiên họp trong năm 1968 chưa giải quyết được vấn đề gì cơ bản, nhưng đã mở đầu cho một thời kỳ ta tiến công địch trực tiếp về ngoại giao trên bàn hội nghị. Hội nghị là một diễn đàn thuận lợi để chúng ta tố cáo trước dư luận thế giới đường lối chiến tranh xâm lược của Mỹ tại Việt Nam, bản chất của đế quốc Mỹ và những tội ác dã man mà Mỹ gây ra trên cả hai miền nam bắc Việt Nam. Bị ta dồn ngay từ đầu vào thế phải trả lời đòi hỏi rất hợp lý do phía ta đưa ra, đế quốc Mỹ đã bị đặt đúng vào địa vị của họ là kẻ gây chiến, kẻ xâm lược ở Việt Nam. Bị buộc phải ngồi nói chuyện kéo dài với ta tại bàn hội nghị, phía mỹ đã mặc nhiên thừa nhận sự bất lực của sức mạnh quân sự Hoa Kỳ.

Cuộc đấu tranh ngoại giao tại bàn hội nghị và các hoạt động quân sự, chính trị trên chiến trường đã được phối hợp và hỗ trợ lẫn nhau, tạo thành một sức mạnh tổng hợp đẩy phía Mỹ bước sâu thêm nữa vào thế bị động toàn diện trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. Cuộc đấu tranh ngoại giao trong hội nghị hai bên năm 1968 là bước đi cần thiết, là một trong những tiền đề dẫn đến hội nghị bốn bên sau này tại Pa-ri kết thúc bằng Hiệp định Pa-ri được ký kết tháng 1 năm 1973, giữa đại diện của Chính phủ nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, đồng chí Lê Đức Thọ và Hen-ri Kít-xin-giơ, đại diện của Chính phủ Mỹ.

Trước những thất bại liên tiếp trên chiến trường tại cả hai miền nam bắc, trước thái độ biết điều và kiên quyết của ta tại hội nghị, tranh thủ được sự đồng tình của dư luận rộng rãi trên thế giới, trước áp lực của dư luận nhân dân tiến bộ Mỹ và trong nội bộ đảng dân chủ Mỹ lúc đó, ngày 1 tháng 11 năm 1968, tổng thống Giôn-xơn buộc phải nhượng bộ. Ông uyên bố chấm dứt không điều kiện việc ném bom và bắn phá trên toàn bộ lãnh thổ nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, chấp nhận hội nghị Pa-ri với thành phần mở rộng gồm 4 bên: Mỹ, Việt Nam dân chủ cộng hoà,
Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hoà  miền nam Việt Nam và nguỵ quyền.

Âm mưu “đàm phán trên thế mạnh”, “đàm phán với sức ép quân sự Mỹ” của chính quyền Giôn-xơn đã phá sản. Thất bại trên chiến trường, thất bại tại bàn hội nghị, đế quốc Mỹ vẫn tỏ ra ngoan cố. Trong những tháng còn lại ở Nhà trắng, trước khi chuyển giao chính quyền nước Mỹ cho Ri-xớt Ních-xơn, Giôn-xơn chủ trương “phí Mỹ hoá” chiến tranh. Ở miền nam Việt Nam, tướng Mỹ A-bram lên thay Oét-mo-le làm tổng chỉ huy quân Mỹ từ tháng 3 năm 1968, thực hiện biện pháp chiến lược quân sự mới “quét và giữ”.

Cuộc tổng tiến công và nổi dậy là đòn chiến lược với quy mô lớn bất ngờ và đạt hiệu lực chiến lược cao làm chuyển biến cục diện chiến tranh. Nó làm cho Mỹ - nguỵ hoang mang dao động mạnh, buộc chính quyền Giôn-xơn phải từ bỏ chiến lược “chiến tranh cục bộ”, xuống thang chiến tranh và ngồi vào bàn đàm phán với ta tại Pa-ri. sau đó, ta còn mở tiếp hai đợt tiến công và nổi dậy vào tháng 5 và tháng 8, tháng 9 năm 1968, tiếp tục đưa chiến tranh cách mạng sâu vào vùng thành thị, tiêu hao, tiêu diệt thêm nhiều sinh lực và phương tiện chiến tranh của địch, kết hợp với đấu tranh ngoại giao.

Do lực lượng ta không được bổ sung kịp thời, đặc biệt do có khuyết điểm trong chỉ đạo ở trên và cả chiến trường mà chủ yếu là việc đánh giá tình hình địch còn có mặt chủ quan, nên ta vẫn tiếp tục đẩy mạnh hoạt động quân sự vào các đô thị, lơi lỏng các vùng nông thôn.

Tuy vậy, thực tiễn lịch sử đã chứng minh hùng hồn: cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 đã giành được thắng lợi chiến lược vo cùng to lớn, làm thay đổi cục diện cuộc kháng chiến chống Mỹ như khẳng định của Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 21 (khoá III), khẳng định của Đại hội Đảng toàn quốc lần thức IV.

Không phải ngẫu nhiên trong cuốn sách “Giải phẫu một cuộc chiến tranh”, nhà sử học Mỹ Ga-bơ-ri-en Côn-cô dành hẳn một phần phân tích đánh giá sâu về “cuộc tiến công, và các sự kiện năm 1968”. Ông để riêng một chương (chương 24) để mổ xẻ cuộc tiến công Tết (Mậu Thân), khẳng định vị trí của nó: “Cuộc tiến công Tết là sự kiện quân trọng nhất và phức tạp nhất của chiến tranh Việt Nam”. Tác giả đánh giá rằng rằng “nhìn toàn bộ, năm 1968 là năm xấu nhất của cuộc chiến tranh(của Mỹ) cho đến năm 1975”. cụ thể hơn nữa, vị trí của đợt đâùu cuộc tổng tiến công và nổi dậy được cuốn sách ghi nhận: “3 tháng đầu của năm 1968 là những tháng quan trọng nhất trong lịch sử của toàn bộ cuộc xâm lược của Mỹ ở Việt Nam”1 .

Đối với nhân dân ta, cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 khẳng định ý chí, tái tuệ, tài năng tổ chức và quyết tâm sắt đá của cả dân tộc Việt Nam và chiễn sĩ miền nam, của quân và dân cả nước ta trên dới một lòng, chung sức quyết đánh thắng đế quốc Mỹ, giành độc lập tự do của Tổ quốc và thống nhất đất nước. Trong trận quyết chiến lịch sử này, chiến sĩ và đồng bào ta ở miền nam cùng với lực lượng miền bắc xã hội chủ nghĩa đã chiến đấu với tinh thần dũng cảm tuyệt vời, với ý thức tổ chức kỷ luật rất cao, bất chấp mọi hy sinh gian khổ nhằm thực hiện bằng được quyết tâm chiến lược của Đảng.

