Chiến dịch Biên giới

[loiho000]

                Trần Cừ về. Anh em choàng dậy.
                 Một người hỏi:
                 - Thưa anh, có tin gì mới không?
                 Trần Cừ nhìn đại đội mình, cười chúm chím:
                 - Các cậu vừa rồi có ngủ được không?
                 - Ngủ được ạ.
                 - Thoải mái cả chứ.
                 - Rất là một sự thoải mái. Chắc anh mệt, vì không được ngủ.
                 - Nhưng tôi đã không phải khiêng vác nặng như các cậu. Thôi nhé. Bây giờ cho các cậu biết tin này. Trung đoàn... đã giải quyết xong đồn Phìa Khóa sau ba lần xung phong. Hoan hô đơn vị bạn đi.
                 - Hoan hô!
                 - Các cậu hoan hô ỉu lắm. Tổ thanh niên thế thì bét. Thế là đơn vị bạn đã giải quyết được một đồn ngoại vi ở phía bắc. Còn chúng ta chưa giải quyết được một đồn ngoại vi nào. Các cậu thấy thế nào?
                 - Phải đánh mạnh.
                 - Phải rồi. Chiều hôm nay, chúng ta phải đánh gấp đôi đơn vị bạn, chúng ta vừa phải giải quyết ngoại vi, vừa phải đánh tung thâm. Nhiệm vụ có nặng không?
                 - Nặng.
                 - Nhưng chúng ta có sợ nặng không?
                 - Không.
                 - Vì sao?
                 - Vì đại đội ta đã nhận làm nhiệm vụ chính.
                 - Nhiệm vụ chính thì phải nặng, cố nhiên rồi. Nhưng đại đội ta không bao giờ sợ nặng, bao giờ cũng xung phong nhận lấy những nhiệm vụ nặng nhất. Lần này cũng vậy, tôi xin hứa với các đồng chí là quyết tâm chỉ huy các đồng chí làm tròn nhiệm vụ.
                 - Xin hứa với anh, chúng tôi quyết tâm làm tròn nhiệm vụ.
                 - Giặc đã thả dù tiếp tế Đông Khê. Chiều nay tình hình rất có thể gay go nhiều. Rất có thể nó đánh ra. Rất có thể nó nhảy dù. Tôi báo tin này để các đồng chí chuẩn bị, đối phó với mọi sự biến chuyển không ngờ. Chứ nó đánh ra chúng ta chẳng sợ, nó nhảy dù chúng ta cũng cóc cần.
                 - Hoan hô!
                 - Thưa anh, nghe nói một bộ phận pháo binh được lệnh rút, một bộ phận lạc đường chưa tới.
                 - A, phải rồi. Pháo binh đi chậm thì ban chỉ huy trung đoàn vừa bắt được liên lạc. Thế nào cũng đến kịp. Nhưng nếu đến phút cuối cùng, pháo binh chưa tới, mà có lệnh tổng công kích thì các đồng chí nghĩ sao?
                 - Cứ đánh. Giải quỷết bằng xung lực.
                 - Phải rồi. Đối với bộ đội cách mạng như chúng ta, xung lực là chính. Chúng ta là gì?
                 - Là xung lực.
                 - Vậy thì sao?
                 - Không có pháo binh cũng cứ đánh như thường.
   
                 Một đoàn nữ dân công đi qua bên suối. Xung kích đứng lên vô tay:
                 - Hoan hô các chị xung phong tải thương.
                 - Chị Dậu đâu?
                 - Kia kìa, đang nép mình sau chị Hồng kia kìa.
                 - Chưa ra trận, các bà đã đến rồi, khá thật!
                 Dậu thỏ thẻ:
                 - Chúng em xung phong đi sát các anh đấy.
                 - Hoan hô các chị. Chị Dậu, chị xem trong bọn chúng tôi, chị sẽ phải cõng anh nào?
                 - Không biết đâu.
                 - Sao lại không biết?
                 - Em chẳng phải cõng anh nào đâu.
                 - A, chị Dậu có duyên tệ!

                 Đêm 16, bắt đầu từ năm giờ rưỡi, bộ đội hai mặt đánh vào Đông Khê. Phía bắc, ta chiếm Yên Ngựa, Cạm Phầy, đánh xuống đồn to. Phía nam, ta đánh vào trường học tiến lên nhà thông tin, bãi ô tô, phố cũ. Giặc chỉ còn ở Phủ Thiện. Các đơn vị hoan hô nhau trong máy nói. Các đơn vị báo cáo có lẽ giặc sắp xin hàng. Thực ra, đồn to chưa chiếm được. Gần sáng, bộ đội mặt bắc đã rút lui. Mặt nam bị đồn to bắn xuống, Phủ Thiện bắn lên, các hầm chung quanh giặc ẩn trong ấy, bắn vào. Tờ mờ sáng cũng được lệnh rút ra để đỡ thương vong.

                 Nhiều cán bộ hoang mang. Họ đề nghị cho rút để chấn chỉnh đội ngũ, đợi một dịp khác có điều kiện sẽ đánh. Ban chỉ huy trận địa ra lệnh:
                 - Ở đâu giữ đấy, tử thủ Cạm Phầy, Pò Hẩu⁽¹⁾. Chuẩn bị tổng công kích lần thứ hai, chiều 17, giải quyết Đông Khê cho bằng được.

                 Lệnh chuẩn bị đối phó với phi cơ, đánh quân nhảy dù, quân tiếp viện.
                 Xung kích đã trở về vị trí xuất phát hôm trước. Nét mặt đều mệt mỏi. Anh em bàn tán sôi nổi, bực tức.
                 - Lúc thằng Kiên chạy lên, sao tiểu liên lại không bắn? Có yểm hộ thì thằng Kiên không chết.
                 - Xung phong rời rạc quá.
                 - Xung phong không liên tục.
                 - Hỏa lực phân tán chứ không tập trung tí nào.
                 - Nếu có ý thức tiêu diệt sinh lực địch, thì đã biết phá từng cái hầm ngầm của nó trước khi tiến. Đằng này cứ chạy lướt qua, nó vòng lại bao vây mình.
                 - Nhưng bực nhất vẫn là sự phối hợp kém. Nếu biết rõ là anh em trên ấy chưa chiếm được đồn to, thì không đời nào mình bị thương vong nhiều thế này.
                 - Tức lắm, chỉ mong chóng tối mà vào. Hôm qua như đánh chơi đánh bời, chứ không phải đánh giặc.
                
                 Họ nóng ruột chờ tối.
                 Máy bay bắn phá suốt ngày.
                 Trần Cừ nói với người đội viên của anh nằm trên cáng:
                 - Về chóng khỏi nhớ. Vài hôm nữa tôi đem quà về cho. Người đội viên mỉm cười, gật đầu lễ phép, mắt lại nhắm nghiền. Cáng đi rồi, anh quay lại bộ đội. Bộ đội đã ngoảng mất nhiều người. Bộ đội biết anh muốn nói với anh em. Lâu lâu anh nói:
                 - Chúng ta có thể tự hào rằng đêm qua chúng ta đã làm tròn nhiệm vụ. Những đồng chí của chúng ta không còn nữa chứng tỏ điều ấy. Những đồng chí bị thương, nhất là những đồng chí không muốn làm bận chúng ta, tình nguyện ở lại Đông Khê, chứng tỏ điều ấy. Những đồng chí xung phong lên đồn Pò Hẩu cao như hình tháp bút, vật nhau với địch mà chiếm đồn, và hiện nay tử thủ ở đấy chịu đựng mấy trận ném bom vừa rồi của địch, cũng chứng tỏ điều ấy. Các đồng chí thấy đơn vị chúng ta có hăng không? Có cừ không?
                 - Cừ lắm.
                 - Vậy chiều hôm nay, chúng ta cừ gấp trăm hôm qua để hoàn thành nhiệm vụ. Phải không, các đồng chí?
                 - Vâng. Chúng tôi sốt ruột lắm rồi.
                 - Chúng ta rút kinh nghiệm trận hôm qua. Chúng ta thề trận hôm nay phải thắng.
                 Một đội viên nói:
                 - Tôi có ý kiến. là hôm nay không chơi cái điệu hớ hênh hôm qua nữa. Đánh chắc, bám chắc mới ăn.
                 - Phải đấy! - Trần Cừ vừa nói vừa quay đi, giữa tiếng hoan hô của anh em.
                 Một anh trong ban chính trị trung đoàn vừa xuống, tươi cười vỗ mạnh vào vai Trần Cừ, và nói đùa.
                 - Hôm qua cậu xông xáo ghê quá. Cậu sống kể đã dai, vào sinh ra tử mấy phen rồi mà vẫn chưa suy suyển mất tí gì. Chiều hôm nay xem ra gay lắm. Không khéo thì ngoẻo đấy.
                 Trần Cừ nói:
                 - Ngoẻo thì tớ không sợ. Chỉ sợ không làm tròn nhiệm vụ thôi. Làm xong nhiệm vụ, chết tớ cũng vui lòng. Chết cũng sướng vì đã được chỉ huy một đơn vị quyết thắng.
                 Họ ngước nhìn hai cái cổ ngỗng bay thấp trên dầu.

[loiho000]

                  Giờ tổng công kích đợt thứ hai sắp tới. Trong hang đá, nơi chỉ huy sở trung đoàn phụ trách đánh phía nam, trung đoàn phó hạ lệnh tấn công bằng máy nói.
                     Năm giờ chiều, hai máy bay khu trục còn vòng lượn Đông Khê thì đại bác mô.

                     Đại bác, SKZ, moóc-chi-ê, liên thanh các cỡ nổ. Đám cháy bốc. Xung kích tiến. Giặc rút cả lên đồn to. Mười giờ đêm. Giặc chống cự kịch liệt, cố kéo dài đến sáng. Đợt xung phong thứ nhất không giải quyết được đồn to. Một vài báo cáo nao núng:
                     - Tinh thần bộ đội chúng tôi vẫn cao. Nhưng số thương vong quá nhiều. Một đại đội đã bị hy sinh quá nửa. Những người còn chiến đấu được thì mỏi. Khó lòng mà giải quyết được đồn to...

                     Lệnh của ban chỉ huy trận địa truyền xuống:
                     - Lúc này, báo cáo thương vong không cần bằng những báo cáo cụ thể về tác chiến. Bộ đội đã làm xong nhiệm vụ chưa? Bộ đội cần gì để tiếp tục chiến đấu? Nếu bộ đội xung kích yếu, thì lập tức cho bộ đội dự bị vào thay. Giải quyết trận đánh cho bằng được.

                     Phía đông, đại đội của La Văn Cầu được lệnh đánh lên phía đồn to. Đường lên đồn dốc. Liên thanh quạt xuống. Đại bác rót xuống đồn. Một quả bom vừa nổ, dây thép gai gẫy tung. Cầu đi trước tiểu đội. Anh nhảy lên. Cả tiểu đội gội đạn tiến vào trước một lô cốt. Quả bom Cầu thu trong tay rơi xuống. Cánh tay lủng lẳng.

                     Tiểu đội trưởng hỏi:
                     - Cầu bị thương à?
                     Cầu không nói, cúi đầu nhặt bom, nhảy lên. Tiếng thét xung phong vang lừng. Bóng một người chạy về, đến gần tiểu đội trưởng.
                     - Cầu đấy à? Lên đi chứ, sao quay lại?
                     Cầu chìa cánh tay lủng lẳng:
                     - Báo cáo anh, anh chặt cho tôi, nó lủng lẳng không tì được vào bom giật kíp.
                    
