Chiến tranh đã bắt đầu như thế

[macbupda]

Nhân lúc Puốc-ca-ép ngừng một lát để xem bản đồ, ủy viên Hội đồng quân sự sốt ruột hỏi:

- Thế đồng chí Puốc-ca-ép đã nói hết chưa?

- Chưa, chưa hết.

Mắt không rời bản đồ, tham mưu trưởng tiếp tục phát triển ý nghĩ của mình. Tất cả các đơn vị thuộc thê đội hai ở sâu trong lãnh thổ đang cơ động đến dải của tập đoàn quân 5, còn cách biên giới ở những cự ly khác nhau: các quân đoàn bộ binh 31 và 36 còn phải vượt chặng đường 150 – 200 ki-lô-mét. Bộ binh đi bộ phải mất ít nhất năm – sáu ngày. Các quân đoàn cơ giới 9 và 19 có thể tập trung và chuyển sang tiến công cánh quân đột kích chủ yếu của địch sớm nhất cũng phải sau ba – bốn ngày nữa. Chỉ còn các quân đoàn cơ giới 4, 8 và 15 là có khả năng tập trung ở khu vực chiến đấu sau một – hai ngày.

Cũng còn phải tính đến là trên đường ra biên giới, các đơn vị bị không quân địch liên tục bắn phá ồ ạt. Có thể dễ dàng hình dung là trước hoàn cảnh đó, việc điều động và đưa bộ đội vào chiến đấu sẽ rất phức tạp. Cần nói thêm rằng, thực ra, cho đến lúc này, chúng ta không có hậu phương của tập đoàn quân và phương diện quân, vì chưa được động viên đầy đủ và triển khai xong.

Thế là những lực lượng chủ yếu của chúng ta không thể đến nơi bắt đầu có chiến sự vào cùng một lúc. Chắc là các quân đoàn sẽ phải chiến đấu theo từng phần, vì trên đường hành quân gặp phải quân Đức đang tiến về phía Đông. Trận đánh tao ngộ sẽ diễn ra, hơn nữa lại ở trong điều kiện hoàn toàn không có lợi đối với ta. Giờ đây khó hình dung nổ điều đó sẽ nguy hiểm đối với chúng ta như thế nào, nhưng rõ ràng là tình hình sẽ rất khó khăn.

Mỗi lời nói của Puốc-ca-ép càng làm cho Kiếc-pô-nô-xơ và Va-su-ghin thêm buồn. Va-su-ghin không muốn ngắt lời tham mưu trưởng nữa.

Puốc-ca-ép chống tay lên bản đồ:

- Thưa đồng chí tư lệnh, chúng ta chỉ còn cách báo cáo về Mát-xcơ-va tình hình đang diễn biến và đề nghị thay đổi nhiệm vụ. Hiện nay, ta chỉ có thể chiến đấu kiên cường để kìm chân địch, đồng thời tổ chức phòng ngự vững chắc bằng lực lượng các quân đoàn bộ binh và cơ giới vốn là thê độ hai của ta ở sâu trong dải hành động của phương diện quân tại tuyến của các khu vực cố thủ Cô-rô-xten, Nô-vô-grát – Vô-lưn-xki, Sê-pê-tốp-ca, Xta-rô-côn-xtan-ti-nốp và Prô-xcu-rốp trước kia. Chặn được địch ở tuyến đó, ta sẽ có thời gian chuẩn bị tổng phản công. Chúng ta se sử dụng các đơn vị bảo vệ sau khi chúng đã lui về sau tuyến các khu vực cố thủ làm lực lượng dự bị. Trong tin hiện nay, tôi thấy chính đó là quyết định hợp lý duy nhất.

Mười phút in lặng. Tướng Kiếc-pô-nô-xơ đăm chiêu quay bút chì trong tay. Chính ủy quân đoàn Va-su-ghin là người đầu tiên phát biểu ý kiến.

- Về mặt quân sự, những gì đồng chí vừa nói có thể đúng, - Va-su-ghin đến bên bản đồ, - nhưng về mặt chính trị, theo tôi, hoàn toàn không đúng! Đồng chí suy nghĩ đơn thuần là một chuyên gia quân sự: bố trí lực lượng, so sánh lực lượng và vân vân. Thế đồng chí có tính đến yếu tố tinh thần chưa? Chưa! Đồng chí đã nghĩ đến sự kiện là chúng ta, những người đã giáo dục Hồng quân tinh thần tiến công cao, thì ngay từ những ngày đầu chiến tranh lại chuyển sang phòng ngự thụ động, để cho địch giành quyền chủ động mà không hề kháng cự, điều đó sẽ gây tổn thất về mặt tinh thần đến mức nào! Thế mà đồng chí lại còn định cho địch vào sâu trong đất nước xô-viết!... – Ngừng lại lấy hơi, ủy viên Hội đồng quân sự bổ sung, giọng bình tĩnh hơn:

- Puốc-ca-ép, anh bạn chiến đấu của chúng tôi ạ, nếu không biết đồng chí là một người bôn-sê-vích đã được thử thách, thì tôi đã cho đồng chí là người mất tinh thần. – Khuôn mặt chữ điền, sạm nắng của Puốc-ca-ép nổi bạnh, Va-su-ghin dịu giọng:

- Xin lỗi, tôi không muốn làm đồng chí phật lòng, nhưng thật tình không biết che giấu ý nghĩ của mình.

Lại một giây phút im lặng.

Cuối cùng, Kiếc-pô-nô-xơ rời mắt khỏi tấm bản đồ và chậm rãi nói:

- Tôi nghĩ rằng cả hai người đều đúng. Đồng chí Puôc-ca-ép ạ, không thể phản đối gì hơn những đề nghị hoàn toàn hợp lý về mặt tác chiến của đồng chí. Nhưng chúng có một điểm yếu: các khu vực cố thủ cũ chưa sẵn sàng để tiếp nhận bộ đội và bảo đảm những điều kiện thuận lợi cho bộ đội phòng ngự có hiệu quả.

- Nhưng bộ đội thê đội hai được công binh giúp sức có thể đưa các khu vực cố thủ này vào sẵn sàng chiến đấu… - Puốc-ca-ép nói.

[macbupda]

Không đáp lại lời phản bác của Puốc-ca-ép, Kiếc-pô-nô-xơ vẫn tiếp tục với giọng điềm tĩnh:

- Nhưng ý kiến của đồng chí Va-su-ghin cũng hợp lô-gích. Mệnh lệnh là mệnh lệnh – phải chấp hành. Nếu nhận được mệnh lệnh chiến đấu, thay vì chấp hành vô điều kiện, mỗi tư lệnh lại đưa ra những phản đề nghị của mình thì sẽ không ra sao cả. Tất nhiên, đến hết ngày 24 tháng Sáu chưa chắc ta đã lấy lại được Li-u-blin. Nhưng chúng ta phải cố gắng phản đột kích mạnh vào lực lượng địch đã xâm nhập đất nước ta. Để làm được điều đó, chúng ta có thể dùng tới năm quân đoàn cơ giới. Tôi cho rằng nhiệm vụ chính hiện nay là nhanh chóng tập trung các quân đoàn cơ giới tiến ra chiến trường, đồng thời phản đột kích mãnh liệt. Đồng chí Puốc-ca-ép ạ, phải ra ngay những chỉ lệnh chiến đấu cần thiết cho bộ đội và theo rõi việc thực hiện. Cần đặc biệt chú ý yểm hộ chắc chắn trên không cho các quân đoàn cơ giới trên đường cơ động và bước vào chiến đấu. Đồng thời, nên giao cho Pô-ta-pốp nhiệm vụ phải sử dụng mọi lực lượng và phương tiện của tập đoàn quân của đồng chí ấy, khéo phối hợp vơi cánh phải của tập đoàn quân 6 và được các lực lượng chủ yếu của không quân phương diện quân hỗ trợ, không cho các đơn vị phát-xít tiếp tục tiến sâu vào lãnh thổ ta.

- Đúng là một cuộc trao đổi ý kiến thiết thực, - Va-su-ghin ủng hộ.

- Chúng ta sẽ làm gì với quân đoàn của Ri-a-bưsép? – Puốc-ca-ép hỏi. – Quân đoàn đã được lệnh rời vùng Xam-bô, quay sang vùng phía đông Lơ-vốp và thuộc quyền chỉ huy của Mu-dư-tsen-cô.