Lịch sử là một quan toà công minh. Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý. Lịch sử và thực tiễn đã khẳng định tầm vóc thắng lợi của sự kiện trọng đại này đúng như nó có. Đồng thời lịch sử và thực tiễn cũng rọi sáng vào những sai lầm, khuyết điểm đã hạn chế thắng lợi như sự kiểm điểm tự phê bình nghiêm khắc của Hội nghị Ban chấp hành trung ương lần thứ 21 (khoá III).
_____________
1. Gabriel Kolko:Sách đã dẫn.

Chiến lược “chiến tranh cục bộ” đã phá sản, đế quốc Mỹ dưới chính quyền Ních-xơn chuyển sang thi hành chiến lược “Việt Nam hoá chiến tranh”. Thất bại thảm hại trên đỉnh cao của sức mạnh quân sự Mỹ được dốc vào cuộc chiến tranh Việt nam, đã trở thành tất yêu. Tuy nhiên, để giải phóng hoàn toàn miền nam thân yêu, quân và dân cả nước ta còn phải trải qua những chặng đường gian lao thử thách mới.

Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã nhìn thấy trước và chỉ ra cho quân và dân ta cả nước ta những bước đường cần phải tiép tục tiến lên để đạt đến thắng lợi hoàn toàn. Ngày 3 tháng 11 năm 1968, trong “Lời kêu gọi” gửi đồng bào và chiến sĩ cả nước, Người nói: “ Chúng ta đã thắng cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ở miền bắc. Song đó chỉ mới là thắng lợi bước đầu. Đế quốc Mỹ rât ngoan cố và xảo quyệt, chúng nói “ hoà binh”, “thương lượng”, nhưng vẫn chưa chịu từ bỏ dã tâm xâm lược của chúng. Hơn 1 triệu quân Mỹ, quân nguỵ và quân chư hầu còn đang hàng ngày gây ra tội ác dã man đối với đồng bào miền nam nước ta”. “Vì vậy, nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phải nâng cao tinh thần quyết chiến, quyết thắng, quyết tâm giải phóng miền nam, bảo vệ miền bắc, tiến tới hoà bình thống nhất Tổ quốc”.

Sang năm 1969, nhân dịp đầu năm mới, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chúc mừng đồng bào và chiến sĩ cả nước:
      Năm qua thắng lợi vẻ vang.
      Năm nay tiền tuyến chắc càng thắng to.
      Vì độc lập, vì tự do
      Đánh cho Mỹ cút, đánh cho nguỵ nhào.
      Tiến lên chiến sĩ đồng bào
      Bắc nam sum họp xuân nào vui hơn.

Những lời trên đây của Chủ tịch Hồ Chí Minh là phương hướng chỉ đạo sáng suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của quân và dân ta trong giai đoạn chiến lược tiếp theo. Chiến thắng lịch sử vẻ vang của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 của quân và dân miền nam đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước vĩ đại vào một bước ngoặt lớn. nó là điều kiện và cơ sở thanứg lợi của cuộc tiến công chiến lược năm 1972 và chiến thanứg oanh liệt đánh bại cuộc tập kích chiến lược đường không bằng máy bay B.52 “đánh cho Mỹ cút”. Nó là tiền đề tạo nên đại thắng mùa xuân 1975 “đánh cho nguỵ nhào”, kết thúc toàn thắng cuộc kháng chiến  chống Mỹ, cứu nước, giải phóng hoàn toàn mièn nam thân yêu, thu giang sơn về một mối, đưa cả nước tiến lên chủ nghĩa xã hội.



Để thực hiện mục tiêu chiến lược của cuộc “chiến  tranh cục bộ” ở Việt Nam, đế quốc Mỹ đã dốc cố gắng quân sự rất cao. Lực lượng quân sự và các biện pháp chiến lược mà ho dùng trong cuộc chiến tranh xâm lược ở thời điểm từ năm 1968 đến tháng 11 năm 1968, là đỉnh cao của sức mạnh quân sự mà giới cầm quyền Mỹ có thể huy động vào một cuộc chiến tranh cục bộ quy mô lớn nhất và tàn bạo nhất từ trước tới nay.

Với dã tâm xâm lược một nước nhỏ banừg chiến tranh thực dân mới, chưa bao giờ đế quốc Mỹ phải huy động tài chính, vật tư, nhân lực của Mỹ đến một quy mô lớn như chiến tranh xâm lược Việt Nam trong chiến lược “ chiến tranh cục bộ”. Cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam vì thế đã vượt các cuộc chiến tranh khác trong lịch sử về mức độ dùng bom đạn, máy bay, nhất là máy bay lên thẳng, về tính chất ác liệt và sự huy diệt tàn bạo.

Thế nhưng, như chúng ta đã thấy ở các chương trên, những cố gắng lớn nhất của Mỹ trong mấy năm chiến tranh cục bộ đã không giúp Mỹ đạt mục tiêu chiến lược như họ đề ra. Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam đã liên tiếp giành được những thắng lợi cực kỳ to lớn. sau chiến thắng oanh liệt đập tan hai cuộc phản công chiến lược mùa khô 1965-1966 và 1966-1967, cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân là đòn chiến lược quyết định đánh bại chiến lược chiến tranh cục bộ. Đứng vừng trên tuyến đầu chống đế quốc Mỹ của nhân dân thế giới nhân dân ta đã giánh cho Mỹ một đòn thất bại nặng nề nhất trong lịch sử chiến tranh xâm lược thuộc địa của chúng. Những thất bại có ý nghĩa chiến lược của Mỹ trong cuộc “chiến tranh cụ bộ” là:

1. Các kế hoạch phản công chiến lược đầy tham vọng của Mỹ đề không đạt mục tiêu. Đặc biệt từ sau thắng lợi của đòn Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu thân  của quân và dân ta, đế quốc Mỹ đã buộc phải từ bỏ chiến lược phản công, chuyển hẳn vào chiến lược phòng  ngự, từ bỏ biện pháp chiến lược “tìm và diệt” chủ lực ta, chuyển sang chủ trương “quét và giữ”; tiếp đó từ bỏ chiến lược “chiến tranh cục bộ” và buộc phải xuống thang chiến tranh, “phi Mỹ hoá” chiến tranh, rút bớt quân Mỹ về nước.

2. Cuộc chiến tranh phá hoại miền bắc chủ yếu bằng không quân và hải quân, một bộ phận của cuộc “chiến tranh cục bộ” của Mỹ đã thất bại nặng nề. Trên 3.000 máy bay hiện đại các loại của Mỹ bị bắn rơi cùng số lượng lớn lái máy bay nhà nghề bị tiêu diệt hoặc bắt sống ở miền bắc; các chiến thuật và kỹ thuật mới của không quân Mỹ đều không phát huy được hiệu lực như dự tính của Mỹ trước cuộc chiến tranh nhân dân đất đối không anh dũng và tài trí của nhân dân miền bắc Việt Nam anh hùng.