                     Tiểu đội trưởng cúi xuống, giơ kiếm chặt. Cầu đã chạy lên. Dâm lên cái khúc tay mình vừa chặt, người cán bộ dừng lại. Một tiếng bom nổ sáng rực. Tiếng gạch đá nổ ầm ầm. Xung kích hò reo. Trong ánh chớp, tiểu đội trưởng thoáng thấy Cầu thất thểu chạy ra, đầu và vai lệch hẳn một bên:
                     - Báo cáo anh, lô cốt vỡ rồi. Tôi bị thương.
                     Tiểu đội trưởng giằng lấy bắt tay Cầu. Anh nắm vào cái tay cụt đẫm máu:
                     - Thôi đồng chí xuống.

                     Giặc chết rụi trong lô cốt. Một tên còn sống sót, mở mắt ra, không thấy tường đâu cả, mà chỉ thấy bàng bạc sương và bóng xung kích nhảy vào. Nó quỳ xuống lạy...
   
                     Phía tây, tiểu đoàn của Trần Cừ, hồi chín giờ, đã đánh trường học; một đại đội lên bãi ô tô, vào Phủ Thiện. Một đại đội chiếm Nha cũ và gặp một tiểu đội của trung đoàn phụ trách đánh phía bắc. Trần Cừ đang xông xáo, thì được lệnh trung đoàn anh, đánh lên đồn to. Tiếng nổ ở phía đông dữ dội. Trần Cừ nói với đội phó Xuân Minh.
                     - Thi đua với đơn vị bạn vào trước đồn to.
                     Anh thét:
                     - Nhằm lô cốt một mà tiến!
                     Đại đội theo hai anh tiến lên sườn đồi.
                     - Các đồng chí nhớ đêm nay quyết giải quyết xong Đông Khê nhé.

                     Trần Cừ băng băng lên trước. Một chú liên lạc đang cố rún người lên để ném lựu đạn vào một lỗ châu mai là là mặt đất. Cừ nói:
                     - Chú đưa anh một quả. Phải triệt lỗ châu mai này mới tiến được.
                     Anh mở nút lựu đạn xông lên. Những tràng đạn liên thanh, những chai thuốc nổ từ trong ném ra. Trần Cừ lảo đảo. Anh hô to:
                     - Giải phóng Đông Khê! Hồ Chủ tịch muôn năm! Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm!
   
                     Trần Cừ cố nhoai lên, rồi gục xuống, xác bịt lỗ châu mai. Các bạn anh xông lên. Một đội viên nhếch nhác: Anh Cừ chết rồi! và cũng gục xuống. Xung phong! Đội phó Xuân Minh vừa thét vừa dẫn đầu bộ đội xông ào ào trên những đống gạch đổ
vụn và thây người. Anh ôm bụng ngã xuống. Xung kích chạy lại. Minh cười nói:
                     - Không sao cả. Tiến lên đi!
                     Minh lảo đảo đi, nhưng kiệt sức, ngồi phịch xuống. Giữa lúc ấy, lô cốt thứ nhất đổ ầm. Minh cố gượng đứng dậy:
                     - Vào lô cốt thứ hai đi!

                     Súng của giặc, từ những lô cốt ngầm. dội trên đầu, quạt xuống hầm, rào rào tứ phía. Xung kích cướp lựu đạn của giặc để ném giặc. Một chiến sĩ nằm bên xác hai người bạn trong tổ súng máy, vẫn bắn. Đạn hết, anh ôm súng chạy ra, báo cáovới trung đội trưởng:
                     - Tổ tôi hai đồng chí bị hy sinh. Tôi bắn hết đạn rồi. Báo cáo hết.
                     Trợ chiến xông lên. Lô cốt thứ hai đổ. Mấy tên giặc giơ tay. Một tên chưa kịp chạy đã gục xuống. Một đội viên bị thương ở đầu, ở lại trong đồn từ đêm trước, quên hẳn vết thương, ôm đầu chạy một mạch lên đồn, hét to:
                     - Anh em ơi! Sướng quá! Cho tôi đánh vào lô cốt mấy!

                     A-li-úc⁽²⁾, trong hầm nhìn ra ngoài thấy sương mù mịt. Hắn lắc đầu thất vọng. Gần sáng, đồn to đen nghịt xung kích. Viên quan ba chửi Thất Khê đã bỏ mặc Đông Khê. Hắn nhún vai, đứng dậy. Bọn tàn quân nhao nhao hỏi.
                     - Bây giờ thì làm thế nào?
                     Hắn dịu giọng:
                     - Chúc các anh may mắn⁽³⁾.
                     Và hắn theo đường hầm lần đi trốn.
   
                     Năm chiếc xe của giặc còn nguyên vẹn, bắt đầu chuyển bánh, đem theo khẩu 105 và võ khí chiếm được, về con đường Phục Hòa mà công binh và dân công sửa suốt đêm ấy. Đèn pha chiếu sáng rực. Còi bóp vang vang. Xe nghiêng ngả. Mọi người hỏi:
                     - Đông Khê thế nào các anh?
                     - Đông Khê đây này! Reo lên. Đông Khê đây này.
   
                     Xe chạy, tiếng reo hò, tiếng xe vẳng lại.
                     - Đông Khê đây mày! Hoan hô dân công. Đông Khê đây nàv!
                     Trên đống gạch ngói của Đông Khê, xác giặc ngổn ngang. Bóng dân lẫn bóng lính. Súng lẫn với đòn khiêng. Tiếng súng vẫn còn lác đác trên đồn. Một tiếng gọi:
                     - Chị Dậu ơi! Tôi bị thương rồi.
                     Dậu đến bên anh. Anh nói:
                     - Nhưng tôi bị nhẹ thôi. Các chị ra khiêng anh Minh hộ. 
                     - Anh đi được chứ?
                     - Được.

                     Dậu cởi sẵn thắt lưng, đi thoăn thoắt lại chỗ anh kia giơ tay chỉ.
                     Bên suối, một đội viên hý hoáy rửa một đôi giày đinh máu loang mặt nước. Đêm trước, khi đánh lên đồn to, anh thấy một đôi giày đinh quẳng đấy. Anh nói với trung đội trưởng:
                     - Báo cáo anh cho phép tôi đi tạm đôi giày này để xung phong, dây thép gai đau chân khó xung phong lắm. Xung phong xong, tôi lại xin rửa sạch sẽ đem lại trình anh.


(1). Đồn ngoại vi vế phía nam Đông Khê chiếm được sáng 17.
(2). Allioux.
(3). Bonne chance à tous.

[loiho000]

IV

                Lừa lại trở về với đơn vị pháo binh. Mặt mọi người bừng vui. Mới có mấy hôm mà tưởng như xa cách chúng nó đã lâu lắm. Hai con đã mất chủ: con "khung" và con "ống xiết". Chủ con "khung" chết trong trận đối pháo ở Đông Khê. Chủ con "ống xiết", là Nho, đã hy sinh vì nó. Nho dẫn nó đi lấy gạo. Gặp máy bay oanh tạc, Nho chỉ vừa kịp dắt nó vào một cái hốc đá con trú ẩn, thì quả bom rơi xuống. Hốc chỉ đủ chỗ cho lừa. Nho đành nằm gí người ngoài hốc. Một mảnh bom cắt hẳn hai châm Nho.
                  Con "ống xiết" chưa quen với chủ mới. Nó giở chứng, rất hay phá phách.
   
                  Đàn lừa không được béo, lông không được óng ánh như hồi mới lên đường. Phần đông, những vết thương cũ lại lở loét. Băng trắng quàng ngang bụng. Nhưng ba thồ lênh khênh vẫn lặc lè trên lưng chúng.
   
                  Pháo binh lại hành quân. Chị Thiếp đau chân. Một hôm trời tối, chị vào rừng lấy củi cho bộ đội, bị nứa nhọn đâm gần suốt bàn chân. Nhưng chị không chịu nghỉ, vẫn tập tễnh đi theo bộ đội. Đồng chí Thào hơi buồn. Hôm bốn người dân công trong toán hy sinh ở Đông Khê, đồng chí Thào đã rửa ráy họ sạch sẽ, và khóc rưng rức khi đem táng họ ở gần vị trí pháo binh. Đồng chí Thào chỉ vui khi gặp Hàm. Mỗi khi anh em dân công ốm đau. Hàm hay đến hỏi thăm. Đồng chí Thào thích Hàm ở chỗ không bao giờ Hàm đùn việc nặng cho dân công như một hai đội viên khác, không nặng tiếng với dân công bao giờ. Hôm đơn vị được chia chiến lợi phẩm. Hàm biếu đồng chí Thào miếng phó mát, phần của anh. Nể quá, đồng chí Thào phải ăn, nhưng rồi nôn tháo cả ra. Hai người cùng ngượng. Hàm lại cố đi tìm cho đồng chí Thào một cái vỏ đồ hộp. Đồng chí Thào cảm động lắm.
   
                  Dân công nhiều hơn ngày chưa đánh Đông Khê. Bộ đội cũng nhiều hơn. Tinh mơ, các chị đã rầm rập trên dường. Đêm khuya vẫn còn những hàng dài đuốc đi, về. Một cảnh tượng lạ mắt. Thỉnh thoảng lại gặp một hai tù binh. Chúng nó vẫn còn sang. Thằng nào cũng đeo đồng hồ tay. Chúng lấm lét, nhìn những gánh chiến lợi phẩm gánh về. Có thằng chìa tay xin đồ hộp, hoặc xin thuốc lá. Một hôm, bọn Hàm đang rửa mặt ở suối, thì có một tốp tù binh đến. Anh địch vận nói:
                  - Cái thằng lùn, già già là viên quan ba A-li-úc, chỉ huy Đông Khê đấy.
   
                  Hàm quay lại. A-li-úc xin anh cho uống nước. Anh múc cho nó một ca nước suối. Nó nói: Méc-xì, rồi nốc hết, rồi lại xin. Nó uống xong, ra hiệu bảo Hàm đưa nước cho những thằng khác. Hàm giận lắm, nhưng anh không biết nói gì cho nó đúng. Anh đi, chúng nó lội xuống suối, vục nước bằng hai bàn tay uống ừng ực...

*
*   *

                 Chưa có lệnh đánh Thất Khê. Chỉ những hành quân là hành quân. Bố Bạch rồi bản Xiền, rồi bản Tồn, rồi Pò Mã, rồi bản Nùng. Rồi lại bản Nùng - Pò Mã, rồi lại Pò Mã - bản Xiền... Bộ đội bàn tán:
                  - Thế này đã là vận động chiến chưa?
                  - Chưa, đây vẫn là hành quân.
   
                  Đồng lúa đã bắt đầu chín. Xuống dốc. Con đường chữ chi lầy lội. Con lừa "ống xiết" không chịu chủ mới, phá phách. Trông nó hung dữ, đồng thời cũng tội nghiệp. Răng nó nhe trắng nhởn, lưỡi đỏ nghẹn ngập với hàm thiếc, mũi thở phì phì, lông đen ướt như tắm, vài giọt máu chảy trên bụng, hai chân sau nhợt nhạt bùn, đá vung hừ hự. Anh chủ mới của nó, tay rít chặt dây cương, cái mũ nan rụng xuống bùn, cành lá ngụy trang rào rào như gió thổi. Con lừa lôi anh di sành sạch. Lúa đổ nát một khoảng rộng. Bỗng con vật ngã xuống, chân đạp điên cuồng.
                  - Hỏng hết lúa của dân rồi!
                  Quãng đường này - cũng như nhiều quãng đường khác - lúa hai bên đã dạt cả, thành đường đi khá nhẵn, lúa lẫn với bùn, với đất. Con lừa đã tự nó đứng lên, thở hồng hộc, mắt dại đờ, mồm nhai mấy nhánh lúa. Một chị phụ nữ rất xinh, cầm liềm nhỏ, cắt một vài lượm lúa, bỏ vào một cái sọt nhỏ. Cái hình ảnh đáng lẽ rất tự nhiên trong mùa gặt hái, trái lại ở đây, là một cảnh bất thường.
                  - Kéo nó vào không hỏng hết lúa của người ta. - Tiếng anh chính trị viên.
                  Tiếng chị phụ nữ.
                  - Lừa đấy. Có phải các anh đâu.
                  - Chị tốt quá.
                  - Chẳng tốt đâu.
                  - Chị không di dân công à?
                  - Em mới đi về đấy, các anh ạ.
   
