Cao điểm cuối cùng

[Russian Weapons]

  Cương trèo lên nóc mỗi chiếc lô cốt gạch nhìn quanh. Anh bỗng giật mình nhận thấy mình đang đứng chênh vênh trên miệng một cái hố sâu thẳm vùng to như một hố bom tấn. Đúng như điều anh đã đoán được ban nãy. Đây là kết quả công việc của các đồng chí công binh hơn một tháng trời nay. Không biết khối đất khổng lồ trong lòng hố này đã bay biến đi nơi nào? Thuốc bộc phá xộc vào mũi làm Cương hắt hơi liền mấy cái. Anh nhìn lại thấy mình đã vòng hơi quá sâu về phía sau dãy nhà không mái, và nhận thấy cuộc chiến đấu chỉ còn diễn ra trên phần nửa quả đồi về phía tiếp giáp với đồn Châu Ún. Chợt một ụ đất to đập vào mắt anh. Ụ đất chỉ cách chỗ anh đúng hơn chục thước. Đúng là nó đây rồi! Nó vẫn còn đây à?... 

  Cương đã nhận ra ụ đất đó chính là cái hầm ngầm của địch. Trong trận đánh trước, đã hai lần Cương bò lên đây tìm cửa hầm mà không tìm ra. Như vậy là bộc phá của ta nổ cách hầm ngầm của địch gần hai chục thước. Vẫn chưa bốc được nó đi à? Cái ụ đất đã ngốn bao xương máu các bạn đồng đội anh vẫn lù lù năm kia. Đầu Cương nóng rực như vừa chui vào một lò than. Máu chảy rần rật hai bên thái dương. Tay anh bóp chặt cán quả lựu đạn tưởng đến vỡ ra. Đứng lặng một lát, Cương đoán, bộc phá tuy không nổ đúng hầm, nhưng nổ gần thế này chắc cũng làm địch thương vong nhiều. Hình ảnh những thằng địch phai đền tội vừa rồi làm đầu óc anh nhẹ nhõm đi đôi chút. Anh cho rằng địch vẫn còn một số tập trung trong hầm này, và từ đó đánh ra phía nhà không mái. 

  Cương xuống hào, chui vào lô cất nhặt một khẩu tiểu liên và mấy băng đạn. Anh quay ra, nhảy lên mặt đồn. Cương bò lại phía hầm ngầm của địch. Đất phủ trên nóc hầm bị đại bác bắn nhiều lún xuống như cát. Không gặp sự gì cản trở, anh tiếp tục bò vào mặt trong của ụ đất, mặt hướng về phía Châu Ún mà mấy lần trước anh chưa thể lọt vào được. Sang tới sườn bên kia ụ đất. Cương suýt buột miệng kêu lên... Nằm ngay dưới mắt anh là một con đường hào xây gạch khá sâu chạy dọc theo hầm ngầm của chúng. Chắc con đường hào này dẫn tới cửa hầm ngầm...? Nếu bữa trước ta tìm được đường hào này, có lẽ tình hình đã đổi khác. Trống ngực đập dữ làm Cương phải nằm im một lúc. Nhưng một lát sau, anh thấy hơi thắc mắc, không hiểu sao ở đây cũng lạnh ngắt như ở đằng kia...? 

[Russian Weapons]