Suy nghĩ một lát, Kiếc-pô-nô-xơ đáp:

- Thội được. Cứ để nó tiếp tục hành quân, đồng thời giao cho Mu-dư-tsen-cô nhiệm vụ tổ chức phản đột kích từ phía Nam không chỉ bằng lực lượng của một quân đoàn, mà bằng hai quân đoàn cơ giới 4 và 8. Cần hướng hai quân đoàn này, cũng như quân đoàn cơ giới 15 đang cơ động ở vùng Dơ-lô-tsép tới, đánh vào sườn phía sau mũi thọc sâu của xe tăng địch. Còn đối với các đơn vị thuộc thê đội hai của phương diện quân thì các quân đoàn cơ giới 9 và 19, cũng như tất cả các quân đoàn bộ binh làm thê đội hai của phương diện quân, phải tiếp tục hành quân cấp tốc đến biên giới theo hành trình đã quy định, đồng thời cũng ta xác định rõ hướng và tuyến cho các đơn vị ấy bước vào chiến đấu phù hợp với tình hình đang phát triển. Biết rằng đòn đột kích chủ yếu của địch rõ rằng nhằm vào chỗ tiếp giáp giữa tập đoàn quân 5 và 6 của chúng ta, cho nên cần giao ngay cho quân đoàn bộ binh 37 nhiệm vụ yểm hộ Tác-nô-pôn từ phía Tây – Bắc. tăng nhanh sức cơ động của nó hơn nữa. Để sư đoàn bộ binh 80 của quân đoàn này ở lại đây làm lực lượng dự bị phòng khi địch tổ chức đổ bộ đường không ồ ạt vào sau lưng các đơn vị của ta, và cụ thể là vào khu vực sở chỉ huy của chúng ta.

Đưa mắt nhìn các đồng chí đối thoại đang trầm ngâm suy nghĩ, Kiếc-pô-nô-xơ kết luận:

- Im lặng có nghĩa là đồng ý. Tôi thấy các đồng chí có tán thành quyết tâm của tôi.

Va-su-ghin phát biểu hoàn toàn nhất trí. Puốc-ca-ép im lặng gật đầu.

Tại sao lại hạ quyết tâm như vậy? Có lẽ, tư lệnh cho rằng trong tình huống nghiêm trọng ngày một nguy hiểm hơn thì điểm chủ yếu là không để bộ đội phòng ngự thụ đông, mà phải giữ vững sự thống nhất về quan điểm và hành động, phải làm tất cả để giúp bộ tư lệnh tối cao thực hiện kế hoạch đã định, vì kế hoạch đó đã quyết định tình hình không chỉ của phương diện quân chúng tôi, mà cả các phương diện quân bạn.

Lúc này, đại tướng Gh. C. Giu-cốp, Tổng tham mưu trưởng, và N. X. Khơ-rút-xốp được chỉ định làm ủy viên Hội đồng quân sự phương diện quân đến chỗ chúng tôi.

Giu-cốp vốn nổi tiếng về tính cụ thể và chính xác trong tổ chức chỉ huy bộ đội, tán thành quyết tâm của bộ tư lệnh phương diện quân và đề nghị ra ngay lệnh chuẩn bị phản đột kích. Tổng tham mưu trưởng giới thiệu ngắn gọn tình hình các đơn vị bạn với Hội đồng quân sự phương diện quân. Đồng chí cho biết, ở phía Nam, kẻ địch không tỏ ra có những hoạt động gì thật tích cực và biên giới quốc gia ở đấy vẫn được tập đoàn quân 9 thuộc quân khu Ô-đét-xa giữ vững. Còn ở Phương diện quân Tây, tình hình rất đáng lo ngại. Có lẻ, địch đột kích chủ yếu ở đây. Tập đoàn quân 4 đóng bên sườn trái của phương diện quân này giáp với chúng tôi, đang chiến đấu ở vùng Pru-gia-nư, Gô-rô-đét. Trên hướng Brét – Mli-tốp-xcơ, địch thọc sâu vào tuyến phòng ngự của ta, và ở đây, cũng như ở chỗ chúng tôi, các đơn vị xô-viết đang chuẩn bị đòn phản đột kích lớn.

[macbupda]

Giu-cốp hỏi chúng tôi có liên lạc bằng đường dây với Mu-dư-tsen-cô không. Sau khi biết là có, đại tướng nói sẽ đến đó, còn bây giờ sẽ nói chuyện với Mu-dư-tsen-cô. Kiếc-pô-nô-xơ lệnh cho gọi ngay tư lệnh tập đoàn quân 6 đến máy điện thoại.. Nghe xong báo cáo của tư lệnh tập đoàn quân về tình hình bộ đội ta và địch, Giu-cốp đặc biệt nhấn mạnh một điều thật quan trọng là chuyển quân đoàn cơ giới 4 dang cánh phải của tập đoàn quân càng nhanh càng tốt.

Lát sau, Gh. C. Giu-cốp cùng đi với các đại diện bộ tham mưu phương diện quân tới quân đoàn cơ giới 8 của trung tướng Đ. I. Ri-a-bư-sép để tìm hiểu tại chỗ tình hình bộ đội và mau chóng điều động quân đoàn từ vùng Lơ-vốp sang Brô-đư.

Chúng tôi nhanh chóng chuẩn bị các chỉ lệnh chiến đấu cho các đơn vị. Tướng Pa-ni-u-khốp đáp máy bay tới gặp tư lệnh tập đoàn quân 5. Đồng chí mang theo mệnh lệnh: sử dụng các lực lượng quân đoàn cơ giới 22 và sư đoàn bộ binh 135 để tiến hành phản đột kích nhằm diệt tan tập đoàn xe tăng địch ở vùng Vla-đi-mia – Vô-lưn-xki và chi viện cho hai trung đoàn thuộc sư đoàn bộ binh 87 đang bị bao vây.

Quân đoàn cơ giới 15 được lệnh tiến công ngay vào Rát-ê-khúp. Bộ đội tập đoàn quân 6 phải đánh bật quân địch đã xông vào khu vực cố thủ Ra-va – Ru-xcai-a, còn quân đoàn cơ giới 4 sẽ chi viện cho cuộc tiến công của quân đoàn cơ giới 15. Quân đoàn cơ giới 8 của tướng Mu-dư-tsen-cô phải rời vùng Lơ-vốp quay sang Brô-đư ngay. Các quân đoàn đang ở sâu trong lãnh thổ cơ động ra biên giới đã nhận được vô tuyến điện báo: phải tăng tốc độ hành quân tới mức cao nhất.

Ra mệnh lệnh không khó, nhưng chấp hành mệnh lệnh mới khó. Hiểu điều đó, tướng Kiếc-pô-nô-xơ đã phái những đại diện của mình tới các tập đoàn quân 5, 6 và các quân đoàn cơ giới 8, 15 để kiểm tra.

Đêm rạng ngày 23 tháng Sáu là đêm mất ngủ thứ hai đối với tất cả mọi người ở sở chỉ huy phương diện quân. Tư lệnh và bộ tham mưu kiên trì cố gắng chấn chỉnh việc chỉ huy các đơn vị đã bước vào chiến đấu quyết liệt với địch. Nhưng cho đến sáng vẫn chưa nắm được đầy đủ tình hình. Các cán bộ của bộ tham mưu được phái tới các quân đoàn cơ giới 8 và 15 vẫn chưa về, còn liên lạc với cơ quan tham mưu tập đoàn quân 5 lại bị đứt hồi lâu. Rất sốt ruột về chuyện này, tướng Puốc-ca-ép hầu như cứ mười lăm phút một lại gọi tướng Đô-bư-kin, chủ nhiệm thông tin liên lạc của phương diện quân tới và buồn bã hỏi:

- Đã liên lạc được với Pô-ta-pốp chưa?

Đô-bư-kin bối rối dang tay.

- Vậy đến khi nào liên lạc mới thông suốt? – Puốc-ca-ép cao giọng.

Đô-bư-kin chỉ tái mặt và im lặng. Đồng chí biết trả lời thế nào?

Tham mưu trưởng hiểu rõ tình hình không kém đồng chí. Liên lạc thông suốt khi các đơn vị đang ở tại chỗ và đường dây không bị phá hoại. Nhưng những trận chiến đấu ác liệt đã nổ ra và mọi việc phải làm lại từ đầu. Không được Đô-bư-kin cho biết gì hơn, Puốc-ca-ép gọi tôi:

- Sao, các phái viên của ta ở chỗ Pô-ta-pốp đã về chưa?

Tôi lắc đầu. Puốc-ca-ép làu bàu và yêu cầu phải bằng mọi cách có được những tin tức về tình hình các đơn vị của ta và hoạt động của địch đang rất cần cho bộ tư lệnh phương diện quân. Tôi hoàn toàn thông cảm với tâm trạng thủ trưởng của mình, nhưng tiếc là không thể làm được gì khác được. Các báo cáo gửi về đều không có hệ thống và rất nghèo nàn. Còn những tin chúng tôi biết được thì không lấy gì làm vui. Khi tướng Va-ren-ni-cốp báo cáo về vị trí của quân đoàn cơ giới 8 thì chúng tôi hiểu rằng trước mắt chưa thể nghĩ đến việc đưa quân đoàn vào chiến đấu. Báo cáo của đại tá M. I. Nê-đê-lin, lữ đoàn trưởng lữ đoàn pháo chống tăng 2, cho biết đồng chí chưa nhận được xe kéo do nền kinh tế quốc dân cung cấp nên chỉ có thể đưa được một tiểu đoàn pháo ra biên giới. Công tác động viên ở vùng sát biên giới trong điều kiện chiến tranh mới bắt đầu thật không đơn giản.