                  Bộ đội cười quên mệt. Đàn lừa lại cúi đầu đi. Chỗ chị phụ nữ, chỉ còn một chấm nhỏ chàm. Một chút êm mát của cuộc đời bình thường hòa bình, làm nhẹ đầu óc căng thẳng của những người không nhà, không cửa, liên miên chiến đấu. Anh chính trị viên, tới chô nghỉ, nói:
                  - Dân mình tốt quá. Nhưng không phải vì thế mà chúng ta không có lỗi đối với dân đâu. Hại bao nhiêu lúa của đồng bào!
                  - Thưa anh có phải chỉ riêng mình đâu.
                  - Mình cứ biết việc mình, nhiệm vụ mình. Một hột gạo của dân, mình cũng phải trọng. Hôm nọ Bác đi thăm mặt trận. Qua một thửa ruộng bị giẫm nát, Bác đã phê bình bộ đội vô ý thức, không biết tôn trọng của dân. Trận Đông Khê, Bác phê bình bộ đội phí phạm. Đấy, các đồng chí đã thấy chưa?
                  - Thấy rồi ạ.
                  - Thì ra Bác để ý từng ly từng tý một.
                  - Thật là Cha bảo con từng sợi tơ kẽ tóc. Bọn mình ẩu thật.
                  - Thưa anh, hình như Bác đi nhiều nơi lắm.
                  - Tôi không biết rõ, nhưng được tin rằng Bác có đến Đông Khê, mấy hôm trước thì Bác đi thăm anh em thương binh...
                  - Chắc là Phong nhà mình được gặp Bác.
                  - Có lẽ. Lúc Bác đến thì anh em còn ngủ, Bác vén màn từng giường, rồi ra ngồi một chỗ chờ anh em dậy. Anh em biết tin chạy cả ra. Nghe nói trông thấy anh em, Bác nghẹn ngào mãi mới nói được.
                  - Anh có gặp Bác bao giờ không?
                  - Không!
                  - Phong nhà mình thế mà bở. Chắc là vết thương chóng lành lắm.

*
*   *

               Ngày giờ trôi qua. Bộ đội và dân công liên miên hành quân. Bộ chỉ huy chiến dịch vẫn chưa có lệnh đánh. Anh đại đội trưởng đi công tác về, gặp anh chính trị viên ở dọc đường nói:
                  - Nản quá. Tây Bắc nó làm hăng hơn bọn mình.
                  - Pa Kha, theo mình, mạnh chẳng kém gì Đông Khê.
                  - Thế mà nó lại hơn bọn mình. Hoàng Xu Phì, Xi Ma Cai vừa mới có tin giải phóng xong. Mình vừa vui mà lại vừa ức. Bọn mình cứ rì rì ra thế này. Từ sau Đông Khê, hơn tuần lễ rồi mà chưa được đánh. Có khi mình thành chiến trường phụ không biết chừng. Hì hì.
   
                  Một đại đội trưởng bộ binh dẫn bộ đội mình cũng vừa tới đấy, mắt láu lỉnh, miệng chế giễu. Người lùn tè, đeo một chiếc kiếm dài. Anh bắt tay hai người bạn:
                  - Bét quá, chúng mày ạ. Đợi đến bao giờ?
                  Anh chính trị viên:
                  - Giải quyết xong V2, đánh luôn V3 là đúng hơn cả. Bây giờ nó tăng cường Thất Khê, mà lại rút được kinh nghiệm Đông Khê. Khó chơi lắm nhé. Gay lắm, chứ đừng tưởng. - Mồm anh dài ra và trán anh nhãn lại.
                  - Tăng cường thì đánh cũng cứ được. Miễn là cho đánh ngay. Tớ cho đánh công kiên vẫn gọn, đỡ mệt. Cứ rập rà rập rình thế này, tốn cơm gạo Chính phủ lắm. Nhưng bộ chỉ huy lại chủ trương là đợi cơ. Mười lần đợi nó ra, chín lần không gặp mà một lần gặp cũng cứ đợi. Thế mới lôi thôi chứ. - Một điểm hoài nghi trong giọng nói của anh chính trị viên.
                  Anh đại đội pháo binh góp.
                  - Đánh Thất Khê gay chứ không dễ đâu. Bây giờ nó quét sâu vào nội địa mình, hàng sáu, bảy cây, cái lán nhỏ nó cũng sục. Những chỗ mình dự định đặt pháo bây giờ là nó đóng hết. Hôm mới rồi, tớ đi trinh sát chiến đấu suýt tý nữa thì nó tóm được. Hì hì.
                  - Nóng ruột lắm. Sinh ra cái trò vận động mệt lính Cụ Hồ lắm. - Anh đại đội bộ binh vừa nói vừa cười. Một anh bạn phái viên tham mưu đi qua. Anh hỏi:
                  - Có tin gì mới không cậu? Ở chỗ ông T.. về đấy phải không?
                  - Vẫn thế thôi. - Anh phái viên ngồi xuống một phiến đá, lấy khăn mặt lau mồ hôi.
                  - A, cho các cậu biết cái tin này. Trong một tuần lễ, khu Ba hạ bảy đồn ở Hưng Yên và Thái Bình, phá nhà máy sợi Nam Định.
                  - Gì nữa?
                  - Có cái tin này thú hơn. Ở Sầm Sơn. mình đánh đắm một thông báo hạm, tên là Gioăng-vin, mang sáu đại bác 105 ly. Hai trăm rưởi thủy thủ chết hết, trong ấy có cả một thằng quan năm.
                  - Bọn mình trên này tép quá. Mới được một quan ba.

[loiho000]

                Anh đại đội bộ binh vỗ tay vào kiếm nhảy nhót.
                - Còn một chi tiết này đáng chú ý: Chiếc thông báo hạm này, Pháp định đem giúp Mỹ ở Triều Tiên.
                - Tuyệt quá. Đánh một cú, nhẹ cả cho mình, nhẹ cả cho nước bạn. Thế thì chúng ta bây giờ làm gì?
                Anh chính trị viên mắt xa thẳm:
                - Triều Tiên được tin này chắc là phấn khởi lắm. Nghĩ đến Triều Tiên, lắm lúc mình đau quá. Mỹ nó tàn sát ghê lắm, như thằng Pháp ở đây. Triều Tiên cũng nhiều Bình Trị Thiên lắm. Đánh đắm được chiếc tàu kia, mình hả lắm.
                Anh đại đội bộ binh:
                - Cho nên trùng trình thế này, mình sốt ruột lắm.
                Anh đại đội trưởng bộ binh trật mũ, hai tay cào tóc, mặt nhăn nhó, rồi lại bỏ mũ lên đầu:
                - Hành quân vậy.

*
*   *

                Rồi tin giặc định chiếm lại Đông Khê. Bộ đội chờ giặc ở Đông Khê mãi không thấy nó tới. Rồi tin giặc sẽ nhảy dù. Bộ đội chờ mãi không thấy nó nhảy dù. Rồi tin giặc đem chín mươi xe lên bản Ne. Pháo binh được lệnh xuống Pò Mã. Bộ binh ở Pò Mã về. Một anh thở dài.
                - Quân báo thế thì chết!
   
                Rồi giặc đánh vào Pò Mã, giết một số dân công, bắt một số bộ đội, cướp một số đạn đại bác, phá nhiều gạo của vận tải gánh về. Một đơn vị ra đánh, chúng chết mười tên, rút. Lại những cuộc bàn tán trong cán bộ:
                - Mình đang chủ động, thế mà lúng túng, bây giờ lại hóa bị động rồi.
                - Mình có sợ đi đâu, nhưng cứ xách đi mà không thấy giặc, mình mới ngại.
                - Cũng mất hứng nhiều.
                - Bã cả người ra.
                - Điệu này thì kéo đến bao giờ? Bộ đội ốm hết.
                - Rồi còn dân công. Trông thấy lúa chín mình còn sốt ruột nữa là bà con.
   
                Chợt có lệnh bộ đội đi lấy gạo.
                - Thế giặc đến thì làm thế nào?
                - Lệnh đi là đi, không thắc mắc.
   
                Người đội viên lại lặng lẽ đi lấy gạo. Số ở nhà bắt đầu làm lán. Rừng vang lên những tiếng nô đùa. Những gạc, những cành, những lá ráy chất đống bên vệ núi. Họ đang lúi húi chôn cột thì trời đô mưa to. Anh chị em dân công chạy lộn xộn lấy nón, lấy lá che cho nồi cơm đang sôi. Nhưng chỉ trong nháy mắt bếp cháy rụi. Nước mưa đổ đầy nồi cơm. Họ ướt luốt tuốt, rét co ro, đứng nép dưới cây, hoặc ngồi xổm che nón, tần ngần nhìn nồi cơm hỏng. Bộ đội ướt đến tận thịt. Một người hét to:
                - Cứ làm lán, không tối nay ngủ vào đâu?
                - Giời ác quá đi mất thôi!
                Chú liên lạc của đại đội chạy hộc tốc, ngã lăn chiêng xuống dốc trơn. Một người nói:
                - Thôi, lại hành quân rồi!
                - Vừa mới bắc máng cho lừa xong!
                - Biết ngay cái lệ nhà Vệ là thế mà!

                Nửa giờ sau, dưới trời mưa mù mịt, những bóng người nho nhỏ, và những bóng lừa lêu đêu, với những bóng gậy, bóng súng, bóng nón, bóng lá lòa xòa, lại đùn dùn ra khỏi rừng. Nhấp nhô, gập ghềnh, cái đi, cái chạy.
                - Mình đã hết vía cái đèo Bố Bạch này rồi.
                Hàm lè nhè nói:
                - Thôi, cứ nhớ điều yêu cầu thứ hai của chiến dịch là hết.
   
                Gió quật mưa tới tấp vào mặt mũi anh. Trên đèo, nước chảy ầm ầm xuống như đổ. Hàm tháo ba thồ, để cho lừa nghỉ dưới chân đèo vì chúng không vượt được đèo đá, còn anh và các bạn bắt đầu chuyển những bộ phận đại bác sang bên kia chân đèo: dài ba cây số. Dốc trơn cao ngất. Dốc đá tai mèo, đá sắc như dao, lổm chổm như chông. Những hòn đá chắn lối đi, dựng đứng cao hơn người, xếp thành ba bốn bực phải vượt qua. Mắt các anh không mở được vì mưa. Hàm phải làm gấp ba công việc: Mang được một bộ phận sang chân kia đèo, rồi lại trở lại chỗ cũ để khiêng nốt những bộ phận còn sót. Cuối cùng, anh lộn lại một lần nữa để đánh lừa sang. Nhiều anh em ì ạch khiêng, léo nhéo gọi Hàm đỡ cho một quãng.
   
                Tối, mới tới bản Nhần. Gạo chưa về. Ba lô ướt sũng, các chiến sĩ đành mặc bộ áo ướt ban nãy. Mưa đã ngớt.
   
                Bóng đồng chí Thào gầy và cao đi lại. Thào đến ngồi bên Hàm, thở hơi khói ngang ngang của cái tẩu cục mịch làm lấy. Lâu lâu Thào không nói. Mọi người thì thào:
                - Thôi, "biến" rồi, chắc là đến xin về rồi.
   
                Mấy hôm nay, đã có vài dân công sốt ruột vì mùa màng, xin nghỉ. Hàm sờ áo đồng chí Thào nói:
                - Áo đồng chí ướt hết rồi.
                - Đồng chí Hàm cũng ướt đấy.
                - Nhưng đồng chí run, mà tôi không run.
   
