Kissinger-Những biên bản hội đàm tuyệt mật chưa công bố

[SaoVang]

QUAN HỆ GIỮA CHÚNG TA VỚI NGƯỜI LIÊN XÔ

Lâu nay, Liên Xô là trở ngại chính ngăn cản chúng ta quan hệ với Cộng hoà nhân dân Trung Hoa. Đồng thời ngược lại với dự kiến của hầu hết chuyên gia Liên Xô, chúng ta quan hệ với Bắc Kinh khiến cho Mát-xcơ-va thu được cái lợi to lớn như quan hệ với Mát-xcơ-va. Chúng ta tiếp tục uống rượu Mao đài của Bắc Kinh và rượu Vốt-ka của chúng ta. Bắc Kinh thù địch với Liên Xô, coi chúng ta như cái lá chắn của họ. (Mặc dù gần đây họ có kêu gọi sự che chở của Nhật Bản và châu Âu) còn Mát-xcơ-va lại rất cần đến chúng ta về mặt châu Âu và Kinh tế học.

Nhưng dù sao chăng nữa đó cũng là hành động cân bằng, mà chúng ta đang đứng trước sự lựa chọn khó khăn. Mao và Chu từng nói bóng nói gió rằng, chính sách của chúng ta về Liên Xô có hay không sơ hở, đều có khả năng gây sức ép đối với Trung quốc. Ý của họ là, có thể chúng ta vui mừng khi xảy ra xung đột Trung-Xô, khiến Liên Xô chìm ngập trong khó khăn, thực lực bị suy yếu đi. Chúng ta chỉ việc ngồi chờ thu lượm kết quả.

Mát-xcơ-va có một động cơ quả thực khiến chúng ta khó xử khi quan hệ với Bắc Kinh, bởi họ biết Bắc Kinh rất căm ghét động cơ của họ. Vấn đề này, chúng ta đã kéo dài một năm trời, nhưng nhiều dấu hiệu cho thấy, Brê-giơ-nhép muốn bàn nhiều về vấn đề này trong chuyến thăm tới. Thỏa mãn yêu cầu của Brê-giơ-nhép, lại không làm mất lòng Chu Ân Lai, là cả một sự thách thức. Những khó khăn khác của chúng ta trong quan hệ tam giác, bao gồm chính sách an ninh châu Âu và giành thể diện cho Mát-xcơ-va.

[SaoVang]

THAY ĐỔI TẦNG LỚP LÃNH ĐẬO TRUNG QUỐC TRONG TƯƠNG LAI

Mao 80 tuổi, đã nhận được “giấy mời" của “Chúa trời”, Chu 75 tuổi từng được nhắc tới là lớp người lãnh đạo quốc gia cần thay thế. Hiện nay, rõ ràng họ đang cai quản nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa với giới lãnh đạo Trung Quốc nhưng rất khó nói rằng họ sẽ đảm bảo tính chất nhất quán trong chính sách.

Sự kiện Lâm Bưu là một thách thức lớn. Rõ ràng, chuyện thỉnh thoảng Mao Trạch Đông đề cập tới rắc rối mà giới nữ Trung Quốc gây ra, chính là vợ ông ta đem đến cho ông ta. Tất cả những điều đó đều phản ánh việc Trung Quốc sốt ruột thúc đẩy hợp pháp hóa mối quan hệ với chúng ta, có nghĩa họ phải hy sinh chính sách "một nước Trung Quốc".

Chúng ta hiểu rất ít về quan hệ quyền lực ở nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa, càng mù mờ về vấn đề kế vị. Chúng ta chỉ có thể phán đoán theo những chuẩn mực nói trên và sự lựa chọn khách quan mà Trung Quốc phải đối mặt: Như có nhiều ý kiến phản đối chính sách hiện hành, trong đó bao gồm chính sách ngoại giao. Một số người thích quan hệ với Mát-xcơ-va, chứ không phải là Mỹ. Như vậy, từ nay cho đến khi cái vương triều này tiêu vong, chúng ta cần tăng cường quan hệ song phương, làm cho nhân dân hai nước quen với mối quan hệ thân mật hơn, tiếp xúc nhiều hơn với các nhà lãnh đạo Trung Quốc, nhằm tăng cường sự ủng hộ mở cửa đối với Mỹ.

[SaoVang]

MỸ CẦN PHÁT HUY VAI TRÒ TOÀN CẦU TO LỚN

Mao và Chu đều thúc dục Mỹ phát huy vai trò tấn công, làm tan biến kế hoạch của Liên Xô tại các nơi, giữ mối quan hệ chặt chẽ với các Đồng minh, giữ vững thế quốc phòng của chúng ta. Nếu trong khi người Trung Quốc tin rằng, chúng ta đang theo dõi chặt chẽ các cuộc tranh luận, thao thao bất tuyệt trong Quốc hội, sự kích động trong công chúng và trong giới báo chí, thì chúng ta lại đang theo dõi kỹ thái độ của Bắc Kinh trong thay đổi lớn. Tất nhiên tôi và Tổng thống đã cam kết với người lãnh đạo Trung Quốc ở chỗ riêng tư rằng, chúng tôi sẽ tiếp tục gánh vác công việc của toàn cầu. Một khi Ngài còn là Tổng thống, thì tất nhiên Bắc Kinh sẽ tin rằng chúng ta có vai trò cực kỳ quan trọng trong thế cân bằng thế giới.