  Cương bám tay vào thành hào nhẹ nhàng tụt xuống. Anh rón rén bước lần theo đường hào, nòng súng tiểu liên chở về phía trước sẵn sàng nhả đạn. Anh chợt nhận ra trước mặt mình, chỗ đường hào chạy thành hình thước thợ, có một cái cửa tối om. Trước cửa địch đắp một đống đất khá cao. Đúng cửa hầm của nó đây rồi! Cương bò lại nằm nép vào ụ đất, lẳng liên tiếp mấy quả lựu đạn vào trong. Sau những tiếng nổ âm âm, anh nhoai người lên trên mô đất, đặt tiểu liên cho vào hầm chờ bọn địch xô ra. Trong hầm tịnh không một tiếng kêu la. Cũng không hề có tiếng động nào khác. Đỡ khói, Cương nhận thấy trong hầm có một thứ ánh sáng lờ mờ. Bọn địch không có trong này? Hay chúng đã chết hết rồi chăng?... Cương cầm súng đứng dậy nhảy hẳn vào trong hầm. Đi qua một ngách nhỏ nữa, một căn hầm vuông vắn hiện ra trước mắt anh, gần như trống rỗng. Một hộp đèn pin văn cháy, tỏa ra một thử ánh sáng lợt lạt. Hai xác địch nằm cong queo bên một chiếc máy vô tuyến điện. Không biết hai tên này chết từ lúc nào. Khi khói tan hết. Cương nhìn thấy trên vách hầm mốc xám có treo một khẩu tiểu liên K.50 của ta. Cương nhắc khẩu súng xuống thấy bóng nhoáng dầu mỡ và không có đạn. Chúng nó định để làm cái gì đây? ... Nghĩ thế nào: anh lại treo khẩu tiểu liên vào chỗ cũ và quay ra ngoài đường hào. Đúng đây là hầm ngầm của địch rồi! Nhưng không biết chúng nó rút đi đâu cả?... Đi một quãng, Cương gặp thêm một cửa hầm khác. Lần này anh không ném lựu đạn vội, lắng tai nghe ngóng. Thấy trong không động tĩnh, đoán là không có địch, Cương bỏ đi. Chắc chúng nó thấy bộc phá ta nổ mạnh nên đã bỏ hầm ngầm rút đi chỗ khác rồi. Đường hào tối om om kích mắt làm Cương thêm bực bội. Không biết đường hào này chạy đi tới đâu? Chợt nhớ tới nhiệm vụ, anh thấy mình đi đã lâu quá. Cương đứng dừng lại một lúc rồi bám vào thành hào nhảy lên mặt đồn. Quay đầu nhìn quanh, anh nhận thấy mình đang ở giữa đỉnh dồi. Lưng chừng dốc hiện ra một vệt dài trăng trắng. Nhìn kỹ, đúng là dãy tường của những gian nhà không mái. Cương không ngờ mình đã tới đích. Anh đã đến sau lưng chúng nó rồi. 

   Nhìn một lát, quả nhiên Cương đã nhận ra có những bóng đen đang di chuyển trong những ô gạch đó. Cương thận trọng bò xuống một quãng. Khi thấy vừa tầm tay, anh nằm gọn vào trong một hố đại bác, rút lựu đạn ném liên tiếp vào khu nhà gạch. Từ những chiến hào của ta phía dưới, tiếng hô xung phong vang dậy. Các chiến sĩ ào ào xông lên chiếm dãy nhà không mái. Được lắm! Tự động phối hợp tốt lắm! Xong đây là thọc xuống A3... Anh em cứ thế này thì kế hoạch thực hiện được đây. Sợ mình ở trên cao đi xuống anh em bắn nhầm, Cương nán lại trong hố đại bác một lúc, chờ các chiến sĩ chiếm xong dãy nhà gạch mới đứng dậy. 

  Bên phía Châu Ún chỉ còn những tiếng súng lẻ tẻ. Đơn vị bạn bên đó chắc cũng sắp giải quyết xong đồn rồi. Lệnh của Đại tướng phải giải quyết xong A1 trước bốn giờ sáng, tình hình này có thể thực hiện được sớm hơn. Thằng Đờ Cát mà anh đã nghe Ngọ kể lại như hiện ra trước mặt anh, đôi mắt sâu hoắm, mặt dài ngoẵng, mũi khoằm khoằm như mỏ một con vẹt. Dưới cánh đồng, pháo hiệu cầu cứu của địch từ các vị trí đang bắn lên tới tấp. Một đàn chim lửa của ta đang vun vút lao vào khu trung tâm Mường Thanh. Hình ảnh trước mắt thoáng gợi cho Cương nghĩ đến đêm pháo hoa bế mạc đại hội năm nào... Chắc ngày mai bên đó sẽ biết tin đêm nay ta tiêu diệt xong A1. Không biết Jan-nét có nghĩ là Cương cũng chiến đấu trong trận đánh ác liệt này không?... Cương bỗng thấy trước mắt anh một ánh lửa đỏ lừ. Đã quen với chiến đấu, những phản ứng của anh rất nhanh. Biết nguy hiểm đang đến với mình, anh lao người nằm xuống. Nhưng không kịp nữa rồi! Như có một con chim ưng khổng lồ sà xuống bất thần nhấc bổng anh lên. Chân tay anh không còn bấu víu được vào đâu. Người anh lâng lâng cất khỏi mặt đất.

[Russian Weapons]

*
*          *

  Những chiếc tàu bay địch tắt đèn hiệu rền rĩ tuyệt vọng trên màn trời đầy sương, thả đèn dù liên tiếp, như muốn cố dùng thử ánh sáng giả tạo mau tàn đó làm giảm một phần nào cái cảnh tối tăm của lỗ huyệt chúng đã tự tay đào cho mình. 