[macbupda]

Chúng tôi rất nóng lòng chờ tin về tập đoàn quân 5 và quân đoàn cơ giới 15. Mãi đến tối, khi các đại diện của bộ tư lệnh trở về thì Hội đồng quân sự phương diện quân mới có được bức tranh tương đối toàn cảnh về những sự kiện ở trên hướng Lút-xcơ và Xô-can – Rát-dê-khúp. Bây giờ thì đã rõ là từ nay, kết cục trận hội chiến biên giới sẽ phụ thuộc vào những trận chiến đấu đã triển khai ở giữa và sườn trái tập đoàn quân 5 trong khu vực từ Vla-đi-mia – Vô-lưn-xki đến Xô-can. Những trận đánh ở đây diễn ra ngày một khốc liệt. Các binh đội thuộc các sư đoàn bộ binh 45 và 62 của quân đoàn bộ binh 15 kìm chân địch rất khó khăn. Ở phía Nam Vla-đi-mia – Vô-lưn-xki, nơi các sư đoàn bộ binh 87 và 124 đang phải chiến đấu trên một chính diện rộng, bọn phát-xít đã thọc sâu vào đội hình chiến đấu của ta. Nhiều binh đội đang chiến đấu trong vòng vây, bị tách khỏi đồng đội, thiếu đạn nghiêm trọng, nhưng suốt ngày vẫn đánh bật các đợt công kích của địch và thu hút lực lượng địch về phía mình. Cụm xe tăng của Đức đã đột phá vào phía Nam Vla-đi-mia - Vô-lưn-xki cũng không thể tiến sâu được. Các tiểu đoàn thuộc lữ đoàn chống tăng 1 đã anh dũng đánh trả các đợt công kích của địch. Chỉ ít lâu sau, các binh đội tiền tiêu của sư đoàn bộ binh 135 và quân đoàn cơ giới 22 đã đến đây. Nhờ những cố gắng chung, quân địch đã bị chặn đứng.

Tập đoàn xe tăng thứ hai của bọn phát-xít đột phá tới Rát-dê-khúp đã chạm trán với những binh đội tiền tiêu thuộc quân đoàn cơ giới 15 của tướng Các-pê-dô vừa kịp tới đây. Bạn đọc đã biết những sư đoàn thuộc quân đoàn này phải hành quân vất vả như thế nào vì không có xe tải. Các-pê-dô buộc phải để lại ở Brô-dư sư đoàn cơ giới 212 đang hành quân bộ và lệnh cho sư đoàn tổ chức phòng ngự ở đây, đề phòng quân địch đột phá. Các-pê-dô chỉ có tung sư đoàn xe tăng 10 của tướng X. I-a. Ô-guốc-txốp ra đón đánh địch. Cánh quân phát-xít có gần 350 xe tăng kiểu mới. Tưởng chừng một sư đoàn xe tăng xô-viết, không đủ biên chế và phần lớn là những xe kiểu cũ sẽ không thể chống cự nổi. Nhưng các chiến sĩ xe tăng xô-viết vẫn xông vào chiến đấu quyết liệt. Chiến sĩ các tiểu đoàn xe tăng và bộ binh cơ giới làm nhiệm vụ tiền tiêu đã chiến đấu cực kỳ dũng cảm. Họ bẻ gãy mọi đợt công kích của địch. Hơn hai mươi xe tăng địch bị bắn cháy và hàng trăm tên lính phát-xít phơi xác trên trận địa. Địch đã phải trả giá đó với 6 tăng của chúng ta.

Đến chiều, các trung đoàn xe tăng và cơ giới của sư đoàn này đã tới chi viện cho phân đội tiền tiêu. Các đơn vị đánh địch trong hành tiến và thậm chí còn đánh lui được chúng. Địch chỉ có thể ngăn được các đơn vị đó bằng những đợt công kích tao ngộ khi chúng có ưu thế về lực lượng. Không có gì hơn để yểm trợ cho xe tăng và bộ binh cơ giới ta phản kích. Trung đoàn xe tăng thứ hai của sư đoàn 10 không được công binh chi viện ở những vùng rừng rậm và đầm lầy, đã phải dừng lại ở dọc đường. Cả sư đoàn xe tăng 37 cơ động từ Crê-mê-nét cũng không đến được. Địch lợi dụng ngay những điều đó. Xe tăng của chúng vòng qua lực lượng chủ yếu của sư đoàn Ô-guốc-txốp, lao về hướng Bê-rê-xtét-cô, nơi không có quân ta. Vùng này trở thành nơi nguy kịch hơn cả đối với chúng ta.

Trong dải của tập đoàn quân 6, những trận đánh ác liệt chỉ diễn ra bên sườn cánh phải, tuy có vất vả nhưng bộ đội ta cũng đã kìm chân được quân địch.

Tập đoàn quân 26 báo cáo là đến trưa, sư đoàn bộ binh 99 đã phản kích quyết liệt và đánh bật địch ra khỏi Pê-rê-mư-slơ. Quốc kỳ Liên Xô lại phấp phới bay trên thành phố. Về sau, chúng tôi được biết rõ các chi tiết của trận đánh này. Tôi còn nhớ, Đ. Nô-vô-pli-an-xki, khi đó là phóng viên đặc biệt của báo “Pra-vđa”, đã mô tả nhiều pha rực lửa. Dưới đây là đoạn trích trong bài phóng sự của đồng chí:

“Bọn xâm lược trụ lại mạnh nhất ở quảng trường Ngũ giác. Súng máy từ các ô cửa sổ ngôi nhà bốn tầng xối xả bắn ra giống như từ các lỗ châu mai vậy. Nhưng các chiến sĩ biên phòng vẫn đột nhập được vào tòa nhà này. Séc-bít-xki, một đoàn viên thanh niên cộng sản, đã quảng được tên bắn súng máy ở cửa sổ tầng hai xuống. Chuẩn úy Man-cốp ném lựu đạn vào bọn phát-xít nấp dưới hầm nhà. Chiến sĩ dẫn đường An-đrê-ép cùng hai chiến sĩ biên phòng đem theo chó đã phát hiện chính xác những tên bắn tiểu liên hóa trang. Vào lúc 14 giờ, trên quảng trường xuất hiện hai xe tăng địch, pháo binh ta có mặt kịp thời và đã xóa sổ chúng”.

Tôi xin nói trước rằng những trận chiến đấu giành giật thành phố kéo dài khá lâu. Bọn phát-xít đã ba lần chiếm được thành phố, nhưng cả ba lần chúng đều bị các binh đội thuộc sư đoàn bộ binh 99 quang vinh và các phân đội biên phòng đánh bật ra. Bộ đội giữ vững Pê-rê-mư-slơ cho đến khi nhận được mệnh lệnh rút khỏi thành phố.

Tại các khu vực khác của tập đoàn quân 26, tình hình cũng không đáng lo ngại. Trong dải tập đoàn quân 12 giữ tuyến phòng ngự ở Các-pát và Bu-cô-vi-na, thì hoàn toàn yên tĩnh.

Những sự kiện trên cho phép hy vọng vào thắng lợi của cuộc phản đột kích của chúng tôi, mà bộ tư lệnh phương diện quân đang rất quan tâm vào công việc tổ chức này.

[macbupda]

KHÔNG ĐỦ LỰC LƯỢNG

Việc tập đoàn xe tăng địch thọc sâu vào hướng Lút-xcơ và các đoàn xe tăng phát-xít tiếp tục tiến từ Rát-dê-khúp tới Đúp-nô là một mối nguy kịch lớn.

Có nhiều nguyên nhân góp phần vào thắng lợi của Hít-le ở những vùng này. Có nguyên nhân là do chúng tôi lập kế hoạch phòng thủ biên giới quốc gia vào lúc thời bình, lại cho hướng Cra-cốp – Lơ-vốp là quan trọng hơn cả. Chúng tôi nghĩ rằng chính nơi này có đường sắt lớn chạy từ nội địa Ba Lan đến Lơ-vốp, lại có mạng lưới đường nhựa và đường đất khá phát triển, sẽ là nơi địch tập trung lực lượng của chúng trước tiên. Cả chúng tôi cũng cho khu vực nhô về phía Tây này, lại có một thành phố lớn như Lơ-vốp, sẽ là một bàn đạp rất thuận tiện trong trường hợp chúng ta chuyển sang tiến công rộng khắp. Không phải ngẫu nhiên mà chúng tôi tập trung trên hướng này hai quân đoàn cơ giới 4 và 8 có biên chế đầy đủ nhất và thiện chiến nhắt.