VẤN ĐỀ ĐÀI LOAN

Trung Quốc có tầm nhìn xa và sẵn sàng chờ đợi trong vấn đề này. Họ muốn cho ta thoát khỏi cảnh mất thể diện. Tuy nhiên chúng ta vẫn phải quan hệ ngoại giao với Trung Hoa Dân quốc, và Đài Loan có văn phòng liên lạc tại Oa-sinh-tơn. Ngoài ra, do Ngài cam kết, đến năm 1978 sẽ thực hiện bình thường hóa hoàn toàn mối quan hệ và rút quân khỏi Đài Loan. Cuộc chiến tranh Việt Nam đã kết thúc. Vấn đề Đài Loan phải là vấn đề mà chúng ta cần kiểm soát được từ phía quốc tế và trong nước. Tuy nhiên, chúng ta phải nhận rõ "bước đi cuối cùng" của chúng ta là rất khó khăn, bởi phải làm tổn thương đến người bạn Đài Loan của chúng ta.

[SaoVang]

Chương III
TỪ CAM-PU-CHIA ĐẾN CUỘC CHIẾN TRANH THÁNG 10
BẮC KINH - OA-SINH-TƠN
(Tháng 3 đến 10 năm 1973)

Lời dẫn

Tiếp theo việc Chính phủ Mỹ và Trung Quốc lập văn phòng liên lạc ở Oa-sinh-tơn và Bắc Kinh, cuộc đối thoại Mỹ - Trung bắt đầu tập trung vào 2 vấn đề: Cam-pu-chia và quan hệ Xô Mỹ thì không quân Mỹ tiếp tục lén lút ném bom Cam-pu-chia. Trước đây, Kít-sinh-gơ cho rằng lệnh chấm dứt ném bom của Quốc hội làm yếu đi năng lực ngoại giao của Mỹ, thì nay lệnh đó thúc đẩy đề nghị hoà đàm và ngừng bắn. Thuyết "Cam-pu-chia độc lập" của Kít-sinh-gơ rõ ràng là vô ích ngay từ ban đầu, và các cuộc ném bom làm tiêu tan cơ may sớm giải quyết vấn đề Cam-pu-chia. Đồng thời, trọng tâm của chính sách ngoại giao của Kít-sinh-gơ về Trung Quốc là chuyện nan giải lâu nay trong quan hệ Mỹ-Xô.

Tháng 6/1973, cuộc họp cấp cao giữa Brê-giơ-nhép - Ních-xơn là cái mốc hoà hoãn về quan hệ quốc tế. Nhưng Hiệp định ngăn ngừa chiến tranh hạt nhân, ký kết giữa Mỹ với Liên Xô làm cho Bắc Kinh lo lắng. Kít-sinh-gơ ra sức làm cho người Trung Quốc tin rằng PNW (Hiệp định ngăn ngừa chiến tranh hạt nhân.) sẽ tăng cường an ninh cho họ. Nhưng Bắc Kinh lại coi đó là bước đi tiềm ẩn nguy cơ của hai siêu cường trên thế giới.

Nhưng sự lo lắng đó cũng không vượt qua lợi ích chiến lược của quan hệ Xô - Mỹ xét về mặt giá trị. 

Lãnh đạo hai cơ quan liên lạc ở Bắc Kinh và Oa-sinh-tơn là hai quan chức ngoại giao từng trải được mọi người tôn trọng. Văn phòng liên lạc Mỹ tại Bắc Kinh do Đa-vít Bluc lãnh đạo, ông ta là con cháu gia đình tầng lớp trên ở Ma-ri-lên và Viếc-ni-giơ, cũng là nhà tài trợ cho phong trào của Đảng Dân chủ. Trong thời kỳ thế chiến II, ông nhận chức ở Ban dịch vụ chiến lược, sau đại chiến làm công tác ngoại giao và xây dựng chính sách thời kỳ Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hoà cầm quyền, từng làm Đại sứ ở Pháp, Đức và Anh. Cơ quan liên lạc Trung Quốc tại Oa-sinh-tơn do Hoàng Trấn lãnh đạo, ông là Uỷ viên Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, thời kỳ nội chiến mang quân hàm tướng, từ những năm 50 làm công tác ngoại giao, từng làm Đại sứ tại Hung-ga-ri, In-đô-nê-si-a, và Pháp.

Khi Blúc và trợ lý của ông ta chuẩn bị cho chuyến thăm Bắc Kinh, Kít-sinh-gơ đã có cuộc trao đổi với họ, nhấn mạnh USLO (Văn phòng liên lạc Trung - Mỹ của Mỹ tại Bắc Kinh) trước hết là cơ quan phụ thuộc Nhà Trắng, có vai trò móc nối với kênh ngầm của Bắc Kinh. Tháng 3/1973 Kít-sinh-gơ nói với Blúc-sơ, ông ta là người của Tổng thống Mỹ. Kít-sinh-gơ mong muốn các chuyên gia kỹ thuật của CIA sẽ quản lý hệ thống thông tin của USLO, không để bất kỳ người nào của Bộ Ngoại giao biết được hoạt động của kênh ngầm này.

Kít-sinh-gơ nhất mực chủ trương: Nhà Trắng quan hệ với Bắc Kinh hoàn toàn công khai, và tin rằng Trung Quốc sẽ "Hoan nghênh" và chú trọng bố trí một kênh ngầm vững chắc, ông ta đã nhanh chóng thông báo với người Trung Quốc vai trò của CIA trong USLO. Kít-sinh-gơ nói với Cố vấn của mình: "Người của CIA sẽ không làm việc gì dấu người Trung Quốc".

