KẾT LUẬN
Có những lúc, lịch sử tiến gấp.
Hồi đầu năm 1975, ai dám nghĩ là cuộc chiến tranh dài nhất thế kỷ 20 lại kết thúc trong vòng chỉ có ba tháng?
Lúc đó, ai có thể nghĩ được rằng Sài Gòn sẽ rơi rụng như một trái chín, gần như không chiến đấu? Tất cả diễn ra rất nhanh tới mức những hình ảnh cũng bị nhiễu và nhoà.
Do không có thời gian để suy ngẫm, lúc này từng người đang giải thích một cách, tuỳ theo phe phái, tầng lớp, chính đảng, quan điểm và tư duy của mình.
Không ai ngăn được những người này nhận định rằng việc chiếm lĩnh Sài Gòn là chiến thắng lớn. Và đúng là một đại thắng.
Nhưng cũng không ai cấm được người khác cho rằng không phải như vậy.
Do tình hình rất phức tạp, nên người ta muốn tuyệt đối thu hẹp trong những giả thiết. Ngược lại, tất cả đều phải trắng, đen rõ rệt.
Tuy nhiên, tất cả mọi người đều thoả thuận trên ba điểm:
- Chiếm được Sài Gòn là một trong những sự kiện quan trọng nhất trong ba thập kỷ nay.
Và cũng là sự kiện quan trọng nhất của châu Á sau khi Bắc Kinh (của Tưởng Giới Thạch) sụp đổ năm 1949.
- Ngày 30 tháng 4 năm 1975 mai kia sẽ được ghi trong sử sách, như điểm kết thúc cuộc chiến tranh kéo dài ba mươi năm. Nhưng, ngày kỷ niệm này còn có giá trị tiêu biểu gấp bốn lần nữa:
+ Tiêu biểu cho tất cả nhân dân các dân tộc thuộc địa. Đây là thắng lợi rực rỡ chống chủ nghĩa thực dân.
+ Tiêu biểu cho tất cả các kẻ thù của Mỹ trên toàn thế giới. Đây là thất bại của Mỹ cả về quân sự lẫn chính trị.
+ Dưới mắt những người châu Á, đây còn là tiêu biểu cho thời điểm quyết định loại trừ bọn thực dân da trắng đã thống trị lục địa da vàng từ năm thế kỷ nay.
+ Dưới mắt nhân dân các nước phương Tây cũng như các nước trong khối cộng sản, đây là tiêu biểu cho bước tiến quyết định tới chủ nghĩa cộng sản.
Phần còn lại, là thử tìm hiểu xem, có phải sự kiện vừa xảy ra đã được tính toán từ hai năm trước đó không?
Tôi không muốn nói là "đã nhìn thấy trước". Từ rất lâu, những nhà quan sát sáng suất đã báo trước sự kiện này. Không cần phải có khả năng của nhà tiên tri mới biết được điều đó.
Tôi muốn nói là, việc thôn tính miền Nam Việt Nam đã đặc biệt ghi ngầm một cách bóng gió trong các hiệp định Pari.
Ai chẳng biết, Kissinger và Lê Đức Thọ đều đã được giải thưởng Nobel vì hoà bình, và họ đã bí mật đàm phán với nhau những gì nữa?
Ngược lại, nếu vứt bỏ lời giải thích này, thì sẽ không hiểu nổi rằng Bắc Việt Nam đã theo đuổi trong hai năm việc chuẩn bị cho cuộc tiến công cuối cùng mà không làm dấy lên một lời phản đối nào, một sự phản ứng nào về phía chính quyền Mỹ.
Nhưng, các nhà quan sát đã bắt đầu nhìn rộng ra cả ở bên ngoài Việt Nam.
Nhìn đến Campuchia là nơi đang tiến hành một cuộc cách mạng triệt để. Có lẽ, đây là cuộc cách mạng triệt để duy nhất trong lịch sử. Cuộc cách mạng này đã san bằng mọi thứ trong quá khứ để muốn xây dựng một xã hội hoàn toàn mời, đi lên từ hạt gạo nguyên thuỷ gieo trong đồng ruộng. Đó là ý chí của Khơ-me đỏ.
Các cặp mắt cũng hướng về Lào nơi đang phát triển từ từ, hoà bình, bằng các biện pháp chính trị, êm ái, không ầm ỹ. Phải chăng, trường hợp ở Lào là "một con bài domino bằng cao su”?
Và, rồi các nhà tiên tri đoán điềm cũng đã báo trước con bài domino sắp tới: đó là Thái Lan.
Tóm lại, toàn bộ Đông Nam Á đều chấn động rung chuyển về việc đánh chiếm Sài Gòn.
Còn tại chính thành phố này thì hiện nay đang diễn ra những sự kiện gì?