Chúng tôi lại không chú ý đúng mức đến một hướng tác chiến quan trọng khác: Li-u-blin – Lút-xcơ. Phần lãnh thổ Ba Lan bị Đức chiếm đóng tiếp giáp với ta ở đây dù có ăn khá sâu sang phía Đông, uy hiếp mạn phía Bắc Lơ-vốp, nhưng ở phía Tây lại không có đường sá thuận lợi tiến tới mũi nhô ra đó. Và khó mà hình dung được rằng bộ chỉ huy phát-xít đã lợi dụng chính khu vực này để tập trung một cánh quân tiến công lớn. Do đó, trong kế hoạch phòng thủ biên giới của chúng tôi, ở đây, các đơn vị của thê đội một có mật độ chiến thuật thưa mỏng hơn ở hướng Lơ-vốp. Hơn nữa, tai chỗ tiếp giáp giữa tập đoàn quân 5 và 6 đóng quân trong khu vực này chỉ có các phân đội biên phòng làm nhiệm vụ bảo vệ cả một vùng biên giới rộng lớn.

Điều đó hoàn toàn không có nghĩa là chúng tôi không chú ý bảo vệ hướng Li-u-blin – Lút-xcơ. Ngoài quân đoàn cơ giới 22 thuộc tập đoàn quân 5 đóng ở gần biên giới. bộ tư lệnh tính rằng khi cần thiết sẽ điều tới đây quân đoàn cơ giới 15 thuộc phương diện quân mà các binh đoàn của nó đang đóng quân cách đây 100 – 150 ki-lô-mét - ở Brô-đư, Bê-lưi Ca-men và Crê-mê-nét. Ngoài ra, trong vòng ba bốn ngày, còn có thể điều thêm tới đó hai quân đoàn cơ giới lấy trong thê đội hai của quân khu: quân đoàn 9 của tướng Rô-cô-xốp-xki ở vùng Nô-vô-grát – Vô-lưn-xki và quân đoàn 19 của tướng Phê-cơ-len-cô ở vùng Gi-tô-mi-a.

Nhưng các sự kiện diễn ra không như chúng tôi dự tính. Cuộc tiến công của Hít-le bất ngờ và nhanh chóng đến mức không chỉ những quân đoàn thuộc thê đội hai, mà cả những sư đoàn bộ binh nằm trong tập đoàn quân 5 cũng không kịp tiến ra biên giới và triển khai để đánh trả quân xâm lược.

Những mũi xe tăng mạnh đang thọc ngày càng sâu vào lãnh thô Liên Xô. Bằng bất kỳ giá nào cũng phải chặn đứng chúng. Tối 2 tháng Sáu, Hội đồng quân sự phương diện quân họp để lập kế hoạch phản đột kích. Puốc-ca-ép đọc bản báo cáo ngắn mở đầu hội nghị. Đồng chí tổng kết hoạt động chiến đấu của các đơn vị trong hai ngày đầu chiến tranh và đánh giá tình hình. Theo tính toán của đồng chí, đến sáng thì các quân đoàn cơ giới 15 và 22 mới có thể tham gia phản đột kích và cũng không thể sử dụng được toàn bộ lực lượng (quân đoàn 22 chỉ có một sư đoàn sẽ đến kịp khu vực đã quy định). Những quân đoàn này có thể được sự chi viện của sư đoàn bộ binh 135 và lữ đoàn pháo chống tăng 1 đã bước vào chiến đấu ác liệt. Không thể trông đợi vào các đơn vị khác được, vì quân đoàn cơ giới 8 bị máy bay địch tập kích liên tục trên suốt chặng đường dài, hiện vẫn đang trên đường hành quân từ vùng Lơ-vốp; quân đoàn cơ giới 4 đã phải tung ra để đánh trả địch trên hướng Lơ-vốp. Còn các quân đoàn cơ giới 9 và 19 thì ít nhất phải hai ngày đêm nữa mới tới được chiến trường. Các quân đoàn bộ binh 31, 36 và 37 còn cách xa 130 – 150 ki-lô-mét nên phải mấy ngày sau mới có thể tới được.

Như vậy là trước mắt có rất ít lực lượng để phản đột kích.

- Nếu ta điều các quân đoàn cơ giới chậm như vậy, - Va-su-ghin sôi lên, - thì chỉ hai ba ngày nữa, các sư đoàn phòng thủ biên giới sẽ bị tan tác.

- Chúng ta đã áp dụng tất cả những biện pháp có thể thực hiện, - Puốc-ca-ép nói.

- Đã qua hai ngày chiến đấu mà chúng ta vẫn chưa giáng được một đòn đích đáng nào vào bọn phát-xít. Phải quất cho chúng không kịp hoàn hồn, - ủy viên Hội đồng quân sự tiếp tục nổi nóng.

- Chỉ muốn thôi không đủ, - Puốc-ca-ép lạnh lùng phản đối, - mà phải đánh địch một cách khôn ngoan, chứ không phải nện bừa bãi. Giả dụ thoạt tiên chúng ta dùng một quân đoàn cơ giới đột kích, nhưng lại không sử dụng tất cả các binh đoàn của nó cùng một lúc. Nếu thành công, chúng ta sẽ giải thoát được sư đoàn bị bao vây, nhưng lại làm cho quân đoàn kiệt sức. Sau đó lại dùng một quân đoàn khác tiến công và lại giải thoát thêm một sư đoàn bộ binh nữa. Rồi tiếp theo thì thế nào?... Chính kẻ địch đang mơ ước có điều kiện tiêu diệt từng quân đoàn của chúng ta.

[macbupda]

- Nhưng không thể ngồi chờ trong khi các sư đoàn đang bị hy sinh trước mắt chúng ta, - Kiếc-pô-nô-xơ buồn rầu nói. – Puốc-ca-ép, sao đồng chí lại không hiểu nổi điều đó?

- Tôi hiểu, - Puốc-ca-ép nói với giọng bực bội. – Nhưng không thể hy sinh cái lớn vì cái nhỏ. Cần phải ra lệnh cho các sư đoàn phá vây. Còn hai ngày sau, ta sẽ tổ chức những cánh quân mạnh ở sâu trong lãnh thổ và khi đó, chúng ta sẽ tập kích địch từ nhiều phía, không cho chúng gượng nổi. vì cả năm quân đoàn cơ giới – đó là một sức mạnh! Còn nếu tung ra từng quân đoàn thì cũng như nối giáo cho giặc.

- Chúng ta sẽ không tung từng quân đoàn cơ giới ra chiến đấu.

Kiếc-pô-nô-xơ vừa di đầu bút chì cùn trên bản đồ, vừa giải thích là hiện nay, các binh đoàn thuộc các quân đoàn cơ giới 22 và 15 đã đến khu vực địch thọc sâu và bước vào chiến đấu. Ngày mai, quân đoàn cơ giới 22 cùng với sư đoàn bộ binh 135, được lữ đoàn pháo chống tăng 1 yểm hộ, sẽ đột kích vào tập đoàn xe tăng ở phía Bắc của địch trên hướng Vla-đi-mia - Vô-lưn-xki để hội quân với sư đoàn bộ binh 87, đồng thời, quân đoàn cơ giới 15 từ phía Đông – Nam sẽ đánh vào tập đoàn xe tăng ở phía Nam của địch và sẽ hội quân với sư đoàn bộ binh 124. Đó sẽ là thê đội một của ta. Ít lâu sau, khi các quân đoàn cơ giới 4 và 8, rồi 9 và 19 đến thì lực lượng đột kích sẽ tăng gấp ba.

- Tóm lại, - đồng chí kết luận, - không có lối thoát nào khác. Chúng ta không thể rút lui để chờ tập trung được tất cả các quân đoàn cơ giới.

Puốc-ca-ép bực bội im lặng. Lý lẽ của Kiếc-pô-nô-xơ đầy sức thuyết phục. Thụ động chờ tập trung đầy đủ các quân đoàn cơ giới thì có cơ gây ra tai họa lớn. Nếu như những đơn vị phòng thủ biên giới với quân số ít ỏi mà dao động và toàn bộ sườn phía Bắc phương diên quân chúng tôi vội vã rút lui về phía Đông thì sẽ ra sao.

Va-su-ghin không do dự ủng hộ quyết tâm của tư lệnh: không đợi tập trung toàn bộ các quân đoàn cơ giới, sáng mai, 24 tháng Sáu, sẽ tổ chức phản đột kích vào các sư đoàn xe tăng và cơ giới đang đột phá của địch bằng những lực lượng đã tới khu vực chiến đấu mà thôi.