Cùng với cơ quan liên lạc đóng vai trò mới trong quan hệ Mỹ - Trung, vai trò của Kít-sinh-gơ trong quá trình xây dựng chính sách cũng thay đổi. Trong giai đoạn cuối của cuộc chiến tranh Việt Nam, quan hệ giữa Ních- xởn và Kít-sinh-gơ rất căng thẳng, khiến sự hợp tác giữa họ gặp nhiều khó khăn. Hơn nữa, nguy cơ về vụ Oa-tơ-ghết khiến Ních-xơn không thể cách chức Kít-sinh-gơ. Uy tín của Kít-sinh-gơ đã tăng cường địa vị cho ông ta và thượng viện đòi điều tra vụ Oa-tơ-ghết, khiến tính liên tục của Kít-sinh-gơ về chính sách trở nên quan trọng.

[SaoVang]

Ngày 22 tháng 8 năm 1973, Ních-xơn tuyên bố ngắn gọn với giới báo chí Uy-li-yêm Râu-giơ từ chức Ngoại trưởng và bổ nhiệm Kít-sinh-gơ giữ chức Ngoại trưởng. Một tháng sau Thượng viện thông qua bổ nhiệm, Kít-sinh-gơ tuyên thệ nhận chức Ngoại trưởng, nhưng vẫn giữ chức vụ Trợ lý An ninh quốc gia bên cạnh tổng thống. So với trước đây, Kít-sinh-gơ có quyền lớn hơn trong chính sách ngoại giao của Mỹ.

Trong khi Kít-sinh-gơ cho rằng, việc Chính phủ cố gắng kéo Liên Xô vào cái khung cam kết chính trị và liên hệ kinh tế làm cho họ mất cảnh giác, thì Mao và Chu lại tỏ ra không mấy tin tưởng kế hoạch này. Họ tỏ ra quan tâm, lo lắng hợp tác Mỹ - Xô sẽ làm hại tới họ và tỏ ra đặc biệt nhạy cảm đối với PNW. Nhưng đẩy mạnh PNW, Liên Xô nhằm giảm bớt quan hệ căng thẳng, chứ không phải chống Trung Quốc.

Công việc của Kít-sinh-gơ là đảm bảo Hiệp ước không nhằm chống lại nước thứ ba làm cho Bắc Kinh hiểu được đầy đủ toàn bộ quá trình đàm phán. Tuy nhiên, Kít-sinh-gơ và trợ lý của ông ta phát hiện ra rằng, thật là khó nếu muốn làm cho Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa tin rằng: Hiệp ước chỉ là để Oa-sinh-tơn thực hiện phòng ngự đối với Liên Xô, Đa-vít - Lúc viết rằng: Sự chỉ trích của Chu Ân Lai là có kiềm chế. Khẩu khí của ông ta tỏ ra đáng tiếc hơn là phẫn nộ.

Tuy vậy, Hội nghị cấp cao Ních-xơn - Brê-giơ-nhép và cuộc ném bom Cam-pu-chia đã làm nguội lạnh quan hệ Mỹ - Trung trong mùa hè năm đó. Mấy tháng, sau Hội nghị cấp cao tháng 6/1973, Kít-sinh-gơ giới thiệu tóm tắt với Hoàng Trấn và Chu Ân Lai về nội dung Hội nghị cấp cao Mỹ -Xô, một trong những sự kiện nhạy cảm, trong đó có việc Brê-giơ-nhép tìm kiếm sự ủng hộ của Oa-sinh-tơn về dự án hạt nhân, nhằm trừng phạt Trung Quốc.

Sự kiện này cho thấy vai trò trong quan hệ Mỹ - Xô được thay đổi một cách thú vị: 10 năm trước đó Mỹ bắt tay với người Liên Xô nhằm kiểm tra dự án hạt nhân của Trung Quốc, thì nay sự lo lắng này lại đến với người Liên Xô. Không rõ người Trung Quốc có biết suy nghĩ của Mỹ hay không, nhưng năm 1973 họ khẳng định là hiểu được ý đồ của Liên Xô.

Tuy nhiên, Ing-bic-cơ trợ lý của Kít-sinh-gơ phát hiện rằng Tổng thống "đã phát hiện... và không để cho người ta lo ngại". Có lẽ chỉ có hồ sơ của người Trung Quốc mới có thể làm sáng tỏ "không để cho người ta lo ngại" là gì. Kít-sinh-gơ dự đoán rằng, lời giới thiệu tóm tắt của ông có thể sẽ đưa quan hệ Trung - Mỹ tiến thêm một bước, và ông ta cũng đã dự kiến, muốn làm người Trung Quốc bớt lo lắng Mỹ cần có viện trợ đặc biệt, nhằm tăng cường sức lực chiến lược của Trung Quốc.

Vài tháng sau chuyến thăm Bắc Kinh, Kit-sinh-gơ cùng với người Trung Quốc (và cả Bắc Việt) tiến hành đối thoại bí mật về vấn đề Cam-pu-chia tại Niu-oớc, Pa-ri, Oa-sinh-tơn và Bắc Kinh, kéo dài mà không đi đến một quyết định. Đầu tháng 6/1973, người Trung Quốc sẵn sàng chuyển đến Xi-ha-núc đề nghị của Mỹ "tách Lon-non sang Mỹ chữa bệnh và thành lập một cơ cấu liên minh nhiều thành phần bao gồm cả Hoàng thân Xi-ha-núc".

Kit-sinh-gơ tin rằng, chỉ cần Xi-ha-núc có vị trí lãnh đạo nội bộ sẽ được cân bằng trở lại". Kít-sinh-gơ cũng nhanh chóng nhận ra rằng: Nếu việc thu xếp một cuộc ngừng bắn cần thiết được chấp nhận, ông ta có thể gặp Xi-ha-núc đúng như thời gian dự kiến vào đầu tháng 8, trong chuyến thăm Bắc Kinh. Đồng thời, Uỷ ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ cũng đã biết được không quân Mỹ đang tiến hành oanh kích "làm tơi bời” Cam-pu-chia, đã vi phạm lệnh cấm Mỹ tham gia cuộc chiến ở đây.