                Đồng chí Thào im lặng, hít cái tẩu không ra khói. Một lúc, nói:
                - Các đồng chí hết gạo phải không? Hôm nọ, chúng tôi hết gạo, đồng chí Hàm cho vay. Bây giờ các đồng chí hết gạo. Chúng tôi còn ít gạo bữa nay để thổi cơm. Nhưng toàn thể chúng tôi không thổi cơm, mà nấu cháo để các đồng chí cùng ãn.
   
                Bộ đội chạy cả lại hoan hô đồng chí Thào. Đồng chí cao lênh khênh ngậm tẩu, cười bằng những nét nhăn trên mặt, mắt buồn nhìn mọi người, rồi lại nhìn Hàm.
   
                Một lúc sau, chị Thiếp tập tễnh khiêng với một chị khác một nồi cháo lớn đến. Chị Thiếp cười:
                - Cháo đây các anh ạ.
   
                Bộ đội và dân công cùng ăn. Các chị phụ nữ không chịu ăn chung. Các chị đốt đuốc soi cho anh em. Đôi mắt nhỏ của Thiếp nhắm lại. Một đội viên yêu cầu chị nói chuyện, Thiếp ngoẹo đầu, nói:
                - Em không biết đâu...
                Đêm lại có lệnh đi Cốc Bố.
                Hai hôm sau, pháo binh đã lại trở về Bố Bạch…

[loiho000]

V

                     

  A ha khoái quá anh em,
                   Mong chờ nó mãi nó lên đây rồi.
                Mày lên mày chết Tây ơi,
            Phen này dù chạy lên trời đố yên ⁽¹⁾

                Giặc ở Thất Khê ra.
                  Lệnh của bộ chỉ huy chiến dịch:
                  - Không cho địch chạy về Thất Khê. Đánh bật địch khỏi Khâu Luông. Tiêu diệt địch ngay trên đường số Bốn.
                  Lơ Pa-giơ⁽²⁾ tiến lên Đông Khê. Nó huy động một lực lượng lớn: Tiểu đoàn Ta-bo 11, tiểu đoàn nhảy dù, tiểu đoàn lính Ma-rốc, tiểu đoàn dõng và phu. Bép⁽³⁾ chưa hề thua trận nào. Mặt trận nào nguy nan nhất thì Bép xuống. Lại có Ta-bo thiện chiến. Mỗi khi xung phong, qua rừng lên núi, chúng ngậm dao găm, giắt dao găm, dùng súng ngắn, víu đá tai mèo, vượt lên băng băng như đàn vượn. Chúng đã đánh ở Phi, chúng đã đánh ở Ý: chúng đã vượt sông Ranh⁽⁴⁾; một tiểu đoàn chúng đã tiêu diệt một trung đoàn của Hít-le. Trên chiến trường Đông Dương, chưa hề có một Ta-bo bị bắt và một khẩu súng của Ta-bo bị mất.
   
                  Hai giờ chiều mồng một tháng mười, giặc chiếm các mỏm Khâu Luông và Nà Pá. Trung đoàn... vẫn đợi giặc ở đấy. Vừa có lệnh rút đi thì giặc tới. Khâu Luông gồm bốn mỏm mà mỏm bốn là cao nhất. Dưới chân là rừng rậm, nhưng cách mỏm chừng hai trăm thước thì toàn cỏ gianh, dốc cao sáu mươi độ.
   
                  Suốt đêm, trên một nhà sàn ven núi Bố Bạch, nơi ban chỉ huy tiểu đoàn... (thuộc trung đoàn trên) đóng, liên lạc di về tới tấp. Tiểu đoàn trưởng ra mặt trận. Anh chính trị viên, một thư sinh nho nhã, ngồi trước bàn bên một ngọn đèn, hoặc vắng mặt trong giây lát. Chuông điện thoại réo luôn. Mấy chú điện thoại ngập tai và mồm vào ống máy. Các hang Bố Bạch lấp lánh ánh đèn. Bố Bạch đêm nay tấp nập. Thung lũng sương mù cuồn cuộn đuốc.
   
                  Trên bàn, bên cái đồng hồ tay năm kim, đĩa ngô, phần của ban chỉ huy, đến sáng vẫn còn nguyên vẹn. Cả ngày hôm qua, tiểu đoàn nhịn. Sáng hôm nay ăn cháo, và chiều nay mỗi người được chia một dúm ngô.
                  - Gạo đã về chưa? - Chốc chốc anh chính trị viên lại hỏi.
                  - A-lô, đã bắt được liên lạc với đại đội trợ chiến chưa?
                  - A-lô, trung đoàn. Gạo của chúng tôi vẫn chưa về.
                  - A-lô, anh có nghe rõ tôi không? Không có tiếng gì đâu. Giặc ở Khâu Luông cho đến lúc này vẫn chưa biết gì cả. À, có lẽ là tiếng gà gáy dưới sàn nó âm vào máy đấy. Vâng, ta đã bố trí ở Keo Ái, không cho nó rút về Thất Khê...
   
                  Trong một hang nhỏ, trung đội trưởng Xá hỏi tiểu đội phó Trần Quang Vinh:
                  - Tiểu đội anh có mấy người?
                  - Tám.
                  - Tình hình anh em thế nào?
                  - Tin tưởng, vì anh em quen đường lắm. Anh em chỉ ân hận tại sao đang đóng ở đấy lại rút đi, để nó đến chiếm, rồi bây giờ lại phải lấy lại.
                  - Ấy mình có rút thì nó mới đến. Rử mà lại. Có ai kêu đói không?
                  - Ai cũng ghi quyết tâm, không có ai kêu. Ngày mai thì còn đánh được. Sợ nhịn thì yếu sức, chứ nhịn thì không thành vấn đề.
   
                  Xá vỗ vai Vinh:
                  - Cố nhé. Trung đoàn ta chưa đánh núi bao giờ. Mà xung phong lên cái dốc ngược ấy thì khó đấy.
                  - Được. Có quái gì.
   
                  Nói thế, nhưng Vinh cũng thấy việc anh sắp làm là khó. Một cái mỏm cao, dốc gần dựng đứng, lên đã khó, lại không có lấy một thân cây, một mô đất để ẩn nấp. Đứng ở trên mỏm, nó trông thấy rõ mồn một. Lại còn máy bay chặn xung phong nữa chứ. Vinh về đến chỗ tiểu đội mình đóng. Một tổ sinh tử bất ly, bốn người, trong tiểu đội anh, cũng sắp họp xong. Lực, tổ trưởng, cũng tức là anh cả, đọc lại lời quyết tâm chiến đấu của người cuối cùng trong tổ, anh ghi trong sổ anh.
                  - Xung phong nhanh nhẹn, tiêu diệt được hai Tây và cướp súng địch.
                  Anh nói tiếp:
                  - Bây giờ đến lúc tôi và ba chú thực hiện lời quyết tâm của chúng ta. Một lần nữa, tôi nhắc lại. Bốn anh em chúng ta ăn cùng mâm, nằm cùng chiếu, thân nhau hơn ruột thịt. Lúc sống thế nào, lúc chết chúng ta cũng thế.
   
                  Sáng em út, mặt bụ bẫm, nói:
                  - Em xin hứa tuyệt đối vâng lời anh Cả, quyết không rời các anh nửa bước.
   
                  Vinh trước là anh cả tổ này, từ ngày lên tiểu đội phó, anh nhường cho Lực. Nhưng anh vẫn chú ý theo dõi tổ.

                  Tờ mờ sáng. Tiểu đoàn lên đường ra Khâu Luông. Sát chân giặc, trong khu rừng Khuôi Xâm, quân ta len lỏi tiến lên chiếm lĩnh trận địa. Trên ngọn đồi số bốn giặc đi đi lại lại, thỉnh thoảng dồn lại một chỗ. Sáu giờ rưỡi chiều. Đại bác khai hỏa. Moóc-chi-ê, M.G., 12,7 lẫn lộn ríu rít, tằng tặc. Dưới luồng đạn rú trên đầu, đại đội xung kích vượt rừng, leo dần lên ngọn đồi. Sườn dốc, phải đu mình bằng những sợi dây leo quấn chằng chịt. Súng liên thanh của địch quạt xuống. Cành cây gẫy răng rắc, đạn xé lá rừng. Bộ đội đào công sự. Tiếng cuốc xẻng chạm nhau. Lệnh của trung đoàn trưởng:
                  - Bám chặt trận địa. Đúng sáu giờ sáng ngày mai, xung phong.
                  Trời còn mù sương. Lực vỗ vào người Sáng vừa mới ngủ thiếp đi.
                  - Dậy, chú Tư, sắp rồi.
                  Sáng ngồi nhỏm dậy, co ro. Anh Hai đang hý hoáy với lựu đạn, móc túi đưa cho Sáng mẩu thuốc lá hút dở.
                  - Phần chú. Chúng tôi hút rồi.
   
                  Anh Ba đã mai mịt gọn, rẽ cành lá bước хuóng, đưa cho Lực một gói con:
                  - Còn ít cơm, anh ăn.
                  - Đưa chú Hai.
                  - Thôi, cho chú Sáng.

                  Đại bác nổi tiếng thét xung phong nổi lên. Ba tiểu đội lao lên sườn đồi. Đỉnh đồi khói mù, thấp thoáng mấy thằng giặc. Cỏ gianh trơn tuột. Súng địch nổ tới tấp. Đại liên của giặc ở mỏm bên bắn sang. Tổ của Lực lớp ngóp. Lực thủ thỉ: Đừng chú nào lùi nhé. Trung đội trưởng Xá, một tay nắm đốc kiếm, một tay vung kiếm sáng loáng, hét:
                  - Tiến!
                  Vinh bò bên Lực nói:
                  - Tổ ta tiến lên thôi. - Và Vinh đã lên trước Lực.
   
                  Trên đồi, trước mặt Lực, hai thằng Ta-bo râu xồm.
                  Lực nhằm
                  - Tôi và chú Tư bắn cái thằng đang chỉ chỉ trỏ trỏ kia, còn chú Hai, chú Ba thì xơi cái thằng trật khăn nhớ. Trông rõ chứ. Đéo mẹ nó, nào ta làm. Một, hai...
                  Hai thằng giặc ngã xuống. Cả tổ reo. Lực nhích lên.
                  - Cứ thế nhớ. Làm vài chuyến thế là tổ ta lập công to.
                  Một tiểu đội trưởng xông lên đỉnh đồi. Vừa giơ súng bắn một tên giặc, thì một tên ở sau lưng anh bắn.
                  - Nó bắn đấy.

[loiho000]

                 Đông, một đội viên loắt choắt, vừa kêu lên thì anh tiểu đội trưởng đã gục xuống. Đông nhảy lên, ôm chầm lấy thằng Tabo vừa bắn. Một thằng Bép, áo dù loang lổ, ở hố bên giơ súng. Anh đội viên thứ hai nhảy lên. Vì mệt và đói, không còn sức nữa, anh lao cả người vào nó, ôm lấy cổ nó, bóp bằng hai bàn tay không sao xiết chặt. Mấy bóng đội viên chạy lên lảo đảo gục ngã xuống đồi. Tiểu đội của Vinh, tổ của Lực vẫn băng băng tiến. Lựu đạn lăng lên. Lực quay lại:
                 - Giặc nó rú ằng ặc trong hầm. Lên nào, các chú.
                 Lực chúi xuống, một luồng đạn đồi bên vèo vèo qua đầu. Lực quay lại. Sáng thở hồng hộc. Lực chìa tay kéo Sáng lên. Sáng rung tiếng:
                 - Anh Hai chết rồi!
                 Cả tiểu đội đã bị tiêu diệt, trừ tổ của Lực.
                 Vinh thét:
                 - Tiến!
                 Trung đội trưởng Xá vung kiếm:
                 - Các đồng chí tiến. Còn một người cũng lên!
   