3. Một số lượng lớn quân viễn chinh Mỹ - lực lượng chiến lược nòng cốt của chiến tranh cục bộ, và phương tiệnc chiến  trang hiện đại của chúng bị tiêu diệt và phá huỷ. Tổn thất này vượt ngoài dự lường của Mỹ, đã quá giới hạn mà nhà cầm quyền Mỹ có thể chịu đựng; những loịa sinh lực quan trọng gồm những đơn vị được xếp vào loại thiện chiến của lục quân và lính thuỷ đánh bộ Hoa Kỳ đều bị thua đau, thiệt hại nặng nề. Nó càng làm cho lực lượng so sánh giữa ta và địch trên chiến trường chuyển biến mạnh theo chiều hướng ngày càng có lợi cho ta, bất lợi cho địch.

4. Về thế chiến lược của chiến tranh, khi đưa quân viễn chinh vào tham chiến, phái mỹ muốn giành lại quyền chủ động và nhan chóng chuyển bại thành thắng, nhưng chúng lại càng lún  sâu vào tình trạng bị động, bị đẩy hẳn vào bước ngoặt đi xuống thất bại hoàn toàn. Trên một triệu quân Mỹ - nguỵ và lính chư hầu đã mất quyền tự do hành động, ngày càng bị hãm sâu hơn vào thế chiến bị động, không thể nào gỡ ra được.

5. Nguỵ quân, nguỵ quyền, công cụ của chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ, và là chỗ dựa chính trị của quân Mỹ ngày càng suy yếu, bất lực. Một loạt kế hoạch “bình định nông thôn” đặt dưới quyền chỉ huy của bộ tư lệnh MACV dưới chiêu bài chương trình “phát triển cách mạng” mà Mỹ dầy công đầu tư tiền của và công sức hòng thiết lập cơ sở hạ tầng ổ định cho chính quyền tay sai, đều bị ngặn chặn và đẩy lùi. đây là chỗ yếu chí mnạg của cuộc chiến tranh cục bộ và cũng là thất bại chiến lược sâu cay của chính sách xâm lược của đế quốc Mỹ đối với miền nam nước ta.

Đến đây, nhân dân Việt Nam anh dũng đã kiên cường chiến đấu và chiến thắng, làm phá sản liên tiếp hai chiến lược chiến tranh là chiến lược “chiến tranh đặc biệt” và chiến lược “chiến tranh cục bộ” trong hệ thống lý luận chiến tranh quân sự toàn cầu “phản ứng linh hoạt” của Mỹ, giáng một đòn quyết định, mở đường làm phá sản toàn bộ chiến lược đó.        Dư luận Mỹ  và thế giới đánh giá rằng thất bại của đạo quân viễn chinh Mỹ và cuộc “chiến tranh cục bộ” của Mỹ đã vượt ra ngoài phạm vi Việt Nam và nước Mỹ cũng trên ý nghĩa đó. Chính giới Mỹ hồi đó còn cho rằng, phải mất nhiều thập kỷ nữa, nước Mỹ đế quốc chủ nghĩa  mới lấy lại được “trạng thái cân bằng”. Và cũng từ cái mốc lịch sử này, các nhà chiến lược Mỹ đã tự rút ra bài học về việc đưa quân chiến đấu Mỹ vào tham chiến ở chiến trường xã như Việt Nam.

Đối với nhân dân ta, đánh thắng “ chiến tranh cục bộ” là giai đoạn thử thách vô cùng nghiêm trọng. Vượt qua được thử thách ấy, nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng và của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, đã thắng Mỹ thêm một keo rất cơ bản, có ý nghĩa then chốt và quyết định. Đây là bước ngoặt lớn tạo nên những chuyển biến cách mạng hết sức thuận lợi để tiếp tục giành thắng lợi mới to lớn hơn, tiến tới giành thắng lợi hoàn toàn cho cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Cho đến ngày toàn thắng giải phóng hoàn toàn miền nam, thu giang sơn về một mối, chúng ta mới càng thấy rõ thêm được ý nghĩa trọng đại của bước đánh thắng nỗ lực quân sự cao nhất  của đế quốc Mỹ trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam”  đánh thắng “chiến tranh cục bộ”.
Sự kiện Việt Nam thanứg Mỹ về quân sự ở bước leo thang chiến tranh cao nhất của chúng, chứng minh rằng: đế quốc Mỹ đang ở thế yếu, thế bị động. Chúng có tiềm lực kinh tế, quân sự mạnh, nhưng không phải lúc nào cũng sử dụng được hết để thực hiện mưu đồ đè bẹp cuộc đấu tranh giành giải phóng của các dân tộc, làm bá chủ thế giới. Quân đội Mỹ tuy đông và trang bị hiện đại vào bậc nhất trong các quân đội của thế giới tư bản, nhưng không phải là bất khả chiến thắng.

Từ đó đến nay, dư luận Mỹ và phương Tây đua nhau tìm hiểu và giải thích sự thất bại quân sự của Mỹ ở Việt Nam mà họ đã dồn những cố gắng được đánh giá là  cao nhất về mặt quân sự trong một cuộc “chiến tranh cục bộ”. Nhiều nhà chiến lược Mỹ đã nói đến một cuộc “rút lui chiến lược” đầu tiên trong lịch sử viễn chinh của quân đội Mỹ. Sau này, thời điểm phá sản của chiến lược “chiến tranh cục bộ” đã được chính giới Mỹ và nhiều nước phương Tây cho là “cái mốc”  đánh dấu “thời kỳ sau Việt Nam” của Mỹ.

Ta nhớ lại là lúc này ở Mỹ và nhiều nước phương Tây đã  có không ít người bàng hoàng, thậm chí kinh ngạc, bởi không thể giải thích nổi vì sao bộ máy chiến tranh đồ sộ của Mỹ đã bị sa lầy và thất bại ở Việt Nam. quản thật là một điều hiếm thấy trong lịch sử các cuộc chiến tranh từ xưa tới nay. Thế nhưng, như Lê-nin đã nói: “ trong lịch sử cũng như trong tự nhiên không hề có phép lạ, song mỗi bước ngoặt đột ngột của lịch sử, mỗi cuộc cách mạng đều biểu hiện một nội dung rất phong phú, đều phát triển những sự phối hợp các hình thức đấu tranh một cách rất bất ngờ, rất độc đáo và nhưng tương quan giữa các lực lượng đối diện, khiến cho có nhiều việc xem chừng như là kỳ lạ đối với một trí não tầm thường” 1 .