Sau này, Kít-sinh-gơ phủ nhận "một cuộc oanh kích tuỳ tiện", nhưng mấy tháng đầu năm 1973, không quân Mỹ đã ném tới 250 ngàn tấn bom, giết hàng ngàn dân thường nhiều hơn số bom Mỹ ném xuống Nhật Bản trong thế chiến thứ hai. Đến tháng 5 và 6 Quốc hội phẫn nộ và nôn nóng bắt đầu chặn lại hành động quân sự ở đây, cuối tháng 6/1973, Quốc hội buộc Ních-xơn lúc đó đang bị bê bối về vụ Oa-tơ-ghết, chấm dứt ném bom Cam- pu chia vào ngày 15/8.

[SaoVang]

Mấy tuần sau đó, người Trung Quốc báo cho Kít-sinh-gơ biết, họ không thể đảm nhiệm vai trò người trung gian để móc nối với Xi-ha-núc và nền độc lập của Cam-pu-chia đã thất bại. Sau này Kit-sinh-gơ cho biết, Quốc hội thông qua thời hạn cuối cùng cho chấm dứt ném bom, đã làm cho giải pháp ngừng bắn đi lệch khỏi tiến trình dự định ban đầu đã làm tan biến ảnh hưởng chính trị cần thiết cho người Trung Quốc cùng Xi-ha-núc với Khơ-me Đỏ và Mỹ bàn về chấm dứt ném bom.

Trên thực tế. Kít-sinh-gơ phủ nhận trách nhiệm của ông ta về sự kiện đẫm máu này, lại còn chỉ trích các nhà bình luận phản chiến: vì thắng lợi rùng rợn của Khơ-me Đỏ năm 1975. Tất nhiên, những tài liệu gốc của Trung Quốc là rất quan trọng để hiểu rõ tình hình Cam-pu-chia, chúng ta cũng chỉ có thể đoán rằng việc chấm dứt ném bom có ảnh hưởng quyết định đến uy tín của Kít-sinh-gơ hay không.

Những vấn đề khác cũng làm cho giải pháp đã thoả thuận không thể thực hiện được. Xi-ha-núc đã phản đối trong đau khổ bất kỳ sự nhượng bộ nào đối với Lon-non, ông ta muốn giành lại chính quyền, thâu tóm những kẻ ủng hộ Lon-non.

Năm 1973, cùng với sự lớn mạnh của lực lượng ủng hộ Xi-ha-núc. Khơ-me Đỏ đã không muốn hợp tác với ông ta trong bất cứ việc gì, cũng không muốn thu xếp đàm phán và ngừng bắn. Trong thực tế, ngược lại với suy nghĩ của Kít-sinh-gơ về ảnh hưởng của Việt Nam, Khơ-me Đỏ đã bác bỏ đề nghị ngừng bắn của Việt Nam. cuộc ném bom của Mỹ làm cho Đảng Cộng sản Cam-pu-chia không giành được thực lực trong năm 1973, nhưng không làm giảm được quyết tâm của họ đập tan chính quyền được Mỹ ủng hộ.

Kít-sinh-gơ mong muốn có cuộc thảo luận với người Trung Quốc về vấn đề Cam-pu-chia và một số vấn đề khác vào đầu tháng 8. Nhưng Chu Ân Lai kéo dài việc định ngày cụ thể cho cuộc thảo luận, bởi hoặc ông ta tính đến tình hình Cam-pu-chia sau cuộc ném bom, hoặc để đối phó với lực lượng chống đối trong nước, nhằm vào chính sách của ông ta với Mỹ. Tuy cuộc thảo luận về Cam-pu-chia thất bại và quan hệ Mỹ - Xô đang căng thẳng, cuộc trao đổi giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn tiếp tục.

Tháng 10/1973, thời gian diễn ra cuộc chiến tranh Ả-rập - It-xra-en, chương trình làm việc đã kín, nhưng Kít-sinh-gơ vẫn định kỳ thông báo với Đại sứ Hoàng Trấn về chính sách của Mỹ và diễn biến trong quan hệ Mỹ - Xô.

Ví dụ: Ngày 21, Kít-sinh-gơ giới thiệu tóm tắt nguyên nhân đằng sau việc ông ta ủng hộ quân đội Mỹ đặt trên tình trạng báo động trong phạm vi toàn thế giới, là nhằm đánh bại ý đồ của Brê-giơ-nhép muốn tự tìm kiếm lực lượng liên hiệp ngừng bắn ở Cam-pu-chia. Kít-sinh-gơ nhắc nhở Đại sứ Hoàng rằng: Hoà hoãn trong quan hệ quốc tế chính là một con đường tiến hành chiến tranh lạnh, và giải thích một trong những mục tiêu chính của Mỹ là "đẩy quân đội Liên Xô ra khỏi Trung Đông và làm yếu ảnh hưởng chính trị của họ"

Trong bản ghi nhớ của mình, Kít-sinh-gơ rất ít đề cập đến việc xử lý ngoại giao đối với Trung Quốc, đặc biệt những việc liên quan đến quan hệ Trung - Mỹ chưa được giải quyết. Dưới đây là biên bản về một cuộc hội đàm mật ở Nhà Trắng, qua đó cho thấy, Kít-sinh-gơ cố gắng làm cho Bắc Kinh tin rằng, ý đồ Mỹ ký với Liên Xô Hiệp định PNW là nhằm làm hoà dịu tình hình.