  Khi nghe tiếng lựu đạn nổ liên tiếp trong dãy nhà không mái,  tiểu đoàn phó Quân đoán có một mũi của đơn vị bạn từ phía bên kia đã thọc sang tới đây. Đang sốt ruột không biết vì sao Cương đi quá lâu thấy có thời cơ, Quân ra lệnh cho bộ đội xung phong ngay lên.  Một tên địch trút nốt vào họ băng trung liên rồi quay đầu chạy. Quân cho bộ đội đuổi theo luôn. Họ thoáng thấy bóng thằng địch mất hút vào cái hầm tối đen cuối dãy nhà không mái. Quân chạy tới gần nhận ra một cái cửa hầm. Địch ở bên trong bắn tiểu liên và ném lựu đạn ra tới tấp Quân quan sát xong, một mặt cho nghi binh trước cửa hầm, một mặt cho bộ đội vòng phía sau lên nóc cửa hầm, giật bộc phá quẳng xuống. Họ mất chừng hai chục cân thuốc nổ thì trong hầm vẳng ra những tiếng rên la ghê rợn. 

  Vừa lúc đó, đại đội của Khỏe sau khi tiêu diệt hết những ổ đề kháng của địch ở sườn bên trái đồn, cũng thọc tới cửa hầm.

  Nghe tiếng địch kêu la, chính trị viên Tuấn bàn với Vinh và Quân ngừng bộc phá, làm công tác địch vận. Tiếng Vinh dõng dạc vang lên như tiếng loa. Địch không bắn ra nữa. Một miếng vải trắng  buộc trên đầu súng phất phất trước cửa hầm. Bọn địch lốc nhốc kéo  ra hàng. 
Một thằng cao lênh khênh đeo chiếc thập ác trước ngực đề nghị được gặp ông chỉ huy. Vinh hỏi nó:

  - Anh muốn gì?

  Thấy người thanh niên ăn mặc hơi khác những người chung quanh, đầu đội mũ nồi đen, tay cầm chiếc gậy nhỏ, nói tiếng Pháp đúng giọng, nó đoán người nó định tìm đây rồi. Nó tiến lại trước mặt Vinh. Chân nó đi hơi ngượng, nhưng tới nơi hai gót giày của nó gõ vào nhau rất kêu. Nó giơ tay chào Vinh, miệng nói rành rọt: 

  - Tôi là thiếu tá chỉ huy D.B.L.E thứ 13. Quân số hiện nay còn là hai trăm mười hai người. Xin đặt dưới quyền chỉ huy của ngài. 

  Vinh hỏi:

  - Hầm ngầm của các anh ở đâu?

  - Hầm ngầm hiện nay bỏ trống vì các ngài đã đánh vào đó một thứ thuốc nổ quá mạnh. Những sĩ quan và binh lính tôi còn nằm được trong tay đều ở dưới hầm này... Ồ! Tôi phải thú thật với các ngài, các ngài đã đánh một trận tuyệt đẹp! Chúng tôi không hề hổ thẹn vì đã thua một quân đội như quân đội của các ngài.

[Russian Weapons]

  Vinh giục nối dây điện thoại nhanh để báo cáo tin thắng lợi cho trung đoàn. Nhưng ngay lúc đó, một cán bộ tác huấn của trung đoàn từ trên đỉnh đồi chạy xuống gặp Vinh: 

  - Đề nghị đồng chí giao cho tôi thằng thiếu tá chỉ huy đồn này để đưa lên cho trung đoàn trưởng và tham mưu trưởng đại đoàn hỏi cung.

  - Trung đoàn trưởng ở đâu?

  - Trung đoàn trưởng và tham mưu trưởng đại đoàn ở cả trên hầm ngầm lớn của địch.

  Vinh giao tên thiếu tá cho người cán bộ tác huấn rồi lẩm bẩm:

  - Ghê quá nhỉ! Giá mình không thúc quân nhanh thì lên đến đây sau cả trung đoàn và đại đoàn chắc!

  Lúc này địch đã biết đồn của chúng bị tiêu diệt nên nã đại bác và súng cối vào đồn nhiều hơn trước.

  - Báo cáo anh Vinh...

  Vinh quay lại thấy đại đội trưởng Thúy, người quản trị trưởng cũ của tiểu đoàn anh.

  - Báo cáo anh, tôi vừa lên xem hầm ngầm, nóc của nó dày đến hai, ba thuớc... Đề nghị anh chuyển sở chỉ huy lên đó, "xăng-vanh" cũng không đi đến đâu...