Một số cơ quan nghiên cứu chiến lược ở Mỹ truy tìm nguyên nhân ở trong nội bộ nước Mỹ và biện luận rằng đó là do Mỹ đã thua     “Từ cuộc chiến tranh trong lòng nước Mỹ” (ý nói sự chia rẽ trong giới cầm quyền, giữa nhân dân và chính phủ). Nhiều nhà quân sự phương Tây thì  quy vào sai lầm của tổng thống Giôn-xơn là đã đưa lục quân Mỹ vào châu Á, khác nào “nhảy xuống nước đánh nhau với cá mập”. Họ cho rằng, trong cuộc chiến tranh không quân đối với miền bắc,
____________

1. V.I.Lê-nin : Tuyển tập,  Nhà xuất bản Sự Thật, Hà Nội, 1959 quyển 1, phần II, tr.548.

Tổng thống Giôn-xơn không dám ồ ạt, mạnh mẽ ngay từ đầu, mà dè dặt “leo từng nấc thang” nên đã tạo cho đối phương có điều kiện chuẩn bị lực lượng và phương sánh đối phó. Nhiều người khác lại cho rằng, Mỹ đã thua vì chính quyền và quân đội nguỵ ươn hèn, bất lực...v.. .v. Những ý kiến này có thể đúng trên từng mặt, nhưng rõ ràng là chưa đủ, chưa chỉ ra cái chủ yếu và cũng chỉ mới phản ánh được một phần từ phía Mỹ.

Chúng ta nên tìm hiểu nguyên nhân từ cả hai phía, phía Mỹ và phía nhân dân ta.

Về phía Mỹ, điều trước tiên cần khẳng định là thất bại quân sự của đế quốc Mỹ ở Việt Nam trong chiến lược “chiến tranh cục bộ” không thể tách khỏi thất bại chung trong toàn bộ cuộc chiến tranh xâm lược thực dân mới của họ. Vì vấn đề quân sự không bao giờ tách khỏi các vấn đề chung của cuộc chiến tranh. Nguyên nhân thất bại về quân sự của Mỹ, xét riêng về phía Mỹ, là nằm ngay trong nguyên nhân nội tại của cuộc chiến tranh phi đạo lý của Mỹ ở Việt Nam.

Theo cách xem xét đó, ta hiểu vì sao bộ máy quân sự được Mỹ thừa nhận là đỉnh cao sức mạnh của Mỹ được huy động vào Việt Nam lại tỏ ra chỉ là một sức mạnh có hạn và co những chỗ yếu rất cơ bản. Mỹ lại tiến hành một cuộc chiến tranh mất lòng người nhất từ xưa tới nay. Đó là do đường lối và chín sách xâm lược thực dân kiểu mới, đi ngược trào lưu tiến hoá của lịch sử, bị cả loài người và nhân dân Mỹ lên án.

Chỗ dựa xã hội và chính trị của Mỹ ở miền nam Việt Nam là chế độ nguỵ hèn yếu. Mỹ còn gặp khó khăn về nhiều mặt trên thế giới trước thế tiến công dồn dập, mạnh mẽ, liên tục của phong trào các mạng trên các lục địa, làm cho đế quốc Mỹ không thể rảnh tay đối phó với sự cạnh tranh của những thế lực kinh tế khác trong thế giứoi tư bản, không giữ nổi ưu thế về chiến lược quân sự toàn cầu như sau chiến tranh thế giới  thứ hai. Càng sa lầy và thất bại ở Việt Nam, nhưng cái yếu trên đây của đế quốc Mỹ càng bị khơi sâu và phát triển.

Còn các nguyên nhân trực tiếp về mặt quân sự, có thể nêu những vấn đề lớn như: thế chiến lược ngày càng bất lợi, lực lượng quân sự Mỹ và nguỵ trên chiến trường miền nam không phát huy được hiệu quả như sức mạnh của mình vì thiếu “thiên thời, địa lợi, nhân hoà”; chiến lược, chiến thuật bị khủng hoảng, chỉ đạo chiến tranh chủ quan và sai lầm.

Ai cũng biết là trong chiến tranh, thế chiến lược là một trong những nhân tố có tầm quân trọng quyết định đối với việc phát huy hiệu lực của các quân đội tham chiến và giành thắng lợi trên chiến trường. Mỹ thua về quân sự vì quân viễn chinh Mỹ vào tham chiến ngay từ đầu đã bị hãm vào một thế chiến lược bị động và bất lợi ở miền nam Việt Nam. từ lúc phát động “chiến tranh đặc biệt” để hòng đẩy lùi cuộc đồng khởi của đồng bào miền nam đang phát triển thnàh chiến tranh cách mạng, phía Mỹ và tay sai đã ở vào thế thua, thế bị động về chiến lược. Cái thế bất lợi đó lại bị chiến tranh nhana dân miền nam khoét sâu thêm sau thắng lợi của xuân – hè năm 1965, làm phá sản chiến lược “chiến tranh đặc biệt”. Các đơn vị quân chiến đấu Mỹ và quân chư hầu vào chiến trường, hung hăng ra quân đã bị lọt vào thế trận làm chủ và tiến công đã triển khia sẵn của chiến tranh nhân dân miền nam. Đó là thế trận đấu  tranh vũ trang kết hợp rất chặt chẽ với đấu tranh chính trị, chiến tranh cách mạng kết hopự với khởi nghĩa vũ trang, là thế trận tiến công và nổi dậy, nổi dậy và tiến công trên cả ba vùng chiến lược, thế tiến công địch bằng “ ba mũi giáp công”, thế tiến công của chiến tranh du kích rộng khắp ở ngay các địa phương kết hợp với chiến tranh chính quy của các đơn vị chủ lực cơ động.

Hơn một triệu quân mỹ - nguỵ và chư hầu đã không phát huy được hiệu lực chiến lược như người Mỹ dự tính. Trong cả hai cuộc phản công chiến lược quy mô lớn, đạo quân viễn chinh to lớn của Mỹ không tiêu  diệt gọn được một đại đội nào của quân ta. Nhiều nhà chiến lược Mỹ lấy làm kinh ngạc, không thể ngờ rằng từ sự tính toán trên lý thuyết sức mạnh của hàng chục vạn quân Mỹ  với những sư đoàn mạnh nhất của quân đội Hoa kỳ đến hiệu quả thực tế của chúng tại chiến trường, lại có  khoảng cách xa đến thế.

 Qua cuộc đọ sức thật sự với quân và dân ta trên chiến trường Việt Nam, quân Mỹ đã lộ ra cái yếu rất cơ bản về tinh thần, tư tưởng và cách đánh của một đội quân được trang bị dòi dào nhất, nuôi dưỡng sung túc nhất.

Các phương tiện chiến tranh và vũ khí Mỹ có uy lực lớn. Nhưng trong cuộc chiến tranh này, uy lực của nó bị hạn chế khá nhiều và trên thực tế ít phát huy được tác dụng cao như các cấp chỉ huy và các nhà sáng chế kỹ thuật Mỹ tính toán. Lẽ chủ yếu là nó vấp phải và khó nghĩ tới cách đánh sáng tạo của nhân dân và lực lượng vũ trang ta trong một cuộc chiến tranh nhân dân không có trận tuyến cố định, rõ rệt, lại phần nào còn bị điều kiện địa hình và đặc điểm chiến trường chi phối.
Mỹ thua vì chiến lược, chiến thuật quân sự của Mỹ không phù hợp. Chiến lược của Mỹ sai lầm ngay từ đầu nên thua lại càng bị động. Nó là cho chiến thuật quân sự của Mỹ tréo giờ và bế tắc, mất dần cả quyền  chủ động tại chiến trường. Sau này nhiều nhà nghiên cứu quân sự Mỹ đã thừa nhận là cuộc chiến đấu ở Việt Nam đã đặt ra vấn đề phải viết lại điều lệnh chiến đấu của quân đội Mỹ trong “ một quy mô cơ bản”.