Cuộc đối thoại này tiến hành vào tháng 5, khi đó Ních-xơn ra sức che dấu vụ Oa- tơ-ghết đang gặm nhấm chức vụ Tổng thống của ông ta. Mấy tuần trước đó, Cố vấn riêng của ông ta H.R. Hốp-tơ-man và J. Rư-lít-man đã buộc phải từ chức vì vụ Oa-tơ-ghết. Ních-xơn đã đưa tướng Hây-gơ vào Nhà Trắng thay Hốp-tơ-man đảm nhiệm chức Tham mưu trưởng, và cử ngay thanh tra đặc biệt A. Can-khơ-si phụ trách tiến hành điều tra.

Khi báo chí đưa lên trang đầu tin Kít-sinh-gơ đồng ý để nghe trộm điện thoại của các trợ lý riêng, trong đó có cả Uyn-tơn Lốt, thì chỉ còn hai ngày nữa là Uỷ ban bầu cử Thượng viện tổ chức cuộc họp điều trần liên quan đến vụ Oa-tơ-ghết trong hoạt động tranh cử Tổng thống.

[SaoVang]

BẢN GHI NHỚ HỘI ĐÀM TẠI NHÀ TRẮNG
BIÊN BẢN TUYỆT MẬT; CHỈ DÙNG THAM KHẢO NỘI BỘ

Người dự.

Tiến sĩ H. Kít-sinh-gơ, Trợ lý An ninh Quốc gia bên cạnh Tổng thống.

Uyn-tơn Lốt, Tham mưu về công việc an ninh Quốc gia

Hàn Tự, Phó Tham tán Văn phòng liên lạc nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa.

Kỳ Triều Thọ, quan chức Văn phòng liên lạc nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa.

Ông Quách, quan chức trong phái đoàn đại biểu nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa tại Liên Hợp Quốc.

Thời gian: Thứ ba, ngày 15/5/1973 Từ 10 giờ - 11 giờ.

Địa điểm: Phòng bản đồ Nhà Trắng (Nguồn tư liệu: Cục lưu trữ hồ sơ quốc gia)

(Trong khi chờ đợi Kít-sinh-gơ tới, người Trung Quốc có cuộc trao đổi với Lốt về cố gắng đi tới Hiệp định).

Ông Quách cho biết, ông ta đọc trên báo, đã biết tin ông Lốt rời khỏi chức vụ. Ông Lốt đã xác nhận tin này, và ông đặc biệt nhắc lại, đã nói việc này với Sử phu nhân, trước đó cũng đã nói với các quan chức Văn phòng liên lạc, ông Lốt nhắc lại nguyên nhân từ chức là để có dịp nghỉ ngơi, suy ngẫm lại, hồi phục lại sức khoẻ, có nhiều thời gian sống bên cạnh gia đình hơn. Ông nhấn mạnh, ông sẽ ở lại Oa-sinh-tơn và mong muốn có dịp gặp lại người Trung Quốc với tư cách cá nhân. Ông cho biết, cũng có thể một ngày nào đó trở lại làm việc trong Chính phủ, hoặc làm việc cho Tiến sỹ Kít- sinh-gơ, nhưng hiện nay thì cần nghỉ ngơi. Khi trở lại làm việc, ông sẽ có nhiều sức lực hơn.

Người Trung Quốc bày tỏ lấy làm tiếc việc ông Lốt từ chức và mong có dịp gặp lại ông Lốt trong tư cách cá nhân, và hỏi thêm về người thay thế. ông Lốt trả lời, người thay thế ông phía Trung Quốc có quen biết, là một số nhân vật mới do Kít-sinh-gơ đưa vào, như M.Gióoc-na-sơn, P.Rô-đô-man, R.Sô-lô-mon chẳng hạn.

(Kít-sinh-gơ vừa bước vào hỏi luôn về căn nhà của văn phòng liên lạc và nơi làm việc) 

Tiến sĩ Kít-sinh-gơ: Tôi chờ đầu bếp của các Ngài lâu lắm rồi (cười)

Đại sứ Hàn: Chúng tôi cũng muốn hắn đến sớm.

Tiến sĩ Kít-sinh-gơ: Tôi tin là như vậy. Thưa Ngài Đại sứ tôi rất vui vì Ngài đồng ý đến chỗ tôi. Bởi ngày mai tôi phải đi Pa-ri rồi, đối với tôi giờ đây đi Niu-oóc là chuyện khó khăn ..., hy vọng có báo cáo của Thứ trưởng về Hội nghị của chúng ta.

(Lốt nói ngắn gọn với Kít-sinh-gơ, mong rằng giữ được bí mật khi dịch nội dung cuộc hội đàm thành văn bản Trung văn. Về điểm này, Lốt được nhắc nhở khi mọi người từ xe hơi xuống đi vào phòng bản đồ).

Chúng ta cần giữ bí mật nội dung Hội nghị, giới báo chí không biết có cửa này đi vào Nhà Trắng. Nếu có người nhìn thấy các Ngài, chúng tôi sẽ nói bàn chuyện nhà cửa và kỹ thuật, nhưng chắc rằng không ai phát hiện được các Ngài.

Đại sứ Hàn: Chúng tôi mong Hội nghị lần này giữ được bí mật như trước.

[SaoVang]

Kít-sinh-gơ: Về phía chúng tôi xin các Ngài yên tâm, sẽ không có cuộc thảo luận nào khác cho dù có người nhìn thấy các Ngài đi ra, chưa hề xảy ra chuyện này bao giờ, thì chúng tôi nói đây là cuộc gặp thường lệ về chuyện thu xếp nhà cửa và kỹ thuật. Chúng tôi đã làm tất cả để không xảy ra khả năng là có người phát hiện ra các Ngài có mặt ở đây. Tôi thường sử dụng căn phòng này khi không muốn một ai nhìn thấy người mà tôi gập.