  Vinh đoán trên đó lúc này cũng chật cứng rồi. Đại bác địch bắn như thế này, có chỗ ẩn nấp tốt, lại không tranh nhau mà xô vào. Trên đó lại lắm cấp trên... anh nói:

  - Ở đây thôi. Chiến sĩ đang thiếu chỗ ẩn nấp mình không nên rút sâu.
 
  Người đại đội trưởng không ngờ lần này mình lại nắm chệch ý nghĩ của ban chỉ huy.

  Đèn dù của địch đã thả cả vào ánh sáng ban mai. Bình minh  tới từ lúc nào. Sương mù đang nới dần vòng vây quanh trận địa. Sau  một đêm chiến đấu rất căng thẳng, Vinh thấy người mệt lả. Anh vào  một ụ súng định chợp mắt một lúc cho lại sức, thì Quân chạy tới: 

  - Địch ở các đồn ngoại vi đang từng toán rút về Mường Thanh.  Ở A3 có những thằng địch mặc xi-líp đội mũ sắt lội qua sông chạy về  Mường. Đồng chí Khỏe đề nghị cho dẫn đại đội tranh thủ thời cơ phát  triển xuống A3. Tôi cũng đồng ý thế. Ý kiến đồng chí thế nào? 

  Vinh chui ra ngoài quan sát một lúc rồi nói:

  - Đồng ý đấy! Cho cậu ấy phát triển đi!
 
  Quân chạy như bay xuống "Ụ thằng người". Đại đội trưởng Khỏe đang ngấp ngó chờ anh ở đấy.

  - Phát triển đi! Phát triển đi!...

[Russian Weapons]

VII

  Sau khi cao điểm cuối cùng của dãy bình phong khu Đông bị ta  tiêu diệt nốt, khu trung tâm Mường Thanh của địch bắt đầu nhốn  nháo. Thừa thắng, ngày hôm sau, quân ta từ bốn phía đánh vào. Đờ Cát cho thọc thử một mũi ra ngoài vòng vây của ta. Hắn biết từ trước việc làm này sẽ không kết quả, nên ngay sau khi mũi quân này bị chùn lại, hắn bãi bỏ lệnh chuẩn bị đánh ra, đồng thời cũng khước từ luôn lệnh rút chạy khỏi Điện Biên Phủ sang Thượng Lào của Hà Nội. Thông thường là như vậy, đến giờ chót, điều bọn chúng nghĩ ngay đến đầu tiên là làm sao để bảo vệ tính mạng của mình. 

  Cuộc chiến đấu quanh hầm Đờ Cát không gay go, mặc dù khi đó hắn còn trong tay hơn một vạn quân. Trước đây vài giờ, hắn đã ra lệnh cho các sĩ quan cấp dưới hủy bỏ tài liệu, chuẩn bị đầu hàng. Chỉ có điều là bộ đội ta đã tiến vào Mường Thanh sớm hơn, và binh lính địch đã kéo cờ trắng trước khi có lệnh của hắn. Một tổ ba người của ta xông vào hầm Đờ Cát. Toàn bộ chỉ huy địch đã mặc quần áo tề chỉnh. Dưới chân chúng, chiếc ba lô cóc của đứa nào cũng chặt căng. Hai tên lính hầu của Đờ Cát đã được chủ rỉ tai phải thồ hết lên người tất cả những thứ gì có thể đem theo được, tất nhiên không phải là cho họ. 

  Một chiến sĩ nhỏ nhắn trẻ măng như một chú bé chĩa lưỡi lê vào ngực Đờ Cát, bắt hắn giơ tay, Đờ Cát còn lừng khừng chưa chịu làm động tác này vì hắn thấy trong những người tiến vào còn thiếu một người có dáng chỉ huy. Bộ mặt bừng bừng khí thế chiến đấu và đôi mắt nảy lửa của người chiến sĩ trẻ tuổi làm cho hắn hốt hoảng vội cất tay lên khỏi đầu. Hắn ngạc nhiên không hiểu tại sao mặt người chiến sĩ lại đỏ như vậy và hắn nghĩ hay là tướng Giáp đã cho quân của ông uống rượu trước khi đánh nhau(!). 

  Chiều ngày mồng bảy tháng năm, năm một ngàn chín trăm năm mươi tư, cuộc chiến đấu ở Điện Biên Phủ kết thúc. Đơn vị Trường Sơn được cử vào thu dọn chiến trường và cứu chữa cho thương binh địch.

[Russian Weapons]

  Tuấn đã báo cáo xong, đứng lên định đi ra thì chính ủy đại đoàn hỏi:

  - Nhà thơ dự định bao giờ thì hoàn thành bản anh hùng ca về Điện Biên Phủ?