                 Lực nhảy lên miệng hầm. Trung đội trưởng Xá vừa lúc ấy ngã gục, lăn xuống sườn đồi. Lực đứng ghếch chân hẳn lên miệng hầm, tay ghì cò súng. Mắt hăm hở nhìn về phía đồi bên. Ba thằng Bép nhô lên. Súng nổ. Ba thằng rụng xuống. Sau đồi, tiếng giày đinh lẫn tiếng cục cục, chít chít, cục cục, chít chít. Ba thằng Ta-bo hùng hục chạy sang, tiếng kêu man m rợ. Sáng nhỏm lên, ném liền hai quả lựu đạn. Một thằng Tabo đổ. Chúng ào ào sang. Trông trước trông sau, chỉ còn hai anh em. Lực bắn một loạt súng, quay xuống, cùng Sáng mang khẩu trung liên cướp được trên đồi, nặng quá đối với họ. Súng giặc ríu rít quanh người...
   
                 Trong rừng, bên một cái hố mới đào, trung đội trưởng Xá nằm, các cán bộ tiểu đội tập hợp trước mặt. Anh bị thương ở mông. Đạn còn mắc ở đấy. Ban chỉ huy đại đội hạ lệnh anh phải về hậu phần. Xá trao lại cho anh em kế hoạch lập công của đơn vị và nhắc lại nhiệm vụ:
                 - Tiếc rằng tôi bị thương sớm quá, thành thử kế hoạch lập công của chúng ta chưa thực hiện đến đâu. Mong các đồng chí tiếp tục đánh bật giặc ra khỏi Khâu Luông để giữ lấy lời hứa danh dự của đơn vị ta. Yêu cầu các đồng chí hứa với tôi như thế. Các cán bộ nói:
                 - Chúng tôi nhất quyết thay đồng chí, quyết đánh bật địch ra khỏi Khâu Luông, quyết trả thù cho vết thương của đồng chí.
                 Tiếp viện tới. Lệnh xung phong đợt hai. Xá dùng dằng. Vinh nói:
                 - Đồng chí cứ yên tâm. Đã có chúng tôi thay đồng chí.
                 Đại bác, súng cối, đại liên lại nổ. Vĩnh chỉ huy trung đội Xung phong.
                 - Các đồng chí quyết giữ vững lời hứa với anh Xá nhớ.
                 Xung kích xông lên trong khói. Lực và Sáng dẫn đầu.
                 - Trung đội ta....!
   
                 Vinh chưa nói hết câu, thì một quả moóc-chi-ê nổ cạnh anh. Một tiểu đội phó chạy lại. Vinh thở dài. Đôi mắt xếch của anh nhìn lên đồi rồi lại nhìn người bạn.
                 - Tôi bị nặng, không tiếp tục được nữa. Đồng chí giúp tôi chỉ huy trung đội, giữ lời hứa với anh Xá...
                 Vinh lê xuống suối. Đạn xén mất hẳn một mảng lưng.
                 - Tức quá đi mất!
                 Anh thỉnh thoảng lại nói vậy. Băng bó xong, anh hậm hực quay lên. Anh chính trị viên đại đội nói:
                 - Đồng chí hãy về nghỉ.
                 - Báo cáo ban chỉ huy, tôi nóng ruột lắm. Về cũng chẳng làm gì. Tôi đã hứa với đồng chí Xá chỉ huy trung đội. Tôi chưa lên được đồi.
                 - Thế là được. Đồng chí phải về.
                 Anh em bị thương nằm la liệt bờ suối. Vinh nói:
                 - Tôi có ý kiến. Chúng ta không chiến đấu được nữa, chúng ta không nên làm bận anh em. Tôi đề nghị anh em nào có thể đi được thì chúng ta về lấy.
                 - Đúng đấy!
   
                 Vinh dẫn hơn hai chục thương binh đi bộ, vượt đèo đá về Bố Bạch. Trước một trăm thước nghỉ, sau vài ba bước, anh đã phải nghỉ. Xâm xẩm tối, mới lê về tới trạm giải phẫu. Một tiểu đoàn đi lấy gạo vừa về, quăng vội gạo trước hang, vác võ khí lên vai, và như tổ ong vỡ, chạy ra mặt trận…
   
                 Chung quanh mỏm đồi số bốn, xác xung kích, chỗ một, chỗ vài ba người, máu chảy trên những đám cỏ gianh. Nắng trưa gay gắt. Trên mỏm, xung kích vật nhau với Ta-bo, với Bép. Những báng súng đập nhau chan chát. Lực giằng một khẩu súng trong tay một thằng Đức cao lớn, trên miệng hầm. Cả hai ngã lộn xuống hầm, ôm nhau, đấm nhau, cắn nhau. Lực gỡ ra được, ngồi trên ngực nó nghiến răng bóp cổ thằng giặc nhầy nhụa mồ hôi. Sáng hết đạn, súng không lưỡi lê, lao cả nòng súng vào bụng một thằng Ta-bo. Nó giằng được súng. Sáng nhặt một khẩu súng giặc vứt đó, giáng mạnh vào thằng giặc. Nó kêu rống lên, chạy xuống. Sáng ôm lấy nó. Một thằng Ta-bo khác phang vào người Sáng một báng súng. Sáng ngã trên công sự. Nó dậm giày đinh lên mặt Sáng. Giặc đã nhảy khỏi mỏm đồi. Xung kích loang loáng đuổi. Sáng lớp ngóp bò dậy, toàn thân bê bết đất và máu, mặt thâm tím không nhận ra được. Lực đi qua. Nước mắt Sáng giàn giụa.
                 - Sao trận này, ta không chuẩn bị mác xung kích? Có thì em còn giết được nhiều, anh Cả ạ.
                 - Chú xuống băng bó đi.
                 - Chả cần.
   
                 Hai anh em ngồi trên miệng hầm. Dưới chân con đường số Bốn chạy, không một bóng người. Bốn cổ ngỗng nhô ra khỏi mây, bắn xả vào các chiến sĩ, trút ét xăng và bom lửa. Cỏ gianh chung quanh đồi cháy ngùn ngụt. Lực và Sáng bùi ngùi, xác hai người bạn trong tổ cháy xèo xèo. Mấy phút sau giặc phản kích, đánh bật ta ra khỏi mỏm đồi bốn. Chiều, tiếp viện tới, công kích cả bốn mỏm đồi. Mười hai giờ đêm, ta hoàn toàn chiếm Khâu Luông. Cỏ đồi nhơm nhớp máu, đất mới lùng nhùng. Giặc chôn vội xác chúng nó trong hầm. Mùi đồ hộp, mùi máu, mùi thịt người, mùi thuốc đạn hòa lẫn lộn, tanh tanh. Trăng cuối tháng chênh chếch mờ chiếu một vệt cỏ nát chạy dài xuống chân đồi. Những vỏ hộp, những mảnh giấy thiếc, lóng lánh. Lối rút lui của Ta-bo và Bép.

                 Năm thằng giặc giơ tay hàng.
                 Lực đứng trên đồi, tóc bơ phờ, áo rách, gió lạnh thổi phần phật, nói với Sáng.
                 - Núi Nhẫm, mỏ Thổ bây giờ thì tép, chú Tư nhỉ? Chú có đói không?
Sáng nói:
                 - Giá còn anh Hai, anh Ba thì vui...

                 Sáng được lệnh giải hàng binh về chỉ huy sở trung đoàn. Lực chỉ ước được nằm một cái. Nhưng xung kích được lệnh truy kích giặc cấp tốc. Họ vừa đi vừa ngủ, chân như không dẫm tới đất, xuống đồi. Sáng sớm tới Nà Pá. Trên công sự, ngổn ngang những dù và hai khẩu đại bác lỏng chỏng. Xung kích reo mừng, xục đi các ngả, vui vẻ dẫn về những con lừa cao lớn. Một anh tìm được xác một con trâu giặc đâm chết nhưng chưa kịp làm thịt.
                 Lực nói:
                 - Thế này thì nó chết. Đói rồi. Thế này thì nó chết.
                 Anh em bố trí ở Nà Pá, đợi lệnh.
   
                 Bỗng một tin đột ngột do bộ chỉ huy chiến dịch loan báo cho toàn quân. Mười giờ ngày mồng ba, Sác-tông⁽⁵⁾ rút khỏi Cao Bằng, chưa rõ đi đường nào, nhưng rất có thể về phía Thất Khê.

[loiho000]

                Đại tướng Tổng tư lệnh điện cho các chiến sĩ.
                Suốt mấy hôm nay, các chiến sĩ đã chiến đấu anh dũng.
                 Binh đoàn Lơ Pa-giơ hiện đã kiệt sức, thiếu đạn, thiếu lương, nhiều bộ phận gặp quân ta chạy tán loạn. Chúng chỉ còn một hy vọng là ra sức liên lạc được với binh đoàn Sác-tông từ Cao Bằng xuống để cứu vãn nguy cơ của chúng.
                 Hỡi các chiến sĩ!
                 Thời gian lúc này rất quý giá. Hành động sớm được một phút nào là tiết kiệm được xương máu, lập được chiến công, giành được thắng lợi.
                 Hành động kịp thời, giải quyết chiến đấu cho nhanh chóng, mãnh liệt dồn dập vì dịch đã yếu, tiêu diệt binh đoàn Lơ Pa-giơ để kịp thời chuyển lực lượng tiêu diệt binh đoàn Sác-tông, làm cho cuộc giải phóng Cao Bằng ghi sâu vào sử sách những chiến công lớn của binh đoàn, của Quân đội quốc gia Việt Nam.
                 Quyết tiêu diệt binh đoàn Lơ Pa-giơ!

                 Tin giải phóng Cao Bằng, lời của Đại tướng. Chiến sĩ nhảy nhót.
                 - Bắt sống thằng quan năm Lơ Pa-giơ. Và nếu nó chết, phải đem xác nó về!
                 - Bắt sống bọn Ta-bo để nó gánh gạo cho bộ đội.
                 Khẩu hiệu của bộ chỉ huy chiến dịch tung ra. Các chiến sĩ hào hứng bắt tay nhau.
                 - Hay, hay. Chả nhẽ bộ đội gánh gạo mãi!
                 - Cho Ta-bo gánh hàng tạ. Các cậu chả to nhớn mà!
                 - Bắt cả thằng trùm Ta-bo gánh gạo cho vui!

                 Rồi lệnh của bộ chỉ huy:
                 - Tất cả nhân viên các cơ quan đi gánh gạo, tải thương để các chiến sĩ truy kích.
   
                 Rồi tin giặc đánh lên Thái Nguyên, tuyên bố hống hách. Đã chiếm được thủ đô quân sự của Việt Minh! Tin Thái Nguyên đã chuẩn bị sẵn sàng chờ giặc. Tin giặc tiến lên Giang Tiên. Cán bộ, bộ đội lại càng sốt ruột:
                 - Đồng bào Thái lại hỏi bộ đội đi đâu thôi!
                 - Đánh mạnh trên này thì nó rút Thái.
   
                 Họ băng mình vào một cuộc đuổi giặc liên miên. Nhưng núi cao, rừng rậm, tìm Tây như thể tìm chim. Vệ quốc quân sốt ruột. Báo cáo gửi về hỗn độn, mâu thuẫn. Luôn luôn bám sát địch. Vẫn bám sát dịch. Quân báo gửi mật điện về. Đại tá... sốt, ăn vội một nắm cơm, tiêm vội một ống thuốc, lật đật rời Khuôi Xâm. Máy bay giặc rạch nát trời, bay loạn. Nắng thu gay gắt. Những cành ngụy trang lào rào. Từ ngã ba Nà Ngần, đội thông tin liên lạc chạy về, lòng thòng dây điện thoại. Tiểu đoàn... vừa đánh Khâu Luông hấp tấp điều chỉnh đội ngũ, bầu lại tổ dân vận, tổ văn nghệ, sáp nhập đội này vào đội khác. Đại tá ôn tồn: Đừng sáp nhập lung tung các đại đội. Gây nó lại. Giữ truyền thống cho nó. Những anh cấp dưỡng, gồng gánh lủng củng, lơ thơ vài người đeo lựu đạn, chạy như cờ lông công, tốp gánh cơm đi, tốp gánh cơm về, vừa thở vừa nói:
                 - Bộ đội truy kích giặc, bọn mình truy kích bộ đội, mệt gấp đôi, các cậu ạ.
   