Bây giờ tôi xin nói qua về chuyến thăm Mát-xcơ-va và cảm tưởng chung về chuyến thăm này. Phần lớn thời gian trong chuyến đi là các cuộc trao đổi với Tổng Bí thư Brê-giơ-nhép. Tôi ở Da-vi-đốp 4 ngày, sống trong một căn nhà kiểu đi săn. Trước hết xin nói về chuyện liên quan tới Mỹ và Liên Xô và sau đó là nội dung cuộc trao đổi có liên quan tới Trung Quốc. Chúng tôi sẽ giới thiệu với các Ngài mục đích chính sách của chúng tôi, điều này rất quan trọng cho sự hoàn toàn hiểu biết lẫn nhau giữa Bắc Kinh và Oa-sinh-tơn.

Trước hết, tôi xin nói về bản dự thảo đề nghị của Liên Xô về vấn đề động lực hạt nhân (Kít-sinh-gơ rút ra tập tài liệu). Dự thảo này chúng tôi đã đưa trước cho các Ngài rồi và cả bản phụ lục cuối cùng của Liên Xô, tất cả đều có ở trong này, (Kít-sinh-gơ có bổ xung thêm khi chuyển bản phụ lục này). Tôi giải thích một chút việc mà chúng tôi định làm. Nếu chúng tôi muốn cùng với Liên Xô lập Chính phủ cộng quản thì không cần Hiệp ước. Chúng tôi có rất nhiều đề nghị nhằm đạt mục đích đó. Nếu chúng tôi muốn liên hợp với Trung Quốc gây sức ép với Liên Xô thì lát nữa, chúng ta sẽ có sự giải thích, chúng tôi không cần có bất cứ sự chuẩn bị nào. Điều mà chúng tôi muốn làm là TRANH THỦ THỜI GIAN.

Thứ hai, xây dựng một nghĩa vụ hợp pháp giữa Liên Xô và chúng tôi, buộc Liên Xô phải trao đổi với chúng tôi trước khi có bất kỳ một hành động quân sự nào. Vì vậy nếu có bất kỳ hành động quân sự nào mà họ không trao đổi với chúng tôi, có nghĩa họ đơn phương thực hiện điều lệ pháp lý yêu cầu, mà chúng tôi sẽ có hành động chung. Cho đến nay, điều lệ này chúng tôi chưa tính đến nước thứ ba. Vì vậy, những gì chúng tôi làm trong quá trình trao đổi thực ra chưa hoàn thành, trước hết là kiên trì nghĩa vụ áp dụng cho giữa chúng tôi với Liên Xô, cũng như áp dụng cho Liên Xô với nước thứ ba.

Thứ hai (nguyên văn): Về dự thảo có viết: "Bất kể làm việc gì cũng không được làm suy yếu Hiệp định hiện có", ý của Liên Xô là khi có Hiệp ước và Hiệp định chính thức chúng tôi còn kiên trì đòi nó phải "bao gồm các văn kiện thoả thuận”. Ví dụ như thư tín, thông cáo.

Đại sứ Hàn: Thế còn điểm thứ 4?

Kít-sinh-gơ: Đúng vậy.

Ông Kỳ: Bất cứ việc gì cũng không làm suy yếu...

Kít-sinh-gơ: (Đọc dự thảo Hiệp ước) Bất kể việc gì trong Hiệp định đều không được làm ảnh hưởng hoặc phương hại tới Mỹ, và Liên Xô thực hiện cam kết cùng Đồng minh của họ hoặc các quốc gia khác ghi trong Hiệp ước Hiệp định và các văn kiện thoả thuận khác.

Cho dù các Ngài muốn bày tỏ quan điểm gì, chúng tôi cũng đã chuẩn bị một văn kiện về hiện trạng mối quan hệ giữa Mỹ - Trung Quốc và những điều chúng tôi giải thích về mối quan hệ này. Chúng tôi có 3 mục đích chính: Trước tiên là chớp lấy thời gian. Thứ hai, phải ngăn chặn, nếu Liên Xô can thiệp bằng hành động quân sự, bởi nếu Liên Xô hành động quân sự là xa rời tình hình hoà bình chứ không phải là làm cho tình hình đỡ căng thẳng. Thứ ba, nó cho phép chúng ta có nghĩa vụ hợp pháp ở các quốc gia chúng ta chưa triển khai mối quan hệ chính thức (trao bản dự thảo này có chú thích và văn bản người Trung Quốc đã được đọc trước đó)

Ông Kỳ: Mục tiêu thứ hai có liên quan đến... Ngài có thể nhắc lại không?

[SaoVang]

Kít-sinh-gơ: Chính tôi muốn xác nhận khi Liên Xô phát động tấn công là họ chuyển từ tình hình căng thẳng được hoà hoãn sang chiến tranh, chứ không phải từ thời kỳ hỗn loạn dai dẳng sang chiến tranh. Tất nhiên, sẽ không có ai biết chúng tôi đã nói điều này với các Ngài. Cuộc hội đàm của chúng ta là bí mật cơ mà.

Khi nói đến vấn đề này, tôi muốn nhắc đến cuộc thảo luận giữa tôi với ông Brê-giơ-nhép liên quan đến Trung Quốc. Hôm đó, Brê-giơ-nhép dẫn tôi đi săn, một hoạt động mà tôi chưa hề tham gia bao giờ (người Trung Quốc cười). Thực tế, ông ta là người đi săn, tôi chỉ là người đi theo. Con mồi được lấy từ sân phơi trong một khu rừng ở Liên Xô nên cuộc săn không có gì là nguy hiểm. Sau cuộc săn, Brê-giơ-nhép cho người chuẩn bị bữa ăn, chỉ có tôi, ông ta và một phiên dịch.