  Tuấn nở một nụ cười thay cho câu trả lời. Chính ủy cũng mủm mỉm nói:

  - Văn nghệ thường thường là lạc hậu hơn thực tế nhỉ!

  Tuấn bước ra khỏi dãy hầm làm bằng sắt cuốn vẫn còn cái mùi  hoi hoi tanh tanh của bơ sữa và súng đạn. Hầm này cách đây mấy  ngày là sở chỉ huy của tướng Đờ Cát. Nay nó là sở chỉ huy của bộ chỉ huy tiếp quản Mường Thanh. 

  Trời mờ mờ ánh trăng thượng tuần. Hơi sương mát lạnh. Suốt ngày đêm, các loại xe vận tải và những đoàn dân công đã ra sức vận chuyển chiến lợi phẩm ra ngoài đề phòng địch thả bom, nhưng đến hôm nay, mọi thứ vẫn như còn nguyên vẹn, ngổn ngang, chất thành gò đống.

  Tuấn vừa đi vừa nghe bước chân mình gõ đều đều trên con đường nằm giữa hai hàng chiến hào, cách đây ít ngày còn là một nơi ghê gớm. Vô số những chiếc lều hình nón bằng dù địch, đã được dựng lên. Ban đêm không nhìn rõ những màu sặc sỡ, chỉ thấy ánh trăng đổ trên mái lều loang loáng. Dưới những chiếc dù đó, nơi là những hòm chiến lợi phẩm đã được xếp gọn, nơi là chỗ ở của bộ đội vào tiếp thu, chỗ ở của dân công, nơi là lán chứa thương binh địch. Những tên lính khốn khổ này đã được moi lên khỏi cái địa ngục trần gian do chúng tự tạo ra dưới lòng đất, để trở về với ánh sáng của mặt trời, với bầu không khí trong lành. Từ nơi chúng nằm vẳng ra những tiếng đàn, tiếng hát nghêu ngao. Bọn chúng không có vẻ là những tên bại trận. Phần lớn chúng đều vui vẻ, vì chiến thắng của chúng ta đến sớm một ngày là một ngày sớm hơn, chúng được đưa về với cuộc sống. 

  Ô tô, máy bay, xe tăng, pháo lớn, súng đạn nằm lổng chổng, ngổn ngang. Chỗ này một ngọn đèn măng xông tỏa ánh sáng xanh trong. Chỗ kia, một đốm lửa đỏ dữ dội. Đèn đóm lập lòe khắp nơi như cảnh một phiên chợ họp đêm. 

  Ta đã báo cho địch biết thương binh chúng tập trung ở Mường Thanh, và chúng được phép hạ máy bay xuống để lấy đi. Vì thế mấy ngày nay, máy bay địch không hoạt động. Tuy vậy, những đơn vị pháo cao xạ đã được điều vào giáp quanh vị trí để phòng bất trắc khi cần sẽ ra sức bảo vệ cho bộ đội hiện đang làm nhiệm vụ ở đây, và cả cái chiến trường lúc này đã trở thành một kho vũ khí, quân dụng khổng lồ.

[Russian Weapons]

  Gần đến căn lều của mình, Tuấn chưa muốn về ngủ vội, anh dừng lại, ngồi trên một chiếc hòm đạn. Vừa rồi, anh tới báo cáo, thái độ của đồng chí chính ủy rất vui. Chính ủy cho Tuấn biết, hội nghị Giơ-ne-vơ đã họp, đồng chí Phạm Văn Đồng và phái đoàn ta bước vào phòng họp với tư thế của những người chiến thắng... Ta đã toàn thắng trên chiến trường Điện Biên to lớn này và còn thắng địch trên nhiều mặt trận khác. 

  Bên kia dòng sông Nậm Rốm, quả đồi A1 đỏ lòm và lỗ chỗ như tổ ong ban ngày đã được ánh trăng và sương đêm phủ lên một lượt lụa thưa trắng nhạt, mất hẳn vẻ dữ dội, lẫn vào những rặng núi xa xa. Tuấn vẫn ngẫm nghĩ về câu hỏi cuối cùng của đồng chí chính ủy. Đây là lần thứ hai trong chiến dịch này, đồng chí hỏi đến chuyện làm thơ của anh. Lần trước sau khi trận đánh gặp khó khăn, trong căn hầm của chính ủy, Tuấn đã lúng túng không tìm ra câu trả lời. Lần này, anh không trả lời chính ủy, lại vì một lẽ khác... Vì lúc này anh có rất nhiều điều muốn nói. Anh muốn nói với đồng chí đó... đúng là anh chưa làm xong được một bài thơ, nhưng hiện nay anh đã có khá nhiều bài thơ mới ở trong tâm hồn. Chưa bao giờ Tuấn nhìn thấy được nhiều những điều bí mật kỳ diệu để làm một bản anh hùng ca như lần này. Anh còn chưa hiểu hết, nhưng anh đã bắt đầu nhìn ra rồi.