Tướng Kiếc-pô-nô-xơ trình bày nhiệm vụ chiến đấu của các đơn vị: tập đoàn quân 5 sẽ tổ chức phản đột kích trên hướng chung Vla-đi-mia – Vô-lưn-xki, đánh tan những đơn vị địch đã thọc vào hướng Lút-xcơ, rồi hội quân với các trung đoàn đang bị bao vây của sư đoàn bộ binh 87. Quân đoàn cơ giới 15 sẽ để lại Brô-đư, còn lực lượng chủ yếu sẽ tiến công trên hướng từ Bê-rê-xtét-cô nhằm đánh tan các đơn vị xe tăng và cơ giới địch từ vùng Xô-can thọc tới, sau đó sẽ hội quân với các binh đội đang bị bao vây của sư đoàn bộ binh 124. Tư lệnh tập đoàn quân 6 phải giữ vững tuyến đang chiếm lĩnh và rút ngay quân đoàn cơ giới 4 ra khỏi trận đánh và điều nó về Rát-dê-khúp chi viện cho quân đoàn cơ giới 15. Tư lệnh yêu cầu quân đoàn cơ giới 8 đến sáng 24 tháng Sáu phải có mặt ở vùng Brô-đư và sẵn sàng đột kích vào Bê-rê-xtét-cô để chi viện cho quân đoàn cơ giới 15. Nhiệm vụ của các tập đoàn quân khác vẫn như cũ: phòng ngự vững chắc, giữ vững những tuyến đang chiếm lĩnh.

Tướng Puốc-ca-ép giao cho tôi phải chuẩn bị ngay chỉ lệnh chiến đấu cho các đơn vị. Chuẩn bị xong, tôi đến chỗ tư lệnh, vì tham mưu trưởng đang ở trong phòng làm việc của đồng chí. Tại đây, còn có Gh. C. Giu-cốp và N. X. Khơ-rút-xốp mới từ các đơn vị trở về. Tổng tham mưu trưởng đang chau mày. Đồng chí im lặng gật đầu đáp lại lời chào của tôi. Qua câu chuyện, tôi hiểu rằng Giu-cốp cho hành động của bộ tư lệnh phương diện quân chưa thật cương quyết và chưa có mục tiêu rõ rệt. Theo ý kiến đồng chí, chúng tôi đã chú ý quá nhiều đến việc giải quyết những nhiệm vụ thứ yếu và quá chậm chạp trong việc tập trung các quân đoàn. Lẽ ra phải xác định được mối nguy cơ chính và tập trung nỗ lực chủ yếu để đối phó với nó. Nguy cơ chính là những tập đoàn xe tăng và cơ giới của địch đã thọc sâu vào tuyến phòng ngự của ta. Do đó, phải điều những lực lượng chủ yếu của phương diện quân, được toàn bộ không quân yểm hộ, tới những hướng đó. Chỉ có như vậy mới giành được bước ngoặt trong tiến trình hội chiến ở biên giới. Giu-cốp cho rằng Kiếc-pô-nô-xơ đã phạm sai lầm khi cho phép tư lệnh tập đoàn quân 6 rút quân đoàn cơ giới 4 ở sườn phải tập đoàn quân, nơi địch đột kích chủ yếu, sang bên sườn trái và đưa nó vào chiến đấu trên hướng thứ yếu đó.

Cuộc phản đột kích của chúng tôi bắt đầu ngày 24 tháng Sáu. Tiếc rằng nó phát triển hoàn toàn khác so với kế hoạch của chúng tôi. Những binh đội của lữ đoàn pháo chống tăng 1 và sư đoàn 135 thuộc quân đoàn bộ binh 27 đến chi viện chật vật lắm mới kìm được cuộc tiến công ồ ạt của địch ở cửa ngõ phía xa vào Lút-xcơ. Địch không bẻ gẫy được sự kháng cự anh dũng của các binh đoàn này, mặc dù chúng đã ném thêm một sư đoàn xe tăng vào trận. Các chiến sĩ pháo binh chiến đấu đến hơi thở cuối cùng. Địch phải trả giá đắt mới diệt được từng khẩu pháo. Chẳng hạn, khi bọn phát-xít diệt được khẩu đội của trung úy N. A. Mô-xca-li-ốp thì khẩu đội đã hạ được 12 xe tăng địch. Khẩu đội của hạ sĩ P. I. Tu-ghin, đoàn viên thanh niên cộng sản, đã chiến đấu đến viên đạn cuối cùng. Các chiến sĩ đã ngã xuống hết. Cuối cùng, chỉ còn một mình khẩu đội trưởng. Đồng chí đã dùng viên đạn cuối cùng bắn thẳng vào chiếc xe tăng phát-xít thứ năm. Không còn đạn để hạ nốt chiếc xe tăng thứ sáu, và nó đã chồn lên nghiền nát khẩu pháo cùng khẩu đội trưởng dũng cảm. Các pháo thủ ngắm bắn G. I. Ma-li-u-ta và I. I. Gai-đa-en-cô cũng đã hy sinh như vậy. Ma-li-u-ta đã diệt bốn xe tăng địch, còn Gai-đa-en-cô – bảy chiếc. Bảy chiếc xe tăng bốc cháy trước khẩu đội của người đảng viên cộng sản trẻ tuổi, hạ sĩ V. P. La-da-rép. Sáu xe tăng địch bốc cháy bởi đường đạn chính xác của người đảng viên I. V. Va-xi-li-ép. Khi những chiếc còn lại tháo chạy thì một tên Hít-le nhảy từ chiếc xe tăng bốc cháy ra. Hắn đứng một lát, lảo đảo như say, rồi bước về phía trận địa ta. Tướng Mô-xca-len-cô hạ lệnh giải tên tù binh này đến. Đó là một tên thiếu tá, tiểu đoàn trưởng xe tăng. Im lặng hồi lâu, hắn kể không người người Nga đã đánh trả quyết liệt như vậy.

[macbupda]

- Thế mà các anh hãy còn mơ tưởng đến chiến thắng à? – vị tướng cười mỉa mai. – Không, vị quốc trưởng của các anh không thể thấy được chiến thắng. Chính bản thân anh mới rõ điều đó.

Địch không ngừng công kích. Pháo binh ta chịu nhiều tổn thất. Nguy cơ xe tăng địch thọc tới Lút-xcơ ngày một rõ. Trong lúc nguy kịch đó, trưa 24 tháng Sáu, những binh đội còn lại chưa bị thu hút vào chiến đấu của sư đoàn bộ binh 135 và các sư đoàn cơ giới 215 và xe tăng 19 thuộc quân đoàn cơ giới 22 mới tới đây đã chuyển sang phản kích.

Sư đoàn xe tăng 19 chỉ có những chiếc xe tăng hạng nhẹ đã già nua. Chúng tôi đặt hy vọng chính vào sư đoàn khác cũng thuộc quân đoàn này – sư đoàn 41 có tới 31 xe tăng CV. Nhưng nó chưa đến kịp. Ba sư đoàn chọi với năm sư đoàn phát-xít. Khí thế chiến đâu của các chiến sĩ và cán bộ chỉ huy xô-viết cao đến mức họ đã đẩy lui được địch. Bộ chỉ huy phát-xít đưa một lực lượng không quân đáng kể vào tham chiến. Máy bay bổ nhào ném bom Đức tập kích vào bộ đội ta, gây thêm thiệt hại nặng. Các đơn vị xô-viết ngừng tiến quân, nhưng bọn phát-xít vẫn không sao chọc thủng được tuyến ngăn chặn mạnh mẽ này. Bộ chỉ huy Hít-le bèn tung một phần lực lượng xe tăng vào đánh vu hồi. Phía ta không có chính diện liên tục mà các binh đoàn phát-xít lại có tính cơ động cao hơn, nên chúng đã thu được kết quả. Các sự đoàn tham gia phản kích thuộc tập đoàn quân 5 lâm vào tính thế hiểm nghèo: địch bắt đầu tràn đến những đường giao thông của họ.

Còn ở phía Nam, trên hướng Xô-can – Đúp-nô, các lực lượng của quân đoàn cơ giới 15 đang với dần trong các trận tao ngộ khốc liệt với tậ đoàn xe tăng phía Nam của tướng Clai-xtơ. Vậy, có thể nghĩ tới cuộc phản đột kích nào nữa? Chỉ một bộ phận của các sư đoàn xe tăng trong quân đoàn cơ giới của ta là có thể tổ chức đợt công kích, còn những lực lượng khác đã phải chiến đấu rất căng thẳng suốt ngày, đánh trả các đòn đột kích của các sư đoàn xe tăng 11 và 16 của địch được ác binh đoàn bộ binh thuộc tập đoàn quân dã chiến 6 và những trận tập kích ồ ạt của không quân yểm hộ.