Trong cuộc trao đổi đó, ông ta đã bày tỏ sự ca ngợi có mức độ đối với Trung Quốc. So với Thủ tướng của các Ngài, ông ta là một lãnh đạo thiếu tính kỹ thuật và không kiểm soát được bản thân. Chuyện không có gì mới, giống như trước đây. Nhưng ông ta nói, Liên Xô và Mỹ có trách nhiệm chung là ngăn chặn Trung Quốc trở thành một cường quốc hạt nhân. Brê-giơ-nhép nói: "Ngài cho rằng Trung Quốc là một quốc gia Đồng minh ư?" Tôi trả lời "Không, chúng tôi không cho rằng Trung Quốc là quốc gia Đồng minh, mà cho rằng họ là quốc gia bè bạn".

Ông ta nói: "Được thôi, các Ngài có thể giao kèo với bất cứ bạn bè nào mà các Ngài muốn, nhưng các Ngài và chúng tôi phải là bạn bè cùng hội cùng thuyền" - ý nói là Mát- xcơ-va với Oa-sinh-tơn. Ông ta nhắc lại một lần nữa, Mỹ và Liên Xô có trách nhiệm ngăn chặn Trung Quốc trở thành cường quốc hạt nhân. Tôi nói: "Chúng tôi chưa nhận thức được một trách nhiệm chung như vậy". Sự việc chỉ có thế thôi, còn lại là cuộc tranh cãi dài dòng về Trung Quốc, có lẽ không cần nhắc lại ở đây: Nào là chủ nghĩa Sô-vanh nước lớn và một khi các Ngài hùng mạnh sẽ tấn công chúng tôi, những luận điệu vô căn cứ.

Ngày cuối cùng, tôi bay từ đó đến Mát-xcơ-va, chỉ dừng lại 15 phút để gặp Đại sứ của chúng tôi. Đại sứ Liên Xô Đô-brư-nin đi theo tháp tùng, ông ta nói: "Brê-giơ-nhép đề nghị Ngài hiểu cho cuộc trao đổi hôm đi săn là chuyện nghiêm túc, chứ không phải là chuyện xã giao. Brê-giơ-nhép muốn biết “giữa Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa với Mỹ có một Hiệp định chính thức nào không?" Tôi nói: "Không có bất cứ một Hiệp định nào, nhưng chúng tôi có được một số văn kiện thoả thuận từ một dự thảo. Cho dù thế nào chăng nữa, chúng tôi phải tuân theo sự chỉ đạo vì lợi ích quốc gia. Điều này đã được chúng tôi trình bày trong báo cáo hàng năm gửi Tổng thống". Cuộc trao đổi về Trung Quốc tất cả chỉ có vậy...

Ngoại trừ mỗi lần tôi đề cập về nước thứ ba, Grô-mư-cô đều sẽ nói biểu hiện của chúng tôi giống như luật sư Trung Quốc. Quan điểm của chúng tôi nhất trí với quan điểm tôi đã trình bày với Chủ tịch và Thủ tướng, cũng như trong thư của Tổng thống gửi cho Chủ tịch và Thủ tướng. Chúng tôi vẫn tin rằng mục tiêu chung của Chính phủ hai nước chúng ta là tiếp tục thúc đẩy việc bình thường hóa cho đến khi sự lớn mạnh và nền độc lập của chúng ta và Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa được thể hiện rõ rệt trong mối quan hệ có lợi.

Nếu Thủ tướng muốn, tôi sẵn sàng thăm Bắc Kinh vào tháng 8, sau Hội nghị cấp cao. Do các vấn đề chủ yếu đã được trao đổi, trong chuyến thăm đó sẽ không có cuộc hội kiến dài như trước đây. Có lẽ chỉ cần hai ba ngày. Nếu Thủ tướng tính đến một chuyến thăm Liên Hợp Quốc như chúng ta đã đề cập tại Niu-oóc, thì chúng tôi sẵn sàng nhiệt tình nghênh tiếp nếu Thủ tướng đến Oa-sinh-tơn.

Như vậy, tôi sẽ có thể tuyên bố tin này vào mùa hè. Nhưng chúng tôi muốn đưa tin này bằng một cách khác. Dù thế nào chăng nữa, tôi được lợi riêng trên vấn đề này. Bởi nếu hai sự kiện cùng đến một lúc, Uyn-tơn Lốt phải bỏ dở chuyến nghỉ để về trợ giúp. Vì vậy, các Ngài cũng nên xem xét vấn đề này từ góc độ tương lai rộng lớn.

Đó là một số quan điểm tôi chưa hệ thống lại. Tôi còn muốn nói với các Ngài rằng có nhiều thay đổi trong quan chức của chúng tôi, ví dụ Uyn-tơn Lốt ra đi, nhưng sẽ có bổ sung, tướng Hây-giơ sẽ trở về Nhà Trắng. Các Ngài hãy tin rằng, chính sách của chúng tôi sẽ không thay đổi.

Đó chính là chuyện quan trọng nhất xảy ra trong chuyến thăm Mát-xcơ-va. Giờ đây, tôi muốn nói với các Ngài một số chuyện vặt.

Về vấn đề SALT, năm nay chúng tôi không có dự kiến bất kỳ một Hiệp định nào, ngoài bộ Nguyên tắc chung (Nói với Lốt). Chúng ta đã đưa cho họ đề nghị của chúng ta chưa?