  Khi còn đang chờ đợi quyết định của trên cho ra đơn vị chiến đấu một vài người bạn đã đến khuyên Tuấn nên ở lại văn công. Họ nói là anh thích làm thơ, anh cần sống và làm việc ở những nơi có sinh hoạt nghệ thuật. Tuấn đã viện ra một số lý lẽ để cãi với họ, là chính bởi vì muốn làm thơ cho hay nên anh cần phải xuống đơn vị chiến đấu. Tuấn cần phải tự mình nhìn thấy những con người, những sự việc những khung cảnh hùng tráng. Tất cả những cái đó chính là những chất liệu của thơ mà ở đây không có. Anh còn một ước ao khác mà anh không nói ra với họ, anh muốn được làm một bài thơ trong đó cái "tôi" là một người cầm súng chiến đấu. Dù sao, những điều của anh nói ngày đó cũng chỉ mới là những suy luận. Nhưng bây giờ sự thật đã đem lại cho anh hơn thế rất nhiều... 

  Chưa bao giờ Tuấn được sống trong một thời gian ngắn những phút thật sôi nổi, phong phú như những ngày qua. Anh hiểu thế nào là một cuộc chiến đấu với mọi vẻ kỳ lạ của nó. Anh nhìn thấy rõ bộ mặt dữ dội của nó, anh đã thấy rõ những đồng chí, đồng đội của anh đã vượt qua những móng vuốt ghê gớm của nó như thế nào. Anh được nhìn tận mắt những con người anh dũng và đôi lúc cả những kẻ ươn hèn. Anh thấy được cái sức mạnh kỳ lạ của tiếng gọi của Đảng, của lòng yêu nước, của ý chí quyết thắng... đã đưa hàng ngàn vạn con người vượt qua những hiểm nghèo của cuộc chiến tranh. Bây giờ anh mới được nhìn thấy rõ là khi vào cuộc những con người có thể sống như thế và làm việc như thế. Anh đã biết thế nào là sự tủi nhục khi nhiệm vụ không làm tròn và niềm vinh quang khi chiến thắng. Và sau nữa, nhưng riêng với anh là to lớn hơn cả, ấy là những biến chuyển trong con người của chính anh.

[Russian Weapons]

  Không bao lâu nữa, những lớp cỏ xanh, cả những bông hoa riềng tươi thắm kia, sẽ xóa hết những dấu vết ác liệt của quả đồi A1 ngay dưới cả ánh mặt trời, như lúc này Tuấn nhìn thấy nó hiền lành nằm chìm trong ánh trăng và sương đêm. Người ta sẽ khó mà hình dung được nó như trong những ngày vừa qua. Nhưng anh, anh đã là một người may mắn được biết nó khi nó là cái cửa ải cuối cùng trên đường anh đi đến đây. Máu của những người đồng chí đã thấm trên mảnh đất này. Mỗi tấc đất đó đều chứa đựng buồn vui của anh, và đã trở thành những mảnh tâm hồn của anh. 

  Ngày xưa, anh đã ước mơ sẽ đem cả cuộc dời của mình ra để tạo nên những bài thơ, không cần nhiều, có khi chỉ là một tập thơ nhỏ thôi, nhưng mỗi lời thơ phải mang tâm huyết của anh. Lúc này, rõ ràng là anh đang thực hiện đúng điều ước mơ đó. Những điều mà anh còn cảm thấy là mơ hồ khi viện ra để tranh luận với các bạn ngày trước, đã trở thành sự thật. Đúng là, muốn ca ngợi được những cái đẹp của cuộc chiến đấu này thì trước tiên phải là một người trong cuộc phải là một người đứng trong đội ngũ chiến đấu. Anh đã bước đầu làm được điều đó, anh đang đi cùng họ những bước đầu tiên. Qua cái cửa ải cuối cùng kia trước khi đến đây, ngọn lửa chiến đấu đã tôi luyện anh với họ thành một khối rồi. Anh đã kề vai sát cánh cùng họ khi chiến đấu, anh đã vui cái vui, buồn cái buồn của họ. 