Mỹ đã thua về quân sự còn là do sự chỉ đạo chiến tranh của Mỹ chủ quan, do đường lối chiến tranh và chiến lược của họ sai lầm, lại gặp phải một đối thủ quyết chiến dũng cảm thông minh và dày dạn kinh nghiệm. Mỹ tự đánh giá mình quá cao, nhất là đối với cái gọi là “ sức mạnh quân sự vạn năng” của Mỹ. Trong lúc đó, họ đánh giá thấp đối phương, đặc biệt đánh giá thấp lực lượng vũ trang tại chỗ trên các chiến trường miền nam và sức mạng mà họ không thể lường nổi của chiến tranh nhân dân Việt Nam đã phát triển đến độ rất phong phú.

Trên đây đã phân tích mấy nhân tố thất bại về quân sự xét về phía Mỹ. Song, trong chiến tranh, nhưng chỗ yếu của Mỹ về quân sự, chính trị và cả những sai lầm về chỉ đạo chiến tranh cũng không tự nó đưa Mỹ đến thất bại. Mà thất bại của Mỹ  chính là do họ đã vấp, phải cuộc kháng chiến thần thánh của nhân dân ta của dân tộc ta.  Đến đây, một câu hỏi lớn được đặt ra là: Vì sai Việt Nam ta là một nước nhỏ và nghèo, lại có được sức mạnh lớn tới mức có thể đánh thắng chiến tranh xâm lược của nước đế quốc giàu mạnh nhất.

Có thể một câu hỏi trả lời tổng quát: đó là vì  nhân dân ta, dưới sự lãnh đạo của Đảng do Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại đứng đầu,  đã dám đánh, biết đánh và biết thắng.
Bất ngờ lớn nhất - bất ngờ tổng quát - đối với Mỹ là điều đó.

Ngay từ cuối năm 1963, hai năm trước khi Mỹ lao vào “chiến tranh cục bộ”, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 của Ban chấp hành trung ương Đảng ta (khoá III), phần về miền nam, đã nêu rõ: “ chiến tranh đặc biệt” là hình thức chiến tranh thích ứng nhất với chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ, tuy nhiên nêu dùng “chiến tranh đặc biệt” mà không thể thắng thì trong điều kiện nhất định, chúng cũng có thể dùng “chiến tranh cục bộ”. Xuát phát từ nhận định đó, chúng ta đã nêu ra chủ trương kiềm chế và thắng địch trong “ chiến tranh đặc biệt”, đồng thời sẵn sàng đối phó với khả năng địch tiến hành “chiến tranh cục bộ”.

Lựa chọn con đường leo thang chiến tranh cục bộ, chính quyền Giôn-xơn đã vấp phải ý chí sắt đá của một dân tộc không hề hoảng hốt trước sức mạnh của khối sắt thép khổng lồ, coi việc quân đội viễn chinh Mỹ hùng hổ nhảy vào là chuyện khó tránh khỏi. Do bọn tay sai bị thất bại thảm hại, chủ phải ngảy vào cứu nguy là tự đâm vào thế kẹt rõ ràng. Trên cơ sở nhận định đó, ta đã bày thế trận, chuẩn bị lực lượng cả về tinh thần và vật chất, tính trước đường đi nước bước trong toàn bộ cuộc chiến tranh cũng như trong thời kỳ trước mắt. Chúng ta nắm được quy luật tổng thể của cuộc chiến tranh, xác định trúng phương hướng chiến lược chung, ý định chiến lược cụ thể và  đặt mục tiêu chiến lược vừa mức hợp lý.  Đảng ta nói, chúng ta biết mở đầu thì chúng ta biết kết thúc cuộc chiến tranh. Chúng ta biết đế quốc Mỹ không thể chiếm đóng lâu dài đất nước ta, càng không thể sa lầy hoài trong một cuộc chiến tranh hao người, tốn của và thất nhân tâm đến cùng cực. Đánh thắng chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ là buộc chúng phải chịu thua nhưng vẫn giữ được thể diện. Ta  đuổi quân thù ra khỏi bờ cõi bằng cách không ngừng làm lung lay ý chí xâm lược của chúng, đi tới đập tan ý chí đó, buộc chúng phải xuống thang chiến tranh, phải điều đình với ta để rút đội quân xâm lược ra khỏi miền nam Việt Nam. Mặc dù họ biết rằng quá trình rút quân này sẽ diễn ra với nhiều đau đớn và để lại những chấn thương về sau.

Cuộc “chiến tranh cục bộ” của đế quốc Mỹ đã gieo rắc lên non sông đất nước ta biết bao nhiêu đau thương tang tóc, đã gây ra biết bao tội ác huỷ diệt, diệt chủng và diệt môi trường sống. Như vậy ngay từ khi đặt chân lên xâm lược trực tiếp đất nước ta, đế quốc Mỹ đã chuốc vào mình những thất bại chính trị không sao cứu vãn nổi. Mặc dù dùng mọi thủ đoạn gian dối,lừa mị, Mỹ vẫn không che dấu nổi trước nhân dân Mỹ và trước toàn thế giới bộ mặt xâm lược thực dân Mỹ và trước toàn thế giới bộ mặt xâm lược thực dân trong thời đại phi thực dân hoá. Nguỵ quyền sau gần hai năm khủng hoảng triền miên được Mỹ dựng dậy, lựa chon trong đám tay sai võ biền và dễ bảo nhất, ngay từ đầu đã để nắm quyền lực và làm giàu. Bọn tay sai này đã có lúc mực cả với Mỹ và quẫy lại Mỹ khi Mỹ buộc phải tìm đường rút về nước và cuối cùng chửi rủa Mỹ khi đã thấy rõ bị Mỹ bỏ rơi.

Trước hoạ xâm lăng, ngay từ trong lòng địch, nổi lên một cao trào đấu tranh vì dân tộc, dân sinh ngày càng phát triển dưới mọi hình thức. Chính những người hằng ngày tiếp xúc với Mỹ, kể cả những người cộng tác với chúng  cũng sinh lòng căm ghét Mỹ ngày càng sâu sắc. Chính sách bắt lính, gom dân và xúc tát dân cùng với bom đạn bắn giết, đốt phá bừa bãi khiến họ càng ghi ngờ đi đến căm Mỹ, thù Mỹ. Chính sách đàn áp phát xít trắng trợn cùng với những thủ đoạn buôn dân bán nước của bọn tay sai càng bóc trần bản chất phản động, xấu xa của chế độ thực dân kiểu mới. Những hành động trâng tráo, ngang ngược của quân viễn chinh Mỹ hằng ngày xúc phạm đến những giá trị văn hoá, tinh thần và nhân phẩm của đồng bào ta.