                 Lừa của giặc đánh về. Phấp phới vài gánh dù. Vài thằng tù binh, mũ, áo, quần vải dù, cồm cộm máu...

*
*   *

   
                Cái cảnh Bố Bạch trong những ngày đêm cuộc vận động chiến mới lạ lùng thay! Lúa đã đỏ ối. Dân công đã vãn. Vài cáng thương binh. Trong những hang đá quây chầu vào cái thung lũng trước đây âm u, cái ngay chân núi, cái lưng chừng núi, cái gần đỉnh núi, bộ phận hậu cần của các đơn vị tham chiến tấp nập làm việc. Đây là nơi tản cư cuối cùng của dân chúng lánh giặc khủng bố.
   
                 Nơi ban chính trị trung đoàn... đóng là một cái hang cao. Tua tủa những sào cùng cọc, trông như xóm thuyền chài. Những phản kê để làm cầu. Những phản kê để làm sân phơi thóc. Tầng trên, tầng dưới, những sàn xếp vuông vuông, quây cót như rạp tuồng, nóc là những phiến đá to vươn ra khỏi núi. Trong cùng hang, tối om, màn chàm quây tùm hụp. Nơi ở của nhà chủ. Họ nhường những chổ thoải mái nhất cho cơ quan. Bếp đen ngòm, ngay chỗ ở. Đêm, ông ké, bà ké đi gặt, tinh mơ về. Họ gánh nước, phơi thóc, thổi cơm. Tiếng trẻ khóc. Ông ké vào đưa võng cho cháu, hát buồn buồn. Máy bay rầm rầm rung hang, một chiếc, bốn chiếc. Con chó chạy hết hang này sang hang khác. Gà nhảy loạn xị. Tiếng gà con chiêm chiếp trong một kẽ đá. Bà ké đứng nhìn một con lợn nằm trong khe sâu. Tiếng đàn réo rắt. Người sửa soạn ra đi tiền phần. Người ở tiền phần về đem tin tức. Anh trưởng ban cán bộ ngồi đọc danh sách những đồng chí bị thương vong. Dưới núi, người ta lễ mễ gánh lên khi súng, khi bộ đồ mổ, khi máy ra-đi-ô. Anh phó ban chính trị, ngồi xếp bằng tròn trên giường, ẵm đứa cháu ông chủ, hỏi một thằng quan hai Bép, râu Lý Thiết Quài. Ông ké nhìn cháu, rồi nhìn thằng giặc dữ. Trên sàn cao, một cán bộ thò chân xuống xem, tay cầm một quyển sách mác-xít đang đọc. Bà ké đun nước mời cán bộ. Suốt đêm, tổ ly-tô làm việc bên ngọn đèn dầu le lói. Ru-lô lăn lạch cạch, lục cục. Tiếng đọc bài cho nhau viết. Tiếng nói chuyện rì rầm: Cốc Xá. 477, Lao Kay... Tiếng cười giòn giã, rồi lại tiếng ly-tô, trong khi gió thu ở ngoài hang thổi ào ào, lá bay lách tách, sương tỏa trắng xóa, bụi lất phất lùa vào. Tờ mờ sáng, mặt các chú ly-tô bóng nhãy. Các chú đứng mỗi người một mỏm đá, soát lại những chữ viết hỏng, ẩn hiện trong đám khói mù của cấp dưỡng đưa lên. Đấy cũng là lúc ông ké, bà ké gánh cái gánh lúa nhỏ trở về.
   
                 Trong hang phẫu thuật của trung đoàn, các chị dân công tình nguyện ở lại để săn sóc thương binh. Đêm đêm, các chị thức đến một, hai giờ. Mờ sáng, các chị đã có nước sôi đưa anh em uống suốt lượt, và nước nóng tự tay các chị rửa mặt cho anh em. Nghỉ tay đun nước, các chị lại hấp lại bông băng. Những ống tre của anh em đi đái, các chị luôn luôn xách đi đổ. Quần áo, chăn màn đẫm máu mủ của anh em mới đến, các chị giặt giũ ngay. Sau bữa cơm của anh em, các chị lúi húi ăn ở một xó hang. Những buổi trưa thường thấy các chị cặm cụi vá quần áo rách cho các chiến sĩ.
   
                 Thỉnh thoảng những tiếng "anh ạ" trìu mến cất lên se sẽ bên đầu giường.
                 - Anh uống nước anh ạ!
                 - Anh ăn cơm anh ạ!
                 - Anh thay quần áo anh ạ!
                 - Khăn mặt đây anh ạ!
                 Ngoài hang, chốc chốc lại những tốp tù binh dẫn về. Anh bộ đội áp tải lút đầu trong lúa...

*
*   *

                Ngoài tiền phần, bộ đội truy kích giặc. Lệnh của bộ chỉ huy:
                 - Giặc đã tan rã. Ta phải tự động truy kích. Có bao nhiêu truy kích bấy nhiêu. Không đợi mệnh lệnh. Ra đường cái mà đuổi. Phải chạy nhanh mà đuổi. Ta mệt nhưng địch mệt hơn.
                 Lơ Pa-giơ chạy qua Nà Pá sang bên kia đường số Bốn, về phía tây nam Đông Khê. Một bộ phận nhỏ chiếm giữ hai quả đồi cao nhất trong vùng: 760 và 765. Đại bộ phận kéo vào dãy núi đá Cốc Xá cách đó hai cây.

                 Thư Hồ Chủ tịch gửi xuống:
             Hiện nay, tình hình rất có lợi cho ta. Vậy các chiến sĩ phải quyết tâm tiêu diệt dịch cho kỳ hết để tranh lấy toàn thắng. Bác theo dõi cuộc chiến đấu anh dũng của các chú từng giờ. Bác sẽ có phần thưởng đặc biệt cho những bộ đội và chiến sĩ nào lập công nhiều nhất. Nào, chiến sĩ nào hứa với Bác quyết giật cho được giải thưởng anh hùng Cao Lạng và đơn vị kiểu mẩu? Bác chờ các chú trả lời ngay.
   
                 Các chiến sĩ chạy qua đường số Bốn:
                 - Nhớ là Bác theo dõi từng giờ đấy.
                 - Chạy nhanh lên. Cố mà lấy thưởng của Bác.
                 - Mình sưng chân quá!
                 - Lấy tạm dép của mình vậy.
                 - Chạy thế này thì làm thế nào mà cấp dưỡng bắt được liên lạc?
                 - Chúng mình đã quyết tâm nhịn đói ba ngày cũng chịu được cơ mà.
                 - Bắt được Ta-bo thì giải quyết mọi vấn đề.
   
                 Quân Lơ Pa-giơ chưa kịp làm công sự. Ngày bốn, ta chiếm 760. Giặc ném bom lửa cháy khoảng giữa hai đồi. Ngày năm, ta chiếm 765. Cốc Xá là một dãy núi đá có rất nhiều hang nhỏ. Sườn phía đường số Bốn có con suối chảy thẳng vào, dốc lên thoai thoải. Sườn bên kia là một con chạch, chạy xuống một khoảng ruộng nhỏ, rồi chạy sang một dãy đồi thấp. Ngày sáu. Lơ Pa-giơ đánh điện yêu cầu máy bay bắn phá chặn đường tiến của ta. Binh đoàn Sác-tông về tới đỉnh Quý Chân⁽⁶⁾. Đờ la Bôm⁽⁷⁾ ở Thất Khê tiến lên chiếm các đồi 515, 608 để đón Sác-tông, Lơ Pa-giơ. Lệnh của bộ chỉ huy chiến dịch:
                 - Nội nhật hôm nay, phải tiêu diệt Lơ Pa-giơ. Để cho nó liên lạc được với Sác-tông thì cuộc chiến đấu sẽ gay go nhiều. Bộ chỉ huy của giặc cũng ra lệnh cho hai binh đoàn phải liên lạc với nhau, ở Quý Chân, nội nhật hôm nay…

[loiho000]

                 Năm giờ chiều, hai tiểu đoàn xung phong đánh vào tây và tây nam Cốc Xá. Trong hang, núp sau các tảng đá, giặc bắn liên thanh, ném lựu đạn, chống cự. Chiến sĩ trên đồi trước mặt hang, lao xuống:
                - Cứ vào bừa đi.
                - Chúng nó không có tinh thần chống cự đâu. Đánh mạnh
                - Không cho nó gặp Sác-tông.
                
                Trời tối. Các chiến sĩ xục vào các hang đá.
                - Các anh ơi! Cho chúng em về với Tổ quốc!
                Mấy người phu trong bóng tối chạy ra. Họ đem theo hai máy ra-di-ô-phô-nі.
                - Thưa các anh, đây là của thằng quan năm. Nó vừa gọi quan năm Cao Bằng không được, gắt om lên. Chúng em thừa cơ lấy đem ra.
                - Tốt lắm. Tốt lắm. Nó đâu?
                - Nó còn ở trong hang kia. Bộ đội ào ào xông vào. Một xung kích đang tiến, bỗng đụng phải một thằng Bép. Nó rên rỉ:
                - Sếp, tí ti nhước! Sếp, tí ti nhước!
                Anh cúi xuống, chìa bi đông cho nó uống. Lại một thằng thứ hai bị thương xin nước. Anh lại cho. Trung đội trưởng chạy lại, không nỡ mắng. Chỉ giục:
                - Mau lên, đồng chí. Nó chạy hết rồi. Đuổi mà bắt sống chúng nó chứ.
   
                Anh leo lên hang, ném lựu đạn xuống. Giặc ồ ra khỏi hang. Các hang khác cũng ồ ra. Đêm bỗng đổ mưa. Giặc rút cả lên núi. Các chiến sĩ tiến lên theo. Đêm tối như mực. Bộ đội dò từng hòn đá tai mèo trơn tuột, lần từng cái rễ cây. Tiếng trượt chân. Tiếng lá soạt. Tiếng ới. Tiếng rơi huych xuống khe. Anh em mở to mắt đã đói ngủ mấy hôm để nhận bóng giặc mà bắn. Bấm nhau truyền mệnh lệnh. Tiếng chân lạo xạo trên đá. Một quả lựu đạn nổ. Lửa xanh nhằng. Bộ đội nhìn thấy địch nhảy sang vật nó xuống. Một tiếng Ta-bo. Lưỡi lê đâm theo. Lưỡi lê đâm vào chỗ trống. Tiếng súng rú lên. Địch hú lên. Vòng vây tây và tây nam xiết chặt. Địch dàn hàng ngang đối phó. Sau lưng chúng, phía bắc là một vách núi đá dựng đứng.
                Mệnh lệnh hỏa tốc:
                - Đánh thốc sau lưng Lơ Pa-giơ.
   
                Trời đã gần sáng. Tình hình cấp bách. Bắc ống nhòm, đã thấy quân Sác-tông đen ngòm đỉnh Quý Chân. Hai tiểu đội xung phong đánh sau lưng địch. Muốn lên, phải leo dây rừng chằng dọc theo vách đá. Dưới chân là vực thẳm. Họ tuột xuống, lại leo lên. Tay họ run run, máu chảy ròng ròng. Bàn chân không giày đau nhức móc vào các khe, các hốc. Báng súng va vào vách, chực đẩy họ xuống vực. Một anh yếu quá, rơi xuống vực sâu, không một tiếng kêu.
   