  Buổi chiều nay, cả tiểu đoàn của Tuấn vừa tập trung lại làm lễ đón nhận huân chương. Tuấn bước ra nói chuyện trước mọi người với một niềm vui dào dạt. Chưa bao giờ anh có một niềm vui như thế. Tiểu đoàn của anh vắng đi một số người mà anh sẽ không bao giờ quên được. Nhưng tất cả những người còn lại đứng trước mắt anh, đều lớn bổng lên một cách lạ kỳ. Chưa bao giờ Tuấn nói chuyện với bộ đội một cách thanh thản, thoải mái như lần này. Những lần trước, khi nói chuyện cùng họ, anh thường cảm thấy những lời mình nói chưa thực là của mình; anh còn phải vay mượn. Nhưng chiều hôm nay, anh đã nói với họ những lời nói thực sự là của mình.

  Tuấn đã nhiều lần được khen trong công tác. Mỗi lần như vậy, anh đều thấy mình được khuyến khích. Nhưng với sự suy nghĩ nhiều khúc mắc của anh, ít khi anh tự bằng lòng mình. Thực ra, nếu cố gắng, anh có thể làm tốt hơn những cái mình đã làm. Lần này, trước việc cả tiểu đoàn được khen chung, niềm vui trong lòng anh tăng lên gấp bội. Anh tự thấy bằng lòng mình. Anh cũng đang khen ngợi chính bản thân mình và thấy mình xứng đáng được sự khen ngợi chung cùng với những người đang có mặt. 

  Tuấn thấy những lời mình nói ra không suôn sẻ chút nào. Và những người đồng chí với đôi bàn tay vững chắc lạ thường đã đỡ vực anh trong những lúc lao đao, đã dìu dắt anh đi tới đây, lúc này đang nhìn anh bằng cặp mắt đầy mến thương, tin cậy của những người chiến đấu cùng đội ngũ...

  Ồ, tất cả những điều đó mình không thể nói ra với chính ủy trong chốc lát được. Nhưng rồi sẽ có lúc mình nói với đồng chí đó. Trước sau rồi mình cũng sẽ làm được một bài thơ hay. Tuấn tự nói với mình. 

[Russian Weapons]

  Trên dãy đồi khu Đông phía trước vừa bay lên mấy cái pháo hiệu xanh. Đã bao lần nhắc nhở các chiến sĩ không được bắn súng, bắn pháo hiệu mà việc này vẫn cứ xảy ra. Sau những ngày dầm mình trong lửa đạn, đánh đu với thần chết, nhiều khi phải nén cả từ một tiếng ho, mọi người đều cần phải làm một cái gì để bộc lộ niềm vui sướng. Tuấn không cảm thấy bực với họ. Anh lại còn nhìn thấy màu sáng xanh của những chiếc pháo dù thật là dẹp. Đồi A1 sáng hơn lên một chút dưới ánh sáng của những ngọn đèn dù. Thứ ánh sáng xanh này vào lúc im tiếng súng không thể làm cho quả đồi dữ dội hơn. Nhưng với Tuấn thì dù nó ở dưới màu sắc nào, dưới dạng nào, nó cũng không thể làm anh quên được những điều kỳ lạ mà anh đã nhìn thấy trên con đường vượt qua nó để đi đến đây... Rồi đây trong chiến đấu chắc sẽ còn những quả đồi như thế này đứng chặn trên con đường của mình đi, nhưng mình sẽ không dừng lại, mình đã biết rõ là vượt được qua những quả đồi như thế, mình sẽ đi đến đâu... Lần này, ta đã tiêu diệt được một tập đoàn cứ điểm mười bảy ngàn quân. Rồi đây, chúng sẽ phải dựng những tập đoàn cứ điểm với bao nhiêu ngàn quân? Và với những tập đoàn cứ điểm như vậy, tất cả quân đội viễn chinh Pháp sẽ dựng được ở Đông Dương bao nhiêu cây số vuông như thế này? Cái câu hỏi vui mừng, phấn chấn đó lại hiện lên trong đầu óc Tuấn như nó đã nhảy nhót từ mấy hôm nay trong đầu óc mọi người... 

  Một câu nói làm đứt đoạn những suy nghĩ của anh:

  - Thưa ông chỉ huy, ông có thể cho tôi xin một que diêm được không?

  Tuấn ngoảnh lại thấy một tên lính Pháp, tay quấn băng trắng treo trước ngực, ngồi sau anh tự lúc nào mà anh không biết. Giọng nói của nó có vẻ cầu khẩn, ngại ngùng. Tuấn lẳng lặng móc túi lấy bao diêm đưa cho nó rồi quay đi. 

  - Thưa ông chỉ huy... tôi đau tay.