Trên cơ sở hào khí đang dâng cao của một dân tộc đã thắng “chiến tranh đặc biệt”, việc Mỹ đưa quân ồ ạt vào miền nam và dùng lực lượng không quân đánh phá miền bắc đã đã động đến tình cảm dân tộc sâu xa, tạo nên nghĩa khí lớn của tình đồng bào son sắt, máu chảy, ruột mềm nam sắn bó keo sơn hậu phương lớn với tiền tuyến lớn. Đồng bào miền bắc, vì sự nghiệp giải phóng miền nam sẵn sang hy sinh tất cả. đồng bào miền nam trong cuộc chiến đấu để tự giải phóng còn sự nghiệp bảo vệ miền bắc, càng quyết liệt chiến đấu và quyết thắng. Mỗi người chúng ta chiến đấu để cứu mình cứu nhà, cứu lấy những người thân, cứu đồng bào ruột thịt, cứu lấy dân tộc. Mọi tình cảm của con người đều thống nhất trong một mục tiêu đánh thắng đế quốc Mỹ xâm lược. Sức mạnh của cao trào chính trị và tinh thần đó đã làm sống lại những trang sử hào hùng nhất của dân tộc.

Chính khí thế bền vững của một dân tộc bất khuất trước một kẻ thù xâm lược mạnh nhất trong lịch sử đã làm lay động lương tri toàn thế giới, khiến trong bối cảnh quan hệ quốc tế có nhiều điều phức tạp, tế nhị, cộng đồng xã hội chủ nghĩa có sự bất hoà mà vẫn làm tròn trách nhiệm chi viện tận tình, tron nghĩa cho cuộc chiến đấu của ta vì độc lập dân tộc, vì chủ nghĩa xã hội, vì hoà bình thế giới.

Chúng ta đã tranh thủ được sự đồng tình và ủng hộ mạnh mẽ của tất cả các lực lượng xã hội chủ nghĩa, dân tộc chủ nghĩa, yêu chuộng tự do, dân chủ, hoà bình tiêu biểu cho tinh thần nhân văn và công lý của thời đại. Cả loài người tiến bộ đều đứng về phía chính nghĩa Việt Nam.

Cuộc chiến đấu của nhân dân ta mang ý nghĩa một cuộc đọ sức quyết liệt có tính thời đại.

Vì sao nhân dân ta có thể vận dụng và phát huy tất cả các nhân tố dân tộc và thời đại để thắng Mỹ ngày càng giòn giã? Đó là vai trò tổ chức và sự lãnh đạo của Đảng ta, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đảng ta đã vận dụng sáng tạo nguyên lý của chủ nghĩa Mác-Lênin, kế thừa và phát triển truyền thống dựng nước và giữ nước của cha ông, trải qua thử thách trường kỳ thành nhuần nhuyễn về nghệ thuật chỉ đạo chiến trang, xứng đáng là đội tiên phong và bộ tham mưu của dân tộc anh hùng.

Chúng ta không những nắm vững và vận dụng đúng đắn các quy luật của cách mạng và chiến tranh cách mạng của ta, mà còn nắm vững quy luật của chủ nghĩa thực dân mới và chiến tranh xâm lược thực dân mới của đế quốc Mỹ. Chúng ta đánh giá đúng lực lượng so sánh giữa ta và địch, đánh giá đúng đế quốc Mỹ và chế độ nguỵ tay sai, đánh giá đúng tiềm năng và sức mạnh của chiến tranh nhân dân Việt Nam trong thời đại mới. Đặc biệt chúng nhận rõ chiến lược “ chiến tranh cục bộ”, đánh giá đúng chỗ mạnh, chỗ yếu của quân đội viễn chinh Mỹ khi chúng vào chiến trường nước ta. Chúng ta xác định quyết tâm chiến lược chính xác, có tư duy quân sự sáng tạo, nhất là trong những tình huống lớn, phức tạp, như khi Mỹ ồ ạt đưa quân vào tham chiến, khi chúng liều lĩnh dùng không quân và hải quân đánh phá miền bắc xã hội chủ nghĩa. ta đã giải quyết đúng đắn và kịp thời các vấn đề tư tưởng, tổ chức và cách đánh, và bảo đảm hậu cần để liên tiếp đánh bại hai cuộc phản công chiến lược mùa khô, đặc biệt khi ta mở cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân  1968 tạo bước ngoặt quyết định cho cuộc kháng chiến chống Mỹ. Chúng ta đã nắm vững và vận dụng đúng quy định đánh lùi Mỹ từng bước, giành thắng lợi từng phần tiến đến toàn thắng, tập trung nỗ lực cao để đánh thắng quân viễn chinh Mỹ và chiến lựơc “chiến tranh cục bộ”, cho đây là một bước đi chiến lược then chốt của cuộc kháng chiến: “đánh cho Mỹ cút” . Chúng ta đã  kiên trì và phát triển chiến lược tiến công,  giành thắng lợi chiến lược tiến công, giành thắng lợi chiến lược quyết định, làm chuyển biến cục diện cuộc chiến chống mỹ, cứu nước.

“Thành công nổi bật nhất trong việc chỉ đạo chiến lược ở miền nam là đã buộc phải bị động đối phó với thế chiến lược tiến công toàn diện và với cách đánh sáng tạo của các lực lượng vũ trang cách mạng. luôn luôn hãm địch vào một thế chính trị bị dộng, trong một thế chiến lược khốn quẫn, lúng túng, mâu thuẫn giữa phân tán và tập trung, giữa “bình định” và “tìm diệt”, giữa phòng ngự và tiến công. Do đó, đội quân xâm lược khổng lồ của địch đông mà hoá ít, mạnh mà hoá yếu, có vũ khío hiện đại và phương tiện cơ động nhiều nhưng không phát huy được tác động” 1.

Nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh, nghệ thuật quân sự của chúng ta còn là ở  nghệ thuật phát huy nhân tố cong người. Chúng ta đã đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện một  thế hệ đánh Mỹ  bao gồm các lứa tuổi, các dân tộc, các ngành, các cấp từ bắc chí nam - những con người có ý chí quyết chiến quyết thắng, có bản lĩnh vững vàng, thông minh, tài trí, sẵn sàng hy sinh vì đại nghĩa.
____________

1. Lê Duẩn: Về chiến tranh giải phóng và chiến tranh giữ nước ở Việt Nam, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1985, trang 70-71.

Chính với những con người như thế, chúng ta mới tạo ra những cách đánh “sức dùng một nửa, công được gấp đôi”, sử dụng lực lượng ít nhưng đặc biệt tinh nhuệ, đạt được hiểu quả chiến lược ngang với vô song, bằng những sáng kiến muôn vẻ đã tạo ra cả thế, lực và thời, có khả năng đánh thắng quân viễn chinh Mỹ và chiến lược “chiến tranh cục bộ”.