                Một giờ sau, họ trèo lên được mỏm núi. Địch ở ngay trước mặt. Họ đặt súng máy. Một hiệu tay, lựu đạn nổ. Trung liên nhả đạn vào lưng địch.
                - Việt Minh!
   
                Giặc kêu lên những tiếng thất thanh. Hàng ngũ rối loạn. Một thác người lăn xuống chân núi. Ta-bo, Bép chen nhau, xô nhau. Hết lớp này đến lớp khác, ào ào đổ xuống. Chưa bao giờ bộ đội thấy giặc tan rã như vậy. Nhiều anh không kịp né sang bên, bị xô ngã, máu me đẫm mình mẩy. Lựu đạn ta nổ ầm ầm. Súng máy bắn không ngớt. Giặc vẫn lao xuống. Hơn một tiếng đồng hồ, chúng lao xuống. Có thằng chết cắm đầu xuống đất. Có những đống ba bốn chục xác chết. Một bọn đã lấy vải bạt, quần áo buộc vào làm dây leo xuống. Dây đứt. Chúng rơi xuống vực sâu. Hơn ba trăm xác giặc ngổn ngang trên núi, dưới núi.
   
                Hàng trăm tay giơ hàng.

                Ba giờ sáng, trong tác chiến thất của ông Chỉ huy trưởng chiến dịch, lệnh: "Tiêu diệt nốt toán quân Lơ Pa-giơ, chuyển sang tiêu diệt quân Sác-tông" đã đọc đến đoạn cuối cùng: Đêm nay trời mưa, các đồng chí ướt mệt, nhưng lửa của người chiến sĩ Vệ quốc, của người chiến sĩ cách mạng hun nấu tinh thần xung phong của các đồng chí. Quân địch đói rét hơn ta, bị thương và chết rất nhiều. Chúng lại chỉ có tinh thần một lũ bại binh xâm lược. Cho nên ta lại phải cố lên nữa, tiêu diệt cho thật nhiều địch. Mưa mù lại càng có lợi cho ta. Các đồng chí tiến lên!

*
*   *

               Được lệnh của trung đoàn... suốt đêm mồng sáu, tiểu đoàn... xuất phát từ bản Ca, theo dọc suối đi Quý Chân. Tiểu đoàn để lại một đại đội ở bản Ca.
               Anh chính trị viên đại đội hỏi An, một đội viên trong tổ súng máy, không nhắc nổi cái nòng súng:
               - Cậu có đói không?
               Anh binh nhì không trả lời. Cán bộ cười và nói:
               - Chịu khó một tí, đói, chúng ta cùng đói.
               Anh đội viên cười, loạng choạng đứng lên, cái mòng trên vai.
   
               Đại đội phó Long, một thanh niên chừng hai mươi tuổi, vỗ vai một trung đội trưởng.
               - Này, trung đoàn cho biết là Lơ Pa-giơ hôm lên Khâu Luông có đánh điện cho Sác-tông: Anh cứ về, anh sẽ không nghe thấy tiếng súng. Ghê không?
               - Đề nghị với ban chỉ huy gửi cho nó một quyển Sửa đổi lối làm việc để nó đọc cái mục "bệnh chủ quan".
               Một đội viên, nghe lỏm được câu chuyện, lẩm bẩm:
               - Rồi mày khóc với súng của ông! Đại đội lên đường. Họ đã mệt và đói lả. Họ vừa chạy vừa nhai vội mấy quả ổi xanh, hay nhằn những hạt thóc bứt ở dọc đường. Qua những nương bí nương sắn, họ thèm quá. Nhưng họ vẫn lộc xộc chạy, lên dốc, xuống dốc, len lỏi, chui luồn qua bao nhiêu bụi rậm, chân đã nhừ nát, vì dá tai mèo đâm ngược lên gan bàn chân. Hai phần ba vừa đi vừa chống gậy. Mặt mày họ bị xây xát vì ngã, vì cỏ, vì đá, vì dây dợ. Được nghỉ là họ ngồi rũ xuống. Họ đã thức hai đêm liền. Bữa ăn cuối cùng của họ, cách đây một hôm, là bữa sắn nướng vội. Thấy bộ đội kiệt sức quá, anh chính trị viên đã bằng lòng để anh em đào mỗi người ba củ sắn của một cái nương dân chúng. Ăn xong, họ chỉ còn biết gài trên hàng rào mẩu giấy viết vội cho chủ nương:
   
               Chúng tôi thuộc đại đội... tiểu đoàn... trung đoàn... đã lấy của ông bà mấy chục gốc sắn. Xin ông bà cứ theo địa chỉ trên mà tìm chúng tôi, để chúng tôi trả tiền.
               - Giấy bay mất thì làm thế nào?
               - Thì càng phải đánh thắng.
   
               Trời tối đen. Họ sờ lưng nhau, lội hết khoảng suối này đến khoảng suối khác. Trời tang tảng sáng, họ đến chân một quả đồi. Hai chị Thổ mang em nhỏ, báo tin giặc đã về đêm qua. Cuốc xẻng lọc cọc suốt đêm. Họ xoa tay vui sướng.
   
               Đây là dãy Quý Chân. Chiều mồng sáu, binh đoàn Sáctông gồm lê dương, ngụy binh, ngót hai nghìn quân, tới đây. Quý Chân là một dãy núi dài bảy cây số, cao từ ba đến năm trăm thước, cỏ gianh rậm rạp. Có tất cả chín ngọn. Sác-tông ra lệnh cho bộ đội hắn sống chết phải giữ lấy cao điểm này làm căn cứ đánh tỏa ra, tiến về Thất Khê.
   
               Bị chặn đánh ở đồi 590, hắn đã mất viên quan tư Ti-nô và hàng trăm quân sĩ. Hắn đánh điện cho Lơ Pa-giơ và Lơ Pa-giơ im lặng. Tiếng súng suốt đêm ở Cốc Xá làm cho hắn lo ngại. Núi âm vang. Bốn bề là tiếng súng. Rồi lẻ tẻ những tên Ta-bo sống sót ở Cốc Xá, chạy sang ngơ ngác mất hồn, xin ăn. Quân hắn hoang mang. Phu và dõng đào ngũ lung tung.

[loiho000]

                Tờ mờ sáng, đại đội xung phong đánh lên đồi. Giặc bị đánh bất ngờ, chạy cả sang đồi cháy trước mặt. Ta thừa thế đánh sang đồi cháy. Chúng chạy dài về Quý Chân. Sác-tông quát bọn trở về;
                - Chiếm lại bằng được hai quả đồi!
   
                Đồi cháy, giặc đã đào được hơn ba trăm hố cá nhân. Súng bỏ lại trên đồi nhiều. Các chiến sĩ chọn những khẩu tốt để dùng ngay. Giặc để lại một số đồ hộp. Anh chính trị viên xoa tay:
                - Đánh được giặc là giải quyết vấn đề ăn, các cậu đã thấy chưa?
                Một đội viên nói:
                - Nhưng vẫn nhớ cơm. Giá có cơm ăn với thịt bò hộp thì có cái diều nó vẫn hay hơn.
   
                An loạng choạng vác nòng súng đê bố trí băn sang Quý Chân, mồ hôi toát ra. Anh chính trị viên hỏi đùa:
                - Mới có ba bữa mà đói thế à?
                - Mới có ba bữa thôi ư? - Mặt An ngơ ngác. Anh chính trị viên ái ngại, đưa cho An miếng bít-quy, phần của anh mà anh chưa ăn. An chần chừ mãi mới nhận:
                - Thế mà tôi ghi quyết tâm nhịn đói bốn ngày!
   
                Long bỏ chiếc ống nhòm xuống, nói:
                - Đại đội chuẩn bị. Có lẽ địch phản kích!
   
                Giặc đen ngòm dưới chân đồi. Moóc-chi-ê và trung liên giặc bắn dồn dập lên đồi. Một anh mang đạn vừa lên, mệt quá, anh ngồi rũ xuống. Tiếng thét:
                - Moóc-chi-ê đấy!
   
                Anh không buồn tránh. Tiếng nổ. Nửa người anh băng ra. Máu chảy xuống hầm. Bộ đội nằm rạp cả xuống, chúi đầu trong hầm mà bắn ra. Giặc đã tiến sát. Lựu đạn ném lên. Đồi mịt mù đất và khói. Tiểu đội phó Hiển cắp trung liên nhảy ra, đạn vèo vèo chung quanh anh. Đứng sau một gốc cây, Hiển thúc mũi súng xuống đồi bắn. Một thằng giặc văng súng lộn mấy vòng xuống chân đồi, Hiển vừa cười vừa nói:
                - Luồng đạn địch còn cao. Các đồng chí cứ bình tĩnh mà lên. Mẹ cha nó, bắn thế kia như đổ đạn lên giời thì đi đến đâu. Hiển lại bắn. Tiếng anh oang oang.
                - Đứng lên bắn thế này dễ, chúng mày ạ.
                Tiếng reo hô:
                - Phải đấy, đứng cả lên!
                Họ ngóc đầu lên. Một vài người, rồi tất cả mọi người nhảy cả ra. Năm trung liên bắn thành một lưới lửa bao vây sườn đồi. Long đứng bên một đội viên, vỗ yêu vào lưng anh, tay chỉ trỏ.
                - Nhằm mấy thằng kia mà bắn. Thế nào cũng ăn. - Và quay lại, cầm tay một anh mang đạn đang nằm dán xuống đất lôi lên:
                - Đưa tôi đỡ, mau lên. Lên mà xem. Chúng nó đang chạy như vịt kia kìa.
   
                Từ bảy giờ đến mười một giờ sáng, đại đội chịu năm lần phản kích của giặc. Đại đội chỉ còn một trung đội. Mặt mọi người phờ phạc, không ai nói chuyện với ai. Cấp dưỡng gánh cơm lên, mọi người nhổm dậy. Họ vứt mũ, vứt khăn, bứt cỏ gianh ném vào các anh cấp dưỡng. Họ tung lên trời những vỏ đồ hộp. Họ quăng thuốc lá vào các anh tới tấp. Một cấp dưỡng thấy bạn đồng ngũ chết nhiều, mắt đỏ hoe.
                - Mãi mới được gặp, thì các anh ấy lại không được ăn! - Và anh khóc nhếch nhác.
                Ba chị dân công cũng nhô lên. Các chiến sĩ để nắm cơm xuống đất, vỗ tay hoan hô:
                - Lâu lắm mới được gặp các chị.
                - Chào các anh ạ.
   
                Các chị ngồi xuống bên các chiến sĩ. Một chị nói:
                - Chúng em đã vận động địa phương mua gà nấu cháo chờ các anh đấy. Moóc-chi-ê của giặc bắn sang, nổ sau đồi. Các chiến sĩ vồ lấy súng. Một anh nói:
                - Các chị xuống đi. Nó lại sang...
               
                Đợt phản kích hết sức dữ dội. Suốt nửa giờ, các chiến sĩ chống đỡ. Dần dần khẩu đội 60 và 82 hết đạn. Chỉ còn một khẩu trung liên của An. An còn có một mình. An vừa lao băng. An vừa mang đạn. An vừa lắp đạn. An vừa bắn. Giặc xông lên ào ạt. An vừa di chuyển súng, vừa làm mọi công việc. Tay anh không một phút nghỉ ngơi. Anh trung đội phó chạy lại. An nói không ra hơi:
                - Tổ tôi chết hết rồi. Chỉ còn một mình tôi. Báo cáo trung đội phó, mang hộ tôi cái nòng dự bị. Tôi không sao mang nổi.
   