Những gì mà tôi nhìn thấy ở đây, trong tháng 5 tuyệt đối chưa cho tôi nói gì được về tương lai. Chúng tôi là một trăm hai mươi nhăm nhà báo cùng trải qua một trường hợp. Chúng tôi đã chăm chú quan sát những gì diễn ra trước mắt mình. Chúng tôi đã chứng kiến một sự kiện lịch sử: sự rung chuyển của một thế giới.
Người ta bảo tôi: Nam Việt Nam sẽ trở thành cộng sản. Chắc chắn, đó là điều đáng chờ đợi. Nhưng trong bao lâu, là theo cách nào? Việc này đòi hỏi phải có thời gian và phải trải qua nhiều giai đoạn. Chế độ này sẽ tuần tự tiến triển từ màu hồng qua hồng thẫm rồi mới đến màu đỏ.
Người ta còn bảo tôi: Hà Nội sẽ thống nhất toàn bộ đất nước dưới sự cầm quyền của họ. Chắc chắn rồi, đó là mục liêu của họ. Nhà cầm quyền Hà Nội đã nhiều lần tuyên bố như vậy. Vấn đề này cũng đã được ghi trong các văn bản hiệp định Genève 1954. Đây là một trong những tư tưởng mãnh liệt của Hồ Chí Minh. Nhưng việc hợp nhất bốn mươi nhăm triệu dân này không thể thực hiện ngay lập tức. Không thể kết hôn hấp tấp hai chế độ, hai nền kinh tế, hai hình thức xã hội, hai mức sống, hai lối sống khác nhau: đó là chủ nghĩa cộng sản ở miền Bắc và cái gọi là chủ nghĩa tư bản xuống dốc ở miền Nam.
Trong vài khoảng thời gian nữa, và chắc chắn là trong nhiều năm nữa vẫn có hai lá cờ phấp phới lung bay ở miền Nam Việt Nam: lá cờ đỏ sao vàng của Bắc Việt và lá cờ xanh, đỏ có ngôi sao vàng ở Nam Việt Nam.
Cuối cùng, vào một ngày nào đó sẽ tổ chức trưng cầu dân ý về thống nhất và tiến hành tổng tuyển cử. Tất cả đều được tổ chức kỹ. Và sẽ có tới 99,9% tán thành "nước Việt Nam là một, kế tục mấy ngàn năm lịch sử".
Tôi nhớ lại hồi còn ở Sài Gòn ngày nào tôi cũng nhìn thấy một chú bé khoảng mười ba tuổi, tên là Thơ, đứng trước cổng khách sạn.
Hai cánh tay chú bé bị bom napalm thiêu cháy chỉ còn là hai ống thịt sần sùi, xưng phồng, giống như đống giấy gói bị vò nát. Chân của em cụt, bị văng đi mất, ngay trước trận bom đó Lưng và cổ em còn ghi lại nhiều vết cháy bỏng.
Thơ hay cười, nụ cười tươi mát, hồn nhiên của trẻ thơ, chỉ biến mất sau tuổi trưởng thành.
Không bao giờ chú bé chìa tay xin tiền. Chú quá tự hào, không thèm đi ăn xin. Chú tập tễnh trên chiếc chân gỗ, đi theo tôi vài chục mét. Chú nói với tôi, sau này sẽ làm gì, bằng những câu tiếng Anh nghèo nàn học được trên hè phố. Tôi dúi vào tay chú vài trăm đồng, coi chú như đứa con út của tôi, cũng trạc tuổi này, nhưng đang ở một nơi rất xa.
Và mỗi buổi sáng, tôi lại nhìn thấy chú bé đứng trước thềm, vẫn nụ cười tươi rói như thường lệ.
Trước ngày Sài Gòn thất thủ, Thơ biến mất. Tôi tưởng cậu bé đã chết. Nhưng một tuần sau chú lại trở về, vẫn vui vẻ mặc dù bị tàn phế.
Ngày hôm nay, trong khi viết những dòng này, đằng sau nụ cười của chú bé trên đây, tôi lại hình dung thấy tất cả những người bạn người Việt Nam, hoặc những người Việt lai Pháp mà chúng tôi đã chia tay. Đó là Thanh, Hồng, Nguyễn, Trung, Jean Marc, Jane, Tước, Mỹ, Tuấn, Mây và bà già Thị Ba, Nioum... với nụ cười bí ẩn rất khó hiểu và bao nhiêu người nữa.
Cũng như chú bé Thơ, tôi mong muốn các bạn không bao giờ để mất nụ cười. Cầu mong các bạn được sung sướng.
Viết xong tại Grenoble, Pháp
Ngày 4 tháng 6 năm 1975