Nhiệm vụ đặt ra cho các binh đội thuộc quân đoàn cơ giới 15 thật quá sức của họ. Khi nớ lại những ốc gắng ngăn chặn dòng thác xe tăng và cơ giới địch của quân đoàn này, tôi bỗng liên tưởng đến bức tranh quen thuộc thời thơ ấu.

Sau trận mưa rào, bọn trẻ chúng tôi rất thích chơi trò đắp những chiếc đập chắn dòng nước cuộn chảy trên rãnh. Mới đầu thì cũng được. Dòng nước bị những nắm đất chặn lại, nhưng rồi nước tụ lại, tràn đập, chảy vòng qua và chẳng mấy chốc, dòng nước mạnh đã cuốn phăng chiếc đập.

Ngày hôm ấy, những binh đội thuộc quân đoàn cơ giới 15 cũng giống như số phận chiếc đạp đó trên đường tiến quân của địch. Quân đoàn vẫn ráng ức kìm địch, nhưng sẽ còn được bao lâu.

Ý nghĩ đó cứ day dứt chúng tôi để phải làm rầy tư lệnh tập đoàn quân 6 mãi: vậy đến khi nào thì những binh đội của các quân đoàn cơ giới 8 và 4 mới đến nơi?

Mặc dầu cuộc phản đột kích của bộ đội cánh phải của phương diện quân không thể triển khai một cách đầy đủ, nhưng các binh đoàn đã gây cho các đơn vị thọc sâu của địch những tổn thất nặng trong những trận đánh tao ngộ. Do đó, cuộc tiến công của tập đoàn xe tăng phái Bắc của phát-xít Đức đến cuối ngày đã bị chặn đứng, và nhịp độ tiến quân của chúng ở phía Nam cũng chậm hẳn lại.

Trận hội chiến xe tăng lớn nhất trong thời kỳ đầu chiến tranh đã diễn ra như thế vào cuối tháng Sáu ở vùng tam giác Vla-đi-mia – Vô-lưn-xki, Rát-dê-khúp, Đúp-nô, và buộc địch phải dẫm chân tại chỗ suốt một tuần trên hướng chiến lược Tây – Nam. Cả hai bên đã đưa dần vào trận hội chiến hơn một nghìn năm trăm xe tăng.

Ngày nay, các sử gia Tây Đức khi nói về những ngày đầu thường tán dương quá mức tài nghệ chiến đấu của các đơn vị phát-xít cùng nghệ thuật của bộ chỉ huy Đức và gán cho họ đã chiến thắng một lực lượng xe tăng Nga dừng như có ưu thế hơn. Đó là những lập luận nhằm vào những người thiển cận. Bạn đọc đã có thể thấy rằng ngay từ những ngày đầu chiến tranh, các đơn vị của ta đã bị lâm vào những điều kiện không thuận lợi ra sao và bọn xâm lược Đức có những ưu thế lớn như thế nào. Các đơn vị phát-xít không chỉ ở trong thế có lợi hơn, mà chúng còn có ưu thế lớn về quân số trên hướng đột kích chủ yếu, đặc biệt là xe tăng.

[macbupda]

Chúng ta chỉ có 133 chiếc xe tăng T-34 và CV để chống lại với 600 – 700 xe tăng hiện đại thuộc bốn sư đoàn của tướng Clai-xtơ. Toàn bộ số xe còn lại của quân đoàn cơ giới 22 và 15, như đã nói ở trên, đều đã cũ và hỏng, loại nhẹ kiểu T-26 và BT dùng để huấn luyện – chiến đấu, phần lớn do trục trặc kỹ thuật đã bị nằm lại trên đường ra biên giới và thực ra không tham gia chiến đấu được.

Khó mà hiểu rõ tình hình phức tạp và đầy lo âu đó. Tôi còn nhớ tối ngày 24 tháng Sáu, đại tướng Giu-cốp đã hỏi nhiều chi tiết khá lâu về tình hình bằng đường dây trực tiếp với tư lệnh tập đoàn quân 5. Trả lời câu hỏi của đại tướng là tư lệnh tập đoàn quân đánh giá tin trong dải của mình như thế nào, tướng Pô-ta-pốp báo cáo rằng: ở chính diện Vlô-đa-va, U-xti-lúc có tới năm sư đoàn bộ binh địch với hai nghìn xe tăng và gần hai nghìn lính mô-tô có trang bị tiểu liên, đang tiến công. Tập đoàn xe tăng chính của địch đánh vào chính diện Đu-bin-ca, Gô-rốt-lô; tập đoàn trợ lực đến Cô-can có tới năm sáu sư đoàn bộ binh và một sư đoàn xe tăng của Hít-le đang tiến công.

Sau này mới rõ là điều khẳng định đó về cơ bản không chính xác: số xe tăng địch đang hoạt động ở khu vực Vlô-đa-va – U-xti-lúc được phóng đại quá, còn ở chính điện U-xti-lúc, Xô-can lại báo cáo ít đi rất nhiều; thực tế, ở đây không phải là một, mà là bốn sư đoàn xe tăng và hai sư đoàn bộ binh cơ giới địch đã tham gia tiến công.

Theo ý kiến tư lệnh tập đoàn quân, đòn đột kích chủ yếu của địch đánh từ Vla-đi-mia – Vô-lưn-xki đến Lút-xcơ, còn đòn thứ yếu đánh từ Brét – Li-tốp-xcơ đến Cô-ven. Mục đích của chúng nhằm bao vây cánh quân chủ yếu của tập đoàn quân 5.

Giả định này của tư lệnh tập đoàn quân không phù hợp với thực tế. Nhưng đó không phải là lỗi của đồng chí. Ngay từ ngày 23 tháng Sáu, trong báo cáo tổng hợp trinh sát của bộ tham mưu phương diện quân đã nói tới các đoàn xe tăng địch đang di chuyển từ Brét – Li-tốp-xcơ xuống Đông – Nam. Dựa vào báo cáo đó, tướng Pô-ta-pốp rút ra kết luận rằng các đoàn xe tăng địch cơ động từ Brét – Li-tốp-xcơ tiến vào sau lưng tập đoàn quân của đồng chí từ phía Bắc. Cả Hội đồng quân sự phương diện quân cũng ngả theo kết luận đó. Nắm được những tin tức trinh sát như vậy, Tổng tham mưu trưởng yêu cầu Pô-ta-pốp chuyển sườn phải của tập đoàn quân vào hướng Brét – Li-tốp-xcơ để khép chặt lối vào Cô-ven. Thực ra, mối đe dọa đó chỉ là tưởng tượng. Sai lầm đã phải trả giá: dốc hết sức chú ý vào cánh quân địch dường như đang cơ động từ Brét – Li-tốp-xcơ đến Cô-ven, nên tư lệnh tập đoàn quân không thể kịp thời phân tích tình hình bên sườn trái và chỗ tiếp giáp với tập đoàn quân của Mu-dơ-tsen-cô. Trong khi ấy, đòn đột kích chủ yếu của địch lại nhắm đúng vào nơi đó.

Nói chung thì cuộc nói chuyện của Tổng tham mưu trưởng với tư lệnh tập đoàn quân rất thiết thực và cụ thể. Gh. C. Giu-cốp đã khích lệ được Pô-ta-pốp và đóng góp những ý kiến rất quý báu. Thí dụ, khi tư lệnh tập đoàn quân phàn nàn là xe tăng CV (chỗ đồng chí có gần 30 chiếc) đã hết đạn xuyên thép, thì Gh. C. Giu-cốp gợi ý rằng pháo của loại tăng này có thể sử dụng đạn xuyên bê-tông kiểu năm 1930 mà pháo binh dã chiến ta vẫn dùng. Cần cung cấp cho các chiến sĩ xe tăng lại đạn xuyên bê-tông này, và xe tăng CV có thể chiến đấu có hiệu quả với xe tăng hạng nặng của bọn Đức.

Ngày chiến tranh thứ ba sắp qua. Hội đồng quân sự phương diện quân đang cân nhắc xem ngày mai cần làm gì: sẽ tiếp tục phản đột kích bằng lực lượng quân đoàn cơ giới 15 của tướng Các-pê-dô hay chuyển sang phòng ngự cho đến khi tập trung được toàn bộ quân đoàn cơ giới 8 va sư đoàn xe tăng 8 của quân đoàn cơ giới 4.