                Nói rồi, An chạy đi mang đạn. An chạy lên hốt hoảng, mếu máo, mắt dại đờ. Đạn hết! An chạy lại khẩu súng, đạn giặc bên tai. Quân tiếp viện mà đại đội đề nghị với tiểu đoàn chưa tới. Địch tập trung hỏa lực rất mạnh bắn lên. Chúng chia ba mặt kẹp lấy đồi.
                Long nói trong điện thoại:
                - Đề nghị với ban chỉ huy tiểu đoàn cho rút!
                - Không rút đi đâu cả. Còn một người cũng chiến đấu. Không còn súng máy thì giết giặc bằng lựu đạn, súng trường.
   
                Lệnh cấp tốc cho đi thu hết lựu đạn, súng của liên lạc, văn phòng, cấp dưỡng. Long nhắc lại lời nói của ban chỉ huy tiểu đoàn. Lựu đạn và các súng đạn tập trung được cũng vừa tới. Mắt nghịch ngợm, Long vỗ hai tay vào đùi đánh nhịp hát:

                  Lựu đạn súng trường giết Tây.
                Nào anh em ơi!
                Anh em ơi!
                Gậy tầy lựu đạn...
                Bỗng tiếng hát đồng thanh tiếp nhanh:
                Gậy tầy lựu đạn
                Lựu đạn súng trường
                Gậy tầy lựu đạn súng trường giết Tây.
                Này anh em ơi... ^(8.)

                Họ chia nhau lựu đạn, và hát vang lừng. Vừa bắn súng, vừa ném lựu đạn, họ vừa hát. Vừa lúc ấy, một trung đội của tiểu đoàn bạn được điều sang để cùng chiếm giữ đồi.
                - Các anh cứ đánh đi. Có chúng tôi sang phối hợp đây!
                - Hoan hô!
                - Còn nhiều lựu đạn đây.
                - Anh cho tôi mượn khẩu súng, mau, để tôi bắn thằng lê dương kia, nó nhâng nhâng nháo nháo cái gì.

                Hai đơn vị trao cho nhau lựu đạn, súng trường. Thi nhau ném, thi nhau bắn. Trung liên của trung đội bạn nổ rền. Tiếng hát vang lừng, hòa với tiếng reo mừng Tây ngã. Họ vỗ tay, họ vổ súng đánh nhịp loạn...
   
                Sác-tông bỏ vội Quý Chân, rút vội vàng về bản Ca bằng con đường suối độc đạo phía đông dãy đồi. Hàng ngũ rối loạn. Không đơn vị nào vào đơn vị nào. Chúng lao đầu chạy. Ngụy binh, phu quăng cả đồ đạc chạy trốn. Chúng chạy như trong một cơn mê loạn, không còn liên lạc gì với nhau nữa. Có bộ phận chỉ mang toàn đạn. Có đơn vị chỉ mang toàn súng không. Chúng quăng đạn đi. Chúng vứt súng đi. Ta-bo nằm lăn ra đường, không chạy. Tới bản Ca, đại dội phục kích ở đó nổ súng. Hoảng hốt trên nét mặt binh đoàn tên quan năm Cao Bằng. Một anh phu xéo cả lên người lê dương chạy. Một viên quan một giữ anh lại, mặt sượng sùng:
                - Tòi biết anh muốn quay về với Tổ quốc anh. Thôi được. Tôi cũng chẳng giữ anh làm gì.

[loiho000]

               Những tiếng hô: “Các bạn ra hàng đi, các bạn sẽ được đối dãi theo danh dự nhà binh” ở trong rừng, trên núi đưa ra. Hàng ngũ của Sác-tông tan dần. Trước một vài tên ra hàng. Sau từng đại đội. Rồi từng tiểu đoàn. Hai giờ chiều, bộ đội bắt được Sác-tông. Hắn chỉ còn lại có bộ tham mưu của hắn và hai bàn tay ngượng ngập giơ lên. Tên phản quốc Hai Tu, tỉnh trưởng Cao Bằng, giơ tay sau lưng đám anh em phu. Nhưng anh em xua đẩy hắn ra chỗ bọn sĩ quan tham mưu. Sác-tông lắc đầu nói nhỏ với một sĩ quan của hắn:
              - Không hiểu làm sao chỗ nào cũng có chúng nó. Phụ nữ cũng ra trận!
   
             Và hắn xoay ra chửi Lơ Pa-giơ, chửi Pi-nhông, chửi Pa-ri, chửi Công-tăng, chửi Các-păng-chi-ê(9), chửi phu lười biếng đã không vận tải vũ khí cho hắn, lại làm mất cái cần vô tuyến điện, khiến cho hắn mất phương tiện liên lạc và chỉ huy.
   
             Bản Ca hoang vắng với những nhà sàn bỏ không, đêm hôm nay, rực rỡ đuốc và rầm rập người. Bắt đầu từ đấy, rừng léo nhéo những tiếng reo cười:
             - Đây rồi. Bắt được rồi!
             Bép. Ta-bo, lê dương vác súng ra hàng. Đứa nào cũng há miệng, giơ tay ra hiệu xin ăn. Câu đầu tiên của chúng khi đến với ta là:
             - Xin các ông cho chúng tôi ăn. Chúng tôi đã đói từ bốn hôm nay rồi!
             Nắm cơm trên tay, bộ đội giơ cao đi lùng giặc. Họ làm loa giấy gọi:
             - Các bạn Pháp ơi! Các bạn lại đây mà ăn cơm.
            
             Lơ Pa-giơ trốn trong rừng Pắc Bó, cho một viên quan hai ra đón ông đại đội trưởng Việt Minh. Và khi ông ấy, tay không vào trại giặc, tên trùm Ta-bo đứng dậy, nộp ông khẩu súng, khóc và hôn ông:
             - Bây giờ tôi và quân đội tôi đây xin thuộc quyền ông sử dụng. Đây là một tai họa: cái tai họa đầu tiên trong đời tôi, và tôi lấy làm cực lắm!

*
*   *

                Buổi chiều mồng tám, hai anh thương binh của hai đơn vị, gặp nhau giữa đường, rủ rỉ về Bố Bạch. Cảnh vật yên tĩnh. Họ xuống suối tắm. Anh bị băng đầu kỳ cho anh bị băng tay. Chợt anh hỏi:
             - Cậu đã biết tin Bác khao chưa?
             - Chưa.
             Tắm xong, anh giở tờ thông tin của trung đoàn anh. Hai người ngồi trên phiến đá. Lá rụng quanh mình. Anh đọc:

             Các chiến sĩ yêu mến!
             Từ ngày kháng chiến đến nay, trận này là trận đầu tiên bộ đội ta đánh vận động liên tiếp trong mấy ngày.
             Đó là mấy cuộc thử thách lớn.
             Các chứ không quản mệt nhọc, đói rét, chỉ ra sức thi đua giết địch, các chú đã đánh tan đoàn quân tinh nhuệ của địch. Các chú đã hoàn thành cuộc thử thách bảy phần mười một cách dūng cảm.
             Bác và Tổng tư lệnh khao các chú một bữa thịt bò đó.
             Bác hôn tất cả các chú.

                - Bác cũng nhé với bọn mình nhỉ. Y như bọn mình viết thư cho nhau.
             - Cụ xưng là Bác. Nhưng không biết bọn mình gọi là Bác có tiện không?
             - Thiếu nhi gọi là Bác Hồ còn được nữa là bọn mình.
             - Thấy nói Bác đi bộ lên, cũng ăn hang, ở hốc như bọn mình, hôm nghe tin bọn mình đói, Bác bắt đem hết ngựa đi tải gạo cho bọn mình.
             - Bác biết cho mình thế là đủ.
             - Bây giờ ăn bò của Bác mới ngon đây.
             Hai anh lại rủ rỉ đi. Đến chân đèo, trông xuống cánh đồng Bố Bạch. Nắng chói lóa. Họ dừng lại. Một anh cười, chỉ đồng lúa:
             - Lúa đã đỏ hoe rồi.

*
*   *

                 Lệnh truy kích Đờ la Bôm. Hắn chạy về Na Sầm, để B.C.C.P., tiểu đoàn cưng nhất trong các tiểu đoàn nhảy dù, mới xuống ứng cứu cho Thất Khê, chặn hậu. Cầu bản Trại đã bị công binh phá để ngăn địch rút lui.
             Tiểu đoàn... chạy gấp để chặn đường giặc⁽¹⁰⁾.
             - Nhanh lên. Chở mảng nhanh lên!
             - Các đồng chí nào biết bơi thì bơi ngay sang. Chỉ để súng đạn và ba lô lên mảng sang thôi.
             - Nhanh lên. Đờ la Bôm rời khỏi Thất Khê rồi.
   
             Từng đoàn người vội vã qua sông. Không có chèo, họ lấy gậy. Không có gậy, họ lấy tay. Ba cái mảng con vùn vụt ngang dọc trên làn nước trắng xanh. Bộ đội trần trùng trục, lao mình xuống dòng nước.
             - Tành, tành, tành, tành. Uỳnh!
             - Mau lên, con khỉ!
             - Nhảy xuống đi, còn trù trừ gì?
             - Thưa ông, trung đội một chưa đi.
             - Trung đội hai đi trước cũng được. Anh trung đội trưởng, bên mình ống nhòm, đôi dép cao su đen, quần nâu bạc xắn quá đầu gối, cũng vừa sang sông.
             - Tiểu đội tám mốt sang hết chưa?
             - Thưa ông chưa hết.
             - Chưa hết cũng đi. Một khẩu cũng được. Theo tôi mau.
   
             Bộ đội băng mình theo anh trên con đường dốc trơn. Mấy dân công khiêng súng, hòm đạn nặng trình trịch.
             - Oạch
             - Úi chà trơn.
             - Nhanh lên moóc tám mốt.
   
             Lên tới đỉnh đồi, đã nhìn thấy con đường số Bốn, chỗ trắng chồ đỏ, uốn theo con sông Kỳ Cùng đục ngầu. Đằng xa, mấy tên địch còn sống sót, vừa chạy vừa la.
             - Chà, lại sông. Vừa mới qua sông, giờ lại sông.
             Toán sau của địch đã gần chạy tới bờ sông.
             - Thế này thì nó chạy mất hết.
             - Nhanh lên, xuống mảng nhanh lên.
             - Tôi xuống trước.
             - Không, để tôi xuống trước.
   
             Hai chiếc mảng con tròng trành. Vừa được vài chuyến, hai chiếc khu trục tới.
             Tặc, tặc, tặc. Từng tràng đui xết xả xuống. Đại liên bắn lên.
             - Dàn ra.
             - Tiếp tục qua sông nhanh lên. Lên đồi bố trí ngay.
   
             Họ cứ qua sông. Cố gắng lắm mới sang được hai trung đội. Họ tiến trong mưa đạn của máy bay. Họ chiếm được mấy quả đồi trên đường rút của địch. Khu trục thay nhau quần. Anh bắn đại liên gục. Anh khác tiếp tục bắn.
             - A, đa-cô-ta bốn chiếc.
             - Họ nằm ép xuống sườn đôi.
             - Uỳnh, oàng, oàng.
             - Không sợ. Cứ bình tĩnh.
   
             Súng cối, đại liên, trung liên của ta vẫn nổ dồn về phía địch. Trời sẩm tối.
             - Chà, thế là mày chết.

             Trời tối đen như mực. Mưa bắt đầu trút xuống. Nước sông lên to. Họ tiếp tục qua sông. Trên sườn dốc, giữa khu rừng rậm, cơ quan chỉ huy đóng.
             - A lô, a lô! Địch chết nhiều lắm. Đã sang hết chưa? Bên này đã ra lệnh cho 16 tích cực bám sát, cản địch rồi. A lô! Nhớ động viên bộ đội là kỳ này chúng ta được giữ điểm của chiến dịch đấy nhé. Quyết tâm diệt hết toán địch này đấy. Đói, mỏi, chịu khó nhé.