  Tuấn nhớ ra nó có một tay không thể dùng thứ diêm giấy chiến lợi phẩm này được. Anh lại gần bật một que diêm châm vào điếu thuốc cho nó. Anh thấy mắt tên lính xanh biếc. Mặt nó còn trẻ măng. 

  - Thưa ông, nếu các ông không vào sớm thì ở đây họ đã cưa của tôi cánh tay này rồi. Ông quan ba bác sĩ của các ông đã ra lệnh cho đốc tờ của chúng tôi... Ồ... nó là một tên đồ tể thì đúng hơn, nó cắt bao nhiêu chân tay rồi mà không chán, ông quan ba bác sĩ của các ông đã ra lệnh cho nó không được cưa và ông ấy đã bó bột cho tôi. Ông xem chỉ ít ngày nữa là cánh tay của tôi sẽ lành. 

  Tuấn nói bằng một giọng lạnh lùng:

  - Đến ngày đó liệu anh có còn cầm súng tiếp tục bắn chúng tôi không?

  - Ồ... thưa ông... không bao giờ, không bao giờ, thưa ông.

  Cặp mắt xanh biếc của nó ánh lên một cái gì như dấu hiệu của sự thành thật.

  Tuấn ngồi nói chuyện một lúc với tên lính.

[Russian Weapons]

  Từ năm 1950 trở về đây, trong những lần đưa đoàn văn công đi phục vụ bộ đội ở các chiến dịch, Tuấn thường gặp những tên lính như thế này. Chúng bao giờ cũng tỏ ra mềm dẻo, khôn khéo, tránh làm phật ý bộ đội ta. Nhưng không phải vì vậy mà chúng không tìm cách này, cách khác để tỏ ra chúng rơi vào tay ta vì bị đánh bất ngờ, hoặc vì chúng chỉ là một đồn binh nhỏ, đóng lẻ loi, bị tràn ngập bởi số dông. Chúng không thể tin rằng một đội quân châu âu hiện đại lại có thể thua những người du kích bé nhỏ, gày gò, đội mũ lá, đi chân đất, chưa biết đến cả động tác đi đều và cách chào hỏi theo kiểu nhà binh. Câu nói gần tám chục năm trước của một viên tướng tổng chỉ huy quân đội viễn chinh vẫn còn vang bên tai chúng: "Các anh hãy nhớ lấy từ khi trái đất tồn tại, chưa bao giờ một quân đội trên lục địa châu Á lại có thể phá vỡ được một vị trí đã bị một quân đội châu Âu chiếm giữ". 

  Quả thật là từ khi cuộc kháng chiến bắt đầu, trong mười năm qua, với những trang bị vũ khí kém hẳn quân địch, ta chỉ toàn dành cho chúng những vố bất ngờ, những trận phục kích, tập kích, trừ một số trận diễn ra nhanh chóng ban ngày, ta thường xuất hiện trong đêm và biến đi trước khi trời rạng sáng. Đến trận Điện Biên Phủ này, lần đầu quân đội ta ngang nhiên mặt đối mặt với quân địch trong một trận đánh dài ngày tại một chiến trường do chính chúng lựa chọn với ý định "nghiền nát" quân đội ta. Không phải chỉ riêng bộ chỉ huy đội quân viễn chinh Pháp mà cả "thế giới tự do" đặc biệt là đế quốc Mỹ, đã tìm mọi phương sách để cứu nguy cho đoàn quân đồn trú ở Điện Biên Phủ, nhưng cuối cùng, chúng vẫn cứ thua. 

  Lần này, những tên lính bị bắt, kể cả tên đang ngồi trước anh, không còn tìm cách thanh minh về thất bại của chúng ở đây. Tuấn nhận thấy tự đáy lòng chúng, chúng đã thú nhận là chúng đã thua. 

  Tuấn để tên lính ngồi đó, đứng lên đi chỗ khác. Anh bước chầm chậm giữa những viên đạn vàng chóe rơi vãi khắp trên dọc đường. Bao nhiêu đồng chí của anh đã ngã vì những thứ được chế tạo tinh vi đẹp đẽ như thế này! Trong tay bọn chúng nó, những phát minh mới nhất của khoa học còn đang được dùng vào việc làm nên những thứ để giết người... Đêm nay, những đồng chí của anh đang đổ tâm não, mồ hôi và những thứ thuốc hiếm hoi của bộ đội vào việc chạy chữa những vết thương cho kẻ địch. Nhưng liệu khi những vết thương kia lành, chúng có từ bỏ việc tiếp tục cầm súng bắn anh và các đồng chí của anh không?...