Lữ đoàn trưởng Pê-tu-khốp vừa từ các đơn vị về báo cáo tình hình nguy ngập của quân đoàn Các-pê-dô. Quân đoàn cần được chi viện ngay, nếu không sẽ bị các đoàn xe tăng địch chà xát. Chỉ có thể chi viện bằng cách tỏ chức ngay những đòn đột kích mới. Do đó, chúng tôi quyết định tiếp tục phản đột kích. Cùng với quân đoàn của Các-pê-dô, tất cả binh đoàn thuộc các quân đoàn cơ giới 4 và 8 khi đó đã đến kịp đều tham gia phản đột kích. Mệnh lệnh chiến đấu yêu cầu các đơn vị này ngay trong đêm phải chiếm lĩnh vị trí xuất phát và đến 7 giờ sáng chuyển sang công kích để đến cuối ngày sẽ đánh tan những đơn vị xe tăng và bộ binh địch, rồi tiến vào vùng Vôi-ni-txa, Mi-li-a-tưn, Xô-can và hội quân với những binh đội đang bị bao vây thuộc các sư đoàn bộ binh 87 và 124. Hội đồng quân sự phương diện quân dùng ba sư đoàn không quân – toàn bộ lực lượng không quân ở dây của chúng tôi – để yểm hộ cho các quân đoàn công kích. Một lực lượng không quân đáng kể được dùng để đánh phá cụm cơ giới Đức ở Brét mà trinh sát không quân của ta vẫn tiếp tục báo cáo về nó. Quân đoàn cơ giới 22, thực ra là lực lượng đột kích chủ yếu, trước kia đã kìm chân địch không cho chúng lao về Lút-xcơ, nay được điều từ hướng Lút-xcơ về gần Cô-ven để đón đầu cụm quân địch.

Các tập đoàn quân 6 và 26 vẫn tiếp diễn những trận chiến đấu ác liệt trong dải của họ, có nhiệm vụ tổ chức phản đột kích để kìm chân địch và tiêu diệt những đơn vị phát-xít riêng lẻ đã thọc sâu vào nội địa của ta.

[macbupda]

Riêng có dải hoạt động của tập đoàn quân 12, đóng ở sườn trái, là vẫn còn yên tĩnh như trước. Địch vẫn chờ đợi trên chính diện của tập đoàn quân 9 thuộc quân khu Ô-đét-xa. Sau này, chúng tôi được biết địch chờ đến khi cánh quân xung kích chủ yếu của chúng đang tiến công ở chỗ tiếp giáp giữa tập đoàn quân 5 và 6 bắt đầu tiến sâu vào hậu phương của chúng ta. Chắc là Đại bản doanh đã phán đoán được ý định đó của địch. Chính vì thế mà, hôm đó, Mát-xcơ-va đã mạnh dạn lấy ở tập đoàn quân 12 của chúng tôi quân đoàn bộ binh 17 và quân đoàn cơ giới 16 để xây dựng tập đoàn quân 18. Tập đoàn quân này sẽ nằm trong thành phần của Phương diện quân Nam đang được thành lập ở biên giới giáp Ru-ma-ni.

Mệnh lệnh đã gửi xuống các đơn vị. Chúng tôi lại qua một đêm thức trắng để theo dõi các binh đoàn cơ giới chuyển quân và tập trung.

Nhưng cơ động lực lượng dưới làn bom đạn liên tục của không quân địch thật không đơn giản chút nào. Trời đã sáng, rồi giữa ban ngày mà bộ đội vẫn hành quân. Tinh thần kiên định của các binh đội thuộc quân đoàn 15 của Các-pê-dô thật đáng khâm phục. Địch gia tăng sức ép ở đây hàng giờ, nhưng chiến sĩ ta vẫn đứng vững, hơn nữa, ở một số nơi, còn mưu trí công kích chúng. Cả ở phía Bắc, theo báo cáo của ác đơn vị gửi về, cũng chưa có gì thay đổi lớn. Tướng Pô-ta-pốp thông báo các sư đoàn bộ binh 45 và 62 thuộc quân đoàn của đại tá Phê-đi-u-nin-xki lại đã đánh trả thắng lợi mọi đợt công kích của đơn vị phát-xít trên hướng Cô-ven. Sư đoàn bộ binh 135 của tướng Ph. N. Xmê-khô-tvô-rốp và các binh đội thuộc lữ đoàn pháo chống tăng 1 của tướng Mô-xca-len-cô cũng kìm chân được tập đoàn xe tăng địch ở phía Tây Toóc-tsin, tại những cửa ngõ xa dẫn tới Lút-xcơ. Do đó, tư lệnh tập đoàn quân không hề do dự rút những lực lượng chủ yếu của quân đoàn cơ giới 22 ở nơi đây và điều về hướng Brét. Đúng như dự tính, bọn phát-xít đã lợi dụng tình hình đó và ném một sư đoàn xe tăng còn dồi dào sinh lực vào địa đoạn trống trải ấy trên chính diện của các đơn vị ta. Các binh đội thuộc sư đoàn bộ binh 135 và lữ đoàn pháo chống tăng 1 có nguy cơ bị bao vây và tiêu diệt. Các tướng Xmê-khô-tvô-rốp và Mô-xca-len-cô phải chiến đấu quyết liệt mới đưa được các binh đoàn của mình sang bờ phía dông sông Xtưa, trong khi các đơn vị Đức đã thọc tới con sông này rồi.

Rất may là những lực lượng chủ yếu của sư đoàn cơ giới 131 và những chi đội phái đi trước của những sư đoàn xe tăng thuộc quân đoàn cơ giới 9 của tướng C. Co Rô-cô-xốp-xki cũng đến kịp vào lúc đó. Sau này, khi đọc bản báo cáo này, chúng tôi không tin vào mắt mình nữa. Làm sao Rô-cô-xốp-xki có thể thực hiện nổi điều đó? Vì cái gọi là sư đoàn cơ giới của đồng chí lại phải hành quân… bộ. Té ra là ngay trong ngày đầu chiến tranh, người quân đoàn trưởng đầy kiên quyết và chủ động này đã dám chịu trách nhiệm, lấy toàn bộ số xe dự trữ của quân khu ở Sê-pê-tốp-ca – khoảng gần hai trăm chiếc, - để chở bộ binh và cho sư đoàn này hành quân hỗn hợp đi trước quân đoàn. Việc các binh đội của quân đoàn đến vùng Lút-xcơ đã cứu vãn được tình thế. Các binh đội đã chặn đứng các xe tăng địch thọc sâu, và do đó, đã chi viện đắc lực cho các binh đoàn đang rút lui trong tình thế hiểm nghèo.

Các đơn vị rút lui có tổ chức cũng là nhờ tướng Mô-xca-len-cô biết hành động kiên quyết. Mô-xca-len-cô cùng cơ quan tham mưu khi ra sông Xtưa, thấy chiếc cầu rải nhựa qua sông đã bị phá sập; đồng chí bèn nhanh chóng chuẩn bị một chiếc cầu đường sắt ở gần Lút-xcơ cho xe và pháo đi được, tổ chức cho các đơn vị rút lui qua cầu này và bố trí những đội cảnh giới mạnh có trang bị pháo chống tăng ngăn cản không cho địch tiếp cận bờ.

Ngày hôm ấy, tình hình trên hướng Lút-xcơ xấu hẳn đi. Nhưng cả tư lệnh tập đoàn quân lẫn bộ tham mưu phương diện quân cũng đều chưa biết điều đó. Những trục trặc trong công tác thông tin liên lạc và chỉ huy bộ đội tiếp tục ám ảnh chúng tôi.

Bộ tư lệnh phương diện quân vẫn lo lắng nhiều nhất đến những sự kiện ở vùng Rát-dê-khúp và Bê-rê-xtét-cô. Chưa nắm được tình huống, chủ nhiệm trinh sát phương diện quân báo cáo với tướng Kiếc-pô-nô-xơ rằng cánh quân địch ở Rát-dê-khúp đã tăng lên tới ba – bốn sư đoàn xe tăng và cơ giới. được các binh đoàn bộ binh của tập đoàn quân dã chiến 6 hiểm hộ, chúng đã đột phá vào khu vực Đúp-nô, Brô-đư và đe dọa tiến tới đường giao thông của các lực lượng chủ yếu của phương diện quân. Rất tiếc là trinh sát của ta không biết rằng địch còn có một cánh quân mạnh không kém đang tiến về Lút-xcơ.

Lo ngại trước báo cáo có một tập đoàn mạnh xe tăng địch đã thọc tới vùng Đúp-nô, Brô-đư, tư lệnh phương diện quân ra lệnh cho các đơn vị cánh phải tập trung mọi nỗ lực chủ yếu để đối phó. Vì vậy, các binh đội thuộc quân đoàn cơ giới 9 và 19 lúc ấy đã bắt đầu tập trung, cũng được phái đến Đúp-nô. Tư lệnh phương diện quân giao cho tướng Pô-ta-pốp tổ chức phản đột kích bằng những quân đoàn đó. Toàn bộ lực lượng phải bắt đầu công kích vào lúc 9 giờ sáng ngày 26 tháng Sáu.