Cần nói rõ thêm rằng, cuộc chiến đấu chống Mỹ, cứu nước trong những năm tháng đánh thắng “chiến tranh cục bộ” không chỉ là cuộc độ sức cực kỳ quyết liệt của lực lượng hai bên trên chiến trường. Đây còn là một cuộc đấu trí đặc biệt gay go, căng thẳng giữa hai  bộ thống soái tối cao, giữa các cấp chỉ huy chiến trường của hai bên ta và địch trong từng tình huống chiến lược, chiến dịch và chiến thuật. Nhiều người còn nhớ, hồi đó, báo chí Mỹ và phương Tây phản ánh là tổng thống Mỹ Giôn-xơn do bị hút vào cuộc chiến  tranh Việt Nam mà đêm đêm ở Nhà trắng ông ngủ “chỉ nhắm có một mắt! Trong tập hồi ký của mình, Gion-xơn viết: “ sau nhiều năm điều hành cuộc chiến tranh gay cấn ở Việt Nam, tôi thực hiện không tin mình có thể sống sót nếu ở lại Nhà trắng thêm một nhiệm kỳ nữa. Vì tình hình đen tối của chúng ta ở Việt Nam đã làm cho tôi phải căng thẳng suốt đêm, ít khi ngủ trước 2 giờ sáng”. Hội đồng an ninh quốc gia và cả Quốc hội Mỹ thường phải mở những cuộc họp khẩn cấp bất thường để đối phó với những tình huống đột xuất của cuộc chiến tranh, cả chiến tranh trên bộ ở miền nam và chiến tranh không quân đánh phá miền bắc Việt Nam.

Còn phía ta, từ trên xuống dưới lúc nào cũng bình tĩnh, tự tin, nhưng rất năng động và thực tiễn. Bộ chính trị Trung ương Đảng ta, Quân uỷ trung ương, Bộ quốc phòng, Bộ Tổng tham mưu..., các cấp lãnh đạo và chỉ huy các chiến trường, các đơn vị, các địa phương đã trải qua những tháng ngày làm việc sôi động, rất căng thẳng, khẩn trương, nhất là ở những thời điểm gay cấn. Với tinh thần “không có gì quý hơn độc lập, tự do”, quên mình vì Tổ quốc, chúng ta đem hết trí tuệ, nghị lực và tài năng cống hiến cho công cuộc kháng chiến chống mỹ, cứu nước.Từ những giờ phút nghĩa suy trăn trở của cá nhân, đến những buổi tranh luận sôi nổi trong các cuộc họp bàn tập thể, chúng ta tìm hướng đi và biện pháp hiệu quả nhất để đánh thắng quân Mỹ trong “chiến tranh cục bộ”, bằng phương sắch nào để rút ngắn được thời gian chiến tranh, giảm được tổn thất cho cách mạng. Đặc biệt các đồng chí trong Bộ chính trị và Quân uỷ Trung ương có những việc đã phải bàn thảo liên tục để đánh giá tình hình trong nước và quốc tế, hình thái địch,ta, xác định chủ trương, quyết sách rồi ai nấy năng nổ đi vào chỉ đạo tổ chức thực hiện. Chúng ta đã phải giải quyết đúng đắn, kịp thời hàng loạt vấn đề về chiến lược, chiến dịch, có khi cả những vấn đề chiến thuật quan trọng. Chúng ta lo toan chu đáo cho quân và dân ta bao công việc để bảo đảm giành thắng lợi vững chắc trong từng trận đánh then chốt, từng chiến dịch, từng cuộc tiến công chiến lược, giảm đến mức thấp nhất tổn thất về xương máu và tài sản. Với tư duy năng động, khi tình hình đã thay đổi, chúng ta biết thay thế hình thức và phương pháp đấu tranh thích hợp dựa trên việc tổng kết những sáng tạo mới của quần chúng đang đổ máu trên chiến trường. Đây là  tháng lợi của trí tuệ Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh  mà đại diện tập trung và tiêu biểu là Bộ Tổng tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam đã luôn thể hiện trung thành với sự chỉ đạo vô cùng sắc bén và toàn diện của Bộ chính trị Trung ương  Đảng và của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Kết quả của sự đấu trí nói trên được ghi trong lịch sử quân sự của dân tộc ta như một thành công của nghệ thuật chỉ đạo, chỉ huy,nghệ thuật đã gây hết bất ngờ này đến bất ngờ khác cho kẻ địch cả về chiến dịch và chiến lược. Nghệ thuật này đưa cuộc đấu tranh vũ trang cách mạng tiến lên từng bước vững chắc, xen kẽ với những bước nhảy vọt cơ bản then chốt giành thắng lợi cho mục tiêu đã định.

Trí tuệ của lãnh đạo được nhân lên gấp bội, được bồi bổ không ngừng bởi trí tuệ của quần chúng.

Đảng không những xây dựng quyết tâm chung đánh Mỹ mà ngay từ đầu còn chỉ ra phương châm  đánh bại từng bước, đánh đổ từng phần, bày ra cách đánh cụ thể là đánh trước hết vào ý chí xâm lược, nhằm vào lực lượng nòng cốt chủ yếu là quân Mỹ, những chỗ dựa của địch là nguỵ quân, nguỵ quyền mà đánh, tập trung vào những chỗ cậy mạnh nhất của quân viễn chinh Mỹ mà đánh. Đó là sinh lực, nhất là sinh lực cao cấp, đó là phương tiện kỹ thuật chiến tranh, đó là phương tiện cơ động, đó là cơ sở hậu cần. Chỗ dựa nào cũng có thể đánh địch được. Lúc nào cũng có thể đánh địch được. Kiến thức về đánh mỹ phải sát thực tế và hợp lòng dân, nhanh chóng thấm sâu vào quần chúng, phát huy trí tuệ Việt Nam cao độ, làm bật dậy mức sáng tạo tập thể kỳ diệu và vô tận.

Những cán bộ làm công tác ở cơ quan trên bộ được theo dõi và nghiên cứu quá trình vận dụng cách đánh toàn diện của các cấp, các chiến trường từ chiến lược đến chiến thuật phản ánh lên thực tế vô cùng phong phú làm mới lên và không ngừng bồi bổ cho trí tuệ chung. Sự sáng tạo đầy năng động của quần chúng nhân dân là nguồn trí thức vô tận. Trăm nghìn sáng kiến muôn màu, muôn vẻ của nhân dân và các lực lượng vũ trang là động lực sáng tạo ra thế mới, lực mới, thời cơ mới, khả năng mới.