[SaoVang]

Lốt: (nói với Kít-sinh-gơ) Tôi đã đưa cho họ đề nghị của Liên Xô.

Kít-sinh-gơ: Cuối tuần này, tôi sẽ đưa cho các Ngài đề nghị của chúng tôi. Như vậy, các Ngài sẽ hiểu được những điều bàn luận ở Giơ-ne-vơ. Chúng tôi đang hoàn thiện đề nghị trong tuần này. Theo tôi, xét từ cuộc Hội đàm Mát-xcơ-va, ngoài bộ Nguyên tắc chung ra sẽ không có thoả thuận bất kỳ một Hiệp định cụ thể nào. Hơn nữa phần nguyên tắc cho đến nay vẫn chưa dự thảo. Một khi có bộ Nguyên tắc, chúng tôi sẽ gửi các Ngài ngay, nhưng chắc không có thay đổi lớn về vấn đề MBFR.

Chúng tôi cũng sẽ gửi các Ngài bản tổng kết cuộc trao đổi của các nước Đồng minh chúng tôi về tình hình chung thế giới. Chúng tôi chưa nói chuyện này với Liên Xô, sẽ nói với họ vào tuần sau. Chúng tôi cũng đang chuẩn bị một loạt Hiệp định song phương tương tự như năm ngoái cho Hội nghị cấp cao, như nghiên cứu nông nghiệp, Hải dương học, trao đổi văn hóa, hàng không dân dụng.

Về kinh tế, lãnh đạo Liên Xô một lần nữa nhấn mạnh nhu cầu của họ về vốn vay dài hạn. Xin nhắc lại rằng, những gì chúng tôi chuẩn bị làm với Liên Xô, cũng sẽ làm với Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa. Ngược lại, có việc không làm với Liên Xô, nhưng có thể làm với Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa.

Trên đây là những nội dung chủ yếu mà tôi đã trao đổi với Liên Xô. Còn chuyến thăm của Brê-giơ-nhép, ông ta thực hiện trong 8 ngày. Có thể ở Oa-sinh-tơn 5 ngày, còn ở Lốt An-giơ-lét hoặc Clơ-men-tơn 2 ngày. Chúng tôi chưa quyết định giữa thời gian đó ở đâu. Có thể là Ki-bi-scơ, có thể là Đi-tờ-roi, bởi ông ta rất mê xe con. Các Ngài biết đấy thứ năm tôi phải đi Pa-ri để hội kiến. Tôi không còn gọi là Cố vấn đặc biệt nữa. Ông ta hiện nay là phó Thủ tướng. Tôi muốn nhắc lại lời tôi nói với Đại sứ Hoàng và Thủ tướng là thực hiện ngừng bắn có lợi cho tất cả các quốc gia.

Tôi đang suy nghĩ về chuyện chấn động mà các Ngài phát hiện trước ở Mỹ. Nếu có dịp ở lại đây một thời gian, các Ngài sẽ nhìn thấy bên cạnh Tổng thống có đám người mang chứng thần kinh di truyền, họ nói những điều tào lao. Chỉ 6 tháng sau, họ quên sạch những chi tiết mà họ từng tranh cãi. Bởi rất nhiều người chống lại chúng tôi cũng muốn tỏ ra mình là người có trách nhiệm. Rõ ràng, trong hai tháng tới, việc kiểm soát chính sách đối ngoại sẽ được tăng cường. Đường lối được xác định trong cuộc hội đàm tháng hai tại Bắc Kinh, sẽ được tích cực thực hiện, bởi nó đã được ấn định.

Về vấn đề Triều Tiên, chúng tôi sẽ trả lời các Ngài trong hai tuần tới. Cũng xin nói thật, tôi không có thời gian chuẩn bị để có câu trả lời đầy đủ. Về vấn đề hàng dệt, chúng tôi đã có công hàm gửi các Ngài. Tôi đã yêu cầu các cơ quan hữu quan không xử lý vấn đề này trước khi các Ngài đến. Chúng tôi có một số cam kết pháp lý do Quốc hội áp đặt. Tôi xin nói với các Ngài rằng, nếu quan hệ của chúng ta bị tổn thương, thì không phải do vấn đề hàng dệt (cười). Việc này dễ giải quyết. Không rõ Ngài Đại sứ có ý kiến gì? (người Trung Quốc trao đổi với nhau)

Đại sứ Hàn: Tôi có hai việc muốn chia sẻ với Tiến sĩ Kít-sinh-gơ. Việc thứ nhất, hôm kia, tức ngày 13 có cuộc biểu tình nhằm vào chúng tôi, nghe nói còn đốt cả Quốc kỳ.

Kít-sinh-gơ: Chúng tôi thành thật xin lỗi, bởi đó là chuyện không thể tha thứ được. Trong phạm vi pháp luật cho phép, chúng tôi sẽ cố gắng tối đa ngăn chặn các vụ việc tương tự. Nhưng chúng tôi không ngăn cản được các cuộc biểu tình. Tôi sẽ cố gắng làm giảm bớt những chuyện như vậy. Nếu thật sự ngăn chặn được chúng tôi sẽ làm. Chúng tôi lấy làm tiếc về vụ việc đã xảy ra và xin bày tỏ quan điểm của Tổng thống và của Chính phủ Mỹ.

Đại sứ Hàn: Một chuyện thứ hai, nhỏ thôi! Một chuyên gia phụ trách các mục trên báo Mỹ, ông W.Tréc-gi hiện đang ở Bắc Kinh, ông ta nói với nhân dân chúng tôi rằng, Tiến sĩ Kít-sinh-gơ đề nghị ông ta phỏng vấn Thủ tướng.