Như vậy là bộ tư lệnh phương diện quân đã hạ quyết tâm dùng những lực lượng chủ yếu đánh vào cánh quân địch ở Rát-dê-khúp. Điều đo thật hấp dẫn: đột kích mãnh liệt để thanh toán địch ở phía Nam, sau đó sẽ đánh tan địch ở ngay cửa ngõ tới Lút-xcơ.

Nhưng liệu có thực hiện được ý định đó không?

[macbupda]

Đại tướng Giu-cốp từ tập đoàn quân 5 trờ về. Biết Kiếc-pô-nô-xơ có ý định bố trí các quân đoàn bộ binh 36, 37 vừa ở bên trong tiến ra phòng ngự ở tuyến Đúp-nô, Crê-mê-nét, Nô-vưi Pô-tsa-i-úp, Gô-tô-guốc-txư, đồng chí cương quyết phản đối cách sử dụng thê đội hai của phương diện quân như vậy.

- Nếu đã đột kích thì phải dùng toàn bộ lực lượng!

Trước khi bay về Mát-xcơ-vào ngày 26 tháng Sáu, Giu-cốp lại yêu cầu Kiếc-pô-nô-xơ một lần nữa phải tập trung toàn bộ lực lượng có thể để kiên quyết phản đột kích.

Trong lúc liên lạc trước hết của cơ quan tham mưu các quân đoàn cơ giới sẽ phải tham gia phản đột kích từ sáng ngày 26 tháng Sáu, chúng tôi khẩn khoản yêu cầu: nhanh nữa lên, cơ động càng nhanh càng tốt. chúng tôi luôn nghĩ tới số phận những sư đoàn đang bị bao vây và hiểu rõ các sư đoàn ấy đã phải chiến đấu khó khăn như thế nào trong điều kiện bị bao vây, hơn nữa đạn dược lại có hạn. Anh em đang cầm cự ra sao? Mọi cố gắng để tiếp tế đạn dược cho họ đều không thực hiện nổi: các đường chuyên chở đều bị địch chặn ngang.

Suốt đêm, chúng tôi ngồi bên máy điện thoại và điện báo. Khoảng bốn giờ sáng thì nhận được báo cáo đầu tiên của tướng Ri-a-bư-sép. Quân đoàn trưởng báo tin sư đoàn xe tăng 34 của đồng chí đang tiếp cận Rát-di-vi-lốp, sư đoàn xe tăng 12 tới Brô-đư, sư đoàn cơ giới 7 vẫn còn ở Bu-xcơ, trên bờ sông Tây Búc. Đúng giờ đã định, các sư đoàn xe tăng sẽ bắt đầu thực hiện nhiệm vụ chiến đấu, không chờ sư đoàn cơ giới 7. Ri-a-bư-sép đề nghị cho không quân chi viện quân đoàn và yểm hộ sườn phải của đồng chí.

Hầu như cùng lúc ấy, tướng Các-pê-dô đề nghị hoãn thời điểm bắt đầu tiến công để chờ sư đoàn xe tăng 8. Đồng chí cho biết các binh đội thuộc quân đoàn đồng chí bị tổn thất nặng qua ba ngày chiến đấu căng thẳng, và nếu tiến công sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

Quân đoàn trưởng hỏi bao giờ sư đoàn xe tăng 8 sẽ đến, đồng chí đặt rất nhiều hy vọng vào sư đoàn này. Nhưng đồng chí đành phải thất vọng. Sư đoàn xe tăng 8, theo hướng Mu-dư-tsen-cô thông báo cho chúng tôi biết, chỉ mới bắt đầu cơ động rời khỏi vùng phía Tây Lơ-vốp. Sớm nhất cũng phải mất một ngày một đêm nữa mới tới.

Nắm được tất cả những điều đó, Kiếc-pô-nô-xơ không muốn thay đổi quyết tâm đã hạ lệnh điện cho Các-pê-dô: “Hãy chấp hành mệnh lệnh”.

Sáng sớm cùng ngày hôm đó, tướng Pô-ta-pốp, tư lệnh tập đoàn quân 5, báo tin rằng không phải tất cả các sư đoàn thuộc quân đoàn cơ giới 9 và 19 sau những chặng đường hành quân vất vả đều kịp tập trung và chuẩn bị tiến công vào Đúp-nô theo thời gian đã định. Theo tính toán của đồng chí, những quân đoàn này phải đến trưa mới có thể chuyển sang tiến công được.

Tư lệnh phương diện quân vốn biết rõ tình hình ngày thêm phức tạp, buộc phải yêu cầu Pô-ta-pốp áp dụng mọi biện pháp để kịp thời đưa các quân đoàn cơ giới vào tiến công. Có thể dễ hiểu về tư lệnh: nếu không làm như vậy thì một lần nữa chỉ có một bộ phận lực lượng sẽ phản đột kích vào các sư đoàn xe tăng và cơ giới của tướng Clai-xtơ đang lao nhanh về phía Đông.

Sáng sớm, quân đoàn cơ giới 8 của tướng Ri-a-bư-xép công kích địch bằng lực lượng các sư đoàn xe tăng 12 và 34 do tướng T. A. Mi-sa-nin và đại tá I. V. Va-xi-li-ép chỉ huy. Các sư đoàn này phải đương đầu với những binh đoàn còn sung sức của quân đoàn cơ giới 48 Đức, trong đó có sư đoàn xe tăng 16. Địch chiếm ưu thế về lực lượng, nhưng chúng vẫn không chịu nổi đòn đột kích của xe tăng xô-viết, phải lùi lại. Tướng Đ. I. Ri-a-bư-xép, chính ủy lữ đoàn N. C. Pô-pen, phó quân đoàn trưởng phụ trách chính trị và hai sư đoàn trưởng hôm ấy đã có mặt tại những chỗ nước sôi lửa bỏng của trận chiến đấu. Các đơn vị do các đồng chí dẫn đầu, đã đuổi địch chạy dài 10 ki-lô-mét, trên đường truy kích đã chiếm được thị trấn Lê-snê-vô và thu được nhiều đoàn xe vận tải lớn của Đức. Để đối phó với bộ đội xô-viết, bộ chỉ huy Đức đã tung ra những lực lượng không quân lớn và toàn bộ lực lượng dự bị có trong tay. Vì vậy, xe tăng ta đã đến sát Bê-rê-xtét-cô, nhưng không thể tiến xa hơn nữa.

Tiếc rằng đòn đột kích của quân đoàn cơ giới 8 bị đơn độc. Các đơn vị ở bên trái không thể yểm hộ cho họ được. Quân đoàn của tướng Các-pê-dô vất vả lắm mới đẩy lui được các đợt công kích liên tiếp của địch. Hơn nữa, máy bay địch còn phát hiện được sở chỉ huy của quân đoàn và ném bom ác liệt. Cơ quan tham mưu quân đoàn bị tổn thất nghiêm trọng. Tướng Các-pê-dô bị thương nặng. Đại tá G. I. Éc-mô-la-ép, phó quân đoàn trưởng, tiếp nhận quyền chỉ huy quân đoàn. Lúc đó, những binh đội tiêu biểu của sư đoàn xe tăng 8 đã bắt đầu tiếp cận vùng Bu-xcơ, nhưng không thể đưa vào chiến đấu được vì công tác chỉ đạo tác chiến ở sở chỉ huy quân đoàn mới chưa ổn định.

Mãi đến đêm, chúng tôi mới nắm được kết quả công kích của các quân đoàn cơ giới 9 và 19 đang tiến công từ phía Đông Bắc. Nhận được lệnh phải mau chóng đột kích vào hướng chung tới Đúp-nô, các tướng Rô-cô-xốp-xki và Phê-cơ-len-cô đã đưa cá sư đoàn xe tăng vào công kích, không đợi phải tập trung toàn bộ lực lượng của mình. Mặc dầu những binh đội tiền tiêu của các binh đoàn cơ động địch đang tiến công trên hướng Lút-xcơ và uy hiếp bên sườn cùng sau lưng các đơn vị của ta, các quân đoàn trưởng vẫn không bị sa vào những trận đánh kéo dài với chúng, mà đã dốc toàn lực vào giải quyết nhiệm vụ do tư lệnh tập đoàn quân giao. Sư đoàn xe tăng 20 của quân đoàn cơ giới 9 thọc sâu vào đội hình chiến đấu của địch, đã hoạt động đặc biệt có kết quả. Ban đêm, các trận đánh có lặng đi. Rô-cô-xốp-xki và Phê-cơ-len-cô cam đoan với Pô-ta-pốp là đến sáng, họ lại công kích và đề nghị được sự yểm hộ chống máy bay địch vì chúng gây nhiều thiệt hại cho các đơn vị.