Chính thực tiễn đấu tranh có hiệu quả của toàn dân đồng lòng đánh giặc theo phương hướng và phương châm của Đảng đã tạo nên một niềm tin lớn cho toàn xã hội, trong đó có cả tập thể các cơ quan lãnh đạo. Lòng dân luôn thông suốt và kết quả đâu stranh đã củng cố sự đoàn kết nhất trí của Đảng từ trên xuống dưới và khắp các chiến trường . Đó là một cơ sở rất quan trọng để biến cả nước thành một trận địa khổng lồ, nam bắc hiệp đồng chiến đấu cùng nhau phối hợp, cùng nhau chia lửa. Do điều kiện thông thin liên lạc của chúng ta lúc đó còn hạn chế, nhiều sáng kiến của quần chúng chưa được nắm bắt và khái quát kịp thời như mong muốn. Song rất nhiều trường hợp, công việc chỉ đạo đã rất nhạy bén với thông tin phản hồi, coi như một nhiệm vụ hàng đầu của mình là phát hiện các nhân tố mới để tranh thủ hướng dẫn lại chiến trường và cơ sở cả về công tác tư tưởng, công tác tổ chức và xây dựng cách đánh kiểu Việt Nam để đánh Mỹ và thắng “chiến tranh cục bộ”.

Dựa vào tinh thần và trí tuệ sáng tạo của nhân dân, ta đã chú trọng xây dựng và phát triển lực lượng để bảo đảm càng đánh càng mạnh. Ngay khi Mỹ vào, ta đã kịp thời củng cố cơ sở chính trị ở cả nông thôn và thành thị, đẩy mạnh phát triển thực lực, công tác đô thị, lôi kéo vào hàng ngũ cách mạng nhiều giới thanh niên trí thức và tư sản dân tộc. Vào thời điểm đánh bại “chiến tranh cục bộ”, ta đã mở mặt trận đoàn kết dân tộc, tạo điều kiện cho lực lượng nhân sĩ và trí thức ở các đô thị miền nam thành lập Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hoà bình. Chính trong những giờ phút quyết liệt nhất của quá trình đánh thắng “chiến tranh cục bộ”, ta dã thành lập những quân chủng mới và cho xuất trận những binh chủng đặc biệt của quân đội nhân dân Việt Nam. Dưới bom đạn ác liệt của chiến tranh, ta đã kéo dài, mở rộng và nâng cấp hệ thống đường Hồ Chí Minh lịch sử, hoàn thiện thế trận cả nước thành một chiến trường, và liên minh ba nước Đông Dương.

Thế trận vững vàng, lực lượng mạnh mẽ được triển khai hầu khắp các địa bàn và càng đánh càng mạnh tiềm năng chiến đấu và sự trữ chiến lược phong phú cua ta được dồn vào cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 đã buộc kẻ thù hàng mạnh phải xuống thang chiến tranh, thay đổi chiến lược.

Biết triển khai công tác đối ngoại rộng lớn để tranh thủ sự đồng tình và ủng hộ mạnh mẽ nhất của nhân dân thế giới, biết mở ra
đúng lúc một mặt trận tiến công mới, mặt trận ngoại giao, buộc địch đi vào cục diện mới, vừa đánh vừa phải đàm phán trực tiếp với ta.

Ôn lại những năm tháng đánh thắng “chiến tranh cục bộ”, chúng ta không thể không xúc động khi hồi cảm cả một bầu không khí cao đẹp và trong sáng đã bao trùm toàn bộ cuộc chiến đấu. Trước kẻ thù đang lúc hung hãn nhất, nhân dân ta vẫn phát huy ưu thế tinh thần tuyệt đối mà không hề củ quan khinh địch. Chiến sĩ cũng như đồng bào ta bình tĩnh quan sát kẻ thù, nhìn ra chỗ yếu, chỗ sơ hở của chúng, sẵn sàng bám thắt lưng địch mà đánh, nhằm thẳng quân thù mà bắn. Mưa bom, thác đạn của địch ồ ạt dội xuống đầu mà tinh thần mọi người đều thanh thản, vững vàng. Toàn dân tự giác chấp nhận mọi sự hy sinh, chuyển sang cách sống thích nghi với mọi tình huóng ác liệt. Sự thăng bằng của thần trí thật là vô biên.

Ai cũng cảm thấy mình có thể và cần phải có sự cống hiến cao nhất cho sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước, sẵn sàng hiến thân làm những việc phi thường một cách bình dị, khiêm tốn, thật thà trước sự nghiệp cao cả của toàn dân ta ai cũng biết mình chỉ là một bộ phận nhỏ. Mỗi người quyết xứng đánh với đồng đội, với đồng bào, với nhân dân vĩ đại, nâng cao những chuẩn mực của sự sống được gợi dậy ở mình những tiềm năng sâu xa về trí tuệ và tinh thần. Có thể nói những năm tháng chiến đấu đó đã phát huy đến độ cao chưa từng thấy những đức tính tốt đẹp nhất của người Việt Nam. Đây là king nghiệm vô cùng quý giá trong đời sống và chiến đấu của một dân tộc.

Về mặt tổ chức, bất chấp khó khăn khách quan do cả nước ngập tràn bom đạn và các chiến trường bị địch ngăn cắt, chúng ta vẫn duy trì được mạch máu liên lạc từ bắc vào nam, từ trên xuống dưới đến mọi chiến trường  kể cả những nơi sâu nhất trong vùng địch kiểm soát. ta đã giải quyết hợp lý những vấn đề tổ chức của cuộc chiến đấu trên phạm vi cả nước cũng như ở từng địa phương, cấp trên hoàn toàn tin ở cấp dưới, và nhất là ở đồng chí, đồng bào và người chiến sĩ của mình. Chiến trường và đơn vị ở cơ sở cũng như những người cán bộ, chiến sĩ đều phát huy tinh thần năng động sáng tạo rất cao, đồng thời nêu cao tinh thần  tự giác chấp hành mệnh lệnh, tự mình kiểm tra mình hết sức nghiêm túc. Đây cũng là một kinh nghiệm quý báu để phát huy sức mạnh của dân tộc trên con đường xây dựng và bảo vệ đất nước lâu dài.

Đánh thắng “chiến tranh cục bộ” đã tạo ra một bước ngoặt lớn trong cục diện chiến tranh. Sau hơn ba năm chiến đấu hy sinh căng thẳng nhất, nhân dân ta không một phút chùn gân, kiên trì chấp nhận mọi hy sinh thử thách, kiên quyết đẩy mạnh thế mạnh tiến công đánh cho tới lúc buộc đế quốc Mỹ phải cút, đánh cho tới lúc nguỵ nhào. Thắng không kiêu căng, tổn thất đâu thương không nản, chỉ quyết đánh, biết đánh và biết thắng. Bài học lớn đó có giá trị đời đời.

Ngày nay, chúng ta đang đang đứng trước nhiệm vụ và những khó khăn mới thuộc loại khác hẳn: chiến thắng nghèo nàn và lạc hậu, tạo cho nhân dân anh hùng và vĩ đại của chúng ta một cuộc sống ấm no hạnh phúc mà họ xứng đáng ngàn lần  được hưởng. Những bài học thắng Mỹ trước đây tưởng vẫn có thể áp dụng cho bây giờ và cho cả mai sau.